Docent VO. Bij u in de klas. De deskundigheid zit in het kind. Ander ontwikkelingspatroon

Transcriptie

1 Docent VO Autisme is een andere manier van informatieverwerking. Mensen met autisme kunnen een positieve bijdrage leveren aan de samenleving, maar dat vraagt wel een cultuur waarin ieder individu de kans krijgt om zich binnen zijn capaciteiten te ontwikkelen. Daarvoor is maatschappij-brede kennis nodig over wat autisme inhoudt. Wat kunt u doen? Bij u in de klas Mensen met autisme verenigen verschillende mentale leeftijden in een persoon. Voor kinderen betekent dit dat ze cognitief soms verder zijn dan leeftijdsgenoten, terwijl het sociale inzicht en de zelfstandigheid pas later ontwikkelen. Een kind met een waaier aan mentale leeftijden heeft vanzelfsprekend ook een andere onderwijsbehoefte. Maatwerk in onderwijs én zorg is nodig om een kind met autisme een veilige omgeving te bieden waarin hij/zij zich evenwichtig kan ontwikkelen. De deskundigheid zit in het kind Het realiseren van een vertrouwensband en voorkomen van mogelijke angsten bij een kind of een puber met autisme, vraagt speciale en continue aandacht van de docent. Met veel leerlingen in de klas is dat niet eenvoudig. Soms is een docent daarin succesvol, en soms ook niet. Het gevolg is dat de vertrouwensband kan worden geschaad en dat de leermogelijkheden van een kind met autisme onvoldoende worden benut. Daarom kun je als docent bij handelingsverlegenheid ook een vangnet inschakelen: de deskundigheid van ouders en van collega s binnen school die het kind kennen en mee kunnen denken over oplossingen. Het is fijn om samen met collega s en ouders te blijven zoeken naar de beste vormgeving van onderwijs voor de kinderen. En het allerbelangrijkste: de echte deskundigheid zit in het kind met autisme zelf zit. Die kan het beste aangeven wat het nodig heeft. Via de Gesprekshulp voor op school (externe link) kan de leerling zelf of samen met een leerkracht of ouder een formulier invullen dat helpt bij het vertellen over hun manier van denken en doen op school. Ander ontwikkelingspatroon Een kind met autisme volgt meestal niet het standaard ontwikkelingspatroon dat we bij andere kinderen zien. Kinderen met autisme met een normale intelligentie lopen vaak op cognitief gebied voor en op sociaal gebied achter bij andere kinderen. Er ontstaat dan zowel overvraging als onderschatting. Overvraging speelt vaak bij het zelf oppakken van taken, plannen, omgaan met deadlines en druk. Onderschatting speelt vaak op het gebied van leervaardigheden en intelligentie. Zowel overvraging als onderschatting kan spanningen

2 geven. Dit betekent dat een leerling met autisme op sommige eigen interessegebieden heel veel weet of kan, maar ondertussen toch niet in staat is tot het uitvoeren van sommige simpele dagelijkse handelingen. Problemen ontstaan als de omgeving verwacht dat het kind zich gedraagt volgens zijn kalenderleeftijd. Bij kinderen met een normale of hoge intelligente gaat het vaak het voorstellingsvermogen van de omgeving voorbij: Dat intelligente kind zou dit niet weten? Zeer ten onrechte als er sprake is van autisme wordt dan wel eens gedacht: Diegene is gewoon lui, brutaal of slecht opgevoed. Dit betekent dat een onderwijsaanpak niet alleen gericht moet zijn op een standaard ontwikkeling, maar ook op kinderen met een disharmonische ontwikkeling. Er is maatwerk in onderwijs én zorg nodig om ook een kind met autisme de kans te bieden zich te ontwikkelen. Bekend is dat hersenen die onder spanning en stress staan niet kunnen leren. Zo kunnen de verschillen met leeftijdsgenoten onbedoeld en onnodig groter worden. Ontwikkelingen kunnen overigens later alsnog plaatsvinden, als de juiste voorwaarden worden geschapen, tot ver in de volwassenheid. Overgang tussen PO en VO De overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs verloopt lang niet altijd vlekkeloos. Voor veel leerlingen met autisme is de overgang een enerverende periode met veel onzekerheden en stress. Het is belangrijk dat u als docent VO initiatieven neemt die ertoe bijdragen dat ook een leerling met autisme goed voorbereid de overstap naar voortgezet (speciaal) onderwijs maakt. U kunt gebruik maken van de Praktijkgids: Leerlingen in de overgang naar het VO. Signalen Bij jongeren met autisme kan een ander ontwikkelingspatroon blijken uit het gedrag in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld als iemand moeite heeft met vriendschappen met leeftijdsgenoten, of tegen bepaalde problemen aanloopt in het onderwijs. Vaak heeft dit te maken met moeite met veranderingen en met het omgaan met onzekerheden. Dat geeft veel spanning. Door de andere manier van denken kunnen mensen zich onbegrepen voelen, maar ook zichzelf en anderen niet goed begrijpen. Bij autisme kan ook onbegrepen verzuim voorkomen. Hierin is meestal een patroon te ontdekken of kan samenhangen met overgangen en wijzigingen zoals: overgang van weekend naar werkweek, moeilijk aan de dag kunnen beginnen en daardoor vaak te laat komen, moeite met nieuwe leerkracht, etc. Deze signalen kunnen wijzen op autisme, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben. Om autisme vast te stellen is uitgebreide diagnostiek nodig. Wat kunt u doen als u vermoedt dat er mogelijk sprake is van autisme Wat doet u als onderwijsgevende als u vermoedt dat bij een leerling autisme zou kunnen spelen. Hoe maakt u dit op respectvolle manier bespreekbaar? Het is een dilemma. Een onderwijsgevende is geen psychiater.

3 Als u autisme noemt kan het zijn dat ouders of leerlingen dat niet herkennen. Het kan ook zijn dat de leerling helemaal geen autisme heeft. Dit schaadt dan vaak het vertrouwen en kan leiden tot verslechtering van de verstandhouding. U kunt wel concrete gedragingen of het functioneren en de eventuele problemen bespreekbaar maken zonder er een label aan te koppelen. Tevens kunt u polsen of er bereidheid is uit te zoeken wat er aan de hand kan zijn. Ouders kunnen voor een check of sprake is van autisme bij de huisarts vragen naar een doorverwijzing voor een in autisme gespecialiseerde psychiater. Wat kunt u doen als u weet dat er sprake is van autisme Agendeer bij uw directie, schoolleider of bestuurder het belang van verankering van een visie en beleid over omgang met kinderen met autisme binnen alle geledingen van de school. Zorg dat u ruimte en de positie krijgt binnen de school om dat wat er nodig is te organiseren, zodat leerlingen met autisme een veilige, uitdagende plek krijgen. Ga hierover altijd eerst in gesprek met ouders en kinderen, zodat u weet wat voor hen wel en niet werkt. Gesprekonderwerpen kunnen zijn: - Behoefte aan alleen-momenten en een veilige werkplek. Leerlingen met autisme hebben behoefte aan een vluchtheuvel waar ze tot rust kunnen komen. - Informeren medeleerlingen. Het geven van voorlichting aan medeleerlingen over wat autisme is kan begrip en acceptatie bevorderen. - Duidelijke regels en afspraken met betrekking tot de omgang en het gedrag op school. - Sociale activiteiten binnen en buiten de les die in de school gebruikelijk zijn. - Behoefte aan een rustige plek in de klas. - Behoefte aan een buddysysteem of circle of friends. - Alternatieve mogelijkheden om te pauzeren. - Baat bij duidelijke begrensde opdrachten. - Speciaal overzichtelijk en gestructureerd leermateriaal zonder verwarrende ballast. - Instructie niet alleen mondeling maar ook op papier. - Gebruik van stappenplannen, strategiekaarten en mindmaps. - Meer tijd om een proefwerk te maken en spreiding proefwerken in het schooljaar. - Gebruik van de computer. - Gebruik van visuele hulpmiddelen (pictogrammen, dagplannen, tekeningen, weekschema s). - Hoe wil het kind om hulp vragen. Bijvoorbeeld, vinger opsteken, kaart met ik heb een vraag opsteken. - Spreek af wie de vertrouwenspersoon is binnen de school: iemand waarmee de scholier een klik heeft en met vragen of problemen terecht kan. En verder... - Ondertitel voortdurend wat u doet en check het begrip bij de leerling.

4 - Leg altijd uit waarom u iets vraagt. Als de leerling het nut er niet van inziet leg uit waarom het wel de moeite waard is voor de leerling om het te doen of te leren. - Blijf rustig in plaats van emotioneel en/of luid te reageren op onverwacht of ongewenst gedrag. - Sta toe dat een leerling zich terug kan trekken als het behoefte heeft aan rust of het zich boos voelt worden. Creëer bijvoorbeeld een plek waar de leerling naar toe kan. Of sta toe dat de leerling een koptelefoon of oorkappen opzet. Dit kan zijn tijdens de les, maar ook bijvoorbeeld in de pauzes. Door de leerling te gunnen zich af te sluiten en even niet sociaal te hoeven zijn kan hij/zij bijkomen. - Vermijd drukke situaties voor de leerling, omdat dit nodeloos energie kost. Voorbeelden: de leerling mag een eigen ingang gebruiken, 5 minuten eerder van lokaal wisselen, gebruik maken van een eigen omkleedruimte bij gym. Meer informatie - Rapport Passend onderwijs vanuit autisme bekeken - samen bouwen aan een kansrijke toekomst. Handvatten om een passende leerplek te bieden aan leerlingen met autisme. - Filmpje Passend onderwijs vanuit autisme bekeken (externe link), door kinderen om leraren te helpen om vanuit autisme te kijken en onderwijs ook passend te maken voor leerlingen met autisme. - Poster Passend onderwijs vanuit autisme bekeken, een handig overzicht over hoe u het verschil kunt maken voor leerlingen met autisme. - Keuzehulp onderwijs-zorgarrangementen (externe link) op de Autismewegwijzer. - Gesprekshulp voor op school (externe link) op de Autismewegwijzer. - Folder Onderwijs [PDF] door Vanuit autisme bekeken. - Passend Onderwijs - Wat je moet weten (externe link) [PDF]. - Specifieke informatie docenten muziek en docenten wiskunde. - (externe link) - Een platform waarop onderwijsbetrokkenen theorie en praktijkverhalen met elkaar verbinden en delen. - (externe link) - Landelijk expertisecentrum speciaal onderwijs. - (externe link) - Geeft (ouders) informatie en hulp bij zorgen over de ontwikkeling of het gedrag van kinderen. - (externe link) - Een onafhankelijke netwerkorganisatie die samen met (kwetsbare) mensen, hun familie en vrienden werkt aan een goed leven voor iedereen. - reikthuiszittersdehand.nl (externe link) - Handreiking voor professionals die thuiszittende jongeren helpen weer naar school te gaan.

5 - Brief voor juf of meester: Over wat niet in de boeken staat - van Natasja Hoogerheide (intern begeleider op een reguliere basisschool, bestuurslid van - de Stichting Leven Met Autisme en ervaringsdeskundige ouder van een kind met autisme/mcdd en een angststoornis). - Inspirerende TEDx video (externe link) van Marcel van Herpen over verbondenheid als antwoord op uitval en buitensluiten.

6