Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 2 JUNI 2016 C N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C N G. D., eiser, vertegenwoordigd door mr. Beatrix Vanlerberghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, met kantoor te 2000 Antwerpen, Amerikalei 187/302, waar de eiser woonplaats kiest, tegen D. V., verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen van 10 september Raadsheer Bart Wylleman heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Christian Vandewal heeft geconcludeerd.

2 2 JUNI 2016 C N/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiser voert in zijn verzoekschrift, dat aan dit arrest is gehecht, een middel aan. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Eerste onderdeel 1. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt dat: - de verweerder aanvoerde dat de partijen gebonden zijn door een aannemingsovereenkomst op basis van een offerte met betrekking tot de aanleg van een privé tuin te Brecht, dat in deze offerte geen vaste prijs werd voorzien doch enkel een schattingsprijs en dat indien geen prijsafspraak is gemaakt, de aannemer zijn aanspraken dient te beperken tot de gangbare prijzen; - de verweerder aan de eiser verweet meer te hebben gefactureerd dan de afgesproken richtprijs zonder dat daar een verantwoording tegenover staat en zonder dat de werkelijke prestaties nauwkeurig werden opgegeven. De verweerder voerde aldus niet aan dat de eiser bij toepassing van artikel 1341 Burgerlijk Wetboek het bewijs van de verbintenis tot betaling van de aannemingssom enkel kan leveren door middel van een akte. 2. Door de vordering af te wijzen op grond van de ambtshalve aangevoerde reden dat de eiser geen akte voorlegt waaruit de beweerde verbintenis van de verweerder tot betaling van een totaal bedrag van ,28 euro voor de tuin- en terrasaanleg zou kunnen blijken en dat het bewijs door getuigen en feitelijke vermoedens niet is toegelaten aangezien de te bewijzen rechtshandeling een overeenkomst betreft waarvan de waarde 375 euro te boven gaat, zonder dit middel aan de tegenspraak van de partijen te onderwerpen, miskent de appelrechter het algemeen rechtsbeginsel van het recht van verdediging. Het onderdeel is in zoverre gegrond.

3 2 JUNI 2016 C N/3 Dictum Het Hof, eenparig beslissend, Vernietigt het bestreden arrest. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het vernietigde arrest. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent over aan de feitenrechter. Verwijst de zaak naar het hof van beroep te Brussel. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, eerste kamer, samengesteld uit sectievoorzitter Eric Dirix, als voorzitter, en de raadsheren Bart Wylleman en Koenraad Moens, en in openbare rechtszitting van 2 juni 2016 uitgesproken door sectievoorzitter Eric Dirix, in aanwezigheid van advocaat-generaal Christian Vandewal, met bijstand van griffier Kristel Vanden Bossche. K. Vanden Bossche K. Moens B. Wylleman E. Dirix

4 2 JUNI 2016 C N/4

5 2 JUNI 2016 C N/5

6 VERZOEKSCHRIFT/1 VOORZIENING IN CASSATIE 5 VOOR: de heer D. G., eiser tot cassatie, 10 bijgestaan en vertegenwoordigd door ondergetekende advocaat bij het Hof van Cassatie Beatrix Vanlerberghe, kantoor houdend te 2000 Antwerpen, Amerikalei 187/302, alwaar keuze van woonst wordt gedaan, 15 TEGEN: de heer V. D., verweerder in cassatie, * 20 * * Aan de Heren Eerste Voorzitter en Voorzitter van het Hof van Cassatie, 25 Aan de Dames en Heren Raadsheren in het Hof van Cassatie, Hooggeachte Heren en Dames, 30 Eiser heeft de eer een arrest aan uw beoordeling voor te leggen dat op tegenspraak tussen de partijen op 10 september 2012 werd gewezen door de eerste bis kamer van het hof van beroep te Antwerpen (2011/AR/610).

7 VERZOEKSCHRIFT/2

8 VERZOEKSCHRIFT/3 35 FEITEN EN PROCEDUREVOORGAANDEN Tussen partijen werd een overeenkomst afgesloten tot aanleg van de privétuin aan de woning van verweerder op basis van een offerte, door eiser opgemaakt op 18 december In deze offerte wordt een prijs vermeld van ,60 exclusief BTW De offerte bevat nog de volgende clausules: "OPM 1: deze offerte betreft slechts een eerste kostenraming, gebaseerd op de beschikbare plannen en informatie. Deze offerte is dus niet bindend. Een definitieve offerte wordt opgesteld zodra de definitieve plannen en volledige informatie voorhanden zijn. OPM 2: deze offerte is opgesteld ervan uitgaande dat de klant tijdens de gehele werken meehelpt. Mogelijk extra werkuren zullen dus ook worden doorgerekend. Tijdens de werken zal de plannen van ConCept gevolgd worden." 55 De werken werden uitgevoerd en eiser stelde op 9 februari 2009, 30 maart 2009 en 11 mei 2009 facturen op. De eerste twee facturen werden door verweerder betaald. 60 Bij brief van 2 juni 2009 stelde de raadsman van eiser verweerder in gebreke om over te gaan tot betaling van de laatste factuur. 65 Bij schrijven van 5 juni 2009 protesteerde de raadsman van verweerder deze factuur stellende dat er zich nog tal van gebreken voordeden en dat hij reeds ,81 heeft betaald. Eiser daarentegen stelde dat verweerder slechts ,81 heeft betaald.

9 VERZOEKSCHRIFT/ Bij exploot van 4 december 2009 liet eiser verweerder dagvaarden voor de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen tot betaling van een bedrag van ,08 meer de gerechtelijke interesten en de kosten van het geding. Bij vonnis van 6 oktober 2010 van de 7B kamer van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen werden de debatten heropend Bij vonnis van 15 december 2010 van de 7B kamer van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen werd de vordering van eiser ontvankelijk doch ongegrond verklaard. De eerste rechter was van oordeel dat eiser geen bewijs levert van de omvang van zijn vordering. De eerste rechter overwoog nog dat, wat de mondelinge afspraken tussen partijen ook moge zijn, het niet aan deze rechtbank is om illegale toestanden te regulariseren Bij verzoekschrift van 17 februari 2011 stelde eiser hoger beroep in tegen dit vonnis. In het bestreden arrest van 10 september 2012 verklaart de eerste bis kamer van het hof van beroep te Antwerpen het hoger beroep ontvankelijk maar ongegrond. 90 Tegen dit arrest wenst eiser op te komen met het volgende middel tot cassatie. 95 ENIG MIDDEL TOT CASSATIE Geschonden wetsbepalingen 100 De artikelen 1134, 1341 en 1347 van het Burgerlijk Wetboek, de artikelen 5, 774, 1138,2 en 1138,3 van het Gerechtelijk Wetboek, het algemeen rechtsbeginsel houdende de autonomie van de procespartijen in het burgerlijk geding (beschikkingsbeginsel),

10 VERZOEKSCHRIFT/ het algemeen rechtsbeginsel houdende de eerbied voor het recht van verdediging, het algemeen rechtsbeginsel krachtens hetwelk de rechter gehouden is om, mits hij het recht van verdediging eerbiedigt, de rechtsnorm te bepalen die van toepassing is op de bij hem ingestelde rechtsvordering en die regel toe te passen. Aangevochten beslissing 115 De appelrechters verwerpen de vordering van eiser die ertoe strekte verweerder te horen veroordelen tot betaling van het bedrag van ,53, meer interesten en tot het bedrag van 2461,28, meer interesten, op grond van de volgende motieven: [Eiser] vordert van [verweerder] wegens een tuin- en terrasaanleg: - het saldo van factuur nr voor een bedrag van ,53 EUR, bedrag te vermeerderen met de moratoire intrest van 12% vanaf tot , alsook het schadebeding a rato van 10%; - het saldo van factuur nr voor een bedrag van 2.461,28 EUR, bedrag te betalen, te vermeerderen met de moratoire intrest van 12% vanaf tot , alsook het schadebeding a rato van 10%. 130 [Verweerder] betwist de tuin- en terrasaanleg niet, maar laat gelden uit dien hoofde aan [eiser] niets meer verschuldigd te zijn, Hij betaalde aan [eiser] ,46 EUR. [Eiser] zou falen te bewijzen dat hij het thans van hem nog gevorderde saldo van ,81 EUR verschuldigd is De betwisting tussen de partijen betreft bijgevolg de vraag naar het al dan niet bestaan in hoofde van [verweerder] van een betalingsverplichting om voor de tuin- en terrasaanleg een hoger bedrag dan ,46 EUR te betalen.

11 VERZOEKSCHRIFT/ Bij artikel 1315, eerste lid B.W. wordt voorgeschreven: Hij die de uitvoering van een verbintenis vordert, moet het bestaan daarvan bewijzen Aan de [eiser], die de uitvoering vordert van een contractuele verbintenis tot betaling van de [verweerder], behoort het derhalve het bestaan te bewijzen van die verbintenis. Uit de voorgelegde stukken blijkt dat de beweerde verbintenis tot betaling in hoofde van de [verweerder] een burgerrechtelijk karakter heeft. Daaruit volgt dat de [eiser] aan de op hem rustende bewijslast moet voldoen volgens het burgerrechtelijk bewijsstelsel van de artikelen 1316 e.v. B.W De [eiser] legt geen akte voor waaruit de beweerde verbintenis van de [verweerder] tot betaling van een totaal bedrag van ,28 EUR voor de tuin- en terrasaanleg zou kunnen blijken Bewijs door getuigen en feitelijke vermoedens is niet toegelaten, aangezien de te bewijzen rechtshandeling een overeenkomst betreft waarvan de waarde 375,00 EUR te boven gaat (artikel 1341 B.W,). Uit de omstandigheid dat de [verweerder] niet zou hebben gereageerd op de diverse aan hem verzonden facturen of op de zogenaamde naberekeningen kan dan ook niet het akkoord van de [verweerder] met de inhoud van de facturen en naberekeningen worden afgeleid. Een (buitengerechtelijke) bekentenis van de [verweerder] wordt door de [eiser] niet aangetoond Uit het voorgaande volgt dat de [eiser] faalt te bewijzen dat de [verweerder] zich ertoe verbond om aan hem voor de aanleg van zijn tuin en terras in totaal ,28 EUR te betalen. De vordering van de [eiser] is ongegrond. Het bestreden vonnis wordt bevestigd.

12 VERZOEKSCHRIFT/7 175 De appelrechters verwijzen nog naar het tussenvonnis van de eerste rechter van 6 oktober 2010, waarin de feitelijke voorgaanden naar hun oordeel correct werden uiteengezet. In dit tussenvonnis overwoog de eerste rechter : Op 18 december 2008 maakt [eiser] een offerte over aan [verweerder]. 180 Deze offerte heeft betrekking op de aanleg van een privétuin in de woning van [verweerder] en vermeldt een prijs van ,60 exclusief BTW. (dossier [eiser] stuk 1) 185 Op te merken valt dat in de offerte ook expliciet de volgende clausules voorziet: 190 OPM1 : Deze offerte betreft slechts een 1 e kostenraming, gebaseerd op de beschikbare plannen en informatie. Deze offerte is dus niet bindend. Een definitieve offerte wordt opgesteld zodra de definitieve plannen en volledige informatie voorhanden zijn. 195 OPM2: Deze offerte is opgesteld er van uitgaande dat de klant tijdens de gehele werken meehelpt. Mogelijke extra werkuren zullen dus ook worden doorgerekend. Tijdens de werken zal de plannen van ConCept gevolgd worden. (vonnis van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen van 6 oktober 2010, blz. 2) 200 Grieven Eerste onderdeel 205 Uit het algemeen rechtsbeginsel, dat onder meer vervat ligt in de artikelen 5, 774 en 1138,3 van het Gerechtelijk Wetboek, krachtens hetwelk de rechter gehouden is om, mits hij het recht van verdediging eerbiedigt, de rechtsnorm te bepalen die van toepassing is op de bij hem ingestelde rechtsvordering en die regel toe te passen, vloeit voort dat de rechter gehouden is het geschil te beslechten

13 VERZOEKSCHRIFT/ overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij enkel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent. Hij heeft de plicht ambtshalve de rechtsmiddelen op te werpen waarvan de toepassing geboden is door de feiten die door de partijen in het bijzonder worden aangevoerd tot staving van hun eisen Deze verplichting voor de rechter om de juiste rechtsregel toe te passen op de feiten die door de partijen in het bijzonder worden aangevoerd tot staving van hun eisen en de mogelijkheid om ambtshalve de door partijen aangevoerde rechtsgronden aan te vullen, laat de rechter echter niet toe om ambtshalve toepassing te maken van de bewijsregel van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek, indien geen van de partijen aanvoerden dat het bewijs enkel door een akte geleverd kan worden en dat een dergelijke akte niet voorligt Krachtens artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek moet een akte voor een notaris of een onderhandse akte worden opgemaakt van alle zaken die de som of de waarde van 375 te boven gaan, zelfs betreffende vrijwillige bewaargevingen. Het bewijs door getuigen wordt niet toegelaten tegen en boven de inhoud van de akten, en evenmin omtrent hetgeen men zou beweren voor, tijdens of sinds het opmaken te zijn gezegd, al betreft het ook een som of een waarde van minder dan 375. Deze regel is niet van openbare orde, noch van dwingend recht, waaruit volgt dat de partijen in de loop van het geding afstand kunnen doen van de toepassing van deze regel. Wordt de regel van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek niet ingeroepen door de partijen en bieden zij aan het bewijs te leveren van de aangevoerde feiten door alle middelen, waaronder het bewijs door vermoedens, dan sluiten zij de facto de toepassing uit van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek. Artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek mag in die omstandigheden niet ambtshalve door de rechter worden opgeworpen. Minstens is de rechter ertoe gehouden om, wanneer hij ambtshalve opwerpt dat niet voldaan is aan artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek, de debatten te heropenen teneinde partijen toe te laten hierover standpunt in te nemen (algemeen rechtsbeginsel van de eerbied voor het recht van verdediging). Te dezen voerde verweerder in conclusie niet aan dat het bewijs van de beweerde verbintenis tot betaling van een bedrag van ,28 enkel geleverd

14 VERZOEKSCHRIFT/ kon worden door middel van een akte. Verweerder erkende daarentegen dat er tussen partijen wel degelijk een geschrift werd opgemaakt (synthesebesluiten van verweerder, blz. 2: Partijen zijn verbonden door een aannemingsovereenkomst op basis van offerte met betrekking tot aanleg van een privé tuin te Brecht (stuk 1). ), maar voerde aan dat hierin geen vaste prijs werd voorzien, enkel een schattingsprijs (synthesebesluiten van verweerder, blz. 2), en dat indien geen prijsafspraak is gemaakt, de aannemer zijn aanspraken dient te beperken tot de gangbare prijzen (synthesebesluiten van verweerder, blz. 9). Verweerder verweet eiser meer gefactureerd hebben dan de afgesproken richtprijs, zonder dat daar een verantwoording tegenover staat (synthesebesluiten van verweerder, blz. 9) en zonder dat in het bijzonder de werkelijke prestaties nauwkeurig werden opgegeven (synthesebesluiten van verweerder, blz. 11) De appelrechters stellen vast dat de feiten die ten grondslag liggen aan het geschil op juiste wijze werden uiteengezet in het tussenvonnis van de rechtbank van eerste aanleg van 6 oktober 2010 en voorts dat de tuin- en terras aanleg niet wordt betwist. In voormeld tussenvonnis van 6 oktober 2010 had de eerste rechter uiteengezet dat eiser een offerte had overgemaakt aan verweerder met betrekking tot de aanleg van een privé tuin voor de prijs van ,60 exclusief btw. De eerste rechter stelde vast dat de offerte ook expliciet de volgende clausules voorziet: OPM1 : Deze offerte betreft slechts een 1 e kostenraming, gebaseerd op de beschikbare plannen en informatie. Deze offerte is dus niet bindend. Een definitieve offerte wordt opgesteld zodra de definitieve plannen en volledige informatie voorhanden zijn. OPM2: Deze offerte is opgesteld er van uitgaande dat de klant tijdens de gehele werken meehelpt. Mogelijke extra werkuren zullen dus ook worden doorgerekend. Tijdens de werken zal de plannen van ConCept gevolgd worden. De appelrechters beslissen niettemin dat eiser geen akte voorlegt waaruit de beweerde verbintenis van verweerder tot betaling van een totaalbedrag van ,28 zou kunnen blijken en dat bewijs door getuigen en feitelijke vermoedens niet is toegelaten aangezien de te bewijzen rechtshandeling een overeenkomst betreft waarvan de waarde 375 te boven gaat.

15 VERZOEKSCHRIFT/ Door aldus ambtshalve de toepassing van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek op te werpen, hoewel geen van de partijen de toepassing van deze bepaling had ingeroepen, schenden de appelrechters het algemeen rechtsbeginsel krachtens hetwelk de rechter gehouden is om, mits hij het recht van verdediging eerbiedigt, de rechtsnorm te bepalen die van toepassing is op de bij hem ingestelde rechtsvordering en die regel toe te passen, dat de rechter niet toelaat ambtshalve de toepassing op te werpen van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek, evenals artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek, nu deze bepaling de rechter evenmin toelaat de toepassing van deze bepaling ambtshalve op te werpen Door verder te beslissen dat eiser geen akte voorlegt waaruit de beweerde verbintenis van de verweerder tot betaling van een totaalbedrag van ,28 voor tuin- en terras aanleg zou blijken, werpen de appelrechters betwisting op die door partijen was uitgesloten beide partijen erkenden immers dat zij verbonden zijn door een aannemingsovereenkomst op basis van de offerte met betrekking tot aanleg van een privé tuin te Brecht, dat hierin enkel een schattingsprijs werd voorzien en dat de werkelijke prestaties konden aangerekend worden op basis van de gangbare prijzen en schenden de appelrechters het algemeen rechtsbeginsel houdende de autonomie van de procespartijen in het burgerlijk geding (het beschikkingsbeginsel), zoals vervat in artikel 1138,2 van het Gerechtelijk Wetboek. 310 Door voorts ambtshalve op te werpen dat het bewijs van de verbintenis met toepassing van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek enkel geleverd kan worden door een akte, zonder de partijen toe te laten hierover standpunt in te nemen, schenden de appelrechters nog het algemeen rechtsbeginsel houdende de eerbied voor het recht van verdediging, zoals tevens vervat in artikel 774 van het Gerechtelijk Wetboek. 315 Tweede onderdeel Uit het algemeen rechtsbeginsel, dat onder meer vervat ligt in de artikelen 5, 774 en 1138,3 van het Gerechtelijk Wetboek, krachtens hetwelk de rechter gehouden is om, mits hij het recht van verdediging eerbiedigt, de rechtsnorm te bepalen die van toepassing is op de bij hem ingestelde rechtsvordering en die regel toe te passen, vloeit voort dat de rechter gehouden is het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving die de partijen daaraan hebben gege-

16 VERZOEKSCHRIFT/ ven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij enkel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent. Hij heeft de plicht ambtshalve de rechtsmiddelen op te werpen waarvan de toepassing geboden is door de feiten die door de partijen in het bijzonder worden aangevoerd tot staving van hun eisen. 335 In zoverre die regel eveneens van toepassing is op het bewijs, dient de rechter alle bewijsregels ambtshalve toe te passen waarvan de toepassing geboden is door de feiten die door de partijen in het bijzonder worden aangevoerd tot staving van hun eisen Krachtens artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek moet een akte voor een notaris of een onderhandse akte worden opgemaakt van alle zaken die de som of de waarde van 375 te boven gaan, zelfs betreffende vrijwillige bewaargevingen. Het bewijs door getuigen wordt niet toegelaten tegen en boven de inhoud van de akten, en evenmin omtrent hetgeen men zou beweren voor, tijdens of sinds het opmaken te zijn gezegd, al betreft het ook een som of een waarde van minder dan Artikel 1347 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de hiervoren bepaalde regels uitzondering leiden wanneer een begin van bewijs door geschrift aanwezig is. Men noemt een begin van bewijs door geschrift elke geschreven akte die uitgegaan is van degene tegen wie de vordering wordt ingesteld, of van de persoon door hem vertegenwoordigd, en waardoor het beweerde feit waarschijnlijk wordt gemaakt. 355 De appelrechters beslissen dat de eiser geen akte voorlegt waaruit de beweerde verbintenis van de verweerder betaling van een totaal bedrag van ,28 voor tuin- en terras aanleg zou kunnen blijken en dat het bewijs door getuigen en feitelijke vermoedens niet is toegelaten, aangezien de te bewijzen rechtshandeling een overeenkomst betreft waarvan de waarde 375 te boven gaat. 360 Door in die zin te beslissen, zonder daarbij te onderzoeken of de offerte op basis waarvan de overeenkomst werd afgesloten (zie synthesebesluiten van verweerder, blz. 2 en de synthesebesluiten in hoger beroep van eiser, blz. 2) minstens een begin van bewijs uitmaakt in de zin van artikel 1347 van het Burgerlijk Wet-

17 VERZOEKSCHRIFT/ boek, schenden de appelrechters het algemeen rechtsbeginsel overeenkomstig het welk de rechter gehouden is het geschil te beslechten overeenkomstig dat erop van toepassing zijnde rechtsregels en hij gehouden is de door de eiser aangevoerde redenen ambtshalve aan te vullen, beginsel dat onder meer vervat ligt in de artikelen 5, 774 en 1138,3 van het Gerechtelijk Wetboek, evenals de artikelen 1341 en 1347 van het Burgerlijk Wetboek waarvan de toepassing geboden was op de feiten die door de partijen in het bijzonder waren aangevoerd tot staving van hun eisen. Derde onderdeel 375 Krachtens artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek strekken alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, degenen die ze hebben aangegaan, tot wet De appelrechters stellen vast dat de feiten die ten grondslag liggen aan het geschil op juiste wijze werden uiteengezet in het tussenvonnis van de rechtbank van eerste aanleg van 6 oktober 2010 en voorts dat de tuin- en terras aanleg niet wordt betwist. In voormeld tussenvonnis van 6 oktober 2010 had de eerste rechter uiteengezet dat eiser een offerte had overgemaakt aan verweerder met betrekking tot de aanleg van een privé tuin voor de prijs van ,60 exclusief btw. De eerste rechter stelde vast dat de offerte ook expliciet de volgende clausules voorziet: 390 OPM1 : Deze offerte betreft slechts een 1 e kostenraming, gebaseerd op de beschikbare plannen en informatie. Deze offerte is dus niet bindend. Een definitieve offerte wordt opgesteld zodra de definitieve plannen en volledige informatie voorhanden zijn. 395 OPM2: Deze offerte is opgesteld er van uitgaande dat de klant tijdens de gehele werken meehelpt. Mogelijke extra werkuren zullen dus ook worden doorgerekend. Tijdens de werken zal de plannen van ConCept gevolgd worden. 400 Beide partijen voerden daarbij aan dat, gezien er geen vaste prijs was overeengekomen, de werkelijk geleverde prestaties in redelijkheid gefactureerd dienden te worden.

18 VERZOEKSCHRIFT/ De appelrechters verwerpen de door eisers ingestelde vordering tot betaling van het saldo van factuur nr en van factuur nr op grond dat eiser geen akte voorlegt waaruit de beweerde verbintenis tot betaling van een totaalbedrag van ,28 zou kunnen blijken en dat derhalve het bewijs door getuigen en feitelijke vermoedens niet is toegelaten. De appelrechters beslissen nog dat een (buitengerechtelijke) bekentenis van verweerder door de eiser niet wordt aangetoond De appelrechters laten daarbij na te onderzoeken of de door eiser gefactureerde prestaties daadwerkelijk werden geleverd en of de eiser deze in redelijkheid factureerde. Aldus laten de appelrechters na aan de tussen partijen gesloten overeenkomst de gevolgen toe te kennen die zij tussen partijen heeft en miskennen zij de verbindende kracht van de tussen partijen gesloten overeenkomst (schending van artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek). TOELICHTING Uit het algemeen rechtsbeginsel, dat onder meer vervat ligt in de artikelen 5, 774 en 1138, 3 van het Gerechtelijk Wetboek, krachtens hetwelk de rechter gehouden is om, mits hij het recht van verdediging eerbiedigt, de rechtsnorm te bepalen die van toepassing is op de bij hem ingestelde rechtsvordering en die regel toe te passen, vloeit voort dat de rechter gehouden is het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen op voorwaarde dat hij geen betwisting opwerpt waarvan de partijen bij conclusie het bestaan hebben uitgesloten, dat hij enkel steunt op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd, dat hij het voorwerp van de vordering niet wijzigt en dat hij daarbij het recht van verdediging van de partijen niet miskent. Hij heeft de plicht ambtshalve de rechtsmiddelen op te werpen waarvan de toepassing geboden is door de feiten die door de partijen in het bijzonder worden aangevoerd tot staving van hun eisen (Cass 5 september 2013, C N).

19 VERZOEKSCHRIFT/ De verplichting van de rechter om ambtshalve rechtsmiddelen op te werpen waarvan de toepassing geboden is door de feiten die in het bijzonder door partijen zijn aangevoerd tot staving van hun eisen, houdt in dat de rechter de bewezen feiten dient te kwalificeren en hierop de juiste rechtsregel dient toe te passen. Deze verplichting houdt echter niet in dat de rechter ambtshalve de door partijen aangevoerde bewijsregels dient aan te vullen Indien derhalve in de conclusies van partijen niet wordt aangevoerd dat het bewijs op grond van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek geleverd dient te worden door middel van een akte en uit deze conclusies integendeel blijkt dat zij van oordeel zijn dat de feiten door alle middelen van recht bewezen kunnen worden, dan mag de rechter de regels inzake het bewijs niet ambtshalve opwerpen (D. MOUGENOT, La preuve, Larcier, 2012, 76; B. CATTOIR, Burgerlijk bewijsrecht, APR, 2013, 37, nr. 69) Te dezen blijkt uit de conclusies van partijen dat er wel degelijk een akte werd opgemaakt, op grond waarvan de overeenkomst werd uitgevoerd, maar dat deze akte enkel een eerste kostenraming bevatte. Beide partijen waren het erover eens dat de werkelijke prestaties diende te worden aangerekend aan een redelijke prijs. Tussen partijen bestond er enkel betwisting over de vraag welke werken daadwerkelijk waren uitgevoerd, of eiser zijn verbintenissen naar behoren had uitgevoerd en of de aangerekende prijs redelijk was gelet op de uitgevoerde werken en de kwaliteit van uitvoering. Verweerder voerde echter niet aan dat het bewijs van de betalingsverbintenis enkel geleverd kan worden door middel van een akte. 465 Door ambtshalve toepassing te maken van de regel van artikel 1341 van het Burgerlijk Wetboek, passen de appelrechters de regels inzake de aanvulling van rechtsgronden ten onrechte toe op de bewijsregels en werpen zij ambtshalve betwisting op die door partijen was uitgesloten. Door voorts na te laten de debatten te heropenen teneinde partijen toe te laten hierover standpunt in te nemen, schenden de appelrechters alle in het middel genoemde bepalingen. 470 * * * Op deze gronden en overwegingen besluit ondergetekende advocaat bij het Hof van Cassatie voor eiser dat het U, Hooggeachte Dames en Heren, moge

20 VERZOEKSCHRIFT/ behagen het bestreden arrest te vernietigen, de zaak en de partijen te verwijzen naar een ander hof van beroep en uitspraak te doen over de kosten als naar recht. 480 Antwerpen, 10 januari Beatrix Vanlerberghe

21 VERZOEKSCHRIFT/ Bij de indiening ter griffie wordt bij deze voorziening het exploot van betekening van deze voorziening aan de verwerende partij gevoegd. 515