2. Algemene bedenking over de huidige organisatie

Transcriptie

1 Erkenning Fost Plus Ontwerp-memorandum - 30 verzoeken voor de volgende Erkenning 1. Voorafgaand Document goedgekeurd door de RvB van Onderhavige nota is niet het resultaat van een denkoefening in een werkgroep of task force maar wel van een persoonlijke dialoog van meerdere uren met 20 bedrijven die actief zijn op het vlak van inzameling, sortering of recyclage van de stromen huishoudelijk verpakkingsafval. Het standpunt is nadien besproken en goedgekeurd in de Raad van Bestuur van Go4Circle. De Raad van Bestuur heeft 30 concrete verzoeken. Deze zullen zorgen voor een broodnodige optimalisering van het systeem. Als niet aan deze verzoeken kan worden voldaan, lijkt het ons aangewezen om te werken aan een alternatief systeem voor de huidige aanpak van het huishoudelijk verpakkingsafval. 2. Algemene bedenking over de huidige organisatie Het wetgevende kader van het beheer van verpakkingsafval wordt geregeld door drie gewestelijke decreten die dezelfde juridische grondslag hebben, namelijk een interregionaal samenwerkingakkoord. Er is een administratie op poten gezet die gemeenschappelijk is voor de drie gewesten, de Interregionale VerpakkingsCommissie (IVC). De volgende vaststellingen zijn gedaan Een identieke aanpak voor de drie Gewesten blijft een ideaal concept voor de sector. Dit is een fundamenteel aspect dat moet behouden blijven. De driehoeksrelatie die wordt opgelegd in het interregionaal akkoord (Fost Plus Intercommunales Operatoren) is nog altijd niet evident voor de operatoren. Er zijn bijvoorbeeld nog altijd regelmatig vertragingen in de betaling die de operatoren krijgen voor de uitgevoerde diensten. Vertragingen te wijten aan discussies tussen de intercommunale en FOST Plus of nalatigheid van de intercommunale (goedkeuring blijft liggen). Er zijn geen rechtstreekse contacten tussen de operatoren en de IVC. De operatoren weten niet hoe de IVC werkt, welke acties het neemt Voor de enkelingen die de IVC toch kennen, is de lvc dan wel de bevoegde administratie maar ontbreekt het haar aan onafhankelijkheid, neutraliteit ten aanzien van Fost Plus en de intercommunales. Ze staat er niet boven. Haar controlebevoegdheid, haar vermogen tot tegenexpertise moet versterkt worden (bij wijze van voorbeeld: de P+MD studie had door de IVC gefinancierd moeten worden). Pistes voor oplossingen 1. De aanpak die is ontwikkeld in Nederland (waar de lokale overheden de hele keten, inzameling-sortering-recyclage organiseren en hiervoor een jaarlijks forfaitair bedrag ontvangen) verdient om bestudeerd en geanalyseerd te worden.

2 De IVC moet een studie (benchmark) uitvoeren met de voordelen/nadelen van de verschillende systemen die in Europa gebruikt worden voor het beheer van huishoudelijk verpakkingsafval. Men kan zich niet louter baseren op de goede resultaten inzake de in België behaalde recyclagepercentages om te zeggen dat het Belgische systeem het beste is van de EU. Hoe dan ook moeten er maatregelen worden genomen om de betalingsvertragingen die de operatoren ervaren te voorkomen. Zo moeten er maximumtermijnen worden vastgelegd die gerespecteerd dienen te worden en waarna bij ontbreken van reactie dient aangenomen dat de betaling kan en zal gebeuren. 2. Go4Circle vraagt een jaarlijkse vergadering met de IVC om verschillende dossiers te bespreken die de operatoren aanbelangen (zonder de erkende organisaties). 3. Bedenking over de organisatie van Fost Plus De vzw Fost Plus Fost Plus is een succes in die zin dat het geslaagd is om een relatief uniform systeem op te zetten voor het beheer van huishoudelijk verpakkingsafval. En dat in een complexe institutionele context van België, met zoveel gesprekspartners. Maar het dynamisme en de pro-activiteit van de eerste 15 jaren heeft ondertussen jammer genoeg plaats geruimd voor een reactieve organisatie, die weinig oog heeft voor vernieuwing, die weinig openstaat voor nieuwe mogelijkheden of nieuwe manieren van ondernemen. Fost Plus heeft een starre houding aangenomen ten aanzien van verandering. De operatoren voelen zich niet langer een partner in het succes maar nog enkel onderaannemers die gekozen worden op basis van de beste prijs. Fost Plus biedt een meerwaarde bij het vergelijken van systemen in de praktijk. Ook al is het streven naar uniformiteit een goede zaak, niet alle zones (stedelijk en landelijk) kunnen met elkaar vergeleken worden. Verschillen zijn nodig, niet alles kan samengebracht worden tot één optimaal systeem. Fost Plus biedt mondelinge vergelijkingen tussen operatoren/projecten maar de gebruikte gegevens zijn echter zelden of nooit transparant. Zowel wat betreft de financiële gegevens als de milieuresultaten zijn er vragen te stellen bij de transparantie. Bij wijze van voorbeelden: er is geen enkele transparantie in de vergoedingen die toegekend worden aan elke intercommunale, de berekening van het groene punt blijft moeilijk te begrijpen voor een buitenstaander de basis voor de berekening van de referentieprijs is niet correct en transparant. Ook al zijn er soms bepaalde negatieve elementen (zie infra), toch zijn de procedure van de overheidsopdrachten of de regels die daarmee verband houden, elementen die we absoluut wensen te ondersteunen en te handhaven. We verheugen ons over de continue verbetering van het informatiesysteem PROFOST en over het feit dat dit ontwikkeld wordt in samenwerking met de operatoren.

3 Het team van Fost Plus De operatoren vinden de personeelsleden van het team van Fost Plus loyaal, eerlijk en sympathiek. Ze zitten vol goede wil om oplossingen te vinden. Er heerst nog een Belgische geest in het team, een visie over heel het land. Toch resulteert dat vreemd genoeg niet in een oplossingsgerichte benadering en handelswijze van FOST Plus als systeem Wij verwachtenragen volgende veranderingen in de volgende erkenning 3. Effectieve maatregelen inzake eco-design van verpakkingen, zodat deze eenvoudig in te zamelen, te sorteren én te recycleren zijn. We vragen een groter verschil in kostprijs van het groene punt tussen de verpakkingen die effectief gerecycleerd worden en de energetisch gevaloriseerde stromen (dat verschil zou minstens 400% moeten bedragen bijvoorbeeld naar gerecycleerd PET en ondoorzichtig PET, gekleurd PET, sauspotten en bakjes). Het is ook noodzakelijk dat Fost Plus de opdracht krijgt om haar leden te sensibiliseren oplossingen te vinden voor de moeilijk recycleerbare verpakkingen. FOST Plus moet ook veel sneller reageren indien in de sector verpakkingen worden ontdekt die problemen geven in de inzamel-, sorteerof recyclagefase. 4. De verplichting om een totale transparantie te geven in de uitgaven die FOST Plus heeft voor de verschillende projecten, gekoppeld aan de realisaties van elk project. Op dat vlak is het ook belangrijk dat activiteiten die door gemeenten of intercommunales zelf worden gedaan in eigen beheer in lijn liggen van de marktprijs. Deze transparantie is ook essentieel naar de lokale mandatarissen en de gehele bevolking toe. 5. Dat opgelegd wordt dat een precieze berekening van de referentieprijzen in detail wordt weergegeven, net als de manier waarop deze evolueert, in alle transparantie. 6. Het budget voor O&O bij FOST Plus te schrappen inzake inzameling en sortering. Onze sector is in staat om zelf voor haar onderzoeken te zorgen en we nemen op dat vlak al heel wat initiatieven, samen met de gewesten. O&O inzake de recycleerbaarheid van verpakkingen dient gestimuleerd te worden. 7. Net als bij Valipac wil de federatie over een mandaat beschikken in de Raad van Bestuur van FOST Plus. Dit zorgt voor een betere verstandhouding en grotere onderlinge openheid. 4. Bedenkingen over de inzameling De toewijzing van de inzamelingsopdrachten dienen te gebeuren door de gemeente/intercommunale. Maar we stellen vast dat Fost Plus soms een zeer belangrijke functie vervult als consultant en als financier van het systeem de facto zelf beslist bij de keuze van de operator. Ondanks het feit dat er lastenboeken en procedures zijn die moeten worden gevolgd, stellen we al te vaak uitzonderingen vast op deze boeken en procedures. Een nauwere opvolging is nodig. De concurrentie is al meerdere jaren zeer groot. Er zijn steeds strengere eisen (managementsysteem, aangepast wagenpark), soms gekoppeld aan korte contracten die geen afschrijving van de gedane investeringen mogelijk maken. De lokale overheden laten de operatoren maar weinig ruimte voor eigen keuzes bij de organisatie van de opdracht. Bij wijze van voorbeelden:

4 de loten worden bepaald per stroom waardoor een specifieke aanpak per stroom nodig is, wat niet optimaal is voor de organisatie van het wagenpark en het personeel dat nodig is. Er is geen enkele variante mogelijk om een globale aanpak voor te stellen. de inzamelfrequenties zijn niet aangepast (maandelijks bijvoorbeeld in plaats van om de 4 weken voor P/K, de inzameldagen liggen vast, maar op sommige van die dagen zijn inzamelingen wettelijk zelfs verboden ). De rol die wordt toegekend aan de inzamelaars met betrekking tot het aanbrengen van de rode stickers is zeker niet benijdenswaardig. De inzamelaar krijgt te maken met de ongemakken van deze handeling (minder tonnage, agressiviteit van de burger, meer tijd nodig voor de inzameling), zonder daarvan ook maar enig voordeel te genieten. De hoeveelheidsbeperkingen voor papier/karton en PMD zijn te hoog voor wat een huishouden aan afval produceert en ze zijn oncontroleerbaar aangezien men spreekt van jaarlijks gemiddelde. Er is daardoor bovendien duidelijk een overdracht van hoeveelheden aan afvalstromen die naar VALIPAC moesten gaan en die nu naar FOST PLUS gaan. Dit vervalst de inzamel- en recyclagecijfers. We merken geen enkele wil om aan dit evident probleem iets te doen. Wij verwachten volgende veranderingen in de volgende erkenning 8. Een verplichting waarin bepaald wordt dat de lokale overheden de typelastenboeken beter moeten naleven en een controle daarop vanuit de IVC. 9. De typelastenboeken moeten meer vrijheid toelaten inzake de organisatie van de afvalstromen (idealiter ook combinaties mogelijk maken met niet-verpakkingsfracties) dat zal het gebruik van het wagenpark en de inzet van het personeel sterk optimaliseren (en dus ook de prijzen). Er moeten variantes toegelaten worden. De lokale overheden zijn nu te strikt en willen alles tot na de komma vastleggen. 10. De locale overheden moeten de afvoer van P/K ook danig optimaliseren dat maximaal wordt beladen. Wat containerparken betreft, vragen wij dat de intercommunales de plaatsing overwegen van perscontainers om het transport van papier/karton te optimaliseren. 11. De gunningscriteria met betrekking tot de kwaliteit moeten hetzij controleerbaar zijn op het moment van de gunning (binair systeem: men voldoet of men voldoet niet), hetzij gecontroleerd worden tijdens de uitvoering met mogelijke boetes als aangegane verbintenissen niet worden nagekomen. 12. Het lastenboek betreffende de inzameling moet gelanceerd worden als men de eerste bestemming van de afvalstromen kent. Er moet een volgorde komen in de logica van de opdrachten zodat inzamelaars weten waar aan te moeten leveren. 13. Gelet op het feit dat de salarissen bijna 60% van de kostprijs uitmaken, vragen wij dat iedereen geëvalueerd wordt op basis van de salarissen/voorwaarden van het bevoegde Paritair Comité (PC) 121. Het is niet aanvaardbaar dat de concurrentie wordt gevoerd op basis van verschillende paritaire comités, dwz op de kap van de loon- en arbeidsvoorwaarden van de betrokken arbeiders. Het lastenboek moet hiervoor een oplossing voorzien. 14. De operatoren willen wel meewerken aan de verbetering van de kwaliteit maar zouden daarvoor ook vergoed willen worden. Fost Plus moet een structureel systeem opzetten ter aanmoediging van de laders die de rode stickers aanbrengen zowel op PMD als op papier/karton. We hebben de ervaring met het frietkot gekend, we willen dat het nog verder gepersonaliseerd wordt (bioscooptickets, ).

5 15. Een gemeenschappelijk vliegend team van Fost Plus/Valipac (589 gemeenten 1 controle per jaar 3 teams van 2 personen volstaan) moet het naleven van de hoeveelheidsbeperkingen voor papier/karton controleren en afdwingen. De huidige drempels van 1 m³ papier/karton of 240 liter PMD komen niet overeen met de productie van een gezin. Die moeten worden herzien (240 liter en 2 PMD-zakken). 16. Wij willen dat elk nieuw huis-aan-huis inzamelcontract van meer dan 8 jaar nog slechts uitgevoerd zal kunnen worden door voertuigen met minder vervuilende brandstoffen dan diesel. Tegen 2024 zullen alle nieuwe langetermijncontracten van meer dan 8 jaar uitgevoerd worden door alternatieve voertuigen. Zonder financiële ondersteuning op korte termijn moeten de bevoorradingspunten voor deze brandstoffen een investering van de lokale overheid zijn gelet op de mogelijke wijzigingen van inzamelaars. 17. Onder voorbehoud dat dit steeds geen problemen stelt voor de verwerking, willen wij dat de containers voor papier-karton algemeen verplicht zouden zijn in 2024 over het hele Belgische grondgebied en dat de inzameling van P/K via ondergrondse systemen ontmoedigd wordt gelet op de matige kwaliteit van het ingezamelde papier/karton. 5. Bedenking over het sorteren De dialoog onder leiding van Go4Circle, tussen de sorteercentra en Fost Plus, zorgt voor continue verbeteringen. De eisen met betrekking tot de specificaties zijn hoog maar moeten gehandhaafd blijven. Ze moeten echter beter de evolutie van de verpakkingsmarkt of de eisen van de recycleurs volgen. Ze mogen niet verstard raken zoals dat nu al meerdere jaren het geval is. De evolutie van de verpakkingsmarkt heeft eveneens een invloed op de prijs per ton (meer volume, minder tonnage). P+MD is een grote uitdaging voor de sector. We betreuren dat er op dit ogenblik nog geen enkele duidelijkheid bestaat over het weerhouden scenario terwijl dit dossier al meer dan 5 jaar bestudeerd wordt. Go4Circle vraagt te streven naar een uniek scenario met één zak voor metalen, drankkartons en alle kunststoffen die gerecycleerd kunnen worden (met inbegrip van speeltuigen of ander keukengerei). In een overgangsfase kan gewerkt worden met meerdere zakken (blauw-roos). We willen een snelle invoering van het P+MD opdat duurzaam kan geïnvesteerd worden en de afschrijving over alle klanten van het centrum kan verdeeld worden. Maar tussen het moment waarop Fost Plus beslist en de te realiseren uitrustingen/investeringen zal men moeten rekening houden met minstens anderhalf jaar. De tijd speelt in het nadeel van dit project. Sommige sorteercentra willen het risico nemen om zelf de materialen te commercialiseren. We begrijpen niet waarom Fost Plus deze mogelijkheid niet aanvaardt. Onze sector verwacht dat in de volgende erkenning: 18. De vertragingen van de vervoerders in het afvoeren van de stoffen automatisch bestraft zouden worden. Het mag niet afhangen van een vraag van het sorteercentrum (dat te vaak represailles riskeert).

6 19. Er een toezicht komt op de evolutie van de verpakkingsmarkt. Dat zal met name toelaten om de impact daarvan op het volume dat in de PMD-sorteercentra verwerkt wordt te controleren en de financiële gevolgen die daaruit voortvloeien. 20. De sorteercentra beloond zouden worden op basis van hun recyclagepercentages (het optimaal sorteren van de fracties) van de uitgaande stoffen (incentives). 21. Zoals theoretisch bepaald in de huidige erkenning, Fost Plus zonder vertraging op een scenario voor de inzameling van P+MD zou vastleggen en een plan dat het totale grondgebied dekt. 22. Men veeleisende maar realistische sorteerspecificaties vastlegt die evolueren in functie van de eisen van de recycleurs en van de evolutie van de verpakkingsmarkt. 23. Men in de aanbestedingen de mogelijkheid voorziet van een variante waardoor het sorteercentrum zelf de materialen kan commercialiseren. 24. Men een eenduidige sorteerboodschap voor de burgers gebruikt, conform de vigerende wetgevingen op het gebied van leefmilieu, opslag en transport, die ervoor zorgt dat de inhoud van de PMD-inzameling door vergunde installaties voor niet-gevaarlijk afval kan gesorteerd en opgeslagen worden. 25. De lege verpakkingen van gevaarlijke producten (vb. lege spuitbussen met een vlamsymbool) horen niet thuis in de PMD zak en moeten ofwel via het KGA worden ingezameld (of via een apart systeem) om zo te voldoen aan de ADR-wetgeving en de veiligheid van alle medewerkers in de verdere keten te garanderen. 6. Bedenking over de organisatie van de recyclageketens Fost Plus maakt gebruik van Europese ketens, dat is al positief. Maar er zijn geen echte structurele maatregelen om lokale ketens toe te laten zich te ontwikkelen en ook niet om de activiteit in België te garanderen. Nochtans blijkt met de toegenomen sluiting van de Chinese grens dat dit een noodzaak is. De controles uitgevoerd door Fost Plus, al dan niet via haar onderaannemer (OWS), verlopen over het algemeen (heel) goed. De kwestie van het gebruik van de overbrengingscentra vóór het recycleren dient met aandacht bestudeerd te worden om na te gaan of de kwaliteit van de stromen (eventuele mengeling) gehandhaafd blijft. De regels met betrekking tot de overheidsopdrachten worden positief beoordeeld maar de omvang (tonnages) van de recyclageopdrachten in vraag gesteld is soms te groot, zonder enige duidelijke langetermijnvisie. De criteria ter beoordeling van de kwaliteit moeten perfect geïdentificeerd en geëvalueerd worden op het moment van de gunning. De geïnformatiseerde procedures (e*tendering) moeten verder ontwikkeld worden. Duidelijke criteria moeten een milieuvriendelijke aanpak van de op poten gezette logistiek bevorderen (vervoer over het water of via propere voertuigen). We verwachten volgende veranderingen in de volgende erkenning:

7 26. Een stimulans voor de investeringen in België over heel de keten. De financiële ondersteuning moet rekening houden met de noden van de Belgische bedrijven en hun aanzetten zelf verder investeringen te doen. 27. Een beter beeld op het jaarlijks te vermarkten tonnage. De operatoren moeten meer in staat zijn om hun installaties optimaal te laten benutten (bv aspect spreiding van opdrachten is belangrijk). 28. Dat papier/karton, net als PMD, bij de aanpak ervan beschouwd zou worden als twee verschillende stromen, maar die samen ingezameld worden. 29. Er dient bijzondere aandacht te worden besteed aan de kwaliteit van de fracties die aan de centra geleverd worden. Er bestaat voortaan een duidelijke, consensuele procedure voor glas, en wij vinden dat het ook nuttig kan zijn om een dialoog aan te gaan omtrent papier- / kartonfractie, om tot een meer pragmatische procedure te komen (foto, mail). 7. Algemene bedenking Mogelijk statiegeld op bepaalde verpakkingen stelt de organisatie in vraag van zowel de inzameling als van het sorteren en dus ook van de investeringen die daarmee gepaard gaan. De aanpak zal hoe dan ook voor heel België moeten gelden en dus is een totale coördinatie tussen de Gewesten noodzakelijk. Dat zal heel wat tijd in beslag nemen. Wij vragen 30. Een duidelijke keuze voor een lange periode, hetzij P+MD, hetzij statiegeld en dat deze keuze dan vaststaat voor een periode van minstens 15 jaar