Aan : Commissie Binnenlandse Zaken Van : Hart voor Bussum/René Sweijen Betr. : Vragen t.b.v. Commissie Binnenlandse Zaken Datum : 9 februari 2015

Transcriptie

1 Aan : Commissie Binnenlandse Zaken Van : Hart voor Bussum/René Sweijen Betr. : Vragen t.b.v. Commissie Binnenlandse Zaken Datum : 9 februari 2015 Hoorzitting 30 januari 2015 Tijdens de hoorzitting op 30 januari jl. bleek er grote behoefte te zijn bij de aanwezige leden van de Commissie Binnenlandse Zaken aan nadere informatie m.b.t. de voorgenomen samenvoeging van Bussum, Naarden en Muiden. Dit werd mede ingegeven door het feit dat met name door Bussum is aangegeven dat bestuurlijk/politieke draagvlak ontbreekt als de financiële risico's van de fusie niet volledig zijn afgedekt. Daarnaast bleek er bij de leden van de commissie ook verbazing te zijn over het tempo van het fusie-proces en dat er in het fusieproces al onomkeerbare beslissingen werden genomen terwijl de Tweede Kamer nog moet beslissen over het wetsvoorstel. In deze notitie geeft Hart voor Bussum u graag meer informatie m.b.t. de financiële risico's en het fusie-proces. Daarnaast geven wij u graag suggesties voor vragen die u aan de Minster van BZK kunt stellen. Deze vragen betreffen niet alleen de financiële risico's maar ook zaken als draagvlak en andere criteria waaraan een gemeentelijke herindeling dient te voldoen. A - Financiële risico's De financiële risico's zijn als volgt te benoemen: 1. Artikel 12 aanvraag Muiden Muiden heeft voor in totaal 29 mln. aangevraagd als uitkering uit het Gemeentefonds Deze aanvraag bestaat uit een eenmalige uitkering van 13 mln. in 2015 en verspreid over 15 jaar een bedrag van jaarlijks ca. 1,1 mln. Door de artikel 12 aanvraag heeft Muiden haar OZB-tarief moeten verhogen tot 120% van het landelijk gemiddelde. In het wetsvoorstel is geregeld dat dit bedrag in ieder geval overgaat op de nieuwe gemeente, maar omdat nog onduidelijk is hoe het Gemeentefonds zal beschikken betreft het een bedrag van jaarlijks minimaal 0,5 mln. en maximaal 1,1 mln. Daarnaast moet nog worden bezien of de eenmalige uitkering van 13 mln. plaatsvindt en of uit nader onderzoek van de inspecteur niet andere zaken komen (onderhoud kapitaalgoederen). Onduidelijk is ook wanneer de beheerders van het Gemeentefonds zullen beschikken. Op basis van door Muiden verstrekte informatie zal dat niet eerder zijn dan juni Dit veronderstelt dat het advies van de Raad voor de financiële verhoudingen in juni 2015 gereed is en de beheerders onmiddellijk beslissen. Dit is het meest optimistische scenario en aangetekend dient te worden dat belangrijke onderdelen (Jaarrekening 2014 Muiden en conclusies nader onderzoek naar kapitaalgoederen) momenteel nog niet zijn afgerond. Het artikel 12 rapport van de inspecteur zal daarom niet eerder dan maart 2015 klaar zijn; een maand later dan eerder aangegeven. Op dit rapport moet dan nog door de Provincie en door betrokken gemeenten worden gereageerd, waar beide organen 2 maanden voor hebben. E.e.a. betekent dat het wetsvoorstel de Tweede Kamer gepasseerd zal zijn terwijl er nog geen volledige duidelijkheid is over de artikel 12 aanvraag en de financiële en bestuurlijke gevolgen daarvan voor de nieuwe gemeente. " 1 van 6"

2 2. Vaststellingsovereenkomst tussen Muiden en De Krijgsman Door Muiden en De Krijgsman is in maart 2014 een Vaststellingsovereenkomst (VOK) getekend. Als gevolg van deze VOK heeft Muiden de artikel 12 status aangevraagd. De VOK verplicht Muiden tot het realiseren van vele zaken aangaande het bouwproject. Het is echter niet duidelijk welke financiële gevolgen dat heeft, aangezien vele onderdelen van de VOK geheim zijn. Wat inmiddels bekend is, is dat Muiden een lening heeft moeten afsluiten bij de gemeente Beverwijk van 15 mln., waarover jaarlijk 0,5 mln. rente wordt betaald. Deze rentebetaling en de aflossingsplicht liggen straks bij de nieuwe gemeente. Verwacht wordt dat er meerdere leningen nodig zijn. Er zijn ook verplichtingen om de volkstuinen te verplaatsen. De kosten worden geschat op 1 mln. Er zijn verplichtingen m.b.t. sportvelden. Onbekend is wat hiervan de financiële gevolgen zijn. In de VOK is tevens overeengekomen dat het bestemmingsplan De Krijgsman alleen gewijzigd mag worden met toestemming van De Krijgsman. M.a.w., de raad van Muiden (en eventueel de nieuwe gemeente) heeft geen zeggenschap meer over het bestemmingsplan. 3. Claim De Krijgsman De VOK heeft mede als doel om de claim van 376 mln. van tafel te krijgen. Echter, hier zijn 2 belangrijke voorwaarden aan verbonden. De eerste voorwaarde is dat het bestemmingsplan De Krijgsman uiterlijk wordt vastgesteld door de raad van Muiden. Deze datum is inmiddels gepasseerd. Eerst uitgesteld tot februari 2015 en nu (omdat er nog een MER nodig is) tot eind Gevolg hiervan is dat er pas zekerheid is over het bestemmingsplan als het wetsvoorstel al door de Tweede (en Eerste) Kamer moet zijn behandeld. Bovendien is het niet ondenkbaar dat de raad van Muiden pas na de geplande verkiezingen van november 2015 een besluit neemt. Ook is niet ondenkbaar dat de raad van de nieuwe gemeente een besluit moet nemen over het bestemmingsplan. Tot die tijd is dus geen zekerheid dat aan de eerste voorwaarde wordt voldaan. De tweede voorwaarde is dat het bestemmingsplan uiterlijk onherroepelijk is doordat de Raad van State uitspraak heeft gedaan in alle bezwaren die worden ingediend. Ook hier is, gezien de gevoeligheid en de veelheid aan ingediende bezwaren, niet ondenkbaar dat deze datum niet gehaald wordt of zelfs dat de Raad van State bezwaren zal toekennen. Het is dus niet uit te sluiten dat de claim van 376 mln. weer op tafel komt. Naast een financiële claim betekent dit ook een groot beslag op de ambtelijke capaciteit van de nieuwe gemeente, aandacht van raad en college en hoge juridische kosten. De minister heeft in een brief toegezegd dat mocht de claim weer op tafel komen "buiten de schuld van Muiden of de nieuwe gemeente" dat hij dan "een aanvullende uitkering" zal doen. Onduidelijk is wat "buiten de schuld" en wat "een aanvullende uitkering" betekenen. 4. MER t.b.v. bestemmingsplan Het uitstellen van het vaststellen van het bestemmingsplan wordt veroorzaakt doordat er alsnog een MER moet worden opgesteld. Onduidelijk is wat hiervan de financiële gevolgen zijn, maar rekening moet worden gehouden met mitigerende maatregelen en eventuele aanpassingen in het bestemmingsplan. Verwacht mag worden dat de kosten hiervan voor rekening van Muiden (en de nieuwe gemeente) zullen komen. " 2 van 6"

3 5. OZB-tarieven De gemeenten Bussum, Naarden en Muiden hebben zeer uiteenlopende OZB-tarieven. Bussum heeft het laagste tarief (0,0549% eigenaren), Naarden zit op bijna het dubbele en Muiden op het drievoudige. De nieuwe gemeente zal één tarief moeten hanteren. Hoewel de raad van de nieuwe gemeente hier nog over moet beslissen, hebben de verantwoordelijke wethouders al aangeven dat zij voornemens zijn het tarief op het lage Bussumse niveau te willen houden. Gevolg hiervan is een (zeer) substantiële daling voor Naarden en Muiden en een gat in de begroting van jaarlijks 3 mln. Dit bedrag zal grotendeels door de inwoners van Bussum moeten worden betaald; de facto een verhoging van hun lasten terwijl de inwoners van Naarden en Muiden hun lasten zien afnemen. B - Fusie-proces Tijdens de hoorzitting op 30 januari jl. in Muiden bleek dat verschillende leden van de Commissie Binnenlandse Zaken vraagtekens zetten bij de snelheid en zorgvuldigheid van het fusie-proces. Uit verklaringen van de voorzitter van de Stuurgroep, mevr. Dekker, en persberichten van de gemeente Bussum, blijkt dat er al gewerkt wordt aan het in elkaar schuiven van de ambtenarenapparaten ("binnen enkele maanden"), dat er gewerkt wordt aan de werving van een nieuwe griffier en gemeente-secretaris (aanstelling in april 2015), dat er een gezamenlijke begroting 2016 komt en dat het gemeentehuis in Bussum komt waarvoor plannen worden gemaakt voor een ingrijpende verbouwing die ca. 5 mln. gaat kosten. Allemaal onomkeerbare zaken die de fusie-gemeenten veel geld gaan kosten mocht de fusie niet doorgaan. Gezien het gebrek aan draagvlak in Bussum (en Naarden) mocht er geen volledig vangnet komen voor alle financiële risico's en het verloop van de hoorzitting is het niet doorgaan van de fusie allerminst uit te sluiten. C - Hoe verder? Hart voor Bussum is van mening dat: het fusie-proces in Bussum, Naarden en Muiden stop gezet moet worden totdat de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft behandeld het dossier De Krijgsman moet binnen het wetsvoorstel worden opgelost, waarbij de financiële gevolgen volledig voor rekening komen van Rijk en/of Provincie en er dus geen rekening gaat naar de nieuwe gemeente mocht het niet mogelijk zijn dit binnen het wetsvoorstel te regelen, dan moet het wetsvoorstel, mede op basis van gebrek aan draagvlak in Bussum, de grootste van de 3 fusie-gemeenten, worden afgestemd Hart voor Bussum ziet ook mogelijkheden in het amenderen van het wetsvoorstel, zodanig dat een bestuurlijke fusie van Bussum en Naarden per doorgaat en dat Muiden de tijd krijgt om het dossier De Krijgsman in samenwerking met Rijk en Provincie op te lossen. Het ambtenarenapparaat van Muiden kan dan per worden samengevoegd met Bussum en Naarden (ambtelijke fusie). Gezien het standpunt van Naarden (niet alleen fuseren met Bussum), zullen hierover gesprekken moeten worden opgestart, maar wij geloven dat de noodzaak van het vergroten van de bestuurskracht van Naarden zwaarder moet wegen dan de bezwaren van een fusie alleen met Bussum. D - Vragen voor de minister 1. Vrijwillige samenvoeging De Memorie van toelichting kent als eerste zin dat het wetsvoorstel een "vrijwillige samenvoeging" betreft. Dat de provincie het initiatief heeft genomen op verzoek van de gemeenten. " 3 van 6"

4 Dit is feitelijk onjuist. Het initiatief is genomen door de provincie, hetgeen ook blijkt uit publicaties op de website van de provincie. De raad van Bussum is daarover niets gevraagd. De raad van Bussum heeft nooit een besluit genomen om te fuseren met Naarden en Muiden. De raad van Bussum was, op het moment dat de provincie een advies opstelde voor de minister van BZK juist bezig met gesprekken in de regio gebaseerd op het rapport-winsemius met een voorkeur voor een fusie van Bussum en Naarden, eventueel met Huizen en Blaricum/Eemnes/Laren. Vraag: waarom stelt de minister dat het een vrijwillige samenvoeging betreft? op welke documenten en/of feiten baseert hij dat de betrokken gemeenten de provincie verzocht hebben het initiatief te nemen? 2. Draagvlak Raadplegingen en enquêtes hebben in Bussum in de afgelopen jaren duidelijk uitgewezen dat er geen draagvlak is onder inwoners voor een fusie met Muiden. In de Memorie van toelichting wordt gemeld dat er draagvlak is, op basis van een informatiebijeenkomst waar 35 inwoners aanwezig waren. In Naarden en Muiden zijn geen raadplegingen gedaan. Vraag: waarom heeft de provincie geen eigen verantwoordelijkheid genomen om het draagvlak te meten en is uitsluitend afgegaan op gesprekken met de burgemeester en de zienswijze van de Bussumse raad? vindt de minister 35 inwoners representatief voor draagvlak, als het al klopt dat deze 35 inwoners overwegend positief waren? 3. Democratische legitimiteit Door de Bussumse raad is uitsluitend d.m.v. zienswijzen kenbaar gemaakt hoe men tegen de voorgenomen fusie aankeek. Dit nadat duidelijk was dat de provincie het initiatief tot deze fusie had genomen en voornemens was deze door te zetten. Zoals de lijsttrekker van de VVD tijdens de campagne zei" "er valt niets te kiezen". De Bussumse raad heeft op geen enkel moment een beslissing genomen om te gaan fuseren met Naarden en Muiden. Vraag: hoe rechtvaardigt de minister dit gebrek aan democratische legitimiteit? vindt de minister dat dit te rijmen is met het criterium van draagvlak? 4. Interne samenhang Het rapport-winsemius gaf een duidelijk advies om de bestuurlijke samenwerking in de Gooi en Vechtstreek te vormen op basis van "zand en water". Onder "water" wordt verstaan de gemeenten Muiden en Weesp. Dit vooral op basis van historische en culturele samenhang en nabijheid. De provincie is hieraan volledig voorbij gegaan. Vraag: hoe beoordeelt de minister deze keuze van de provincie? is de minister van mening dat voldoende is onderbouwd om af te wijken van het rapport-winsemius? hoe beoordeelt de minister deze keuze in het licht van verdere opschaling binnen de Gooi en Vechtstreek? 5. Duurzaamheid Als voorwaarde voor deze fusie heeft Bussum gesteld dat er niet binnen 10 jaar weer gefuseerd moet worden. Echter, het is duidelijk dat verdere opschaling in de Gooi en Vechtstreek noodzakelijk en gewenst is. Vraag: hoe beoordeelt de minister deze fusie in het licht van verdere opschaling? kan de minister garanderen dat de nieuwe gemeente niet binnen 10 jaar weer geconfronteerd wordt met een fusie? 6. Bestuurskracht De noodzaak voor deze fusie is vanuit het perspectief van Muiden en Naarden zeer duidelijk. Er is in beide gemeenten sprake van onvoldoende bestuurskracht. Dat zou met deze fusie moeten worden opgelost. Echter, de financiële gevolgen en de financiële risico's van deze fusie hangen als een zwaard van Damocles boven de nieuwe gemeente. " 4 van 6"

5 Vraag: op basis waarvan is de minister van mening dat de bestuurskracht van de nieuwe gemeente als voldoende beoordeeld kan worden? kan de minister garanderen dat door alle financiële onzekerheden er voldoende waarborgen zijn voor een gezonde nieuwe gemeente? 7. Vaststellingsovereenkomst In de Vaststellingsovereenkomst (VOK) is sprake van een groot aantal geheime delen. De inhoud daarvan is buiten het college en de raad van Muiden niet bekend. Het is dus niet in te schatten of er voortvloeiende uit die geheime delen nog significante (financiële) verplichtingen zijn. Vraag: kan de minister garanderen dat de geheime delen in de VOK geen significante, financiële gevolgen hebben voor de nieuwe gemeente? kan de minister een volledige opsomming geven van de significante, financiële gevolgen van de geheime delen van de VOK voor de nieuwe gemeente? kan de minster garanderen dat deze gevolgen niet voor rekening komen van de nieuwe gemeente? 8. Bestemmingsplan De Krijgsman Het vaststellen van het bestemmingsplan De Krijgsman is voor de tweede keer uitgesteld. Nu tot eind Dit betekent dat een heel belangrijke zaak pas afgerond is als de Tweede (en Eerste) Kamer over het wetsvoorstel hebben geoordeeld. Bovendien is de kans niet ondenkbeeldig dat het bestemmingsplan wordt vastgesteld door de Muidense raad na de verkiezingen in november 2015 en misschien zelfs door de raad van de nieuwe gemeente. Vraag: hoe beoordeelt de minister deze situatie? waarom vindt de minister het acceptabel dat over een cruciaal onderwerp pas na behandeling van het wetsvoorstel duidelijkheid zal bestaan? 9. Artikel 12 procedure De artikel 12 procedure is nog in volle gang. Het staat nog niet vast wanneer de inspecteur rapport uitbrengt, wanneer de Raad voor financiële verhoudingen adviseert en wanneer de beheerders van het Gemeentefonds beschikken. Ook is niet duidelijk hoe het advies zal zijn en wat de beschikking zal zijn. Vaststaat wel dat er geen of onvoldoende duidelijkheid zal zijn tijdens behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer. In het wetsvoorstel is geregeld dat mocht de artikel 12 aanvraag niet zijn afgehandeld vóór datum herindeling, dat dan de aanvraag van Muiden gezien wordt als een aanvraag van de nieuwe gemeente. Vraag: waarom is de minister van mening dat het wetsvoorstel al naar de Tweede Kamer kan terwijl de afwikkeling van de artikel 12 aanvraag nog niet is afgerond, dan wel onvoldoende duidelijk is? waarom is de minister van mening dat een artikel 12 aanvraag van de gemeente Muiden over kan gaan op de nieuwe gemeente, zonder dat de raad van die nieuwe gemeente daartoe een besluit heeft genomen? waarom is de minister van mening dat er gehandeld wordt conform de Handleiding Artikel 12 waar het herindelingen betreft ("schoon opleveren")? kan de minister garanderen dat de nieuwe gemeente geen artikel 12 status zal hebben op datum herindeling? 10. Voorbereiding fusie Door de Provincie is grote druk gezet achter deze fusie. Als datum herindeling is gekozen voor , terwijl in de meeste gevallen meer tijd wordt uitgetrokken voor de voorbereiding van een fusie. Verschillende zaken worden nu aangepakt die onomkeerbaar zijn, dan wel hoge kosten met zich meebrengen mocht de fusie geen doorgang vinden (o.a. aanstellen nieuwe griffier, aanstellen nieuwe gemeente-secretaris, verbouwing gemeentehuis, opstellen gezamenlijke begroting 2016, samenvoegen ambtenarenapparaten). Vraag: waarom is de minister van mening dat de fusie-gemeenten hiermee juist handelen? zal de minister de kosten hiervan bij niet doorgaan van de fusie voor zijn rekening nemen? " 5 van 6"

6 11. Claim De claim van 376 mln. kan weer op tafel komen als aan enkele belangrijke voorwaarden niet is voldaan (vaststellen bestemmingsplan De Krijgsman uiterlijk en onherroepelijk zijn bestemmingsplan uiterlijk ). Vraag: waarom stelt de minister in de Memorie van toelichting dat "een dergelijke voorziening" (bedoeld wordt het amendement van Beek voor wat betreft de schadeclaim) niet nodig is, terwijl nog niet aan alle voorwaarden voor het van tafel zijn van de claim is voldaan? waarom stelt de minister in de Memorie van toelichting dat "een dergelijke voorziening" (bedoeld wordt het amendement van Beek voor wat betreft de schadeclaim) niet nodig is, terwijl hij in zijn brief van 5 december 2015 aangeeft dat mocht de claim op tafel komen hij een aanvullende uitkering zal doen? waarom stelt de minister als voorwaarde voor deze aanvullende uitkering dat het "buiten de schuld" van Muiden of die nieuwe gemeente moet zijn? wat bedoelt de minister precies met "buiten de schuld"? wat bedoelt de minister precies met "een aanvullende uitkering"? kan de minister garanderen dat deze aanvullende uitkering volledig dekkend is voor de eventuele schadeclaim en alle daaruit voortvloeiende (juridische) kosten? 12. Datum herindeling Door de provincie is als datum herindeling gekozen voor , terwijl in de meeste gevallen voor een fusie meer tijd wordt uitgetrokken. Zeker gezien de complexiteit van de huidige fusie zou meer tijd en zorgvuldigheid gewenst zijn. Vraag: waarom heeft de minister gekozen voor deze datum herindeling? overweegt de minister om de datum herindeling uit te stellen tot of zelfs om daarmee een goede afhandeling van het dossier De Krijgsman mogelijk te maken? 13. Rol Provincie De provincie heeft een cruciale rol gespeeld in deze fusie. Door dubieus en naar later ook bleek strafbaar handelen van Gedeputeerde Hooijmaijers is Muiden ernstig benadeeld en is het dossier De Krijgsman ontstaan. Na eerst 7 jaar financieel toezicht te hebben gehouden (zonder dat er van duidelijke verbetering sprake was) heeft Muiden de artikel 12 status moeten aanvragen en moest gedwongen snel in een fusie-traject. Initiatief voor de fusie is van de provincie en daarmee is het een opgelegde fusie. Tijdens de hoorzitting gaf Gedeputeerde Sweet aan dat de provincie bereid was om met de fusie-gemeenten in gesprek te gaan om te kijken naar oplossingen voor de financiële problemen/risico's. Vraag: hoe beoordeelt de minister deze uitspraak van Gedeputeerde Sweet? is de minister van mening dat de provincie financieel tegemoet gaat komen voor de financiële risico's? kan de minister garanderen dat de provincie tegemoet gaat komen m.b.t. de financiële risico's? 14. Bloemendalerpolder In het wetsvoorstel is opgenomen dat de Bloemendalerpolder geheel overgaat naar de gemeente Weesp. Dit gebeurt ondanks het uitdrukkelijke bezwaar van alle fusiegemeenten. Bovendien is het in tegenstelling met uitspraken uit 2012, ten tijde van behandeling van het GV4-wetsvoorstel, waarbij gesteld werd dat de gemeente Weesp onvoldoende bestuurskracht heeft voor een dergelijk project. Verder gaat het voorbij aan het feit dat de fusiegemeente, juist door de grotere schaal, beter toegerust is voor een dergelijk project. Vraag: waarom gaat de minster volledig voorbij aan de bezwaren van Bussum, Naarden en Muiden m.b.t. de Bloemendalerpolder? waarom is in het wetsvoorstel op geen enkele wijze een financiële compensatie opgenomen voor gemaakte kosten en in de toekomst gederfde inkomsten m.b.t. de Bloemendalerpolder? " 6 van 6"