inhoudsopgave 1 algemeen 3 Jaarverslag 4 Volkshuisvestingsverslag 43 Kengetallen 54

Transcriptie

1 jaarverslag 2015

2 inhoudsopgave 1 algemeen 3 Jaarverslag 4 Volkshuisvestingsverslag 43 Kengetallen 54 jaarrekening 57 Balans 58 Exploitatierekening 60 Kasstroomoverzicht 61 Algemene toelichting 63 overige gegevens 71 Verklaring van het bestuur 72 Verklaring van de Raad van Commissarissen 73 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 91 Bijlage: Overzicht verhuureenheden 93 1

3

4 algemeen

5 Jaarverslag Algemeen 2015 is voor Woningstichting een druk jaar geweest. Naast de verplichte vierjaarlijkse visitatie is Woningstichting in 2015 bezig geweest met de afronding van de bouw, de oplevering en uiteindelijk de verhuur van de 9 sociale huurappartementen in Randwijk, genaamd project Erfstraat Randwijk. Daarnaast is Woningstichting in 2015, naast alle reguliere werkzaamheden, bezig geweest met de diverse werkzaamheden als gevolg van de nieuwe Woningwet, het uitgevoerde huurderstevredenheidsonderzoek, de werving van nieuwe leden in de Raad van Commissarissen, de werkzaamheden rondom de verduurzaming van het woningbezit, de werkzaamheden rondom de inventarisatie van asbest in het verhuurbezit, de huisvesting van statushouders en de opening van de diverse scootmobiel uitleen punten. En uiteraard werden ook alle reguliere werkzaamheden weer uitgevoerd. Nieuwe Woningwet 2015 Op 1 juli 2015 is de Woningwet 2015 ingegaan. Dit heeft in 2015 veel werk met zich meegebracht voor Woningstichting. Ook zal hier veel werk in gaan zitten de komende jaren. Hieronder een overzicht op hoofdlijnen van de Woningwet WERKDOMEIN CORPORATIES A. DAEB EN NIET-DAEB (DAEB = Diensten van Algemeen Economisch Belang) Sterke beperking van het werkdomein van corporaties tot de kerntaken. Primair de focus op de DAEB-activiteiten: het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen en van bepaald maatschappelijk vastgoed en het uitvoeren van beperkte leefbaarheidstaken. Strenge eisen voor nieuwe niet-daeb-activiteiten, waaronder een markttoets. B. VERHUUR DAEB-WONINGEN Sociale huurwoningen moeten in principe aan de doelgroep van de corporaties worden verhuurd: huishoudens met een inkomen onder euro (prijspeil per 1 juli 2015). Uitzonderingen: o De 80/10/10-regel: gedurende 5 jaar mag 10 procent worden verhuurd aan huishoudens met een inkomen tussen en euro. o 10 procent vrije ruimte. Deze moet met voorrang worden ingezet voor huishoudens die vanwege psychische of lichamelijke beperkingen woonruimte nodig hebben. o Voor zorgbehoevenden met een zorgindicatie geldt geen inkomenstoets. Huishoudens met huurtoeslag moeten passend naar hun inkomen gehuisvest worden. De DAEB-grens van sociale huurwoningen is de liberalisatiegrens. De regering indexeert de liberalisatiegrens vanaf 2016 gedurende drie jaar niet. Deze blijft dus 710 euro. Verhuurderheffing: de heffingsgrondslag is gebaseerd op de huurliberalisatiegrens. C. LEEFBAARHEID De leefbaarheidsactiviteiten van een corporatie worden in overleg met de gemeente vastgesteld. Door deze lokale beoordeling is maatwerk beter mogelijk. Onder leefbaarheid valt: woonmaatschappelijk werk, achter-de-voordeuraanpak, huismeesters, (mede) bestrijden van overlast en het schoon, heel en veilig houden van de woonomgeving. De activiteiten moeten ten gunste komen van de eigen huurders of de directe omgeving van het bezit van de corporatie. De leefbaarheidsuitgaven mogen maximaal 125 euro per DAEB-woning zijn. D. MAATSCHAPPELIJK VASTGOED Er is een limitatieve (korte) lijst van maatschappelijk vastgoed dat tot de DAEB-activiteiten behoort. Corporaties mogen ten behoeve van de zorg alleen maatschappelijk vastgoed bouwen als dit gekoppeld is aan een woonzorggebouw. 4

6 E. TOEGESTANE NIET DAEB-ACTIVITEITEN Nieuwe niet-daeb-activiteiten mogen alleen als ze in dienst staan van DAEB-werkzaamheden en alleen in gebieden met DAEB-bezit. F. MARKTTOETS Bij nieuwe niet-daeb-activiteiten bij administratieve scheiding is een markttoets van toepassing. 2. SCHEIDING OF SPLITSING VAN DAEB- EN NIET-DAEB-TAK Verlicht regime: corporaties met een jaaromzet onder 30 miljoen euro met een klein aandeel niet- DAEB-bezit (maximaal 5 procent van de jaaromzet) en minder dan 10 procent van de investeringen zijn niet-daeb, hoeven hun activiteiten niet te scheiden/splitsen. Voor hen geldt een verlicht regime. Zij kunnen volstaan met een scheiding van baten en lasten aan het einde van het jaar. Deze administratieve lastenverlichting heeft betrekking op ongeveer 200 corporaties, gemiddeld zijn dat corporaties tot verhuureenheden. 3. PASSEND TOEWIJZEN Huishoudens met huurtoeslag moeten passend naar hun inkomen gehuisvest worden. Hiertoe is een landelijk genormeerde passendheidstoets ge(her)introduceerd. Met ingang vanaf 1 januari 2016 moet elke corporatie 95 procent van de huurtoeslaggerechtigde huishoudens een woning met een huurprijs onder de aftoppingsgrens toewijzen. 4. GOVERNANCE EN INTERN TOEZICHT A. FIT EN PROPERTEST Zowel aan bestuurders als commissarissen worden bij benoeming en herbenoeming eisen gesteld aan de geschiktheid. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een fit en propertest. De toets geldt voor zowel nieuwe als herbenoemingen. Voordat een bestuurder of commissaris kan worden benoemd, moet de minister een positief advies geven op basis van toetsingscriteria. B. INVESTERINGSBESLISSINGEN Het bestuur heeft voor investeringen groter dan 3 miljoen euro voorafgaand de goedkeuring van de RvT / RvC nodig. Voor onderhoudsuitgaven geldt hiervoor een uitzondering. C. INFORMATIEVOORZIENING RVT / RVC AAN MINISTER De RvT / RvC moet de minister actief informeren over zaken die de minister hoort te weten om zijn taak goed te kunnen uitoefenen. 5. VERSLAGLEGGING EN FINANCIËLE TRANSPARANTIE A. VERSLAGLEGGING Corporaties stellen jaarlijks een jaarrekening, jaarverslag en volkshuisvestingsverslag op ten behoeve van minister, gemeenten, huurdersorganisaties en overige stakeholders. Het volkshuisvestingsverslag bevat de volkshuisvestelijke verantwoording over de geleverde prestaties en moet inzicht bieden in de gegevens die voor deze stakeholders van belang zijn. Voor gemeenten geeft dit verslag inzicht in de wijze waarop de corporatie invulling geeft aan de prestatieafspraken. De administratieve of juridische scheiding heeft grote gevolgen voor het opstellen en inrichten van de jaarrekening en het jaarverslag. Het jaarverslag moet uitgesplitst worden voor zowel de DAEB-tak als de niet-daeb-tak. Daarnaast zullen het accountantsprotocol, de dvi en de dpi worden aangepast. Ook komen er nieuwe elementen bij zoals overcompensatie, voorzieningen voor interne leningen, marktwaardering en rapportage over de passendheidstoets. 5

7 B. OORDELEN MINISTER De minister geeft jaarlijks per corporatie een indicatie van de (additionele) investeringscapaciteit. Verder geeft de minister een oordeel over solvabiliteit, liquiditeit en financiële risico s en de investeringsruimte in relatie tot de geplande opgave. Hij stelt deze gegevens beschikbaar aan gemeente en huurdersorganisaties om ze te betrekken bij de bespreking van voorgenomen activiteiten. C. TREASURY Treasurystatuut Corporaties moeten een reglement financieel beheer (treasurystatuut) hebben waarin onder andere de uitgangspunten voor financieel en beleggingsbeleid worden vastgelegd. De minister wil hiermee transparantie bieden over dit beleid en risico s als derivaten indammen. De eisen die aan het reglement zijn gesteld hebben onder meer betrekking op de uitgangspunten van het financieel beleid en beheer, de organisatie en jaarlijkse monitoring en de betrokkenheid van het intern toezicht op het beheer. Ook worden regels gesteld voor beleggingen en derivaten. Aantrekken financiering In de wet zijn de instellingen benoemd bij welke de corporaties leningen mogen aantrekken. Het betreft Nederlandse overheden, Nederlandse banken, banken uit andere lidstaten die vallen onder de Wet op het financieel toezicht en professionele beleggers als bedoeld in die wet, zoals pensioenfondsen en verzekeraars. Aan de toegestane banken worden eisen van kredietwaardigheid gesteld. Deze eisen worden nader ingevuld bij ministeriële regeling. Dit besluit heeft alleen betrekking op het aantrekken van nieuwe leningen door toegelaten instellingen en niet op bestaande financieringsafspraken met banken. Marktwaarde in verhuurde staat De waardering van het vastgoed is verplicht op basis van marktwaarde verhuurde staat. De waarde van het vastgoed wordt in principe bepaald op grond van verwachte of veronderstelde opbrengsten die de woning kan genereren, uit verhuur, verkoop of een combinatie van beide. De hoogst realiseerbare waarde die redelijkerwijs op de markt te verkrijgen is, wordt gebruikt. Het handboek marktwaardering is bij ministeriële regeling vastgesteld. o Er is sprake van een light en full variant. o Bij de light versie volstaat de toepassing van het waarderingshandboek en is tussenkomst van een taxateur niet verplicht. o De full versie houdt in dat corporaties de vrijheid hebben op specifiek genoemde onderdelen via het pas toe of leg uit principe af te wijken van het waarderingshandboek. 6. EXTERN TOEZICHT EN SANERING Er is inmiddels een integrale Autoriteit Woningcorporaties. Deze nieuwe Autoriteit is een organisatieonderdeel van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). De Autoriteit wordt verantwoordelijk voor zowel het financieel toezicht op woningcorporaties als voor het toezicht op rechtmatigheid, governance en integriteit. Tot het takenpakket hoort ook de implementatie van de nieuwe Woningwet, risicogericht toezicht en bijdragen aan de professionalisering van de sector. De saneringsfunctie is via mandatering gedelegeerd aan het WSW. 7. ROL GEMEENTEN De corporatie wordt geacht naar redelijkheid bij te dragen aan de uitvoering van het gemeentelijke volkshuisvestingsbeleid. Echter, de gemeente is niet verplicht een beleid op te stellen. Indien dat ontbreekt, zijn prestatieafspraken niet verplicht en kan de desbetreffende gemeente bij een conflict, niet in beroep gaan bij de minister. Indien de gemeente wel een volkshuisvestingsvisie (Woonvisie) heeft zijn corporaties verplicht prestatieafspraken te maken. Huurdersorganisaties zijn een volwaardige partij bij het overleg daarover. Gemeente en corporaties kunnen, zowel in de fase van totstandkoming van de prestatieafspraken als in de fase van uitvoering ervan, de minister geschillen voorleggen. De minister laat een commissie advies uitbrengen 6

8 over het geschil. Bij die adviescommissie spelen vertegenwoordigers van gemeente, toegelaten instelling en bewonersorganisaties een rol. Deze commissie is in 2016 ingesteld. Een corporatie moet vanaf 2016 jaarlijks voor 1 juli aan de gemeente een meerjarig overzicht aanleveren van de voorgenomen werkzaamheden met in ieder geval: o Voornemens tot liberalisatie en verkoop op wijkniveau; o Voornemens rond nieuwbouw en gewenste ontwikkeling van de woningvoorraad (betaalbaarheid en bereikbaarheid); o Huisvesting van specifieke groepen; o Kwaliteit en duurzaamheid van woningen; o Investeringen in leefbaarheid en maatschappelijk vastgoed. 8. ROL HUURDERS Huurdersorganisaties krijgen een stevigere positie in de wet. Huurdersorganisaties worden een volwaardige partij bij het maken van verplichte prestatieafspraken met gemeenten en corporaties. Huurdersorganisaties krijgen instemmingsrecht over fusies (behalve in geval van acute financiële noodzaak) en verbindingen. Huurdersorganisaties krijgen het recht om minimaal een derde van de raad van commissarissen voor te dragen. Huurdersorganisaties krijgen budget om trainingen te volgen of deskundig advies en onderzoek in te huren. 9. WONINGMARKTGEBIEDEN Gemeenten krijgen vanaf 1 januari 2016 de mogelijkheid om woningmarktgebieden te vormen. De regio s moeten een minimale omvang hebben van huishoudens en moeten vanuit de woningmarkt gezien regionale samenhang hebben. Corporaties mogen in meerdere regio s bezit hebben, maar alleen in hun kerngebied nog (uitbreidings) investeringen doen (koop/nieuwbouw). 10. DIVERSEN KLACHTENREGLEMENT In de wet wordt het voorbeeld klachtenreglement van Aedes als verplicht reglement aangewezen. Klachtencommissies moeten uiterlijk per 1 januari 2017 conform dit voorbeeld klachtenreglement werken. OVERCOMPENSATIE De minister moet, op basis van Europese wetgeving, regels over overcompensatie invoeren. Hij stelt een algemene formule voor om te kunnen bepalen of een corporatie eventueel onterecht te veel staatssteun ( overcompensatie ) heeft ontvangen voor DAEB-activiteiten. Visitatie 2015 Visitaties waren tussen 2007 en halverwege 2015 verplicht voor leden van Aedes. Sinds de invoering van de nieuwe Woningwet op 1 juli 2015 zijn alle woningcorporaties verplicht zich iedere vier jaar te laten visiteren door een geaccrediteerd visitatiebureau. In 2014 is de vijfde versie van de landelijk geldende visitatiemethodiek ingevoerd. Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland bewaakt de kwaliteit van de visitaties en beheert de visitatiemethodiek. De nadruk in de methodiek verschoof door de jaren heen van leren en verbeteren naar verantwoording. Visitatie zijn een belangrijk verantwoordingsinstrument voor corporaties. Daarnaast is het een leerinstrument. Een externe commissie beoordeelt de prestaties, het vermogensbeheer en de governance en geeft verbeterpunten mee. De nieuwe visitatiemethodiek vraagt meer aandacht voor reflectie op de prestaties en verbetermogelijkheden. Zo doet de visitatiecommissie verbetersuggesties, maar krijgen ook belanghebbenden ruimte om tijdens de visitatiegesprekken adviezen mee te geven. Zo krijgen visitatierapporten een duidelijk toekomstgerichte functie. 7

9 Woningstichting heeft eind 2015 de visitatie laten uitvoeren, op basis van de visitatiemethodiek 5.0. De visitatie ging over de periode 2012 tot en met De visitatie is uitgevoerd door Raeflex. Recensie door de visitatiecommissie Terugblik op visitatie In 2012 is Woningstichting gevisiteerd over de jaren De commissie typeerde de woningstichting toen als een lokaal goed gewortelde woningcorporatie die haar reguliere taken tot tevredenheid van de lokale belanghebbenden uitvoert. Een echte doe-corporatie, concludeerde de commissie. De woningstichting kreeg positieve oordelen voor Presteren naar Opgaven en Ambitie en Presteren volgens Belanghebbenden. Daarnaast constateerde de commissie een aantal verbeterpunten, met name gericht op besturing en het interne toezicht. Er was geen ondernemingsplan. De rolopvatting van de raad van commissarissen vroeg om bezinning en aanpassing. Een van de aandachtspunten was de functie van de voorzitter als gedelegeerd commissaris met een adviesrol over de nieuwbouw. De zittingstermijnen waren overschreden. Ook op het gebied van reglementen en statuten was nog werk te doen. Resultaten visitatie Verbeterpunten opgepakt Eind 2015 heeft een nieuwe visitatie plaatsgevonden bij Woningstichting. Ook nu trof de commissie een zeer goed lokaal verankerde woningcorporatie aan die in de afgelopen jaren zich met hart en ziel voor het wonen in haar werkgebied heeft ingezet. Opvallend was de oplevering van Liefkenshoek, een fraai woonzorgcomplex in. Tijdens de visitatie van 2015 bevond Woningstichting zich in een overgangssituatie. Twee leden van de raad van commissarissen namen afscheid; een vernieuwde raad van drie leden stond klaar om zijn toezichthoudende rol op zich te nemen. Dat was de reden om de visitatie vervroegd in deze periode te laten plaatsvinden. De commissie stelt vast dat een aantal verbeterpunten uit het vorige visitatierapport is opgepakt. Er is een nieuw ondernemingsplan geschreven, statuten en reglementen zijn op orde gebracht, waaronder een treasurystatuut en een integriteitscode. De dubbelfunctie van de voorzitter is met de oplevering van bovengenoemd woonzorgcentrum in 2013 beëindigd. De openbare verantwoording is sterk verbeterd. Zeer gewaardeerde doe-corp corporatie oratie Het karakter van de woningstichting is in de afgelopen jaren gelijk gebleven: Woningstichting is een organisatie van doeners, die praktisch zoekt naar oplossingen voor vraagstukken die zich in het werkgebied voordoen. Belanghebbenden waarderen de woningstichting voor haar laagdrempeligheid en haar praktisch ingestelde werkwijze. Belanghebbenden hebben verder veel waardering voor de prestaties die de woningstichting neerzet. Een voorbeeld daarvan is de Liefkenshoek. In goed overleg met de lokale zorginstelling, gebaseerd op vertrouwen, heeft Woningstichting een prachtig woonzorgcomplex gerealiseerd. Dankzij de nauwe en doordachte samenwerking zijn de risico s daarbij beperkt gebleven. De commissie vindt beide aspecten een knappe prestatie. Goede volkshuisvestingspartner De commissie concludeert dat Woningstichting goed in staat is gebleken om de overige volkshuisvestelijke taken naar behoren uit te voeren. Klanten zijn tevreden over de dienstverlening. De gemeente vindt in Woningstichting een goede partner om een wijk in gezamenlijk op te knappen (Vogelbuurt). De commissie erkent de prestaties van Woningstichting. Daarbij vraagt de commissie aandacht voor de kwaliteit en de duurzaamheid van de bestaande woningvoorraad. Het zou verder goed zijn om meer differentiatie aan te brengen in het woningbezit, dat nu grotendeels uit eengezinswoningen bestaat. Daardoor zouden meerdere verschillende huishoudenstypen passend gehuisvest kunnen worden. De gemeente is daar voorstander van en oriënteert zich met Woningstichting op de mogelijkheden om tot bijvoorbeeld woningsplitsing te komen. Dicht bij oorsprong gebleven Woningstichting heeft een lange historie, waarbij betrokken inwoners van van oudsher verantwoordelijkheid hebben gedragen voor de activiteiten van de woningstichting. Deze hechte betrokkenheid is nog zichtbaar in de praktische en betrokken wijze waarop de bestuurder en de raad van commissarissen hun taak lange tijd hebben ingevuld. Deze werkwijze heeft enkele positieve resultaten opgeleverd. Er zit wel een keerzijde aan. Een aantal beleidsmatige en toezichthoudende aspecten hebben minder aandacht gekregen dan mogelijk en 8

10 nodig was. Een voorbeeld daarvan is het ondernemingsplan. De woningstichting heeft dit plan in 2014 opgesteld. De commissie constateert echter dat het plan weinig herkenbaar gebruikt wordt als leidraad en als toetsingskader. Andere beleidsplannen zijn nog in ontwikkeling. De (beleidsmatige) samenhang in activiteiten en inzet van vermogen is niet gelegd. Governance in omslag De commissie stelt vast dat de governance sinds het vorige visitatierapport in essentie niet sterk is veranderd. Woningstichting heeft statuten en reglementen op orde gebracht, maar ook een aantal zaken gehandhaafd die niet voldoen aan de Governancecode. De raad heeft de toezichthoudende rol in de visitatieperiode pas in 2015 ontwikkeld. De zelfevaluaties van de raad hadden tot die tijd minder diepgang dan mogelijk was geweest. Positief is de commissie over de risicorapportage die de accountant in opdracht van bestuur en raad heeft opgesteld. De commissie vindt het een verstandig besluit van raad en bestuur om deze opdracht te verlenen. Daarmee beschikt de corporatie over een goed inzicht in haar mogelijkheden om haar beleid behoedzaam te realiseren. De commissie stelt verder vast dat de governance zich vanaf 2015 sterk verbetert, maar dat er kansen zijn om de governance verder te ontwikkelen. Nieuwe raad, nieuw elan In 2015 zijn drie nieuwe commissarissen benoemd waarvan de laatste commissaris in januari 2016 zitting neemt. Eind 2015 heeft de raad in aanwezigheid van nieuwe en oude commissarissen een zelfevaluatie gehouden. De commissie heeft kennisgemaakt met twee nieuwe commissarissen en de zelfevaluatie gelezen. Daaruit concludeert de commissie dat de nieuwe raad zich sterk bewust is van de eisen die de huidige governancepraktijk aan de raad stelt. In de zelfevaluatie zijn een aantal actiepunten omschreven die tot een nieuwe invulling van de toezichthoudende rol van de raad moeten leiden. De nieuwe raad heeft het voornemen om in 2016 opnieuw met externe begeleiding de nieuwe werkwijze te evalueren. De commissie heeft er vertrouwen in dat Woningstichting in staat zal zijn om haar governance verder op orde te brengen. Financieel op orde Woningstichting heeft haar financiën op orde. De continuïteit is gewaarborgd. De doelmatigheid van de organisatie is voldoende. De vermogensinzet heeft de commissie met een onvoldoende beoordeeld. Woningstichting heeft haar vermogen in de afgelopen visitatieperiode maatschappelijk ingezet voor de nieuwbouw van Liefkenshoek en negen woningen in Randwijk. Daarbij heeft de woningstichting onrendabele toppen voor haar rekening genomen. Het is voor de commissie echter niet duidelijk waar Woningstichting haar vermogen voor wil inzetten. Kiest zij daarbij bijvoorbeeld voor betaalbaarheid, duurzaamheid of nieuwbouw? De commissie mist een gedegen schriftelijk vastgelegd afwegingskader voor de inzet van het vermogen, waarin antwoord wordt gegeven op bovenstaande vragen. Daarmee zou de raad van commissarissen ook over een degelijk toetsingskader beschikken. Sterke punten Woningstichting onderscheidt zich met de volgende sterke punten: + lokale verankering en goede kennis van het werkgebied; + goede relatie met en vertrouwen van belanghouders; + praktische, oplossingsgerichte werkwijze; + sterk niveau van dienstverlening; + financiële continuïteit op orde; + openbare verantwoording van hoog niveau. Beleidsagenda voor de toekomst De commissie geeft Woningstichting de volgende verbetersuggesties mee: Opgaven Ga door met de keuze om meer differentiatie in het woningbezit aan te brengen en onderzoek de mogelijkheden om woningen te splitsen en voor meerdere huishoudenstypes geschikt te maken. Houd de betaalbaarheid van de voorraad scherp in het oog. Besteed nog meer aandacht aan de verduurzaming van het bezit, mede met het oog op de betaalbaarheid van de woonlasten. 9

11 Besturing Ga door met de ontwikkeling van het strategisch voorraadbeleid en reken de consequenties van het beleid door in de meerjarenprognoses. Ontwikkel een visie op doelmatigheid. Maak financiële keuzes over de inzet van het vermogen en ontwikkel op basis daarvan een financieel afwegingskader (inclusief investeringsstatuut). Toezicht Besteed aandacht aan de rolopvatting van de raad van commissarissen. Ontwikkel een toetsingskader, waarin afwegingen transparant en navolgbaar getoetst kunnen worden. Stem het monitoringssysteem daarop af. Totale beoordeling visitatie Presteren naar Ambities en Opgaven Presteren volgens Belanghebbenden Presteren naar Vermogen Governance De commissie komt tot de conclusie dat Woningstichting voldoende tot goed presteert. De woningstichting is een goed gewaardeerde, maatschappelijk op het werkgebied betrokken corporatie. De prestatievelden Presteren naar Vermogen en Governance verdienen nog aandacht. De commissie heeft er vertrouwen in dat de woningstichting op korte termijn in staat is om een aantal veranderingen tot stand te brengen, waardoor de resultaten op deze prestatievelden zullen verbeteren. Presteren naar Opgaven en Ambities De commissie waardeert Presteren naar Opgaven en Ambities met gemiddeld een 7,0. Woningstichting heeft goede prestaties geleverd voor de huisvesting van bijzondere doelgroepen en de investeringen in vastgoed. De bouw van de Liefkenshoek en de realisatie van negen appartementen in Randwijk voor senioren zijn daar voorbeelden van. De overige prestatieonderdelen zijn conform de opgaven gerealiseerd. De betaalbaarheid van de woningvoorraad is geborgd. De woningstichting neemt passende stappen om de leefbaarheid in de wijken en buurten op peil te houden. De dienstverlening is op orde; de kwaliteit van de woningen is voldoende. De woningstichting kan meer doen om de duurzaamheid van de bestaande voorraad te verbeteren. Presteren volgens Belanghebbenden De belanghebbenden beoordelen Woningstichting met gemiddeld een 7,8. Woningstichting wordt zeer gewaardeerd door haar belanghebbenden. Belanghebbenden noemen de Liefkenshoek, de nieuwe woningen in Randwijk en de activiteiten in de Vogelbuurt in als voorbeelden. Met name de investeringen worden hoog gewaardeerd (8,4). De huurdersorganisatie is wat kritischer in haar oordeel dan de gemeente en de zorginstelling. Huurders vragen aandacht voor de energieprestaties van het vaak oudere bezit en het onderhoud van de tuinen. In het algemeen zijn de huurders wel tevreden over de prestaties van Woningstichting. Alle belanghebbenden hebben veel waardering voor de communicatie van de woningstichting en waarderen deze met een 8,0 gemiddeld. Dat is hoog. Belanghebbenden noemen de woningstichting een prettige samenwerkingspartner, die bereid is om mee te denken over praktische oplossingen van vraagstukken. Zij waarderen de invloed die zij op het beleid kunnen uitoefenen dan ook met een ruim voldoende tot goed. De belanghebbenden geven Woningstichting verbetersuggesties mee op kwaliteit van de voorraad, betaalbaarheid, leefbaarheid en wonen en zorg. Presteren naar Vermogen De commissie waardeert Presteren naar Vermogen met gemiddeld een 5,9. De financiële continuïteit en de doelmatigheid zijn voldoende. Positieve elementen zijn onder meer de risicorapportage van de accountant, die in opdracht van bestuur en raad van commissarissen is gemaakt. De doelmatigheid is in lijn met de referentiecorporatie. De commissie heeft geen visie op doelmatigheid aangetroffen. De commissie stelt vast dat Woningstichting in de afgelopen vier jaar haar vermogen maatschappelijk heeft ingezet. Toch waardeert de commissie het prestatieonderdeel vermogensinzet met een onvoldoende, omdat de motivatie en verantwoording van de inzet van het vermogen niet aanwezig is. 10

12 Governance De commissie waardeert het onderdeel Governance met gemiddeld een 6,3. Het prestatieveld Governance valt uiteen in drie prestatieonderdelen: de besturing, de kwaliteit van het interne toezicht en de externe legitimatie. De besturing van Woningstichting is verder ontwikkeld sinds de vorige visitatie. Er is een ondernemingsplan aanwezig en de monitoring is verder ontwikkeld. De commissie beoordeelt dit onderdeel met gemiddeld een 6,5. De kwaliteit van het intern toezicht heeft de commissie met een 4,8 beoordeeld. De commissie ziet dat de raad in de afgelopen periode actief heeft gewerkt aan de samenstelling van een nieuwe raad. Profielschetsen zijn op orde gemaakt en nieuwe leden zijn openbaar geworven. Het resultaat is dat nu een nieuwe raad is toegetreden, die in staat zal zijn om het toezicht verder door te ontwikkelen. Daar is ook aanleiding voor. De rolopvatting van de voorgaande raad, en dan vooral als het gaat om de toezichthoudende rol, is de afgelopen vier jaar onvoldoende uit de verf gekomen. De toenmalige commissarissen hadden een lange betrokkenheid bij de woningstichting en hebben meer als bestuursleden gefunctioneerd. Die betrokkenheid is te waarderen, maar heeft als keerzijde dat een gepaste zakelijke toezichthoudende distantie niet tot stand is gekomen. Het toetsingskader is aanwezig, maar wordt onvoldoende gehanteerd bij het toezicht. De zelfreflectie was tot 2015 van onvoldoende kwaliteit. De Governancecode is op een aantal punten niet nageleefd. De commissie heeft er vertrouwen in dat de nieuwe raad in staat zal zijn om deze punten te verbeteren. De externe legitimatie daarentegen is van ruim voldoende tot goede kwaliteit (7,5). Woningstichting betrekt belanghebbenden actief bij haar beleidsvorming en activiteiten. De openbare verantwoording in het jaarverslag is van een hoog niveau. Gezamenlijke reactie op visitatierapport door de directeur-bestuurder en de voorzitter van de RvC Eind 2015 heeft de 4-jaarlijkse visitatie plaatsgevonden bij Woningstichting. Deze visitatie ging over de periode 2012 tot en met Reden om de visitatie nog in 2015 te houden, was dat eind 2015 de laatste 2 leden van de "oude" RvC afscheid namen, en begin 2016 er een volledig nieuwe RvC is. Zodoende betekent deze visitatie een formele afronding voor de oude RvC en tevens geeft dit rapport ook weer diverse aanknopingspunten voor de toekomst voor de gehele organisatie. In ons ondernemingsplan is te lezen dat Woningstichting 'een sociaal huisvester is, die gaat voor kwaliteit en betaalbaarheid. Als partner van bewoners en professionals leveren we in verbinding van wonen-zorg-welzijn een bijdrage aan de leefbaarheid in de kernen. Dit betekent dat we vanuit het wonen er zijn voor onze doelgroep, zorgen we voor een afgestemde woningvoorraad in elke kern en zijn we een primaire partner zijn voor zorg en welzijn.' Trots zijn wij dan ook dat zowel de visitatiecommissie, maar zeker ook alle belanghebbenden (huurdersvereniging DHR, Stichting Samen Zorgen en de gemeente Overbetuwe) Woningstichting met zeer hoge cijfers waarderen. Met name de realisatie van zorgcentrum Liefkenshoek te, de 9 sociale huurappartementen in Randwijk en de investeringen in de Vogelbuurt worden hoog gewaardeerd. Een verdienste van de gehele organisatie. De doelmatigheid is voldoende, de financiële continuïteit zelfs ruim voldoende. De vermogensinzet wordt echter lager gewaardeerd door de visitatiecommissie. De motivatie en verantwoording van de inzet van het vermogen worden door de visitatiecommissie gemist. Hier zullen wij de komende tijd meer aandacht aan besteden. De visitatiecommissie heeft het gehele onderdeel 'Governance' weliswaar met een voldoende gewaardeerd, maar op onderdelen binnen de governance zijn zeker verbeterpunten aangedragen door de visitatiecommissie. Met name de toepassing van de governancecode, die als ruim onvoldoende gewaardeerd wordt. Tijdens de visitatieperiode is m.b.t. de zittingstermijnen afgeweken van de governancecode om de continuïteit te bewaken. Afwijkingen van de governancecode zijn wel altijd beschreven in het jaarverslag, maar de motivatie was niet aanwezig. De RvC heeft overigens de laatste jaren van de visitatieperiode reeds een omslag gemaakt in de governance, zo concludeert ook de visitatiecommissie. Deze omslag zal met de huidige organisatie de komende periode doorgezet worden, zodat alle onderdelen binnen de governance van voldoende niveau zullen zijn. Graag maken wij van deze gelegenheid ook gebruik iedereen te bedanken voor de inbreng die geleverd is in het visitatieproces. Nogmaals danken wij de visitatiecommissie, maar zeker ook de huurdersvereniging DHR, Stichting Samen Zorgen en de gemeente Overbetuwe voor de hoge waarderingen die wij hebben ontvangen. 11

13 Uiteraard dienen alle aspecten van de visitatie van voldoende niveau te zijn, maar de hoge waarderingen van de belanghebbenden, die partijen waarvoor Woningstichting zich maximaal inzet, geven veel energie om ons de komende periode nog verder te verbeteren. Het volledige visitatierapport is te vinden op de website van Woningstichting. Huurderstevredenheidsonderzoek In september 2015 heeft onderzoeksbureau Magis BV, in opdracht van Woningstichting, een huurderstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Bijna 40% van de huurders heeft de onderzoeksformulieren ingevuld. De doelstelling van het onderzoek voor Woningstichting is een helder inzicht verkrijgen in de aspecten die bij huurders spelen en wat zij daarvan wel en niet belangrijk vinden, de perceptie die huurders van het wonen, energiebesparings-/verduurzamingsmaatregelen en de dienstverlening van de corporatie hebben en welke verbeterpunten huurders vaststellen. De onderzoeksvragen die hiertoe zijn opgesteld bestaan uit vragen die inzicht verschaffen in de mening van huurders ten aanzien van de woning, de dienstverlening van Woningstichting en de energiebesparing / verduurzaming. Met dit onderzoek wil Woningstichting weten hoe de huurders over de woning en de organisatie denken en op basis hiervan, waar nodig en wenselijk, haar strategie bijsturen. Een zeer ruime meerderheid heeft aangegeven tevreden te zijn over de huurwoning, de buurt, de Wooninfo en Woningstichting in het algemeen. Meer dan de helft van de huurders die gereageerd hebben, waardeert de eigen woning met een 7 (27,6%) of een 8 (27,2%). Gemiddeld geeft u de eigen woning een 6,97. Meer dan de helft van de huurders die gereageerd hebben, waardeert hun buurt met een 7 (32,7%) of een 8 (26,6%). Gemiddeld geven deze huurders hun buurt een 7,05. Meer dan de helft van de huurders die gereageerd hebben, waardeert bewonersblad Wooninfo met een 7 (42,9%) of een 8 (22,4%). Gemiddeld geven zij ons bewonersblad Wooninfo een 7,00. Meer dan de helft van de huurders die gereageerd hebben, waardeert Woningstichting tussen een 7 (35,6%) en een 8 (32,4%). 94,9% van de respondenten geeft Woningstichting een voldoende (6 of hoger). Gemiddeld geven de respondenten Woningstichting een 7,30. Vanuit de huurders die gereageerd hebben zijn uiteraard ook enkele verbeterpunten en aandachtpunten aangegeven. Uiteraard zullen wij hier de komende tijd mee aan de slag gaan, voor zover dat nog niet het geval was. Voor Woningstichting zijn deze uitkomsten een resultaat waar wij allemaal erg trots op zijn. De eindrapportage van het tevredenheidsonderzoek is op de website van Woningstichting te vinden. Ondernemingsplan Het ondernemingsplan Verbinding met lokale verankering van Woningstichting is voor de periode Het uitgangspunt is prettig wonen en leven in de kernen waar we bezit hebben. Waar wij onze verantwoordelijkheid nemen op het terrein van wonen, zoeken we in de combinatie met zorg en welzijn de samenwerking met bewoners en professionele partijen. Vanuit deze koers hebben we met dit plan onze concrete doelen en acties aan het papier toevertrouwd. Op deze manier willen we, tegen de achtergrond van een veranderende omgeving, inzicht geven in de keuzes die we maken. Alhoewel landelijk het beleid voor de woningmarkt nog niet 100% vastligt, en wellicht altijd in beweging zal blijven, willen we ons vooral laten leiden door de lokale behoefte. Dit doen we met een concreet programma per kern, waarbij we de leefbaarheid centraal stellen. Hierin borduren we voort op de inzet en resultaten van de afgelopen jaren. Een goed voorbeeld is de opening van zorgcentrum Liefkenshoek begin 2014, een traject wat we in 2012 zijn gestart en van grote waarde is voor ons werkgebied. Een ander voorbeeld is de oplevering en verhuur van de 9 sociale huurappartementen in project 'Erfstraat Randwijk', maar ook de werkzaamheden in project Vogelbuurt. En zo is het onze overtuiging dat met gezamenlijke inzet er nog vele mooie projecten op het diverse terrein van wonen, zorg en welzijn gaan volgen. 12

14 Dit is dan ook de reden dat we bij het maken van dit ondernemingsplan zowel de gemeente Overbetuwe, huurdersvereniging DHR en zorginstelling Stichting Samen Zorgen hebben betrokken. Vanuit samenwerking kunnen we namelijk meer bereiken dan afzonderlijk. En dit geldt ook voor bewoners. De komende jaren willen we samen vanuit gedeelde verantwoordelijkheid optrekken om de vitaliteit van elke kern te versterken. Gelet op de wet- en regelgeving en ontwikkelingen die op ons afkomen is het van belang dat we verantwoorde keuzes maken, zonder dat dit ten koste gaat van de sociale doelgroep. Onze missie is gericht op het waarborgen van deze sociale doelstelling, en tegelijkertijd met bewoners en professionals de schouders te zetten onder dorpen waarin het prettig wonen en leven is: We zijn een sociaal huisvester, die gaat voor kwaliteit en betaalbaarheid. Als partner van bewoners en professionals leveren we in de verbinding van wonen-zorg-welzijn een bijdrage aan de leefbaarheid in de kernen. Vanuit deze missie staan in het ondernemingsplan onze belangrijkste onderwerpen voor de komende jaren opgesomd. In het plan worden deze verder uitgewerkt en geconcretiseerd. Dit betekent dat we vanuit het wonen er zijn voor onze doelgroep Onze primaire taak als woningcorporatie nemen we serieus. We dragen zorg voor een kwalitatief goede en betaalbare woningvoorraad. Daarom maken we de volgende keuzes: Conform de geldende wetten en regels wijzen we minimaal 90% van onze woningvoorraad toe aan huishoudens met een inkomen van maximaal (peildatum 2015). Dit is onze primaire doelgroep, die aansluit op het betaalbaarheidsniveau van onze woningvoorraad. In 2015 hebben wij alle sociale huurwoningen toegewezen aan huishoudens met een maximaal inkomen van We constateren dat met deze regeling met name gezinnen tussen wal en schip dreigen te vallen. Deze zogenaamde middeninkomens ( tot ) komen niet in aanmerking voor een sociale huurwoning, maar zijn ook niet in staat om een woning te kopen. Voor deze groep willen we, mocht dit nodig en volgens wet- en regelgeving mogelijk zijn, een deel van onze beleidsruimte in de toewijzing benutten. In 2015 hebben wij geen sociale huurwoningen toegewezen aan een huishouden met een inkomen tussen en Aansluitend op voorgaand punt zetten we ons optimaal in voor bewoners die woonachtig zijn in één van de kernen in ons werkgebied. Binnen de regels van het toewijzingssysteem betekent dit dat we in ons aanbod specifiek kijken naar die mensen, die zo lang mogelijk in de eigen kern willen blijven wonen. Daarin hebben we speciale aandacht voor specifieke doelgroepen als starters op de woningmarkt, maar ook senioren die een zorgwoning (extramuraal) nodig hebben. Tegen de achtergrond van de (dubbele) vergrijzing maar ook de extramuralisering, bieden we huisvesting aan zorgbehoevenden. Dit kunnen ouderen zijn, maar ook mensen met een geestelijke of lichamelijke handicap. De opening van het zorgcentrum Liefkenshoek in maart 2014 is hier een goed voorbeeld van. zorgen voor een afgestemde woningvoorraad in elke kern De vastgoedportefeuille van de woningstichting is ons belangrijkste middel om het prettig wonen en leven in elke kern te faciliteren. We willen onze woningvoorraad aantrekkelijker maken voor een brede doelgroep. Dit heeft de grootste kans van slagen als we per kern inspelen op de behoefte. Tegelijkertijd zijn we in staat om ook tussen de kernen af te stemmen. Dit is zeker nodig waar het specifieke zorgwoningen betreft. Het zorgdragen voor een afgestemde woningvoorraad betekent concreet dat we: 13

15 mede gelet op de sterke gezinsstructuur, blijvend inzetten op het relatief grote aandeel eengezinswoningen als sterk product geschikt voor starters, gezinnen en senioren; gaan voor een combinatie van betaalbaarheid en kwaliteit, passend bij onze sociale doelstelling; vooral woningen toevoegen geschikt voor ouderen en zorgbehoevenden waardoor we inspelen op het vraagstuk van (dubbele) vergrijzing, extramuralisering en bovendien de doorstroming in ons bestaande bezit op gang brengen. Het is overigens gebleken tijdens het verhuren van nieuwbouwprojecten De Iris en Erfstraat Randwijk, dat ouderen minder snel geneigd zijn te verhuizen; naast nieuwbouw de kwaliteit van onze woningvoorraad verbeteren door met renovatie woningen geschikt te maken voor een bredere doelgroep, en met energetische maatregelen te laten voldoen aan deze tijd. Met deze bovenstaande uitgangspunten die worden geconcretiseerd in het ondernemingsplan streven we een mix na op het niveau van de kern af te stemmen, waardoor we in staat zijn om het prettig wonen en leven te bevorderen. een primaire partner zijn voor zorg en welzijn Alhoewel we vanuit onze pijler wonen het meeste kunnen betekenen, lopen we vaak tegen vraagstukken aan die een meer integrale aanpak vragen. Prettig wonen en leven heeft namelijk ook te maken met nabijheid van voorzieningen, ontmoetingsmogelijkheden, zorg voor elkaar en een goed afgestemde ondersteuning vanuit professionals. Daarom is het van belang dat we, met alle vraagstukken die op ons afkomen, vanuit het wonen de verbinding slaan naar zorg en welzijn. Dit houdt in dat we: vertrekken vanuit de vraag van onze (toekomstige) bewoner, en niet vanuit de woning: ons sterke punt is dat we snel en adequaat reageren op vragen van onze huurders. Naast ons probleemoplossend vermogen willen we nog beter aan de voorkant sturen op onder andere de wensen en voorkeuren van onze gebruikers, en de geschiktheid van onze woningvoorraad voor de groeiende groep bewoners met een bepaalde zorgvraag. met alle signalen die we krijgen van onze bewoners ons nadrukkelijker positioneren als een verbindende schakel tussen zorg en welzijn: zonder verantwoordelijkheden over te nemen gaan we in overleg met zorg en welzijn en streven waar dit kan een integrale aanpak na. Verder is het van belang dat we ook naar de bewoners en dorpsraden toe onze zichtbaarheid als partner op het terrein van wonen nog verder verbeteren. Aan de bovenstaande drie speerpunten wordt in ons ondernemingsplan uitwerking gegeven, door een concreet en actiegericht programma per kern voor de komende jaren. Daarmee is het ondernemingsplan een concrete vertaling van deze koers. In het ondernemingsplan zijn voor de komende jaren diverse uit te voeren acties en doelen opgenomen. Jaarlijks wordt in dit jaarverslag aangegeven hoe invulling is gegeven aan de diverse onderwerpen. Indien bepaalde zaken in enig jaar niet opgepakt zijn, worden die zaken indien van toepassing meegenomen in het jaarplan voor het volgende jaar. Aan de doelen en acties voor 2015, zoals verwoord in het jaarverslag 2014, is op de volgende manier invulling gegeven. 14

16 Beweging in onze vastgoedportefeuille Doelen en acties ondernemingsplan Uitvoering 2015 Nieuwbouw Oplevering 9 sociale huurappartementen aan de Erfstraat Randwijk en herstructurering 2 woningen Beatrixstraat Randwijk. In 2015 zijn de 9 sociale huurappartementen aan de Erfstraat in Randwijk opgeleverd en verhuurd. Met de gemeente is veelvuldig gesproken over de herstructurering van de 2 woningen in de Pr. Beatrixstraat te Randwijk. Gebleken is dat er een bestemmingsplanwijziging moet plaatsvinden. Dit is in gang gezet begin Daarna zal de bouwvergunning aangevraagd kunnen worden. Verwacht wordt dat in 2016 nog begonnen wordt met de sloop van de bestaande woningen en de bouw van de nieuwe woningen. Vervolgens zullen deze woningen in 2017 opgeleverd worden. Toewijzing Onderzoek toewijzing starters/senioren. Indien nodig leveren maatwerk. Het afgelopen jaar is gebleken dat voldoende starters en senioren een huurwoning van Woningstichting betrekken. Nader onderzoek is op dit moment dan ook niet nodig. (Energetische) Kwaliteit Renovatie 30 woningen. In 2015 zijn in 28 woningen de keuken, badkamer en/of toilet gerenoveerd. Vaststellen energiebeleidsplan en starten met de uitvoering. In 2015 is het Energiebeleidsplan vastgesteld. Tevens is begonnen met de uitvoering van dit plan. Zorgbehoevenden Onderzoek geschiktheid woningen zorgbehoevenden. In 2015 is inzichtelijk gemaakt welke woningen levensloopgeschikt en rolstoelgeschikt zijn. 15

17 Kerngericht aan het werk Doelen en acties ondernemingsplan Uitvoering 2015 Algemeen Structureel jaarlijks overleg, en Randwijk, gericht op leefbaarheid elke kern. In 2015 heeft met meerdere partijen (gemeente, dorpsraden, huurdersvereniging) overleg plaatsgevonden. Uitvoeren woonbehoefte onderzoek. In 2015 is er een huurderstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Hierbij zijn ook vragen gesteld over de woonbehoefte onder de huurders. Opstellen integraal plan van aanpak Vogelbuurt ter verbetering woonkwaliteit. Samen met de gemeente Overbetuwe is Woningstichting actief bezig in project Vogelbuurt. De gemeente verbetert het riool en de gehele openbare ruimte, de Woningstichting voert groot onderhoud uit aan de huurwoningen. De bewoners worden actief bij dit project betrokken, waarmee de maatschappelijke betrokkenheid groot is. Uitvoeren woonbehoefte onderzoek. In 2015 is er een huurderstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Hierbij zijn ook vragen gesteld over de woonbehoefte onder de huurders. Randwijk Oplevering 9 sociale huur appartementen aan de Erfstraat. In 2015 zijn de 9 sociale huurappartementen aan de Erfstraat in Randwijk opgeleverd en verhuurd. Herstructurering Pr. Beatrixstraat. Met de gemeente is veelvuldig gesproken over de herstructurering van de 2 woningen in de Pr. Beatrixstraat te Randwijk. Gebleken is dat er een bestemmingsplanwijziging moet plaatsvinden. Dit is in gang gezet begin Daarna zal de bouwvergunning aangevraagd kunnen worden. Verwacht wordt dat in 2016 nog begonnen wordt met de sloop van de bestaande woningen en de bouw van de nieuwe woningen. Vervolgens zullen deze woningen in 2017 opgeleverd worden. Uitvoeren woonbehoefte onderzoek. In 2015 is er een huurderstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Hierbij zijn ook vragen gesteld over de woonbehoefte onder de huurders. 16

18 Een organisatie die doet Doelen en acties ondernemingsplan Uitvoering 2015 Dienstverlening Meten klanttevredenheid bij nieuwe huurders. In 2015 is er een huurderstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Continuïteitsoordeel A'. Met ingang van 2013 zijn er geen losstaande continuïteitsoordelen meer. Vanaf 2013 zijn er integrale beoordelingen die zich richten op het kwalitatief en kwantitatief duiden van risico s en het plegen van interventies om risico s te voorkomen dan wel te verkleinen. Tot op heden zijn er geen interventies gepleegd bij Woningstichting. Positief saldo operationele kasstroom. Dit is in 2014 gerealiseerd. Faciliteringsvolume / borgingsplafond voldoende om projecten te kunnen borgen. Dit is in 2014 gerealiseerd. In het ondernemingsplan staan de volgende zaken beschreven voor Daarnaast zijn de openstaande acties en doelen uit 2015 ook meegenomen. Beweging in onze vastgoedportefeuille Doelen en acties ondernemingsplan Nieuwbouw Toewijzing (Energetische) Kwaliteit Herstructurering 2 woningen Pr. Beatrixstraat Randwijk. Onderzoek toewijzing starters/senioren. Indien nodig leveren maatwerk. Renovatie 30 woningen. Uitvoeren energiebeleidsplan. 17

19 Kerngericht aan het werk Doelen en acties ondernemingsplan Algemeen Randwijk Structureel jaarlijks overleg, en Randwijk, gericht op leefbaarheid elke kern. Uitvoeren werkzaamheden project Vogelbuurt. Herstructurering Pr. Beatrixstraat. Onderzoek naar renovatie en / of herstructurering woningen Kon. Emmastraat, Kerkstraat en Kon. Julianastraat. Een organisatie die doet Doelen en acties ondernemingsplan Dienstverlening Positief saldo operationele kasstroom. Faciliteringsvolume / borgingsplafond voldoende om projecten te kunnen borgen. Het complete ondernemingsplan, evenals een beknopte versie, is te vinden op de website van Woningstichting. Treasurystatuut Met ruim 900 huurwoningen en zorgappartementen verzorgt Woningstichting haar sociale taak met het aanbieden van betaalbare woningen in de gemeente Overbetuwe. Waar mogelijk financiert de stichting deze projecten met eigen middelen. Ultimo 2015 was het eigen vermogen van bijna 11 miljoen nagenoeg geheel belegd in haar eigen onroerend goed. Naast eigen financiering wordt het woningbezit van een woningcorporatie grotendeels gefinancierd met (onderhandse) leningen op de kapitaalmarkt. Ook het woningbezit van Woningstichting is op deze wijze gefinancierd. De leningenportefeuille bedraagt , stand per 31 december In de afgelopen jaren heeft Woningstichting diverse nieuwbouwprojecten uitgevoerd waarmee haar bezit is uitgebreid. Voor deze projecten had de stichting ruimte in het borgingsplafond / faciliteringsvolume van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw ten behoeve van financiering op de kapitaalmarkt verkregen. Hiermee is de externe financiering veilig gesteld. In de exploitatie van het vastgoed vormen de rentekosten een belangrijke last. Het is relatief een van de grootste posten in de Winst- en Verliesrekening en bovendien kan op gegeven momenten de rentelast fluctueren waardoor renterisico s ontstaan. De treasuryfunctie bij Woningstichting richt zich daarom in belangrijke mate op de leningenportefeuille, op de beheersing van renterisico s en de jaarlijkse rentekosten. Temeer daar het eigen vermogen zo veel als mogelijk wordt belegd in het eigen woningbezit en niet in beleggingsprodukten van derden. Woningcorporaties lopen risico s in hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld in het onderhoud van de woningen, in de dienstverlening aan haar klanten en in de projectontwikkeling. Het risicoprofiel waarmee Woningstichting haar sociale doelstelling(en) uitvoert laat zich kenmerken door risicoaversie. De woningstichting mijdt bewust niet alleen risico s maar sluit deze vooral ook zoveel mogelijk uit. Dit geldt zeer zeker voor de treasury-activiteiten. De wijze waarop dit gebeurt staat beschreven in de diverse paragrafen van het Treasurystatuut. Medewerkers van de stichting handelen overeenkomstig dit risicoprofiel; expertise wordt ingehuurd indien risicomanagement dat noodzakelijk maakt. 18

20 Samenvattend bestaat het treasurybeleid van Woningstichting uit: Het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico s, het realiseren van zo laag mogelijke financieringskosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit. Het Treasurystatuut van Woningstichting beoogt de kaders vast te leggen van het treasurybeleid als het gaat om financierings-, beleggings-, cashmanagement- en renterisicobeslissingen. In het statuut zijn derhalve de hoofdlijnen van het financierings-, beleggings-, cashmanagement- en renterisicobeleid beschreven. Tevens zijn de bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van de uitvoering van dat beleid vastgelegd alsmede de informatievoorziening. Vanzelfsprekend gelden onverminderd de vigerende statuten van de stichting, ook voor de algemene verantwoordelijkheden op het terrein van treasury. Het Treasurystatuut kan ook worden beschouwd als een gedragscode waar het gaat om risicohouding en integer handelen met financiële instellingen. Treasurymanagement is een (ondersteunend) proces. Het gaat er om: tekorten of overschotten in de financiering te kennen, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren; de (financiële) risico s te identificeren, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren; de kosten van de financiering en het financiële beheer en verkeer te beperken. Het treasuryproces geeft invulling en uitvoering aan volgende treasurytaken: financieren beleggen rentemanagement liquiditeitenbeheer informatievoorziening Deze aspecten worden in de diverse paragrafen van het Treasurystatuut verder uitgewerkt. Het Treasurystatuut heeft de status van een bestuursbesluit en is door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Het statuut wordt jaarlijks getoetst aan de actualiteit en, indien nodig, gewijzigd. In 2015 is besloten om geen 4- maandcijfers en 8-maandcijfers te presenteren, maar uitsluitend 6-maandcijfers. De belangrijkste reden hiervoor is dat dit beter aansluit bij de in de Woningwet genoemde nieuwe uiterste datum voor het indienen van de begroting: 15 december. Voorheen hoefde de begroting 'pas' op uiterlijk 1 februari ingediend te worden. Stukken good governance In het kader van good governance, zijn in 2013 de volgende stukken opgesteld. Deze zijn begin 2014 in de Raad van Commissarissen besproken en allen goedgekeurd. Reglement Raad van Commissarissen Profielschets RvC Bestuursreglement Belanghebbendenregister Integriteitscode Klokkenluidersregeling Reglement Raad van Commissarissen Doel en reikwijdte 1. Het reglement is, het bestuur gehoord hebbende, vastgesteld in de vergadering van de raad van commissarissen (hierna te noemen RvC ) van Woningstichting, d.d. 11 februari Het reglement geeft, in aanvulling op de wettelijke en statutaire bepalingen, regels met betrekking tot de werkwijze van de RvC. Deze regels dienen door de RvC respectievelijk door ieder lid van de RvC te worden nageleefd. 3. Onverminderd het bepaalde in dit reglement zal ieder lid van de RvC voor zijn of haar functioneren als uitgangspunt de governancecode woningcorporaties en de (herziene) Woningwet hanteren en integraal toepassen. 19

21 4. Het reglement wordt door RvC en directeur-bestuurder jaarlijks geëvalueerd en kan, na advies van het bestuur, bij besluit van de RvC worden gewijzigd. In 2015 heeft geen wijziging plaats gevonden. 5. Van dit reglement is melding gemaakt in het verslag van de RvC (als onderdeel van het jaarverslag) en het reglement is geplaatst op de website van Woningstichting. Profielschets RvC De Raad van Commissarissen (RvC) houdt toezicht op de maatschappelijke prestaties van Woningstichting, de daaraan verbonden strategische doelstellingen, de continuïteit van de bedrijfsvoering en de met haar verbonden ondernemingen. Naast werkgever treedt zij op als kritische sparringpartner van het bestuur. Vanuit deze hoedanigheid en de uitgangspunten zoals verwoord in onder meer de governance code, de (herziene) Woningwet, de statuten van de stichting en de bijbehorende reglementen (waaronder reglement RvC en bestuursreglement) maakt de RvC een beoordeling van: het functioneren van Woningstichting, en de mate waarin het bestuur de haar opgelegde taak naar behoren uitvoert. Om deze taak naar behoren uit te oefenen en te voldoen aan alle eisen die aan het toezichthoudend orgaan worden gesteld, is het van belang dat de RvC alle deskundigheden in huis heeft. Met deze profielschets zijn deze verwoord. Daarbij is onderscheid gemaakt naar: een algemene profielschets voor het collectief functioneren, waarin alle benodigde kwaliteiten voor het toezichthoudend orgaan van Woningstichting zijn opgenomen. specifieke kwaliteitsprofielen voor de voorzitter en de disciplines volkshuisvesting en financiën, zoals verwoord in de governancecode voor woningcorporaties. Bestuursreglement Doel en reikwijdte 1. Het bestuursreglement is vastgesteld door het bestuur op 4 februari 2014 en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen (hierna te noemen RvC ) van Woningstichting d.d. 11 februari Het reglement heeft, in aanvulling op de wettelijke en statutaire bepalingen, als doel heldere en duidelijke afspraken vast te leggen tussen RvC en het bestuur, waaraan alle betrokkenen zich houden. De effectuering van het bestuursreglement is immer in lijn met het reglement van de RvC, zoals vastgesteld op 11 februari Onverminderd het bepaalde in dit reglement zal het bestuur voor zijn of haar functioneren als uitgangspunt de statuten van Woningstichting, de governancecode woningcorporaties en de (herziene) Woningwet hanteren en integraal toepassen. 4. Het reglement wordt door RvC en bestuur jaarlijks geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. In 2015 heeft geen wijziging plaats gevonden. 5. Van dit reglement is bij deze melding gemaakt in het verslag van het bestuur (als onderdeel van het jaarverslag) en het reglement is geplaatst op de website van Woningstichting. Belanghebbendenregister Als lokaal verankerde partner betrekken we onze belanghouders nadrukkelijk bij het uitvoeren van de (strategische) keuzes die we maken en het beleid dat we opstellen. Tegen de achtergrond van ontwikkelingen als het scheiden van wonen & zorg, maar ook de behoefte op het terrein van wonen en woonomgeving trekken we gezamenlijk op. Daarin zien wij onszelf als specialist op het terrein van sociale verhuur en als lokale netwerkpartner in de kernen, en Randwijk. We zijn ervan overtuigd dat we in verbinding met elkaar meer kunnen bereiken. Ieder vanuit zijn of haar eigen verantwoordelijkheid. Vanuit deze hoedanigheid voeren we periodiek overleg met onze belanghouders. In het traject om te komen tot ons ondernemingsplan Verbinding met lokale verankering zijn daartoe diverse van onze belanghouders betrokken en vormend geweest in onze te bepalen strategie en te maken keuzes. Door met elkaar in dialoog te gaan, inzicht te geven in beleid en uitvoering, gezamenlijke doelen te formuleren en kritisch te reflecteren geloven we dat we op de schaal van ons werkgebied tot betere prestaties kunnen komen. We onderschrijven hiermee het belang van maatschappelijke verantwoording, beleidsbeïnvloeding en het zichtbaar en meetbaar maken van bereikte resulta- 20

22 ten zoals gesteld in de Governancecode (hoofdstuk V) en de verplichte visitatie. Deze visitatie is eind 2015 uitgevoerd. Hier zijn ook de gemeente Overbetuwe, huurdersvereniging DHR en Stichting Samen Zorgen intensief bij betrokken. Vanuit onze visie en missie als vertrekpunt richten we ons in dit belanghebbendenregister op die belanghouders die bepalend zijn voor het goed functioneren van Woningstichting. Dit betekent een limitatieve opsomming, wat overigens niet betekent dat we ons beperken in de relaties die we met samenwerkingspartners aangaan. We onderscheiden de volgende belanghouders: Type belanghouders Primaire onderwerpen Frequentie overleg Regionaal & gemeentelijk Gemeente Overbetuwe Postbus AA ELST GLD Lokaal Huurdersvereniging DHR P/a Lijsterstraat AM DRIEL Stichting Samen Zorgen Hyacintenstraat BR HETEREN Jaarlijks stellen wij samen met de gemeente Overbetuwe prestatieafspraken op, waarin onder meer de volgende onderwerpen terug komen: Samenwerking en overleg Informatie uitwisseling Ontwikkeling van de woningvoorraad Betaalbaarheid en bereikbaarheid Bewonersbetrokkenheid en keuzevrijheid Afstemming van wonen, zorg en welzijn Huisvesten van doelgroepen Duurzaam wonen Duurzaam bouwen Onder andere: Strategie/ondernemingsplan Woningstichting Huurbeleid Governance Jaarverslag Woningstichting Lopende zaken bij huur- en klachtencommissie Participatie Verkoopbeleid Woonruimteverdeling Woningbouwprogrammering Specifieke woningbouwprojecten Woningonderhoud en beheer Leefbaarheid en woonomgeving Servicepakket en servicekosten Wet- en regelgeving Prestatieafspraken met de gemeente Onder andere: Ontwikkelingen en beleid op het terrein van wonen & zorg Vertaling naar specifieke behoefte in de kernen Verbintenis project Liefkenshoek als combinatie van woon-zorgaanbod in, en Randwijk Regelmatig op meerdere thema s Gemiddeld drie keer per jaar Frequent 21

23 Dorpsraad Dorpsraad Dorpsraad Randwijk Vanuit lokale verankering gesprekspartner op integrale terrein van wonen, zorg en welzijn met specifieke aandacht voor de leefbaarheid in de kern. Vanuit lokale verankering gesprekspartner op integrale terrein van wonen, zorg en welzijn met specifieke aandacht voor de leefbaarheid in de kern. Vanuit lokale verankering gesprekspartner op integrale terrein van wonen, zorg en welzijn met specifieke aandacht voor de leefbaarheid in de kern. Minstens 1 x per jaar Minstens 1 x per jaar Minstens 1 x per jaar Naast de voorgaande belanghouders maken we onderscheid naar: collega-corporaties Woonstichting Valburg en Vivare die actief zijn in onze regio, fungeren als overleg- en sparringpartner en waarmee we komen tot gezamenlijke prestatieafspraken met de gemeente Overbetuwe. officiële instanties, waaraan we verantwoording afleggen betreffende onze prestaties en (financiële) continuïteit. Dit zijn het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) / de Autoriteit Woningcorporaties (AW) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Integriteitscode Integriteit en daaruit voortvloeiend integer handelen is belangrijk voor de werkzaamheden die Woningstichting verricht als volkshuisvester in haar werkgebied. Woningstichting streeft ernaar om zo integer mogelijk te zijn in de omgang met huurders, klanten, leveranciers, relaties, met elkaar als medewerkers en met bedrijfseigendommen. Bij de invulling van het begrip integriteit zijn openheid, transparantie, eerlijkheid en vertrouwen essentieel. Bij de toepassing in het dagelijks gebruik gaat het om houding en gedrag, uitstraling én geloofwaardigheid van organisatie en individuele medewerkers van de woningstichting. Met deze integriteitscode leven we regels na waarop we zowel intern als extern aanspreekbaar zijn. De code is niet uitputtend, met andere woorden: we zijn aanspreekbaar op de onderwerpen die staan uitgewerkt, en handelen in de geest van deze code. Eigen verantwoordelijkheid, en het bespreekbaar maken van onderwerpen met collega s en leidinggevenden is minstens zo belangrijk. De integriteitscode geldt voor: Medewerkers (werknemers in dienst van Woningstichting, medewerk(st)ers met een tijdelijk contract, stagiairs en medewerk(st)ers die op uitzendbasis werkzaamheden voor de woningstichting verrichten) Bestuur Raad van Commissarissen Vanuit deze hoedanigheid wordt de integriteitscode van Woningstichting periodiek besproken met medewerkers, bestuur en Raad van Commissarissen (RvC). Beleid alleen is namelijk niet voldoende. Met continue aandacht (ook bij werving en selectie) wordt het bewustzijn van integer handelen, en navenant de risico s die de woningstichting loopt, gestimuleerd. Dit houdt ook in dat waar nodig de code word geactualiseerd. Klokkenluidersregeling Woningstichting wil in al zijn activiteiten hoge normen naleven ten aanzien van openheid, fatsoen en integriteit. Om deze normen te handhaven moedigt Woningstichting medewerk(st)ers, die het vermoeden hebben dat er misstanden bestaan binnen het bedrijf, aan om hiervan op een adequate en veilige manier melding te maken. Met deze regeling maakt Woningstichting het mogelijk dat alle meldingen serieus worden genomen, volgens een bepaalde procedure worden behandeld én dat de medewerk(st)er die aan de bel trekt (de klokkenluider) persoonlijk geen negatieve gevolgen van zijn of haar melding ondervindt. 22

24 De klokkenluidersregeling van de woningstichting sluit aan bij de gedragsregels waaraan medewerk(st)ers zich dienen te houden, zoals verwoord in de integriteitscode. De klokkenluidersregeling geldt voor alle medewerk(st)ers die bij Woningstichting werkzaam zijn. Alle stukken zoals hierboven genoemd, met uitzondering van het Treasurystatuut, zijn op de website van Woningstichting geplaatst. Checklist Governancecode woningcorporaties 2015 De governance-code bevat 5 principes die zijn uitgewerkt in verschillende punten. In onderstaande checklist zijn de uitgangspunten van de goverance-code weergegeven. Daarbij kan per onderdeel worden aangegeven hoe de TI hier invulling aan heeft gegeven. Feitelijk moeten alle punten terugkomen en in ieder geval de punten waarvoor uitleg nodig is omdat niet is voldaan (pas toe of leg uit). Toetsingspunt Governance code De vernieuwde Governancecode gaat in op 1 mei 2015 en vervangt de code uit 2011 in zijn geheel. De corporaties hebben tot 1 januari 2016 de tijd om de wijzigingen in te voeren. Dat betekent dat in het jaarverslag over boekjaar 2015 moet worden aangegeven op welke manier de nieuwe code is ingevoerd. Hoe vorm gegeven? Woningstichting is geen lid meer van Aedes en VTW, maar onderschrijft (uiteraard) wel de principes van de governancecode. Dit schema geeft aan op welke wijze Woningstichting invulling heeft gegeven aan de governancecode. 1.1 Bestuur en RvC hebben een visie op besturen en toezicht houden, waarbij wordt ingegaan op de verantwoordelijkheid voor het realiseren van de doelstellingen, de strategie, het beleid, de financiering en de onderlinge wisselwerking in rollen. De RvC beschrijft hierin zijn rollen (werkgever, toezichthouder en klankbord) en taakuitoefening als intern toezichthouder. De rolverdeling en verantwoordelijkheid van zowel het bestuur als de RvC is vastgelegd in een bestuursreglement en een reglement voor de RvC. Daarnaast is de rolverdeling ook beschreven in de statuten. 1.2 Bestuur en RvC zijn zich bewust van hun voorbeeldfunctie. Hun gedrag is van invloed op het functioneren en de reputatie van de organisatie en de gehele sector. Bestuur en RvC besteden aandacht aan het intern en extern communiceren van kernwaarden en zorgen voor bekendheid van de Governancecode Het aspect voorbeeldfunctie is een belangrijk onderdeel van het introductieprogramma voor nieuwe bestuurders en commissarissen. 1.3 Het bestuur streeft een cultuur na en schept voorwaarden voor het zorgvuldig voorbereiden en nemen van besluiten en voor het uitoefenen van toezicht daarop. 1.4 Het bestuur zorgt voor een interne gedrags- of integriteitscode en een klokkenluidersregeling en publiceert deze op de website van de corporatie. Deze code beschrijft waarden en normen die medewerkers in acht moeten nemen. De 'Governancecode Woningcorporaties 2015' is op 7 augustus 2015 aan alle medewerkers gezonden. Daarnaast is deze code tijdens het werkoverleg besproken, en hebben medewerkers hierover vragen kunnen stellen. De 'Governancecode Woningcorporaties 2015' is ook aan de leden van de RvC gezonden, en vervolgens behandeld in de vergadering van de RvC. Daarbij is ook dit document, waarin een toelichting / invulling per toetsingspunt staat, besproken en rondgedeeld aan de leden van de RvC. Informatie voor de RvC is tijdig en volledig beschikbaar. Vooraf, tijdens en achteraf wordt voldoende informatie beschikbaar gesteld aan de RvC, zodat het bestuur en de RvC een juiste beslissing kan nemen, toetsen en evalueren. Woningstichting beschikt over een integriteitscode en een klokkenluidersregeling. Deze staan op de website van Woningstichting ( 23

25 1.5 Het bestuur brengt ten minste eenmaal per jaar verslag uit aan de RvC over de ingediende klachten bij de corporatie. In dit verslag geeft het bestuur een toelichting over de aard van de klachten, de mate waarin diverse klachten een gemene deler hebben en hoe de klachten zijn opgevolgd. In het jaarverslag wordt hiervan een samenvatting opgenomen. 1.6 Een kritische en open geest is van belang om het werk als bestuurder en commissaris te kunnen doen. Daarnaast zijn durf, onafhankelijk denken, samenwerkingsbereidheid en oog en respect voor elkaars rollen nodig voor een gezonde cultuur waarin groepsdenken wordt vermeden Het moment van het uitbrengen van bedoelde verslag aan de RvC, zal opgenomen worden in de jaaragenda van zaken die structureel met de RvC dienen te worden besproken. In overleg met de RvC zal het moment bepaald worden, wanneer deze terugkoppeling plaatsvindt. De samenvatting wordt in het jaarverslag opgenomen. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. Bestuur en leden van de RvC voldoen aan genoemde voorwaarden. In de profielschetsen van de RvC wordt hier ook rekening mee gehouden en geldt er een fit & propertest voor de nieuwe benoeming of een herbenoeming. 1.7 Leden van bestuur en RvC dragen actief bij aan voorwaarden die goede besluitvorming mogelijk maken. Daarbij gaat het onder meer om onderling respect, goed luisteren, een open oog voor andere invalshoeken met als doel te komen tot gezamenlijke opvattingen. Bestuur en leden van de RvC voldoen aan genoemde voorwaarden. 1.8 Leden van bestuur en RvC blijven hun kennis ontwikkelen door middel van trainingen en cursussen. Daarbij wordt aandacht besteed aan gewenst gedrag. De afgesproken Permanente Educatie-systematiek is hierop van toepassing. In het jaarverslag worden in het verslagjaar behaalde PE-punten van bestuur en RvC vermeld. Het bestuur en de leden van de RvC volgen bijeenkomsten en behalen voldoende PE-punten. Tevens zal in ieder jaarverslag verantwoording afgelegd worden. 2.1 Het bestuur legt in het strategisch ondernemingsplan vast wat zij ziet als haar maatschappelijke, operationele en financiële doelen. Dit wordt vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de RvC. De vastgestelde doelen zijn de uitkomst van een zorgvuldig en transparant proces waarbij de corporatie de mening betrekt van belanghebbende partijen. In volgorde van belang: de (toekomstige) bewoners, de gemeente en andere belanghebbende partijen. De corporatie is eindverantwoordelijk voor de afweging van belangen en de keuzes die op basis daarvan gemaakt worden (zie ook principe 4). De diverse doelen zijn door het bestuur vastgelegd in het Ondernemingsplan Dit Ondernemingsplan is goedgekeurd door de RvC. Bij dit Ondernemingsplan zijn de huurders (huurdersvereniging DHR), de gemeente Overbetuwe en Stichting Samen Zorgen betrokken. 24

26 2.2 Het bestuur legt de wijze van besluitvorming over majeure onderwerpen en de bijbehorende rolverdeling tussen bestuur en RvC, voor zover niet expliciet geregeld in de wet en/of in de statuten, vast in een bestuursreglement. 2.3 In het jaarverslag rapporteert het bestuur over de gerealiseerde maatschappelijke, operationele en financiële resultaten van de corporatie. Daarbij wordt ook aandacht gegeven aan de doelmatigheid van de corporatie (efficiëntie) en de mate waarin de corporatie in staat is haar maatschappelijke taak op langere termijn te vervullen (continuïteit). Het jaarverslag wordt openbaar gemaakt. 2.4 Woningcorporaties laten hun maatschappelijke prestaties minimaal eens per vier jaar onderzoeken door een door de SVWN geaccrediteerd visitatiebureau. Het visitatierapport wordt op de website van de woningcorporatie geplaatst, samen met een reactie daarop van bestuur en RvC. Het visitatierapport wordt besproken met huurdersorganisaties en B&W van de gemeente als belanghebbenden. 3.1 Het bestuur is geschikt voor zijn taak volgens de actuele geschiktheidsnorm (zie ook handreiking fit en propertest) ten aanzien van onder meer deskundigheid, competenties, bestuurlijke ervaring, onafhankelijk denken en kritisch vermogen. Indien het bestuur uit meerdere leden bestaat, worden de taken binnen het bestuur verdeeld. Deze taakverdeling wordt op de website geplaatst en in het jaarverslag opgenomen. 3.2 De RvC is verantwoordelijk voor de werving en selectie van bestuursleden en neemt daarbij de vigerende regelgeving in acht. De RvC maakt daartoe een profielschets waarbij de input van werknemers, bewonersorganisatie en eventueel andere belanghebbenden wordt betrokken. Dit is opgenomen in het bestuursreglement. In het jaarverslag wordt benoemd welke zaken uit het Ondernemingsplan wel en niet gedaan zijn. Daarbij wordt per onderwerp inhoudelijk de stand van zaken beschreven. Tevens wordt in het jaarverslag aangegeven welke zaken uit het Ondernemingsplan het komende jaar opgepakt gaan worden (jaarplan). De continuïteit wordt ook door externe partijen beoordeeld. De bevindingen worden ook in het jaarverslag verwerkt. Uiteraard is het jaarverslag openbaar. Woningstichting zet het volledige jaarverslag en een samenvatting op haar website ( Daarnaast worden er meerjarenprognoses opgesteld om de continuïteit op lange termijn te kunnen monitoren. Eind 2015 heeft de visitatie plaatsgevonden over de periode 2012 tot en met Het visitatierapport staat op de site van Woningstichting ( Het bestuur bestaat uit 1 directeur-bestuurder. Derhalve is er geen taakverdeling binnen het bestuur. De bestuurder is sinds 1 juli 2002 werkzaam bij Woningstichting, en heeft door de jaren heen een uitgebreide bestuurlijke ervaring opgedaan, beschikt over voldoende deskundigheid (en vergroot deze middels de Permanente Educatie), competenties, onafhankelijk denken en kritisch vermogen. Het uitvoeren van de acties in dit toetsingskader, zal geschieden op het moment dat dit nodig is. Op dat moment kan een actueel beeld gegeven worden. De RvC evalueert jaarlijks het functioneren van de directeur-bestuurder. 25

27 3.3 Een bestuurder wordt door de RvC benoemd, geschorst en ontslagen. Bij benoeming worden de wettelijke termijnen in acht genomen (4 jaar). 3.4 Bestuursleden mogen in de drie jaar voorafgaand aan de benoeming tot bestuurder geen lid zijn geweest van de RvC van de woningcorporatie. Uitzondering hierop vormt het tijdelijk voorzien in het bestuur door een lid van de RvC bij belet en ontstentenis van bestuurders als bedoeld in De RvC stelt het beloningsbeleid van het bestuur vast conform de vigerende wettelijke kaders. Dit beleid, inclusief de beloning, wordt zowel in het jaarverslag als op de website van de woningcorporatie gepubliceerd. 3.6 De woningcorporatie verstrekt bestuursleden onder geen beding persoonlijke leningen, financiële garanties of andere financiële voordelen die niet vallen onder het beloningsbeleid. 3.7 Bestuursleden zijn verantwoordelijk voor het voorkomen van belangenverstrengeling en dienen ook de schijn daarvan te vermijden. Bestuursleden mogen onder geen voorwaarde activiteiten ontplooien die in concurrentie treden met de woningcorporatie, schenkingen aannemen van de corporatie en haar relaties, of derden op kosten van de woningcorporatie voordelen verschaffen. Deze eisen worden voorzien van normen vastgelegd in de interne gedrags- of integriteitscode. 3.8 Bestuursleden melden een (mogelijk) tegenstrijdig belang direct aan de RvC en de overige leden van het bestuur. Daarbij geeft het bestuurslid inzicht in alle relevante informatie. De RvC doet waar nodig navraag en bepaalt vervolgens zonder aanwezigheid van het betrokken lid van het bestuur of sprake is van een tegenstrijdig belang en besluit indien dat het geval is hoe dit tegenstrijdig belang wordt beeindigd. Dit is ook zo beschreven in de statuten en reglementen. Dit wordt gevolgd door de RvC. Jaarlijks wordt in het jaarverslag conform de wettelijke kaders en regelgeving verantwoording afgelegd over het beloningsbeleid en honorering. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. In de jaarrekening wordt jaarlijks in overeenstemming met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector de bezoldiging van alle topfunctionarissen openbaar gemaakt. Dit wordt gevolgd. Dit wordt gevolgd. Regels hieromtrent zijn beschreven in de integriteitscode, die te vinden is op de website van Woningstichting ( Dit wordt gevolgd. 26

28 3.9 De RvC beoordeelt jaarlijks het functioneren van de bestuurder(s) en rapporteert over het proces in het jaarverslag Een meerhoofdig bestuur bespreekt ten minste één keer per jaar het gezamenlijk functioneren en dat van individuele leden. De voorzitter van de RvC voert jaarlijks een functioneringsgesprek met de directeur-bestuurder. Vervolgens wordt e.e.a. besproken in de RvC en wordt e.e.a. verantwoord in het jaarverslag. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. Het bestuur bestaat uit 1 directeur-bestuurder. Derhalve is dit niet van toepassing De RvC is aanspreekbaar op zijn functioneren en stelt een reglement op waarin hij zijn werkwijze vastlegt. Dit reglement wordt op de website van de corporatie gepubliceerd. Woningstichting beschikt over een reglement voor de RvC. Dit reglement staat op de website van Woningstichting ( De RvC en zijn leden zijn geschikt voor hun taak volgens de vigerende geschiktheidsnorm. De RvC is zelf verantwoordelijk voor het goed uitoefenen van zijn taken en verantwoordelijkheden en moet zorgen voor voldoende tegenwicht ( countervailing power ) binnen de RvC als ook tussen RvC en bestuur. De leden van de RvC voldoen aan het gestelde in dit kader. Nieuwe leden van de RvC zullen de externe wettelijke fit & propertest ondergaan. Tevens zijn er profielschetsen voor de RvC leden beschikbaar, deze staan op de website van Woningstichting ( In het reglement zoals genoemd in 3.11 geeft de RvC aan op welke onderwerpen toezicht wordt gehouden. Bij deze onderwerpen hanteert de RvC een toetsingskader. Dit toetsingskader wordt in samenspraak met het bestuur opgesteld en vastgesteld door de RvC. Dit is opgenomen in het reglement van de RvC. Deze is te vinden op de website van Woningstichting ( De RvC maakt jaarlijks een verslag van de werkzaamheden dat in het jaarverslag wordt gepubliceerd. In het verslag legt de RvC vast welke bepalingen van de Governancecode niet werden toegepast en met welke motivering hiervan is afgeweken De honorering van commissarissen valt binnen de vigerende wettelijke kaders en wordt in het jaarverslag vermeld en op de website van de woningcorporatie gepubliceerd. De werkzaamheden worden ieder jaar verantwoord in het openbare jaarverslag. Verantwoording over de invulling van de Governancecode zal geschieden middels plaatsing van dit document in het jaarverslag. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. Dit wordt gevolgd. Ieder jaar wordt de honorering vermeld in het jaarverslag. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. In de jaarrekening wordt jaarlijks in overeenstemming met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector de bezoldiging van alle topfunctionarissen openbaar gemaakt. 27

29 3.16 Een evenwichtig samengestelde RvC betekent verscheidenheid. Om dit te bevorderen stelt de RvC een profielschets op. In deze schets worden eisen gesteld aan de samenstelling van de RvC. Deze eisen moeten er voor zorgen dat de RvC naast een diverse samenstelling ook de juiste kennis en ervaring in huis heeft De gevolgde procedure van werving en selectie van leden van het bestuur en RvC wordt in het jaarverslag verantwoord. Vacatures worden op de website van de corporatie gepubliceerd en openbaar opengesteld via bijvoorbeeld een advertentie. De RvC kiest hierin onafhankelijk. Het bestuur heeft een adviserende rol. De RvC beschikt over een profielschets. De profielschets is te vinden op de website van Woningstichting ( De RvC bestaat sinds 1 januari 2016 uit 3 personen. 1 Commissaris Financiën, 1 Commissaris Volkhuisvesting en 1 Huurderscommissaris. Hiermee is de samenstelling divers en is de juiste kennis (en ervaring) in huis. Dit wordt gevolgd Het bestuur en de RvC zorgen voor de juiste ondersteuning van en samenwerking met de huurders(organisatie) bij hun voordracht van commissarissen als bedoeld in de Herzieningswet. Voor de op voordracht van de huurdersorganisatie(s) benoemde commissarissen gelden dezelfde criteria en vereisten als voor de andere commissarissen. Dit wordt gevolgd. Een en ander gebeurt in goed overleg met huurdersvereniging DHR. De voorgestelde procedure om te komen tot een Huurderscommissaris per is volledig goedgekeurd door huurdersvereniging DHR. De huurdersvereniging DHR is volledig betrokken bij de procedure De RvC maakt een rooster van aftreden dat zodanig is ingericht dat de continuïteit wordt gewaarborgd. Het rooster wordt gepubliceerd in het jaarverslag en op de website van de corporatie Leden van de RvC worden benoemd door de RvC voor een periode van ten hoogste vier jaar en kunnen eenmaal voor een periode van ten hoogste vier jaar worden herbenoemd. In geval van fusie van de corporatie gaat de termijn niet opnieuw in. Per 1 januari 2016 bestaat de RvC uit 3 Commissarissen. Deze 3 Commissarissen treden in verschillende jaren af. Een en ander staat verantwoord in het rooster van aftreden, dat jaarlijks in het jaarverslag wordt geplaatst. Tevens staat het rooster van aftreden op de website van Woningstichting ( Dit wordt gevolgd Alle commissarissen volgen na benoeming een introductieprogramma waarin de relevante aspecten van de functie aan bod komen. Indien dit nodig is, wordt een introductieprogramma / -cursus gevolgd. In het kader van de Permanente Educatie worden er ook cursussen gevolgd De voorzitter van de RvC zorgt ervoor of ziet er op toe dat: A. de vergaderingen efficiënt, effectief en in een open sfeer plaatsvinden, waarin alle leden gelijkwaardig kunnen participeren en tijdig de informatie ontvangen A: Hier wordt aan voldaan. B: Hier wordt aan voldaan. C: Er is geen ondernemingsraad, maar voor de rest wordt hier aan voldaan. D: Zie

30 die nodig is voor de goede uitoefening van hun taak; B. de RvC als team goed kan functioneren; alle leden van de RvC zijn hiervoor verantwoordelijk maar de voorzitter draagt hiervoor een specifieke verantwoordelijkheid; C. contacten tussen de RvC en bestuur, ondernemingsraad, (vertegenwoordigers van) bewoners en andere belanghouders goed verlopen; D. commissarissen een introductie- en opleidingsprogramma volgen; E. de leden van het bestuur en RvC ten minste één keer per jaar worden beoordeeld op hun functioneren De RvC bespreekt ten minste één keer per jaar het eigen functioneren (in termen van effectiviteit) en dat van individuele leden van de RvC. Eens per twee jaar doet de RvC dat onder onafhankelijke, externe begeleiding. Waar nodig worden afspraken gemaakt met betrekking tot het functioneren van (leden van) de raad. Ook de onderlinge samenwerking in de RvC en relatie tot het bestuur is onderwerp van de evaluatie De RvC en de afzonderlijk commissarissen hebben een eigen verantwoordelijkheid (zogenaamde informatiehaalplicht ) om ervoor te zorgen dat zij beschikken over relevante informatie van bestuur, externe accountant en/of derden (zoals het management, adviseurs, de interne auditor of controller of de externe toezichthouder). Indien nodig kan de RvC informatie inwinnen bij functionarissen en externe adviseurs van de woningcorporatie. Het bestuur wordt daarvan vooraf op de hoogte gesteld en kan daar desgewenst bij helpen. Ook kan de RvC aan bepaalde functionarissen en externe adviseurs vragen bij vergaderingen van de RvC aanwezig te zijn. E: De voorzitter van de RvC voert jaarlijks een functioneringsgesprek met de directeur-bestuurder. Vervolgens wordt e.e.a. besproken in de RvC en wordt e.e.a. verantwoord in het jaarverslag. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. Functioneren RvC: zie Jaarlijks vindt de zelfevaluatie binnen de RvC plaats. In 2015 is deze begeleid door een extern deskundige. Tevens heeft de RvC besloten ook de zelfevaluatie in 2016 door een extern deskundige te laten begeleiden. Jaarlijks legt de RvC in het jaarverslag verantwoording af over de zelfevaluatie. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. Dit wordt gevolgd De woningcorporatie verstrekt commissarissen onder geen beding persoonlijke leningen, financiële garanties of andere financiële voordelen die niet vallen onder het beloningsbeleid. Commissarissen mogen voorts onder geen voorwaarde activiteiten ontplooien die in concurrentie treden met de woningcorporatie, schenkingen aannemen van de corporatie en haar relaties, of derden op kosten van de woningcorporatie voordelen verschaffen. Commissarissen verrichten buiten hetgeen volgt uit hun functie als toezichthouder geen werkzaamheden voor de corporatie. Deze eisen worden voorzien van normen vastgelegd in de interne gedrags- of integriteitscode. Als beginsel geldt dat ook de schijn moet worden vermeden. Dit wordt gevolgd. Regels hieromtrent zijn beschreven in de integriteitscode, die te vinden is op de website van Woningstichting ( 29

31 3.26 Commissarissen melden een (mogelijk) tegenstrijdig belang direct aan de voorzitter van de RvC en aan de overige leden van de raad. Daarbij geeft de commissaris inzicht in alle relevante informatie. De RvC legt in zijn reglement vast hoe ze handelt in geval van (mogelijk) tegenstrijdige belangen bij leden van de raad van bestuur, leden van de RvC en de externe accountant (zie ook bepaling 3.8) Iedere commissaris moet onafhankelijk en kritisch bij kunnen dragen aan het toezicht van de RvC. De RvC stelt van iedere commissaris vast of hij/zij onafhankelijk toezicht kan houden en meldt dat in het jaarlijks verslag van de RvC. Daarbij neemt de raad de bepalingen als genoemd in de Herzieningswet in acht In geval van ontstentenis of belet van het bestuur kan een lid van de RvC bij hoge uitzondering voor maximaal drie maanden de rol van bestuurder op zich nemen. In dat geval treedt het lid tijdelijk terug uit de RvC en neemt dus niet deel aan de besluitvorming van de RvC. Na deze periode van maximaal drie maanden kan deze persoon weer toetreden tot de RvC. Hierbij wordt dit lid niet betrokken bij de besluitvorming over zaken die zich in die betreffende drie maanden hebben voorgedaan. Dit wordt gevolgd. Een en ander is ook opgenomen in het reglement van de RvC. Dit reglement is te vinden op de website van Woningstichting ( Een en ander is opgenomen in het reglement van de RvC. Dit reglement is te vinden op de website van Woningstichting ( Relevante nevenfuncties worden in het jaarverslag genoemd. Dit jaarverslag wordt ieder jaar op de website van Woningstichting ( geplaatst. Dit wordt gevolgd, indien van toepassing De RvC kan subcommissies instellen ter ondersteuning van het toezicht. Daarbij geldt dat: A. De RvC voor iedere commissie een reglement opstelt waarin rol en verantwoordelijkheden worden omschreven, evenals de samenstelling en werkwijze van de commissies; B. In het jaarverslag de samenstelling, het aantal vergaderingen en de belangrijkste onderwerpen die op de agenda stonden worden vermeld; C. De RvC van iedere commissie een verslag van de overleggen ontvangt; D. De auditcommissie en de remuneratiecommissie niet worden voorgezeten door de voorzitter van de RvC. Er is binnen Woningstichting uitsluitend een Treasurycommissie. Hierin neemt de Commissaris Financiën deel. A: Woningstichting beschikt over een Treasurystatuut. B: Dit wordt gevolgd en in het jaarverslag verantwoord. Het jaarverslag is openbaar en wordt op de website van Woningstichting ( geplaatst. C. Dit wordt gevolgd. D. Woningstichting beschikt niet over een audit- of remuneratiecommissie. 4.1 Het bestuur legt vast wie als belanghebbende partijen worden beschouwd en onderhoudt contact met hen. Het bestuur bekijkt periodiek of ze met alle relevante belanghebbenden in gesprek is. Op de website van Woningstichting ( staat het belanghebbendenregister van Woningstichting. Hierin staan alle belanghebbenden vermeld. Regelmatig heeft de bestuurder overleg met deze belanghebbenden. 30

32 4.2 Het bestuur voert overleg met de eigen in haar woningmarktregio werkzame huurdersorganisaties en bewonerscommissies. Het overleg heeft onder meer betrekking op betaalbaarheid, de voorgenomen werkzaamheden en welke bijdrage daarmee wordt beoogd aan de uitvoering van het volkshuisvestingsbeleid dat in de desbetreffende regio geldt. Binnen het huurdersbestand van Woningstichting is namens de huurders van Woningstichting de huurdersvereniging DHR actief. Met de huurdersvereniging DHR is zeer regelmatig overleg, over uiteenlopende onderwerpen, maar in ieder geval de bij 4.2. genoemde onderwerpen. 4.3 Het bestuur schept randvoorwaarden om te komen tot sterke en professionele huurdersorganisaties. 4.4 Het bestuur respecteert de rol van de gemeente, voert daarmee overleg en maakt prestatieafspraken over de uitvoering van het in de betrokken gemeente geldende volkshuisvestingsbeleid. Hier wordt aan voldaan. Jaarlijks dient de huurdersvereniging DHR een begroting in. De benodigde liquide middelen worden door Woningstichting aan de huurdersvereniging DHR overgemaakt. Daarnaast zijn 2 leden van het bestuur van de huurdersvereniging DHR, samen met de bestuurder en Teamleider van Woningstichting, in 2015 mee geweest naar een seminar. Hier wordt aan voldaan. 4.5 Overige als belanghebbend beschouwde partijen worden actief betrokken bij (de vormgeving van) het beleid van de corporatie en de behaalde prestaties. Het bestuur maakt zichtbaar met wie en hoe met de belanghebbenden overleg is gevoerd. 4.6 Het bestuur spreekt minimaal één maal per jaar met de RvC over de omgang met, en de participatie en invloed van belanghebbenden. Op de website van Woningstichting ( staat het belanghebbendenregister van Woningstichting. Hierin staan alle belanghebbenden vermeld. Regelmatig heeft de bestuurder overleg met deze belanghebbenden. De huurdersvereniging DHR, de gemeente Overbetuwe en Stichting Samen Zorgen worden actief betrokken bij bijvoorbeeld het opstellen van het Ondernemingsplan, of de visitatie. Daarnaast wordt jaarlijks in een persoonlijk gesprek het volledige jaarverslag met de huurdersvereniging DHR, de gemeente Overbetuwe en Stichting Samen Zorgen besproken. In de vergaderingen van de Raad van Commissarissen zal 'Belanghebbenden' een vast agendapunt worden. 4.7 De RvC oriënteert zich regelmatig over wat er onder de gemeenten, (vertegenwoordigers van) huurders en andere stakeholders leeft en legt aan die belanghebbenden periodiek verantwoording af over de wijze waarop de raad toezicht heeft gehouden. De bestuurder informeert de RvC periodiek over de belanghebbenden. Daarnaast legt de RvC verantwoording af aan o.a. de belanghebbenden, in het jaarverslag. Dit jaarverslag is openbaar en te vinden op de website van Woningstichting ( 31

33 4.8 In het ondernemingsplan en het jaarverslag wordt aan bovenstaande onderwerpen ruim aandacht besteed. Voor zover van toepassing, wordt hier aan voldaan. 5.1 Het bestuur brengt de risico s die verband houden met de activiteiten van de woningcorporatie in kaart, hanteert een inzichtelijk beleid voor het beheersen van die risico s en verantwoordt zich hierover in het jaarverslag. Daarbij gaat het in ieder geval over het opdrachtgeverschap van corporaties, het sluiten van contracten, samenwerkingsverbanden en/of grote transacties met derden. Op basis van de 24 businessrisk en 5 financial risk vragen van het WSW, is er een risico inschatting gemaakt voor Woningstichting. Hieruit volgt een actieplan met mogelijke verbetering / aanpassingen. Dit zal besproken worden met de RvC, en vervolgens opgepakt worden. Periodiek zal aan de RvC teruggekoppeld worden of en hoe invulling is gegeven aan de diverse acties. 5.2 Het bestuur stelt een treasurystatuut en een investeringsstatuut op en bespreekt dit met de RvC. De RvC keurt deze vervolgens goed. Treasury van de corporatie heeft geen winstoogmerk maar staat ten dienste van het risicobeleid. In het statuut worden in ieder geval beschreven het renterisico, het beschikbaarheidsrisico en het tegenpartijrisico. Woningstichting beschikt over een door de RvC goedgekeurd Treasurystatuut. 5.3 Het bestuur stelt een beleggingsstatuut op dat ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de RvC. 5.4 De RvC houdt in het licht van de maatschappelijke doelen van de corporatie specifiek toezicht op alle inspanningen om risico s inzichtelijk te maken en te beheersen. Het beleggingsstatuut is onderdeel van de Treasurystatuut. Woningstichting beschikt over een door de RvC goedgekeurd Treasurystatuut. Dit wordt gevolgd. 5.5 Het bestuur verschaft de RvC alle relevante informatie ten behoeve van (het toezicht op) de risicobeheersing. Dit wordt gevolgd. Dit staat ook beschreven in het bestuursreglement. Dit reglement is te vinden op de website van Woningstichting ( Op basis van de 24 business risk vragen en 5 financial risk vragen van het WSW heeft het bestuur een risico inventarisatie gemaakt binnen Woningstichting. Deze inventarisatie is aan de RvC gegeven. 32

34 5.6 In geval van een eventuele sanering van een corporatie laat een corporatie, die bij de organisatie die de saneringsfunctie (gemandateerd) vorm geeft een saneringsplan indient, zich adviseren door een in te stellen adviescommissie vanuit Aedes. De corporatie verstrekt deze adviescommissie de benodigde informatie zodat deze een verantwoord en gedegen advies over het saneringsplan kan uitbrengen. Dit advies maakt onderdeel uit van de saneringsaanvraag van de betreffende corporatie. De saneringsorganisatie weegt dit advies mee in haar saneringsbesluit. Woningstichting is geen lid van Aedes. Bij een eventuele sanering zal Woningstichting zich uiteraard wel laten adviseren door deskundigen. 5.7 Naast de harde sturings- en beheersmaatregelen zoals bedoeld in 5.5, besteden bestuur en RvC, ieder vanuit hun eigen rol, aandacht aan soft controls: gedragsbeïnvloeding, ondersteund door voorbeeldgedrag, dat appelleert aan het persoonlijk handelen van alle betrokkenen, en waarvan een invloed uitgaat op waarden en normen (zoals integriteit, loyaliteit, motivatie). Hoewel minder meetbaar kan daarmee een belangrijke bijdrage worden geleverd aan het beheersen van risico s. Dit wordt gevolgd. 5.8 De RvC benoemt de externe accountant voor een periode van maximaal acht jaar. Ter vergroting van de transparantie wordt het selectieproces van de accountant toegelicht in het jaarverslag alsmede de redenen die aan de wisseling ten grondslag liggen. In geval van fusie van de corporatie gaat de termijn niet opnieuw in. Zodra dit van toepassing is, zal dit door de RvC opgenomen worden in het jaarverslag. 5.9 De RvC ziet toe op de controlewerkzaamheden van de accountant. Daarbij wordt het vigerende accountantsprotocol voor woningcorporaties gehanteerd. Dit wordt gevolgd De externe accountant (en voor zover aanwezig de auditcommissie) wordt betrokken bij het opstellen van het werkplan van de controle. De externe accountant rapporteert aan de RvC en het bestuur over zijn bevindingen. Dit wordt gevolgd. Bij de bespreking van het (concept) jaarverslag binnen de RvC, is de externe accountant altijd aanwezig Het bestuur (en de auditcommissie) maakt (maken ieder) ten minste eenmaal in de vier jaar een grondige beoordeling van het functioneren van de externe accountant. De beoordeling wordt besproken in de RvC. De RvC meldt de belangrijkste conclusies in het jaarlijks verslag van de RvC, dat onderdeel uit maakt van het jaarverslag. Dit zal voor het eerst in het verslagjaar 2016 gebeuren. 33

35 Prestatieafspraken Op 4 juli 2011 is met de gemeente Overbetuwe het document Wonen is meer dan alleen stenen! getekend, waarin de prestatieafspraken voor de periode 2011 tot en met 2015 staan verwoord. Het doel van prestatieafspraken is om handen en voeten te geven aan de uitvoering van gemeentelijke woonbeleid en de strategische plannen van Woningstichting. Dit vanuit de overtuiging dat de gemeente en Woningstichting elkaar nodig hebben om gezamenlijke doestellingen op het brede gebied van wonen te bereiken. Met de prestatieafspraken binden de gemeente en Woningstichting zich aan deze gezamenlijke opgaven en leggen ze de onderlinge verhoudingen en verantwoordelijkheden vast, voor een constructieve samenwerking nu en in de toekomst. Er zijn vijf gezamenlijke ambities benoemd als kader voor de afspraken. 1) Corporatie en gemeente zien elkaar als natuurlijke partner voor het beantwoorden van woon-vraagstukken binnen de dorpen 2) Ze willen mensen de kans bieden binnen de dorpen de wooncarrière te doorlopen 3) Ze geven aandacht aan leefbaarheid en samenhangende dorpsgerichte ontwikkeling 4) Ze willen mensen die een steuntje in de rug nodig hebben een realistische kans bieden binnen de dorpen te blijven wonen 5) Ze geven aandacht aan duurzaamheid en energiebesparende maatregelen, zowel voor nieuwbouw als in de bestaande woningvoorraad Jaarlijks, en dus ook in 2015, worden naar aanleiding van de prestatieafspraken jaarafspraken gemaakt. Hierin staan de afspraken die in het betreffende jaar uitgevoerd worden. In 2016 zal de gemeente Overbetuwe een nieuwe Woonvisie opstellen. Hier zal Woningstichting nauw bij betrokken worden door de gemeente. In het verlengde van deze Woonvisie zullen nieuwe prestatieafspraken met de gemeente gemaakt worden. Jaarlijks dient de corporatie een bod te doen aan de gemeente en de huurdersvereniging. Dit bod is een bod op de bestaande gemeentelijke woonvisie. Als er geen woonvisie is, hoeft de corporatie ook een bod te doen. Met de gemeente Overbetuwe is overeengekomen, omdat er voor het jaar 2016 geen woonvisie ligt, dat er voor het jaar 2016 geen prestatieafspraken gemaakt hoeven te worden. Woningstichting wordt op dit moment wel betrokken bij het opstellen van een gemeentelijke woonvisie. Deze zal naar verwachting de 2e helft van 2016 vastgesteld worden door de gemeente. Volgens de regelgeving moeten wij uiterlijk 1 juli 2016 een bod doen op de woonvisie Deze woonvisie is echter (naar verwachting) op 1 juli 2016 nog niet gereed. Nieuwe wet- en regelgeving In 2012 werden corporaties verrast met de verhuurdersheffing en saneringsheffing. De doorrekeningen van het regeerakkoord en het woonakkoord laten zien dat er voor woningcorporaties al snel weinig geld meer overblijft om nog investeringen te doen. Noodgedwongen trappen corporaties op de rem, nieuwbouwplannen en voornemens worden uitgesteld. Dat doen ze niet als actie of protest, maar op basis van doorrekeningen van de mogelijke gevolgen van regeerakkoord en verhuurdersheffing. Zo ook bij Woningstichting. Ook in 2015 is er veel geld door de heffingen richting Den Haag verdwenen. Geld dat dus niet meer lokaal geïnvesteerd kan worden. Per project zal dan ook bekeken moeten worden of dit nog uitvoerbaar is, en hoe dit gefinancierd gaat worden. In 2012 is ook de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector ("WNT") en de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen (de "Regeling") door de tweede en eerste kamer aangenomen. Het doel van de wet is kort gezegd het normeren en maximeren van inkomens van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector. Een woningcorporatie is een toegelaten instelling in de zin van artikel 70 Woningwet en valt daarmee volgens de wet onder het eerste en tevens strengst regime van de WNT. Het eerste regime ziet op topfunctionarissen bij publieke en daaraan nauw verwante instellingen. Voor het eerste regime gold een maximale bezoldigingsnorm per jaar ter hoogte van de 130% van het brutosalaris van een minister, op dit moment zijnde ,- bruto. Ook zijn uitkeringen wegens beëindiging van het dienstverband kort gezegd een ontslagvergoeding gemaximeerd op één jaarsalaris met een maximum van ,- bruto. Voorts is sprake van een winstdelings- en bonusverbod. De minister heeft ten aanzien van een instelling die onder het eerste regime van de WNT valt de mogelijkheid om nog een lager bezoldigingsmaximum dan het generieke bezoldigingsmaximum van de WNT vast te stellen. 34

36 De minister heeft dat voor woningcorporaties gedaan in de Regeling. Minister Blok van Wonen heeft op 29 november 2013 in de Staatscourant de nieuwe staffelregeling voor de inkomens van bestuurders van woningcorporaties gepubliceerd. De minister zag zijn eerdere regeling op de Wet Normering Topinkomens bij de rechter sneuvelen. Bij het opstellen van de regeling is rekening gehouden met het voorstel van de Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties (NVBW) en de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Dit voorstel werd in september 2013 bij de minister neergelegd. In de nieuwe regeling wordt de hoogte van het salaris van een corporatiebestuurder niet meer alleen bepaald door de omvang van de corporatie, maar ook door het inwonersaantal van de gemeente waarin de corporatie actief is. Het aantal verhuureenheden ligt tussen de 751 en en het aantal inwoners van de gemeente Overbetuwe ligt tussen de en Woningstichting is derhalve ingedeeld in bezoldigingsklasse B. Dit betekent een maximum bezoldiging van per jaar. Met ingang van 2016 is dit Op grond van het wetsvoorstel tot wijziging van de WNT worden voor 1 januari 2014 gemaakte bezoldigingsafspraken die de normbedragen uit de voorliggende regeling overschrijden (niet zijnde het maximum van artikel 2.3) met ingang van deze datum voor vier jaar gerespecteerd. Na die vier jaar moet de bezoldiging volgens de WNT voorgeschreven ritme in drie jaar tijd worden teruggebracht naar het alsdan van toepassing zijnde normbedrag. Inmiddels is de WNT2 van kracht, die de maximale beloning van bestuurders van (semi)publieke instellingen terugbrengt van 130 naar 100 procent van het ministersalaris. De WNT is een enorme negatieve aanpassing van het arbeidscontract onbepaalde tijd van de directeur-bestuurder. Het bruto jaarsalaris van de directeur-bestuurder was in Dit is gelijk aan 2012, 2013 en Daarnaast ontving de directeur-bestuurder vakantiegeld en een 13 e maand van In totaal dus In 2012, 2013 en 2014 ontving de directeur-bestuurder exact hetzelfde. Vanaf zal het salaris van de directeur-bestuurder in 3 jaar worden teruggebracht naar het dan geldende normbedrag conform WNT. In 2015 heeft de directeur-bestuurder i.v.m. zijn 12,5-jarig dienstverband een bruto jubileumuitkering ontvangen van Het werkgeversdeel van de pensioenbijdrage wordt berekend conform de CAO Woondiensten, net als bij alle werknemers van Woningstichting. De directeur-bestuurder ontvangt geen reiskostenvergoeding. Overige verstrekkingen: De directeur bestuurder heeft voor de uitvoering van zijn functie de beschikking over een mobiele telefoon, een Ipad en een computer. Daarnaast heeft de directeur-bestuurder de beschikking over een auto van Woningstichting. De directeur-bestuurder heeft in 2015 geen belaste onkostenvergoeding ontvangen. De directeur-bestuurder heeft een dienstverband van 36 uur per week, en een arbeidscontract voor onbepaalde tijd. Bovenstaande is ook verwerkt in onderstaande (verplichte) paragraaf. WNT-verantwoording 2015 Woningstichting Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Woningstichting van toepassing zijnde regelgeving: het WNT-maximum voor de woningcorporaties, klasse B. 35

37 Het bezoldigingsmaximum in 2015 voor Woningstichting is Het weergegeven toepasselijke WNTmaximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Uitzondering hierop is het WNT-maximum voor de leden van Raad van Commissarissen; dit bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen bedragen x 1 De heer R.A. Maatman Functie(s) Directeur-bestuurder Duur dienstverband in /1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 1,0 Gewezen topfunctionaris? Nee (Fictieve) dienstbetrekking? Ja Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam? - Bezoldiging Beloning 1) Belastbare onkostenvergoedingen 0 Beloningen betaalbaar op termijn 2) Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum Motivering indien overschrijding: zie 3) 1) De beloning is als volgt opgebouwd: a. Bruto loon b. Vakantietoeslag c. Eindejaarsuitkering d. Fiscale bijtelling auto e. Jubileumuitkering 2) Dit is het werkgeversdeel pensioenpremie, conform CAO 3) Hier geldt het overgangsrecht. In 2014 bedroeg de totale bezoldiging Toezichthoudende topfunctionarissen bedragen x 1 P. Th.A.M. Mulder H.J. Schuur- man AA T.J. Niels J.S. Harkema Functie(s) Voorzitter RvC Vice-voorzitter Lid RvC Lid RvC RvC/Lid RvC Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 15/6-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum Motivering indien overschrijding: zie 1) 2) 3) 4) 1) N.v.t. 2) N.v.t. 3) N.v.t. 4) N.v.t. 36

38 Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2015 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2015 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. De Woerden Herveld Project De Woerden Herveld is in het eerste kwartaal van 2005 volledig opgeleverd. Om deze woningen betaalbaar te maken voor starters, is toentertijd besloten lid te worden van de stichting Koopgarant. De woningen kunnen door de koper met een korting worden gekocht. Indien de koper in de toekomst weer verkoopt, moet hij dit doen aan Woningstichting. Woningstichting ontvangt dan een percentage van de meer- of minderwaarde. Dit systeem is zeer goed aangeslagen en het grootste deel van de woningen is dan ook onder de Koopgarant -voorwaarden verkocht. In 2015 is geen woning te koop aangeboden aan Woningstichting. Eind 2015 zijn er in De Woerden Herveld derhalve nog 10 woningen met Koopgarant. Julianaweg In het centrum van is Woningstichting eigenaar van enkele grote kavels. Op deze inbreidingslocatie is nieuwbouw mogelijk. De gemeente heeft in het verleden reeds meerdere malen haar medewerking tot ontwikkeling toegezegd. Op een naastgelegen perceel is een loon- en grondverzetbedrijf gevestigd. Gezien het feit dat er tot op heden nog steeds het loon- en grondverzetbedrijf is gevestigd, kan er op dit moment geen grootschalige ontwikkeling plaatsvinden op de gronden. Er dient namelijk rekening te worden gehouden met de milieucirkel van het bedrijf. Vanaf 2013 is Woningstichting met het loon- en grondverzetbedrijf Gerritsen in een juridische strijd verwikkeld. Uiteindelijk heeft het Gerechtshof op 7 juli 2015 uitspraak gedaan. Deze uitspraak geeft het volgende aan: Het Hof heeft: 1. de uitspraak van de Rechtbank bekrachtigd; 2. voor recht verklaard dat artikel 4 sub a van de Intentieverklaring (ontbindende voorwaarde) nog steeds geldt en dat daarop een beroep kan worden gedaan, zodra een door partijen nader overeen te komen redelijke termijn er geen vooruitzicht meer bestaat op bedrijfsverplaatsing; 3. Gerritsen in de kosten van het hoger beroep veroordeeld, door het Hof begroot op = 9.009,00. Het Hof oordeelt samengevat dat de Rechtbank terecht de vorderingen van Gerritsen heeft afgewezen. Zij het op andere gronden dan het Hof. Om die reden wordt Gerritsen aangemerkt als de overwegend in het ongelijk gestelde partij en wordt Gerritsen ook veroordeeld in de proceskosten aan de zijde van de Woningstichting in hoger beroep (Gerritsen was bij de Rechtbank ook al in de kosten veroordeeld en heeft die betaald). De kostenveroordeling komt neer op volledige vergoeding van het griffierecht en op een tegemoetkoming in de advocaatkosten. Dit betekent alles bij elkaar dus wel dat er nog een overeenkomst ligt, met rechten en plichten voor iedere partij. Op dit moment is Woningstichting in gesprek met een projectontwikkelaar om een deel van de gronden direct weer te verkopen aan de projectontwikkelaar. Vanuit de Woningwet zijn corporaties gebonden aan hetgeen zij ontwikkelen / bouwen. Uiteraard zal bij een ontwikkeling op deze locatie wel een aantal sociale huurwoningen worden gerealiseerd door / voor rekening van Woningstichting. Ook vindt er overleg met de gemeente plaats over deze locatie. Ook de gemeente ziet op deze locatie graag dat loon- en grondverzetbedrijf Gerritsen weg gaat, en dat hier (op termijn) woningen worden gerealiseerd. Rozenpad Het project Rozenpad bestaat onder andere uit een complex van 8 royale en luxe koopappartementen. Op dit moment staan er nog 2 appartementen te koop. De appartementen zijn opnieuw getaxeerd met waardepeildatum 31 december Deze appartementen waren nog niet geheel af (o.a. keuken, badkamer, toilet nog niet), om de potentiële koper keuzemogelijkheden te bieden. Hier is echter geen koper door naar voren gekomen. Nu is dan ook besloten om de woningen (tijdelijk) uit de verkoop te halen, volledig af te bouwen, en daarna weer in de verkoop te zetten. 37

39 Pr. Beatrixstraat 1 en 3 Randwijk Pr. Beatrixstraat 1 en 3 in Randwijk zijn 2 sociale huurwoningen van Woningstichting die verzakt zijn. Derhalve staan deze woningen al enige tijd leeg. Begin 2016 is een procedure tot wijziging van het bestemmingsplan gestart. Daarna zal er een omgevingsvergunning aangevraagd worden. Het is de bedoeling dat op de locatie van de huidige 2 leegstaande woningen wederom 2 sociale eengezinshuurwoningen worden gerealiseerd. Erfstraat 4 t/m 10 Randwijk Zoals eerder aangegeven gebeurt er in corporatieland veel. De saneringsheffing en verhuurdersheffing zorgen er voor dat er zeer veel geld van de corporaties naar Den Haag verdwijnt. Geld dat dus niet meer aan nieuwbouw en onderhoud besteed kan worden. Dit betekent dus dat alle corporaties, en dus ook Woningstichting, kritisch naar de diverse projecten moeten kijken. Om risico s te minimaliseren is besloten niet eerder met project Erfstraat Randwijk te beginnen, dan het moment dat er vanuit het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) bericht komt, middels de brief van het faciliteringsvolume, dat het WSW alle geplande uitgaven borgt. Medio februari 2014 is een positieve verklaring van kredietwaardigheid en faciliteringsvolume ontvangen, hetgeen betekent dat de bouwplannen opgepakt zijn en er dus met de bouw van project Erfstraat Randwijk is begonnen. Waar in het verleden 4 grondgebonden kleine bejaardenwoningen stonden, is nu een appartementen complex gebouwd met 9 ruime seniorenappartementen, waarbij de huur subsidiabel is. In het voorjaar van 2015 is het complex opgeleverd en verhuurd. Liefkenshoek Stichting Samen Zorgen (SSZ) huurt zorgcentrum Liefkenshoek van Woningstichting. Dit zorgcentrum bestaat uit 72 eenheden, verdeeld over 24 verpleegkamers en 48 zorgappartementen. Het aandeel van de jaarhuur voor zorgcentrum Liefkenshoek in onze totale jaarhuur, is ongeveer 10%. Het huurcontract met SSZ is aangegaan voor de periode van 30 jaar en er is expliciet opgenomen dat tussentijds de huur niet opgezegd kan worden door zowel huurder als verhuurder. Tevens is opgenomen dat verlaging van de huurprijs ten opzichte van de laatst geldende huurprijs uitgesloten is. Ter versterking van de zekerheden voor Woningstichting, is door Woningstichting bedongen dat de huurder, te weten Stichting Samen Zorgen, een jaarhuur als borg vooruit moet betalen. Dit bedrag staat bij Woningstichting op de bankrekening (en wordt jaarlijks door de huurder aangevuld tot de nieuwe jaarhuur) en kan aangesproken worden zodra er een achterstand zou ontstaan in de maandelijkse huurbetalingen. Tot op heden worden alle reguliere maandhuren tijdig en volledig betaald. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw heeft het risico van het zorgvastgoed van Woningstichting beoordeeld. In haar brief d.d. 10 februari 2014, met onderwerp Kredietwaardigheid en faciliteringsvolume, heeft het WSW het volgende opgenomen: Op grond van de informatie die uw corporatie ons verstrekte zijn wij van oordeel dat uw corporatie dusdanig maatregelen heeft getroffen dat ten aanzien van de scheiding van wonen en zorg geen uitzonderlijke risico s worden gelopen. In de zomer van 2014 is het Centraal Fonds Volkshuisvesting gestart met een themaonderzoek naar corporaties met zorgvastgoed. Aanleiding hiervoor zijn de gewijzigde regels in de zorg die van invloed kunnen zijn op corporaties die zorgcomplexen verhuren aan zorginstellingen. Voor dit onderzoek zijn alle corporaties gevraagd een vragenlijst in te vullen. Op basis van de respons zijn 54 corporaties geselecteerd voor fase 2 van het onderzoek, waaronder Woningstichting. Wij hebben hierover in november 2014 een brief ontvangen. Voor 17 december 2014 hebben wij een tweede vragenlijst ingevuld. De reden dat wij geselecteerd waren, lag in het feit dat meer dan 6% van de jaaromzet uit zorgvastgoed komt, én meer dan 6% van het aantal verhuureenheden zorgvastgoed eenheden zijn. Wij hebben in de tweede vragenlijst aangegeven dat het risico voor Woningstichting gering is. Strategisch Voorraad Beleidsplan Op basis van het Strategisch Voorraad Beheer 2008 zijn woningen gelabeld voor de verkoop. Woningstichting verkoopt woningen om liquiditeit en boekwinst te genereren. Hiermee zal Woningstichting de diverse overheidsheffingen en indien mogelijk nieuwbouwprojecten financieren. In totaal zijn er in huurwoningen daadwerkelijk verkocht. Het betreffen hier de volgende adressen: 38

40 Kievitstraat 1 te Hyacintenstraat 8 te Nachtegaalstraat 22 te Narcissenstraat 57 te Nijburgsestraat 13 te Randwijk De totale verkoopprijs van de huurwoningen bedroeg De boekwinst is De keuze welke woningen worden verkocht, is gemaakt op basis van het Strategisch Voorraad Beleidsplan (SVB) Het SVB 2008 is onder andere met de huurdersvereniging DHR besproken en door DHR goedgekeurd. Het SVB is erop gericht om een optimale aansluiting te verkrijgen tussen de woonproducten en de wensen en behoeften van huidige en toekomstige klanten. Er wordt gekeken naar landelijke en regionale ontwikkelingen en hoe Woningstichting daarop in kan springen. Ook wordt het eigen beleid behandeld, en zullen verschillende nieuwbouwplannen worden toegelicht. Uiteindelijk wordt er gestreefd naar een duidelijk overzicht waarin de huurwoningen allemaal voorzien zijn van labels. Deze labels bestaan uit labels bouwkundige strategie (consolideren, slopen, onderzoeken en dergelijke), doelgroep (gezinnen, jongeren, alleenstaanden, senioren en gehandicapten) en exploitatievorm (verhuur of verkoop). Woningstichting wil door middel van dit SVB aangeven wat haar ambities de komende tien jaar zijn met betrekking tot de gewenste klanten en gewenste woningvoorraad. Het SVB is te beschouwen als een basisdocument, dat Woningstichting steeds verder wil uitbouwen. Er zal regelmatig een evaluatie plaatsvinden, gevolgd door een eventuele aanpassing van dit SVB. Overeenkomstig het Ondernemingsplan is in 2015 een Energiebeleidsplan opgesteld. De energielasten maken een steeds groter deel uit van de woonlasten van de huurders. In het Energiebeleidsplan heeft Woningstichting onderhouds- en investeringskeuzes vastgelegd, die tot gevolg hebben dat de woning energiezuiniger wordt. Dit zal uiteindelijk de huurders ten goede komen. In het Convenant Energiebesparing Huursector 28 juni 2012 is afgesproken dat corporatiewoningen in 2020 ten minste een gemiddelde Energie-Index van 1,25 (gemiddeld energielabel B) hebben. Woningstichting wil voor haar eigen woningen niet dezelfde ambitie uitspreken. De inkomens van vele huurders zijn onder druk komen te staan door de economische crisis. Woningstichting wil daarom dat haar woningen betaalbaar blijven. Wel beseft Woningstichting dat een goed binnenklimaat belangrijk is voor de gezondheid van de huurders, maar dit hoeft niet perse een gemiddelde van een B-label te betekenen. Woningstichting vreest dat als ze de komende jaren al haar woningen naar gemiddeld een B-label brengt, er in de toekomst niet genoeg betaalbaar aanbod voor de doelgroep is. Tevens heeft onderzoek uitgewezen dat de maximale huurverhoging per labelstap aanzienlijk hoger is dan de (gemiddelde) vermindering van gaskosten per labelstap. Ook is de vermindering in gaskosten per label per maand het hoogst als men van een D- naar een C-label gaat. Naast het Energiebeleidsplan is in 2015 een Asbestbeleidsplan opgesteld. Met dit asbestbeleidsplan wil Woningstichting inzicht geven in het te voeren beleid met betrekking tot de omgang met asbest in het woningbestand. Het doel van Woningstichting is om huurders veilig te laten wonen en personeel van zowel Woningstichting als (onder)aannemers veilig te laten werken. Daarnaast wil Woningstichting inzichtelijk maken waar asbest zich bevindt in het bezit. Waarbij risicovolle situaties uiteraard zo spoedig mogelijk verwijderd zullen worden. In het Asbestbeleidsplan staat beschreven op welk moment bepaalde asbesttoepassingen in de woningen verwijderd zullen worden. Dit kan zijn bij mutatie, bij klachten (op verzoek van een huurder) of bij renovatie. Gekoppeld aan het Energiebeleidsplan en het Asbestbeleidsplan, zal een hernieuwd Strategisch Voorraad Beleidsplan opgesteld worden, waarin uiteraard het Energiebeleidsplan en het Asbestbeleidsplan zal worden meegenomen. Naar verwachting zal dit in 2016 gebeuren. Persoonlijke begeleiding Iets wat Woningstichting al vele jaren hoog in het vaandel heeft staan, is de persoonlijke begeleiding van de huidige huurders van de te slopen huurwoningen. Het bericht dat een huurder uit de woning moet, omdat er nieuwbouw voor terug moet komen, komt altijd ongewenst en vindt geen enkele huurder fijn. Een onzekere tijd breekt aan en uiteraard heeft elke huurder zeer veel vragen hoe verder te gaan. Vanaf het begin is één vaste medewerker van Woningstichting betrokken bij de voorgenomen nieuwbouw. Deze medewerker blijft tot het 39

41 eind betrokken bij het project, als vast aanspreekpunt voor de huidige huurders. Periodiek worden de huurders volledig op de hoogte gebracht van de voortgang en tijdsplanning. De huidige huurders ontvangen uiteraard de wettelijke verhuisvergoeding van Woningstichting. Daarnaast krijgt iedere huurder een terugkeergarantie. Dit betekent dat iedere huurder de eerste keuze heeft om terug te keren naar het nieuw te bouwen complex. Omdat uit ervaring is gebleken dat de huurders vooral opzien tegen het verhuizen, is besloten dat Woningstichting de kosten betaalt van het verhuizen van alle spullen naar de nieuwe woning. Of later vanuit de tijdelijke woning weer terug naar de nieuwe woning. Denk hierbij aan de kosten van een verhuiswagen en mankracht om de verhuisdozen uit de oude woning naar de nieuwe woning te brengen. Deze extra maatregelen, buiten de wettelijke verplichtingen, worden als zeer prettig ervaren door de huurders. Thuistechnologie In 2011 is in opdracht van Woningstichting en onder leiding van Atrivé de onderzoeksfase van het project Thuistechnologie toegankelijk in uitgevoerd. Deze onderzoeksfase is afgerond met een uitvoeringsplan. Op basis van de ervaringen in de onderzoeksfase heeft Woningstichting het voornemen om thuistechnologie toegankelijk te maken voor alle inwoners van, maar ook van en Randwijk. Hiermee wordt een grotere populatie bereikt en zal het effect van het project groter zijn. Het project richt zich op individuele mensen in de bestaande woningvoorraad, zowel huurders als eigenaarbewoners. Door de juiste informatie en advies zullen inwoners eerder nadenken over hun toekomst en de rol van techniek daarin. Afhankelijk van hun vraag wordt geadviseerd welke techniek hen in hun dagelijkse leven kan ondersteunen. Het accent ligt op veilig en prettig langer zelfstandig wonen; dus niet op de zorg. Het doel van het project is de inwoners van, en Randwijk kennis te laten maken met thuistechnologie en hen bewust te maken van de mogelijkheden door de inzet van vrijwilligers. Er zijn lokale partijen die een signalerende rol hebben en informatie/advies kunnen geven over thuistechnologie. Zij kunnen inwoners op weg helpen bij de aanschaf en installatie van de technische voorzieningen. Met eenvoudige woontechniek kunnen inwoners praktische problemen in en om huis oplossen en wonen ze plezierig en zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen vertrouwde omgeving. In april 2013 is een folder met diverse tips huis aan huis verspreid in. Financiële beheersbaarheid Zoals eerder in dit verslag aangegeven, is in 2015 nieuwbouwproject Erfstraat Randwijk opgeleverd en verhuurd. Dit betekent dat er onrendabele investeringen gedaan zijn. Daarnaast zijn er nu en in de toekomst grote uitgaven inzake de Verhuurdersheffing en de Saneringsheffing. Door deze heffingen vloeit er meer geld dan voorheen uit de sociale huursector, hetgeen de liquiditeitsposities van corporaties verder onder druk zet. Dit kan betekenen dat nieuwbouwprojecten geschrapt worden en onderhoudswerkzaamheden opgeschoven. Om de financiële beheersbaarheid optimaal te houden, is ook in 2015 veel aandacht besteed aan de begroting en de te verkopen bestaande woningen. Er is in 2013 ook een Treasurystatuut opgesteld (goedgekeurd begin 2014), zoals eerder al uitgebreid beschreven. Woonwinkel Begin 2014 is de Woonwinkel vernieuwd en kan de huurder kiezen uit de nieuwste kleuren keukens en werkbladen, tegels voor het toilet en tegels op de badkamer. Waar voorheen nog gebruik werd gemaakt van een ruime Woonwinkel, is nu alles ondergebracht in het kantoor van Woningstichting. De bespaart ruimte, tijd en geld. Indien de huurder een verouderde keuken, badkamer of toilet heeft, kan deze huurder een renovatie aanvragen. Als de huurder hiervoor in aanmerking komt kan men in de Woonwinkel kiezen uit diverse mogelijkheden ter vervanging. Zo kan bij een keuken worden gekozen uit meerdere kleuren werkbladen, kleuren kastjes, breedtes van kastjes, handgrepen, kranen, de kleur van de plint en de grootte van de wandtegels. Tegen betaling van de kosten is uitbreiding van de huidige keuken mogelijk. Bij een badkamer kan gekozen worden uit meerdere kleuren wanden vloertegels en verschillende betegel opties, ook kan men kiezen uit diverse kranen. Ook bij een toilet kan gekozen worden uit diverse kleuren wand- en vloertegels en toiletten. De huurders reageren zeer positief op de geboden mogelijkheden. In 2015 is weer vele malen gebruik gemaakt van de Woonwinkel. Wooninfo De nieuwsbrief Wooninfo voor de huurders van Woningstichting is in 2015 elk kwartaal verschenen. In de Wooninfo worden allerlei nuttige tips en informatie voor de huurders vermeld. Onderwerpen die in 2015 in de Wooninfo stonden waren onder andere het huurderstevredenheidsonderzoek, het energiebeleidsplan, de nieuwe 40

42 woningwet, het passend toewijzen, de uitgevoerde asbestinventarisatie, het project Trots op de Vogelbuurt, de scootmobiel uitleen, de wijkagenten, de gevaren en gevolgen van hennepteelt, informatie over thuistechnologie, de jaarlijkse huurverhoging, de adressen voor het buitenschilderwerk, de dakgotenreiniging, het verhuren van de appartementen aan de Erfstraat te Randwijk en tips voor de woning i.v.m. het jaargetijde op dat moment. Ook krijgt Huurdersvereniging DHR elk kwartaal de ruimte om de huurders te informeren over waar ze zich mee bezig houden. Financiële positie De financiële positie van Woningstichting is wat solvabiliteit betreft het afgelopen jaar verbeterd. In het verslagjaar werd voor iedere huurder een huurverhoging van 2,5% in rekening gebracht. Woningstichting heeft geen gebruik gemaakt van de verruimde mogelijkheden om inkomensafhankelijk de huur te verhogen. In 2016 kan de individuele huurverhoging maximaal 2,1% mogen bedragen, waarbij de huur niet boven de DAEB-grens van 710,68 zal uitkomen. Besloten is wederom geen gebruik te maken van de inkomensafhankelijke huurverhoging. Daarnaast zal de verhoging van de totale huursom per 1 juli 2016 bij Woningstichting maximaal 1,0% bedragen. Besloten is dan ook, in overleg en met goedkeuring van de huurdersvereniging DHR, dat er verschillende huurverhogingspercentages toegepast zullen worden, te weten 0,6%, 1,2% en 1,8%. De hoogte van het percentage is afhankelijk van de hoogte van het percentage van de maximaal redelijke huurprijs van de woning op dit moment. Bij een 'laag' percentage van de maximaal redelijk huur, zal de huur met 1,8% verhoogd worden. Bij een 'hoog' percentage van de maximaal redelijk huur, zal de huur met 0,6% verhoogd worden. Eind 2015 is de Belastingdienst een boekenonderzoek gestart bij Woningstichting. Bestuur Per 1 juli 2002 is de heer R.A. Maatman in loondienst bij Woningstichting. Op 1 januari 2015 was de heer R.A. Maatman dus 12,5 jaar in dienst. Sinds 1 augustus 2003 is de heer R.A. Maatman directeur-bestuurder van Woningstichting. De organisatie heeft een twee-lagenstructuur. Het besturen van een woningcorporatie in een snel veranderende maatschappij vraagt om actuele kennis en vaardigheden. Om dit leren niet vrijblijvend te laten zijn, zijn bestuurders van woningcorporaties vanaf 1 januari 2015 verplicht tot Permanente Educatie (PE). De directeur-bestuurder is verplicht om over een periode van 3 kalenderjaren (vóór 31 december 2017) 108 PE-punten te behalen. Eén PE-punt staat voor één studiebelastingsuur: 60 minuten didactisch contact. Voorbereiding, zelfstudie, huiswerk, reistijd, pauze, netwerken tellen dus niet mee. Woningcorporaties zijn verplicht elk jaar in hun jaarverslag op te nemen hoeveel PE-punten elke afzonderlijke bestuurder heeft behaald. De directeur-bestuurder, R.A. Maatman, heeft in 2015 de volgende PE-punten behaald. Studie / bijeenkomst Instantie Datum PE-punten Woningwet, betaalbaarheid en efficiency SOM 4 maart Kennisdag novelle Woningwet Finance Ideas 19 mei Huurdersparticipatie in de Woningwet 2015 SOM 24 juni Woningwet, huurdersorganisatie en prestatieafspraken SOM 16 september Financiële sturing voor bestuurders Finance Ideas 18 september Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders Finance Ideas 24 november Totaal 38 41

43 Toezicht bestuur, Raad van Commissarissen Op grond van artikel 27 van het Besluit Beheer Sociale Huursector moet de toegelaten instelling haar jaarrekening door een deskundige laten controleren. Deze controle is uitgevoerd door Flynth Audit BV, die ook een goedkeurende controleverklaring heeft afgegeven, welke is toegevoegd aan de jaarrekening. Conform de statuten wordt het toezicht op de directeur-bestuurder uitgeoefend door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen bestaat per 1 januari 2016 uit: Naam Functie Datum aftreden De heer H.J. Schuurman AA Voorzitter 31 december 2018 De heer J.S. Harkema Vice-voorzitter 31 december 2017 De heer mr. A.F.J. Roelofs ccp Lid (huurdersvertegenwoordiging) 31 december 2019 De heer P.Th.A.M. Mulder en de heer T.J. Niels zijn per 31 december 2015 geen lid meer van de Raad van Commissarissen. In samenspraak met de huurdersvereniging DHR is besloten dat de Raad van Commissarissen uit 3 personen zal bestaan. Uitgangspunten rooster van aftreden Woningstichting streeft, mede gelet op haar omvang, naar een RvC bestaande uit drie leden. De commissarissen treden niet op hetzelfde moment af. Dus nooit twee leden op één moment. Dit om ervoor te zorgen dat de tijd wordt genomen om aanwezige kennis en kunde over te dragen en daarmee continuïteit te geven aan het goed functioneren van de RvC. Voor het overige geldt hetgeen bepaald in de statuten, het reglement RvC en de profielschetsen. Tussen de directeur-bestuurder en de Raad van Commissarissen vond in het verslagjaar zeer regelmatig overleg plaats. Met de huurdersvereniging Randwijk, DHR, is periodiek overleg gevoerd. Onderwerpen waarover gesproken werd, waren onder andere de huurverhoging 2015, het jaarverslag Woningstichting 2014, verschillende beleidsplannen waaronder het Energie- en Asbestbeleidsplan, de woonruimteverdeling, lopende zaken bij de Huur- en Klachtencommissie, de stand van zaken inzake verkoop huurwoningen, de stand van zaken inzake lopende renovaties 2015, groot onderhoud 2015, project Vogelbuurt, de stand van zaken inzake nieuwbouw, vernieuwing van de RvC en de Woonvisie van Gemeente Overbetuwe. In 2015 heeft Woningstichting 10,44 per woning bijgedragen aan de huurdersvereniging. Organisatie Woningstichting heeft in 2015 het lidmaatschap bij Aedes, vereniging van woningcorporaties, opgezegd. Reden hiervoor was dat de jaarlijkse contributie niet opwoog tegen de beperkte voordelen van het lidmaatschap. Woningstichting is lid van MKW, platform voor woningcorporaties tot verhuureenheden. De uitvoerende werkzaamheden werden verricht door de organisatie van Woningstichting vanuit het kantoor aan de O.L. Vrouwestraat 39 te, alwaar ook het secretariaat van Woningstichting is gevestigd. De Raad van Commissarissen heeft in 2015 het lidmaatschap van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW) opgezegd. Reden hiervoor was dat de jaarlijkse contributie niet opwoog tegen de beperkte voordelen van het lidmaatschap. De directeur-bestuurder is lid van de Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties (NVBW). Per 31 december 2015 heeft Woningstichting 7 medewerkers (5,89 fte) in loondienst, waaronder 1 directeur-bestuurder (1,0 fte). 42

44 Volkshuisvestingsverslag Alle activiteiten van een woningcorporatie moeten volgens het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) ten dienste staan van de zes kerntaken. Hierover moet achteraf verantwoording worden afgelegd. Deze zijn: 1. Huisvesten van de primaire doelgroep 2. Kwalitatieve instandhouding van het woningbezit 3. Betrekken van huurders bij beheer en beleid 4. Financiële continuïteit 5. De leefbaarheid van buurten en wijken 6. Wonen en zorg Bij het beschrijven van de onderwerpen die in het verslagjaar aandacht kregen wordt deze indeling aangehouden. 1. HUISVESTEN VAN DE PRIMAIRE DOELGROEP Woningbezit Aan het einde van het boekjaar beschikte Woningstichting over 909 woongelegenheden bestaande uit 837 woningen en 72 zorgwoningen. Daarnaast beschikt Woningstichting ook over 60 garages, 2 bedrijfspanden en 3 standplaatsen voor woonwagens. In het boekjaar werden 5 woningen verkocht en 9 seniorenwoningen en 2 eengezinswoningen in de verhuur genomen. Het woningbezit van Woningstichting (per dorp) en naar woningtype is als volgt samengesteld: Woningtype Randwijk Herveld Elst Zetten Totaal Eengezinswoning HAT-woning Seniorenwoning Zorgwoningen Standplaatsen Totaal Huurprijzen Per 1 januari 2015 zijn door de overheid de huurprijsklassen aangepast. Op basis van deze indeling ziet het overzicht van het aantal huurders van woongelegenheden (exclusief standplaatsen) per huurprijsklasse er per 31 december 2015 als volgt uit: Huurprijsklasse in euro s Randwijk Herveld Elst Zetten Totaal Totaal Bovenstaande huurprijzen zijn kale huurprijzen. Hiermee wordt bedoeld de huurprijs exclusief de servicekosten voor glasverzekering, rioolontstopping, dakgotenreiniging en overige vergoedingen. Service Voor alle huurders van woongelegenheden is het mogelijk deel te nemen aan een pakket van woondiensten. Voor geringe bedragen kan men zich verzekeren tegen glasbreuk, schoonmaken van de dakgoten en verstopping van afvoeren en riolen. Schades en verstoppingen kunnen 24 uur per dag worden gemeld en worden zo nodig direct verholpen. Het onderhoud van de centrale verwarming is inbegrepen bij de kale huurprijs van de woning. Onderstaand een overzicht van de deelname door huurders aan de diverse woondiensten. Aangaande de 43

45 dakgoten tellen de volgende complexen niet mee: Akeleistraat, Beatrixstraat Zetten, Cunerahof, zorgcentrum Liefkenshoek en Rozenpad. Hier is voorgaande jaren geen rekening mee gehouden bij het bepalen van het percentage. Dienst Percentage deelnemers Abs Glasverzekering Schoonmaken dakgoten Rioolontstoppingsfonds Woningtoewijzing Vrijkomende huurwoningen worden toegewezen conform de regels van de Regionale Huisvestingsverordening, welke is vastgesteld op 28 juni 2012 in de KAN-raad. In deze verordening worden alle woningen tot de huurtoeslaggrens ( 710,68) verantwoord. Dit houdt in dat de woningen verdeeld worden middels het Entree-aanbodmodel. Als rangordecriteria gelden woonduur voor doorstromers/herstarters en inschrijftijd voor starters. De garages blijven toegewezen worden op de oude manier. Op balansdatum stonden er 5 zoekenden voor een garage ingeschreven. Indien meerdere personen reageren op de advertentie voor de garage, bepaalt de inschrijftijd wie de garage toegewezen krijgt. Het woningaanbod Het aantal huuropzeggingen in 2015 bedroeg 61 (2014: 72). De vrijgekomen woningen werden weer verhuurd of te koop aangeboden, afhankelijk van het label zoals aangegeven in het Strategisch Voorraad Beheer. In het afgelopen boekjaar werden 5 woningen verkocht. De mutatiegraad is in het afgelopen boekjaar gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar en bedraagt 7,29%.De mutatiegraad wordt bepaald door het aantal nieuwe verhuringen van bestaande woongelegenheden uit te drukken in een percentage van het totaal aantal woongelegenheden, exclusief de in het verslagjaar nieuw gebouwde of aangekochte woongelegenheden. De mutatiegraad is berekend op het aantal woningen exclusief Liefkenshoek. De ontwikkeling van de mutatiegraad in het tijdvak is als volgt: Jaar Mutatiegraad Vergelijking Vraag - Aanbod Het aantal woningzoekenden dat in 2015 aan een bestaande woning werd geholpen, bedroeg 71 (2014: 70). Een woning is direct toegewezen aan een huurder van Woningstichting die via het RIBW gehuurd zat. In totaal zijn er reacties binnengekomen op woningen van Woningstichting. In onderstaand overzicht zijn ook de actief woningzoekenden aangegeven, dit zijn woningzoekenden die meerdere malen op aangeboden woningen reageren. De reacties waren afkomstig uit de volgende gemeenten: Gemeente Reacties Actieven Verhuringen Overbetuwe Renkum Lingewaard Arnhem Nijmegen Buiten de stadsregio Overig Totaal Gezien het feit dat een persoon in meerdere categorieën actief kan zijn, is de kolom actieven niet opgeteld. 44

46 De reacties naar leeftijd waren als volgt: Leeftijd Reacties Actieven Verhuringen T/m jaar t/m jaar jaar en ouder Totaal De onderstaande tabel geeft de verhuringen naar klantsoort weer, waarbij valt op te merken dat in het afgelopen boekjaar 94,1% van de aangeboden woningen toegankelijk waren voor urgenten. Dit zijn het aantal woningen waarop urgenten konden reageren. Woningstichting heeft in % van haar woningen verhuurd via het lotingmodel. Conform regionale afspraken streven wij er naar om tussen de 13% en 17% middels het lotingmodel te verhuren. Hoofdmodel Doorstromer Starter Herstarter Sociaal-medisch urgentie SV-urgentie Nultrede Aantal Het aantal woningen dat jaarlijks beschikbaar komt in verhouding tot het aantal woningzoekenden blijft laag, zodat de spanning op de woningmarkt onverminderd groot blijft. Evenals in de voorgaande jaren sluit het aanbod van eengezinswoningen niet aan op de vraag. Huurtoeslag Vanaf 1 januari 2014 is er geen mogelijkheid meer voor huurders om de huurtoeslag via Woningstichting te verrekenen. Dit naar aanleiding van de zogenaamde één bankrekeningnummermaatregel van de Belastingdienst. Aandachtsgroepen Huisvesting ouderen en gehandicapten Om ouderen zolang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen, verleent Woningstichting medewerking bij het aanpassen van woningen. Tevens wordt gestreefd naar uitbreiding van het aantal woningen dat voor ouderen geschikt is. De gerealiseerde multifunctionele woningen zijn geschikt voor bewoning door ouderen en worden in principe uitsluitend toegewezen aan personen van 55 jaar en ouder en aan gehandicapten. Het uitgangspunt tot op heden bij nieuwbouw is voor Woningstichting dat er gebouwd wordt voor senioren. Hierdoor ontstaat er een doorstroming, waarbij de senioren woningen achterlaten, die eventueel door starters bewoond kunnen worden. Hierdoor worden met de realisatie van 1 woning 2 doelgroepen bediend. Wij signaleren bij het verhuren van de nieuwbouwprojecten De Iris en Erfstraat Randwijk wel dat de senioren steeds minder geneigd zijn om te verhuizen. Als redenen waarom senioren niet naar de genoemde seniorencomplexen willen verhuizen, worden vele uiteenlopende motivaties gegeven. Dusdanig, dat hier niet een directe oplossing voor te vinden is. Huisvesting van asielzoekers In 2015 heeft Woningstichting, op verzoek van de gemeente Overbetuwe, vier woningen beschikbaar gesteld voor het huisvesten van statushouders. In deze 4 woningen zijn in totaal 18 statushouders gehuisvest. Door de enorme toestroom van asielzoekers, en in het verlengde daarmee statushouders, is de druk op de woningcorporaties toegenomen om meer woningen beschikbaar te stellen voor de taakstelling. Woningstichting streeft ernaar om in 2016 ongeveer 10% van de vrijkomende woningen beschikbaar te stellen voor de taakstelling. Zodoende blijft nog 90% van de vrijkomende woningen over voor de reguliere woningzoekenden. 45

47 2. KWALITATIEVE INSTANDHOUDING VAN HET WONINGBEZIT Onderhoud In 2015 werd aan onderhoud uitgegeven. De ontwikkeling van de kosten voor onderhoud in de afgelopen 5 jaar zijn weergegeven in onderstaande tabel: Jaar Kosten onderhoud in euro s De verdeling over de verschillende soorten onderhoud is als volgt: Soort onderhoud: Cyclisch onderhoud; Ten laste van de exploitatierekening: Niet cyclisch onderhoud; Klachten-, mutatie- en contractonderhoud ten laste van de exploitatierekening: Totaal Bedrag in euro s Cyclisch onderhoud Cyclisch onderhoud is het onderhoud dat moet worden uitgevoerd met een regelmaat van 2 jaar of meer. Aanleiding voor het uitvoeren van dit onderhoud wordt gevonden in de meerjarenplanning onderhoud. Voorbeelden zijn het vervangen, renoveren en saneren van asbest van daken, schilderwerk, vervangen van dakgoten en buitendeuren, voegwerkzaamheden enz. Niet cyclisch onderhoud Het niet cyclisch onderhoud is het onderhoud dat ieder jaar terugkomt. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden in klachtenonderhoud, mutatieonderhoud en contractonderhoud. Klachtenonderhoud/contractonderhoud Het aantal reparatieverzoeken in de afgelopen 5 jaar blijkt uit onderstaand overzicht: Jaar Aantal reparatieverzoeken Gemiddeld aantal reparatieverzoeken per woning *) Voor de jaren 2013, 2014 en 2015 is het complex Liefkenshoek niet meegenomen. In bovenvermelde geregistreerde klachten zijn de meldingen voor glasbreuk, cv-storing of rioolverstopping niet meegenomen, omdat het onderhoud hiervan op contractbasis is uitbesteed. Van de genoemde drie soorten contractonderhoud komt het onderhoud van de centrale verwarming voor rekening van Woningstichting. De twee andere soorten worden deels verrekend via de service-kosten. Indien blijkt dat dezelfde klachten meerdere keren terugkomen, wordt bekeken of groot onderhoud deze klachten kan voorkomen, waardoor de structurele klachten verdwijnen. 46

48 Mutatieonderhoud Dit onderhoud wordt uitgevoerd ten tijde van een bewonerswisseling. Van de gelegenheid wordt gebruik gemaakt om noodzakelijk geachte vernieuwingen te doen. Uitgangspunt is dat de huur/kwaliteitsverhouding van alle woningen van Woningstichting in eenzelfde verhouding staat. Tevens is er naar gestreefd dat het een systeem wordt dat eenvoudig uit te leggen is richting huurders. Dit betekent dus dat de leeggekomen woning indien nodig grondig gerenoveerd wordt, dusdanig dat de huur verantwoord omhoog kan, binnen de sociale huurprijsgrenzen. Het aantal mutaties en de daarmee gepaard gaande kosten in de afgelopen 5 jaar is weergegeven in onderstaand overzicht: Jaar Aantal mutaties Totaalbedrag Bedrag per mutatie Geriefverbeteringen In 62 woningen zijn, op verzoek van de huurder, 89 geriefverbeteringen uitgevoerd. Hiervoor is in totaal uitgegeven. Het aantal geriefverbeteringen in de afgelopen 5 jaar is weergegeven in onderstaand overzicht: Jaar Aantal geriefverbeteringen Totaalbedrag in euro s De geriefverbeteringen zijn kostendekkend in de huur doorberekend. Milieu Woningstichting heeft zich in toenemende mate op bescherming van het milieu gericht. Daartoe wordt steeds meer gebruik gemaakt van milieuvriendelijke producten, zoals bijvoorbeeld onderhoudsarme aluminiumkozijnen en mos-sedum daken. Verder worden bij nieuwbouw of renovatie isolatievoorzieningen aangebracht aan dak, vloeren of muren en wordt gebruik gemaakt van dubbel glas. Ook wordt bij het project De Woerden te Herveld gebruik gemaakt van milieuvriendelijke aardwarmte. Deze zogenaamde warmte-pompen zullen ook toegepast worden in nieuwbouwproject Liefkenshoek. In 2008 is het energieprestatie certificaat en de bijbehorende energielabel voor alle huurwoningen bepaald. Het certificaat en label brengen de energieprestatie van een woning in beeld. Hiermee wordt dus direct inzicht verkregen in de prestatie van de woning op het gebied van energieverbruik en eventuele mogelijkheden tot besparing. Bij toekomstig onderhoud / renovatie van de woning kan hiermee rekening gehouden worden. Woningstichting vindt energieprestatie en het besparen van energie(kosten) belangrijk. Het bewust omgaan met energie heeft een toegevoegde waarde voor Woningstichting, maar zeker ook voor de huurders. Daarom is in 2011 besloten om EPA View aan te schaffen. Dit is een programma dat aansluit op de huidige automatisering van Woningstichting. Inmiddels hebben diverse medewerkers cursussen gevolgd om met dit programma te kunnen werken. Binnen dit programma kunnen mutaties in het energieprestatie certificaat en de bijbehorende energielabel doorgevoerd worden. De opzichter van Woningstichting is opgeleid om advies te geven en te bepalen wat het label is. In het Ondernemingsplan is opgenomen dat er in 2014 een Energiebeleidsplan opgesteld zal worden. De energielasten maken een steeds groter deel uit van de woonlasten van de huurders. In het Energiebeleidsplan wilt Woningstichting onderhouds- en investeringskeuzes vastleggen, die tot gevolg hebben dat de woning energiezuiniger wordt. Dit zal uiteindelijk de huurders ten goede komen. Gekoppeld aan het Energiebeleidsplan, zal een hernieuwd Strategisch Voorraad Beleidsplan opgesteld worden, waarin uiteraard het Energiebeleidsplan zal worden meegenomen. Het Energiebeleidsplan is begin 2015 afgerond. 47

49 3. BETREKKEN VAN HUURDERS BIJ BEHEER EN BELEID Voorlichting De nieuwsbrief Wooninfo voor de huurders van Woningstichting is in 2015 elk kwartaal verschenen. In de Wooninfo worden allerlei nuttige tips en informatie voor de huurders vermeld. Onderwerpen die in 2015 in de Wooninfo stonden waren onder andere het huurderstevredenheidsonderzoek, het energiebeleidsplan, de nieuwe woningwet, het passend toewijzen, de uitgevoerde asbestinventarisatie, het project Trots op de Vogelbuurt, de scootmobiel uitleen, de wijkagenten, de gevaren en gevolgen van hennepteelt, informatie over thuistechnologie, de jaarlijkse huurverhoging, de adressen voor het buitenschilderwerk, de dakgotenreiniging, het verhuren van de appartementen aan de Erfstraat te Randwijk en tips voor de woning i.v.m. het jaargetijde op dat moment. Ook krijgt Huurdersvereniging DHR elk kwartaal de ruimte om de huurders te informeren over waar ze zich mee bezig houden. Participatie Woningstichting onderkent dat de huurdersvereniging DHR een goede bron van informatie is om een zo goed mogelijk inzicht te krijgen in de kwaliteit van de dienstverlening en de wensen van de huurders en dat deze een positieve bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van de dienstverlening. Dit is ook het afgelopen jaar weer gebleken. In 2015 vond drie maal overleg plaats met de huurdersvereniging. Namens de woningstichting voerde de directeurbestuurder, de Teamleider en een medewerker van de technische afdeling gesprekken met het bestuur van de huurdersvereniging. De huurdersvereniging is wel nauw betrokken bij elke stap in het proces van het zoeken naar een nieuwe Commissaris die de huurders vertegenwoordigt. In 2015 heeft Woningstichting 10,44 per woning bijgedragen aan de huurdersvereniging DHR. Klachtencommissie Woningstichting is lid van de Klachtencommissie Woningcorporaties te Arnhem. In 2015 is er 1 klacht ingediend door een huurder. Deze klacht is voortijdig afgehandeld. Overleg gemeente Op 4 juli 2011 is met de gemeente Overbetuwe het document Wonen is meer dan alleen stenen! getekend, waarin de prestatieafspraken voor de periode 2011 tot en met 2015 staan verwoord. Het doel van prestatieafspraken is om handen en voeten te geven aan de uitvoering van gemeentelijke woonbeleid en de strategische plannen van Woningstichting. Dit vanuit de overtuiging dat de gemeente en Woningstichting elkaar nodig hebben om gezamenlijke doestellingen op het brede gebied van wonen te bereiken. Met de prestatieafspraken binden de gemeente en Woningstichting zich aan deze gezamenlijke opgaven en leggen ze de onderlinge verhoudingen en verantwoordelijkheden vast, voor een constructieve samenwerking nu en in de toekomst. Er zijn vijf gezamenlijke ambities benoemd als kader voor de afspraken. 1) Corporatie en gemeente zien elkaar als natuurlijke partner voor het beantwoorden van woon-vraagstukken binnen de dorpen 2) Ze willen mensen de kans bieden binnen de dorpen de wooncarrière te doorlopen 3) Ze geven aandacht aan leefbaarheid en samenhangende dorpsgerichte ontwikkeling 4) Ze willen mensen die een steuntje in de rug nodig hebben een realistische kans bieden binnen de dorpen te blijven wonen 5) Ze geven aandacht aan duurzaamheid en energiebesparende maatregelen, zowel voor nieuwbouw als in de bestaande woningvoorraad Jaarlijks, en dus ook in 2015, worden naar aanleiding van de prestatieafspraken jaarafspraken gemaakt. Hierin staan de afspraken die in het betreffende jaar uitgevoerd worden. 48

50 In 2016 zal de gemeente Overbetuwe een nieuwe Woonvisie opstellen. Hier zal Woningstichting nauw bij betrokken worden door de gemeente. In het verlengde van deze Woonvisie zullen nieuwe prestatieafspraken met de gemeente gemaakt worden. Jaarlijks dient de corporatie een bod te doen aan de gemeente en de huurdersvereniging. Dit bod is een bod op de bestaande gemeentelijke woonvisie. Als er geen woonvisie is, hoeft de corporatie ook een bod te doen. Met de gemeente Overbetuwe is overeengekomen, omdat er voor het jaar 2016 geen woonvisie ligt, dat er voor het jaar 2016 geen prestatieafspraken gemaakt hoeven te worden. Woningstichting wordt op dit moment wel betrokken bij het opstellen van een gemeentelijke woonvisie. Deze zal naar verwachting de 2e helft van 2016 vastgesteld worden door de gemeente. Volgens de regelgeving moeten wij uiterlijk 1 juli 2016 een bod doen op de woonvisie Deze woonvisie is echter (naar verwachting) op 1 juli 2016 nog niet gereed. 4. FINANCIËLE CONTINUÏTEIT Het financiële beleid is gericht op het waarborgen van de financiële continuïteit en het realiseren van de sociale doelstelling. Jaarresultaat Het jaarresultaat bedraagt in positief. In 2014 werd een negatief resultaat behaald van en in 2013 werd een negatief resultaat behaald van De toename van het jaarresultaat 2015 ten opzichte van 2014 van kan met name worden verklaard door: - een toename van de boekwinst verkoop activa van ; - een afname van de afschrijvingen van ; - een toename van de waardeveranderingen van ; - een toename van de lasten onderhoud van ; - een afname van de overige bedrijfskosten van ; - een toename van de niet gerealiseerde waardeverandering vastgoed van ; - een toename van de waardeverandering van terugkoopverplichting van ; - een toename van de mutatie belastinglatentie van Het resultaat over het boekjaar 2015 is als volgt te herleiden (x 1.000): Omschrijving Begroot 2015 Werkelijk 2015 Werkelijk 2014 Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Boekwinst verkoop Overige bedrijfsopbrengsten Totaal opbrengsten Afschrijving Lasten onderhoud Overige bedrijfslasten Totaal lasten Rentebaten Rentelasten Waardeverandering terugkoopverplichting Buitengewone baten Buitengewone lasten Resultaat voor belasting Belasting Jaarresultaat 49

51 In Lasten onderhoud worden ook belastingen, verzekeringen en de contributie Aedes meegenomen. De afschrijvingen zijn bepaald aan de hand van de waarderingsgrondslagen. De lasten onderhoud hebben betrekking op een bedrijfseconomische normstorting, verhoogd met de werkelijke kosten wegens niet cyclisch onderhoud en klachten-, mutatie- en contractonderhoud. De overige bedrijfslasten hebben betrekking op belastingen, verzekeringen, contributie en bestuurskosten. Verder bestaan deze ook uit de overige waardeveranderingen van de materiële vaste activa. De buitengewone baten en lasten hebben in hoofdzaak betrekking op incidenteel voorkomende bedrijfsactiviteiten. Meerjarenprognose De financiële meerjarenraming wordt jaarlijks geactualiseerd. De meest recente aanpassing vond plaats in 2015, gebaseerd op de tussentijdse cijfers per 30 juni 2015 en de kennis van dat moment. De specificaties zijn gebaseerd op de navolgende uitgangspunten: - stijging huur 2016 tot en met 2020: 2,5%; - stijging huur vanaf 2020: 2,0%; - huurverhoging vindt plaats per 1 juli van het betreffende jaar. - stijging huur Liefkenshoek 2016 en 2017: 2,5%; - stijging huur Liefkenshoek vanaf 2018: 2,0%; - huurverhoging Liefkenshoek vindt plaats per 1 januari van het betreffende jaar. - stijging variabele kosten 2016 tot en met 2020: 2,5%; - stijging variabele kosten vanaf 2020: 2,5%; - de kosten van het onderhoud zijn gebaseerd op de begroting aangeleverd door de Technische Dienst; - activering van de kosten van geriefverbetering en woningverbetering op basis van de componenten methode. In 2015 is een huurverhoging van 2,5% gerealiseerd en in 2016 werd ten tijde van de opmaken van de begroting nog een huurverhoging van 2,5% voorzien, waarbij de DAEB-grens de bovengrens is. Na een afweging van alle voor- en nadelen van de inkomensafhankelijke huurverhoging in 2015, is besloten om in 2015 geen gebruik te maken van de ruimere huurverhogingpercentages van de inkomensafhankelijke huurverhoging. Derhalve is bij iedereen de huur met 2,5% verhoogd per 1 juli Ook in 2016 zal geen gebruik worden gemaakt van de inkomensafhankelijke huurverhoging. Bedrijfsbegroting (x 1.000) Jaar Werk. Begr. Bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Saldo Rentebaten Rentelasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Belastingen Buitengewone baten Buitengewone lasten Jaarresultaat In bovenstaande begroting is rekening gehouden met investeringen en/of desinvesteringen op korte termijn, voor zover te voorzien. 50

52 Prognose verloop eigen vermogen (x 1.000) Jaar Stand begin boekjaar Jaarresultaat Stand einde boekjaar Balansprognose (x 1.000) Jaar Materiële vaste activa Financiële vaste activa Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Werkkapitaal Om bij het aantrekken van leningen toekomstige renterisico s zoveel mogelijk te spreiden, wordt gevarieerd in looptijden, rekening gehouden met de actuele rentestand en de vervalkalender. Een en ander staat nader omschreven in het Treasurystatuut. Het jaarresultaat wordt toegevoegd aan de algemene bedrijfsreserve. Deze reserve is bestemd voor bestedingen op het gebied van volkshuisvesting binnen het werkgebied van Woningstichting. Jaarlijkse huurverhoging In 2014 bedroeg de huurverhoging 4,0%. In het verslagjaar 2015 werd voor iedere huurder een huurverhoging van 2,5% in rekening gebracht. Woningstichting heeft geen gebruik gemaakt van de verruimde mogelijkheden om inkomensafhankelijk de huur te verhogen. In 2016 kan de individuele huurverhoging maximaal 2,1% mogen bedragen, waarbij de huur niet boven de DAEB-grens van 710,68 zal uitkomen. Besloten is wederom geen gebruik te maken van de inkomensafhankelijke huurverhoging. Daarnaast zal de verhoging van de totale huursom per 1 juli 2016 bij Woningstichting maximaal 1,0% bedragen. Besloten is dan ook, in overleg en met goedkeuring van de huurdersvereniging DHR, dat er verschillende huurverhogingspercentages toegepast zullen worden, te weten 0,6%, 1,2% en 1,8%. De hoogte van het percentage is afhankelijk van de hoogte van het percentage van de maximaal redelijke huurprijs van de woning op dit moment. Bij een 'laag' percentage van de maximaal redelijk huur, zal de huur met 1,8% verhoogd worden. Bij een 'hoog' percentage van de maximaal redelijk huur, zal de huur met 0,6% verhoogd worden. Huurderving Leegstand komt in het bezit van Woningstichting nauwelijks voor. Over het jaar 2015 bedroeg deze 0,26% (2014: 0,42%). Een vrijkomende woning werd aansluitend verhuurd of op de vrije markt verkocht. Leegstand is niet voor 100% te voorkomen. Door continue aanscherping van de mutatieprocedure en door het inkorten van de periode waarin woningen soms noodzakelijkerwijs leeg moeten blijven voor onderhoudswerkzaamheden, wordt getracht de periode van leegstand steeds verder te beperken. De ontwikkeling van de huurderving als gevolg van mutatie leegstand in de periode blijkt uit onderstaande tabel: Jaar Huurderving, absoluut in euro s Huurderving, in % 51

53 Huurachterstand De huurachterstand van alle zittende en vertrokken huurders bedraagt 0,89% van de bruto jaarhuur (2014: 1,00%). Bij de cijfers dient te worden opgemerkt dat sprake is van een momentopname. De cijfers geven de stand aan op 31 december van het boekjaar. Te allen tijde is er een strakke bewaking van de huurachterstanden. Hierbij staat echter het sociale karakter voorop. Doel is te voorkomen dat huurders in problemen kunnen raken door een oplopende achterstand. De ontwikkeling van de huurachterstand in de afgelopen 5 jaar is weergegeven in onderstaande tabel: Jaar Huurachterstand zittende en vertrokken huurders, absoluut in euro s in % van de jaarhuur Een belangrijke oorzaak van de grootte van de achterstand is gelegen in de economische recessie 5. DE LEEFBAARHEID VAN BUURTEN EN WIJKEN Het BBSH geeft geen sluitende definitie van leefbaarheid. Daarom wordt in het volgende volstaan met een opsomming van activiteiten die Woningstichting heeft ontplooid. Woningstichting heeft uiteraard belang bij de instandhouding en verbetering van een goed woon- en leefmilieu. Het gaat niet alleen om de woning in een goede staat te houden en met een redelijke huur, het gaat ook om de veiligheid, de kwaliteit van de woonomgeving en de aanwezigheid van voldoende voorzieningen. Woningstichting is al vele jaren actief op dit terrein. Hierbij kan gedacht worden aan een project met een huismeester, inbraak werende maatregelen, activiteiten ter bevordering van de betrokkenheid van buurtbewoners, het verbeteren van achterpaden of de aanpassing van groenvoorzieningen. In het afgelopen boekjaar is er wederom bijgedragen in diverse kosten die de leefbaarheid direct en indirect verbeteren. Overleg met de huurdersvereniging Met de huurdersvereniging Randwijk, DHR, is periodiek overleg gevoerd. Onderwerpen waarover gesproken werd, waren onder andere de huurverhoging 2015, het jaarverslag Woningstichting 2014, verschillende beleidsplannen waaronder het Energie- en Asbestbeleidsplan, de woonruimteverdeling, lopende zaken bij de Huur- en Klachtencommissie, de stand van zaken inzake verkoop huurwoningen, de stand van zaken inzake lopende renovaties 2015, groot onderhoud 2015, project Vogelbuurt, de stand van zaken inzake nieuwbouw, vernieuwing van de RvC, en de Woonvisie van Gemeente Overbetuwe. Project Cunera De Cunera in bestaat uit 18 wooneenheden voor ouderen. Er zijn voorzieningen aangebracht die niet alleen voor de bewoners zelf, maar ook voor de omwonenden van belang zijn, zoals een centrale ontmoetingsruimte, waar activiteiten worden georganiseerd die ook van belang zijn voor de oudere bewoners uit de buurt. Woningstichting stelt uren en middelen beschikbaar ten behoeve van het project Cunera. Daarnaast financiert Woningstichting de huismeester van de Cunerahof. Contact gemeente/politie Zonodig is er overleg met de bewoners over sociale problematiek in buurten die leidt tot overlast. Deze gesprekken met de bewoners, de gemeente en zonodig met de wijkagent, worden als positief ervaren. Samen met de wijkagent zijn er diverse gesprekken geweest n.a.v. burenoverlast en andere klachten. Ook neemt Woningstichting deel aan het Lokaal Zorg Netwerk binnen de gemeente Overbetuwe. Het doel van het LZN is om op lokaal niveau casuïstiek multidisciplinair te bespreken en vervolgens af te spreken hoe de problemen van de cliënten gezamenlijk kunnen worden aangepakt. Deze afspraken worden vastgelegd in een trajectplan. Uitvoering vanuit het plan wordt vanuit het Lokaal Zorg Netwerk gemonitord. In 2008 hebben de gemeente Overbetuwe en gemeente Lingewaard het project Buurtbemiddeling opgestart. Die aanpak hiervan houdt in, dat getrainde vrijwilligers gaan bemiddelen in conflicten tussen buren of buurtgenoten. 52

54 Zo kan voorkomen worden dat kleinere conflicten escaleren. De reden voor deze buurtbemiddeling is, dat er steeds meer meldingen van buurtoverlast binnenkomen in Overbetuwe en Lingewaard. De partijen die hieraan meewerken zijn naast de gemeenten onder andere Waardwonen, Woonstichting Valburg, Vivare, de politie en uiteraard Woningstichting. Burenruzies beginnen heel vaak met kleine problemen, die gemakkelijk uitgroeien tot grote conflicten. Het woongenot wordt ernstig aangetast en de conflicten kunnen leiden tot strafbaar gedrag en een gang naar de rechter. Buurtbemiddeling richt zich erop problemen tussen buren vroeg aan te pakken. Grote ruzies kunnen dan mogelijk nog in de kiem gesmoord worden. Een projectleider coördineert het project, bouwt een netwerk van vrijwilligers op, is aanspreekpunt voor de organisaties die meedoen en doet de eerste intake van conflicten. Hij valt onder een neutrale instelling: NIM Maatschappelijk Werk. De buurtbemiddelaars lossen niet zelf de problemen op, zij begeleiden de buurtgenoten die problemen hebben om met elkaar de oplossingen te zoeken. Het gaat dan bijvoorbeeld om overlast door geluid, huisdieren, stank, rommel of pesterijen. Buurtbemiddeling is niet geschikt als het gaat om problemen als gevolg van gebruik van alcohol of drugs of van psychiatrische problemen. In 2015 zijn er 11 meldingen binnen gekomen bij Buurtbemiddeling uit, en Randwijk. Vogelbuurt Gemeente Overbetuwe en Woningstichting zijn samen met bewoners van de Vogelbuurt aan de slag gegaan om de openbare ruimte in de wijk aan te pakken. Ook gaat de gemeente de riolering vervangen. Daarnaast legt de gemeente een hemelwaterriool aan (voor regenwater, sneeuw, hagel enzovoorts). Dit doet de gemeente in combinatie met het afkoppelen van dakafvoeren. Afkoppelen betekent dat het schone hemelwater niet in het riool terecht komt. Dit project loopt door tot en met Daarnaast heeft Woningstichting in 2015 het buitenschilderwerk bij al haar huurwoningen in de Vogelbuurt uitgevoerd. Ook denkt Woningstichting mee aangaande het verbeteren van de leefbaarheid. Hierbij dient gedacht te worden aan de achterpaden, groenstroken, erfafscheidingen en speelgelegenheden. Maar ook stelt Woningstichting het pand aan de Korte Molenstraat / Fazantstraat te ter beschikking aan de gemeente Overbetuwe. De overeengekomen gebruikersvergoeding vanuit de gemeente wordt door Woningstichting direct weer in het project Vogelbuurt gestoken, hetgeen bijdraagt aan de leefbaarheid in de Vogelbuurt te. 6. WONEN EN ZORG De centrale formulering van het prestatieveld wonen en zorg is dat een corporatie moet bijdragen aan het volgens redelijke wensen tot stand brengen van huisvesting van ouderen, gehandicapten en personen die zorg of begeleiding behoeven (art. 12b lid 1 BBSH). Liefkenshoek In 2014 heeft de officiële opening plaatsgevonden van zorgcentrum Liefkenshoek. Stichting Samen Zorgen (SSZ) huurt zorgcentrum Liefkenshoek van Woningstichting. Dit zorgcentrum bestaat uit 72 eenheden, verdeeld over 24 verpleegkamers en 48 zorgappartementen. Het aandeel van de jaarhuur voor zorgcentrum Liefkenshoek in onze totale jaarhuur, is ongeveer 10%. Het huurcontract met SSZ is aangegaan voor de periode van 30 jaar en er is expliciet opgenomen dat tussentijds de huur niet opgezegd kan worden door zowel huurder als verhuurder. Tevens is opgenomen dat verlaging van de huurprijs ten opzichte van de laatst geldende huurprijs uitgesloten is. Ter versterking van de zekerheden voor Woningstichting, is door Woningstichting bedongen dat de huurder, te weten Stichting Samen Zorgen, een jaarhuur als borg vooruit moet betalen. Dit bedrag staat bij Woningstichting op de bankrekening en kan aangesproken worden zodra er een achterstand zou ontstaan in de maandelijkse huurbetalingen. Tot op heden worden alle reguliere maandhuren tijdig en volledig betaald. 53

55 Kengetallen Kwaliteit woningbezit (in euro s) Jaar Niet cyclisch onderhoud per VHE Cyclisch onderhoud per VHE Bij de berekening voor 2015 is 909 woningen als basis genomen (2014: 903). Aantal huurders per huurprijscategorie Jaar Goedkoop (< 403,06) Betaalbaar ( 403,06-618,24) Duur (> 618,24) Totaal Het aantal huurders in 2014 is berekend op basis van andere waarden. In dit jaar gold als goedkoop een huur van minder dan 389,05, als betaalbaar gold een huur tussen 389,05 en 596,75 en als duur gold een huur van meer dan 596,75. *) Het aantal huurders in 2013 is berekend op basis van andere waarden. In dit jaar gold als goedkoop een huur van minder dan 374,44, als betaalbaar gold een huur tussen 374,44 en 574,35 en als duur gold een huur van meer dan 574,35. **) Het aantal huurders in 2012 is berekend op basis van andere waarden. In dit jaar gold als goedkoop een huur van minder dan 366,37, als betaalbaar gold een huur tussen 366,37 en 561,98 en als duur gold een huur van meer dan 561,98. ***) Het aantal huurders in 2011 is berekend op basis van andere waarden. In dit jaar gold als goedkoop een huur van minder dan 361,66, als betaalbaar gold een huur tussen 361,66 en 554,76 en als duur gold een huur van meer dan 554,76. Verhuur en incasso Jaar Huurachterstand huurders in % Huurderving (totaal) in % huren/vergoedingen Financiële continuïteit Jaar Solvabiliteit Rentabiliteit eigen vermogen Rentabiliteit totaal vermogen Current ratio Debt ratio Quick ratio Interest coverage ratio Loan to value 54

56 Solvabiliteit: Rentabiliteit eigen vermogen: Rentabiliteit totaal vermogen: Current ratio: Debt ratio: Quick ratio: Interest coverage ratio: Loan to value: de verhouding tussen het eigen vermogen en het totaal vermogen per balansdatum. de verhouding tussen het jaarresultaat na belastingen en het eigen vermogen per balansdatum. de verhouding tussen het jaarresultaat na belastingen plus de rentelasten en het gemiddeld totaal vermogen per balansdatum. de verhouding tussen de vlottende activa en de kortlopende schulden per balansdatum. de verhouding tussen het vreemd vermogen en het totaal vermogen per balansdatum. de verhouding tussen de vlottende activa exclusief de voorraden en de kortlopende schulden per balansdatum. de verhouding tussen het jaarresultaat na belasting en de rentelasten per balansdatum. de verhouding tussen de langlopende schulden kredietinstellingen en de bedrijfswaarde per balansdatum. Kengetallen per verhuureenheid (in euro s) Jaar Eigen vermogen Voorzieningen Bedrijfslasten Exploitatieresultaat Rentebaten Rentelasten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering voor belasting Buitengewone baten Buitengewone lasten Vennootschapsbelasting Jaarresultaat Bij de berekening voor 2015 is 909 woningen als basis genomen (2014: 903). 55

57

58 jaarrekening

59 (na verwerking resultaatbestemming) Balans Activa Bedragen in euro s Vaste activa Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Financiële vaste activa Overige vorderingen Vlottende activa Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed bestemd voor verkoop Vorderingen Huurdebiteuren Belastinglatentie Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen ========= ========= 58

60 per 31 december Passiva Bedragen in euro s Eigen vermogen Kapitaal Overige reserves Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen Overige voorzieningen Langlopende schulden Schulden/leningen overheid en schulden/leningen kredietinstellingen Overige schulden Verplichting uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Kortlopende schulden Aflossingsverplichting langlopende schulden Schulden aan leveranciers en handelskredieten Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Overige schulden en overlopende passiva ========= ========= 59

61 Exploitatierekening Bedragen in euro s Huren Vergoedingen Overige bedrijfsopbrengsten Boekwinst verkoop activa Totaal opbrengsten Lonen en salarissen Sociale lasten en pensioenlasten Afschrijvingen materiële vaste activa Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Lasten onderhoud Overige bedrijfskosten Niet gerealiseerde waardeverandering vastgoed Som der kosten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Waardeverandering van terugkoopverplichting Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting Jaarresultaat ========= ========= 60

62 Kasstroomoverzicht Bedragen in euro s Operationele kasstroom Eindresultaat winst- en verliesrekening na belastingen Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutatie voorzieningen Mutatie waardeveranderingen Veranderingen in het werkkapitaal: Mutatie voorraden Mutatie vorderingen Mutatie kortlopende schulden (exclusief schulden aan kredietinstellingen) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Investeringskasstroom Investeringen sociaal vastgoed in exploitatie Investeringen vastgoed in ontwikkeling Investeringen onroerende en roerende zaken Investeringen in vastgoedbelegging Desinvesteringen sociaal vastgoed in exploitatie Desinvesteringen vastgoed in ontwikkeling Desinvesteringen onroerende en roerende zaken Desinvesteringen commercieel vastgoed Kasstroom uit investeringsactiviteiten Financieringskasstroom Aflossing schulden/leningen kredietinstellingen Mutatie overige schulden Mutatie terugkoopverplichting Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen ========= ========= 61

63 Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De post geldmiddelen bestaat uit de liquide middelen alsmede eventuele creditposities bij rekening-courant banken. Bedragen in euro s Liquide middelen Kas Rekening-courant bank Spaarbank/deposito s Totaal geldmiddelen ========= ========= 62

64 Algemene toelichting Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh). In dit besluit wordt voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Deze richtlijn is in 2011 herzien. De herziene Richtlijn wordt vanaf het huidige verslagjaar toegepast. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Waarderingsgrondslagen Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 januari door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2015 bedraagt deze grens 710,68 (2014: 699,48). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Woningstichting kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien Woningstichting een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Onder de bedrijfswaarde wordt verstaan de contante waarde van het saldo van de kasstromen met de toekomstige inkomsten en uitgaven tijdens de resterende economische levensduur van de investering. Er is sprake van een positieve bedrijfswaarde, hetgeen betekent dat de huidige investeringen zullen worden terugverdiend. Bij de berekening van de bedrijfswaarde is uitgegaan van meerdere complexen. De complexen zijn geclusterd op basis van bouwjaren binnen een periode van tien jaar. 63

65 Uitgangspunten bedrijfswaardeberekening: - Huurverhoging 2016: 1,0% - Huurverhoging : 1,5% - Huurverhoging na 2020: 2,0% - Huurverhoging 2016 en 2017 voor zorgcentrum Liefkenshoek: 2,5% - Huurverhoging na 2017 voor zorgcentrum Liefkenshoek: 2,0% - Huurdervingpercentage: 0,607% - Huurdervingpercentage Liefkenshoek: 0,0% - Variabele lastenontwikkeling 2016 tot en met 2020: 2,0% - Variabele lastenontwikkeling na 2020: 2,5% - Disconteringspercentage: 5,00% - Minimum restant looptijd is 15 jaar - Restwaarde: historische aanschafwaarde van de grond met een minimum waardering van per kavel voor de woningen, een minimum waardering van per kavel voor de bedrijfspanden en een minimum waardering van per kavel voor de garages. Onderhoud Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Commercieel vastgoed in exploitatie Een vastgoedbelegging is een onroerend goed (of een deel daarvan) dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus bedrijfswaarde. 64

66 Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden die zijn gekwalificeerd als een financieringstransactie worden gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs. Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed bestemd voor verkoop betreft de voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht). Vastgoed bestemd voor verkoop wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Belastinglatenties Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden en de omvang en het tijdstip van afwikkeling van de latentie betrouwbaar kan worden geschat. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen nominale waarde en hebben overwegend een langlopend karakter. Voor verkoopwoningen binnen een termijn van vijf jaar bestaat een tijdelijk verschil tussen de fiscale en commerciele waardering van de voor verkoop aangewezen woningen. Fiscaal wordt er (na 2012) een herinvesteringsreserve gevormd voor de verkochte woningen. Daarnaast heeft Woningstichting het gehele woonbestand voor verkoop aangemerkt maar worden niet alle woningen verkocht. Hierdoor is niet betrouwbaar aan te geven voor welke woningen een latentie gevormd dient te worden, het verschil tussen de commerciële en fiscale waardering van de verschillende woningen loopt sterk uiteen. Hierdoor zijn het tijdstip waarop dit tijdelijke verschil tot uitdrukking komt en de omvang van de latentie niet betrouwbaar te schatten. Daarom is voor de voor verkoop aangewezen woningen voorzichtigheidshalve geen belastinglatentie opgenomen. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen. In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de woningstichting zijn gedaan richting huurders, gemeenten en 65

67 overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de woningstichting rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de verplichting heeft plaatsgevonden. Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen en herstructureringen worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde of actuele waarde. Pensioenvoorziening Woningstichting heeft een pensioenregeling bij het pensioenuitvoerder SPW (bedrijfstakpensioenfonds). De regeling wordt gefinancierd door afdrachten aan pensioenuitvoerders, te weten het bedrijfstakpensioenfonds. De pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de exploitatierekening verantwoord. Aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie op balansdatum bestaan. Deze additionele verplichtingen, waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van de pensioenuitvoerder, leiden tot lasten voor Woningstichting en worden in de balans opgenomen in een voorziening. De waardering van de verplichting is de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om deze per balansdatum af te wikkelen. Indien het effect van de tijdswaarde van geld materieel is, wordt de verplichting gewaardeerd tegen de contante waarde. Discontering vindt plaats op basis van rentetarieven van hoogwaardige ondernemingsobligaties. Toevoegingen aan en vrijval van de verplichtingen komen ten laste respectievelijk ten gunste van de exploitatierekening. Een pensioenvordering wordt in de balans opgenomen wanneer Woningstichting beschikkingsmacht heeft over de pensioenvordering, wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die de pensioenvordering in zich bergt, zullen toekomen aan Woningstichting, en wanneer de pensioenvordering betrouwbaar kan worden vastgesteld. Ultimo 2015 waren er geen pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie. De dekkingsgraad van het betrokken bedrijfstakpensioenfonds bedraagt ultimo 2015 volgens opgave van het fonds 109%. Op basis van het uitvoeringsreglement heeft de groep bij een tekort in het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan door hogere toekomstige premies. Overige voorzieningen Tenzij anders vermeld, worden de overige voorzieningen gewaardeerd tegen de nominale/contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de betreffende verplichtingen af te wikkelen. Langlopende schulden De langlopende leningen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de exploitatierekening wordt verwerkt. 66

68 De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden. Woningstichting heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden, is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de netto-omzet en alle hiermee verbonden kosten en andere aan het verslagjaar toe te rekenen kosten. De kosten en lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Winsten worden verantwoord in het jaar waarin de diensten zijn verricht. Verliezen welke hun oorsprong vinden in het boekjaar worden in aanmerking genomen zodra deze voorzienbaar zijn. Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Afschrijvingen De afschrijvingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. Binnen de afschrijving op het sociaal vastgoed in exploitatie worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan 10 procent uitmaakt van de waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan 10% afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend. De afschrijvingspercentages (lineair) bedragen voor: Woningen en woongebouwen Garages Projectmatige woonverbetering Woningaanpassingen / geriefverbeteringen Glasisolatie Dakramen Douches / badkamer Toilet Keuken jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Lasten en onderhoud Hieronder vallen kosten voor het jaarlijks terugkerend onderhoud. De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. 67

69 Buitengewone baten en lasten Onder buitengewone baten en lasten worden die posten opgenomen die niet uit normale bedrijfsactiviteiten voortkomen. Vennootschapsbelasting De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de Belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). Woningstichting heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 2 de fiscale positie ultimo 2014 en het fiscale resultaat 2015 bepaald. Berekening belastbaar bedrag over het jaar: Winst volgens de commerciële jaarstukken Af: afwijking verkopen woningen Bij: afschrijving sociale huurwoningen Af: afwaarderingen sociale huurwoningen Bij: afschrijving onroerende zaken niet zijnde woningen Bij: afschrijving bedrijfsgebouwen en -terreinen Bij: kosten leefbaarheid Bij: niet toegelaten dotatie onrendabele top Af: niet toegelaten vrijval voorziene kosten meterkasten Bij: beperkt aftrekbare kosten Af: (milieu)investeringsaftrek Fiscaal belastbaar bedrag Verliezen t/m 2014 Fiscaal belastbaar bedrag 2015 Verliezen t/m 2015 Grondslag VPB na verliesverrekening 2015 nihil Voor het compensabele verlies per jaareinde van is een actieve latentie gevormd. De actieve belastinglatentie is gewaardeerd tegen nominale waarde en bedraagt ultimo boekjaar (2014: ). 68

70 Verloop compensabele verliezen Jaar Stand Verlies 2015 Stand Verrekenbaar t/m jaar Totaal Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen en vlottende effecten. Winstbelastingen, ontvangen interest, betaalde interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. 69

71

72 overige gegevens

73 Verklaring van het bestuur Het jaarverslag 2015 geeft een weergave van onze woningstichting en biedt voldoende informatie voor zowel de interne als externe beeld- en besluitvorming. Het bestuur van Woningstichting verklaart hierbij dat alle uitgaven in het boekjaar 2015 zijn gedaan in het belang van de volkshuisvesting en dat de baten uitsluitend zijn bestemd voor werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting en daartoe alleen worden aangewend ter uitvoering van de statutaire doelstellingen. Voor zover bekend en voor zover kan worden ingeschat, bestaat er geen risico dat de jaarrekening afwijkingen zou kunnen bevatten van materieel belang als gevolg van fraude. De administratie en het samenstellen van het jaarverslag en de jaarrekening 2015 zijn uitgevoerd door medewerkers van Woningstichting. De controle van het jaarverslag en de jaarrekening 2015 is verricht door Flynth Audit B.V., die de controleverklaring heeft afgegeven. Het jaarverslag over het boekjaar 2015 is in de vergadering van de Raad van Commissarissen goedgekeurd en de datum 14 juni 2016 door het bestuur vastgesteld., 14 juni 2016 Was getekend R.A. Maatman, directeur-bestuurder Woningstichting 72

74 Verklaring van de Raad van Commissarissen In 2015 heeft een nog verdere professionalisering van good governance plaatsgevonden binnen Woningstichting. De Raad erkent het grote belang van good governance en transparantie en in de diverse vergaderingen in 2015 was dit wederom een terugkerend onderwerp. Daarnaast zijn er 2 nieuwe Commissarissen aangetrokken in 2015, en zijn er eind Commissarissen gestopt. Ook vanuit de visitatie is er in 2015 aandacht geweest voor de Raad van Commissarissen en de governance. En uiteraard is hieromtrent ook e.e.a. opgenomen in de nieuwe Woningwet. Besef toezichtstaak De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken binnen de Woningstichting. Strategie De visie en beleidsdoelstellingen van Woningstichting zijn afgeleid van de 6 kerntaken waarover Woningstichting verantwoording dient af te leggen conform het BBSH. 1. Huisvesten van de primaire doelgroep Per 31 december 2015 bezit Woningstichting 909 huurwoningen. 628 woningen vallen qua huurprijs onder 576,87 (eerste aftoppingsgrens). Dit is bijna 70%. Daarnaast vallen 740 woningen qua huurprijs onder de tweede aftoppingsgrens ( 618,24). Dit is ruim 80%. 2. Kwalitatieve instandhouding van het woningbezit Een voorraad die bereikbaar is voor de primaire doelgroep is belangrijk, maar even belangrijk is de kwalitatieve instandhouding van deze voorraad. Jaarlijks dient er een dusdanig onderhoud uitgevoerd te worden, zodat de kwalitatieve instandhouding van de voorraad gewaarborgd blijft. Daarnaast is in 2015 een Energiebeleidsplan en een Asbestbeleidsplan opgesteld, die mede de basis zullen vormen voor een hernieuwd Strategisch Voorraad Beleidsplan in Betrekken van huurders bij beheer en beleid Jaarlijks vindt er meerdere malen overleg plaats met de huurdersvereniging DHR. Woningstichting onderkent dat de huurdersvereniging DHR een goede bron van informatie is om een zo goed mogelijk inzicht te krijgen in de kwaliteit van de dienstverlening en de wensen van de huurders en dat deze een positieve bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van de besluitvorming. Daarom heeft Woningstichting ook in 2015 ruim 10 per woning bijgedragen aan de huurdersvereniging DHR. In de nieuwe Woningwet is een grote rol weggelegd voor de huurdersorganisaties. Met name bij het maken van prestatieafspraken. Woningstichting betrekt huurdersvereniging DHR al altijd bij diverse zaken. 4. Financiële continuïteit Met ruim 900 huurwoningen en zorgappartementen verzorgt Woningstichting haar sociale taak met het aanbieden van betaalbare woningen in de gemeente Overbetuwe. Waar mogelijk financiert de stichting deze projecten met eigen middelen. Ultimo 2015 was het eigen vermogen (van ruim 11 miljoen) nagenoeg geheel belegd in haar eigen onroerend goed. Naast eigen financiering wordt het woningbezit van een woningcorporatie grotendeels gefinancierd met (onderhandse) leningen op de kapitaalmarkt. Ook het woningbezit van Woningstichting is op deze wijze gefinancierd; de leningenportefeuille bedraagt ruim 27 miljoen per 31 december In de afgelopen jaren heeft Woningstichting diverse nieuwbouwprojecten uitgevoerd waarmee haar bezit is uitgebreid. Voor deze projecten heeft de stichting faciliteringsruimte (borgstellingen) van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw ten behoeve van financiering op de kapitaalmarkt verkregen. Hiermee is de externe financiering veilig gesteld. In de exploitatie van het vastgoed vormen de rentekosten een belangrijke last. Het is relatief een van de grootste posten in de Winst- en Verliesrekening en bovendien kan op gegeven momenten de rentelast fluctueren waardoor renterisico s ontstaan. De treasuryfunctie bij Woningstichting richt zich daarom in belangrijke mate op de leningenportefeuille, op de beheersing van renterisico s en de jaarlijkse rentekosten. Temeer daar het eigen vermogen zo veel als mogelijk wordt belegd in het eigen woningbezit en niet in beleggingsproducten van derden. Woningcorporaties lopen risico s in hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld in het onderhoud van de woningen, in de dienstverlening aan haar klanten en in de projectontwikkeling. Het risicoprofiel waarmee Woningstichting 73

75 haar sociale doelstelling(en) uitvoert laat zich kenmerken door risicoaversie. De woningstichting mijdt niet alleen bewust risico s maar sluit deze vooral ook zoveel mogelijk uit. Dit geldt zeer zeker voor de treasuryactiviteiten. De wijze waarop dit gebeurt staat beschreven in de diverse paragrafen van het Treasurystatuut. Medewerkers van de stichting handelen overeenkomstig dit risicoprofiel; expertise wordt ingehuurd indien risicomanagement dat noodzakelijk maakt. Samenvattend bestaat het treasurybeleid van Woningstichting uit: Het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico s, het realiseren van zo laag mogelijke financieringskosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit. Het Treasurystatuut van Woningstichting beoogt de kaders vast te leggen van het treasurybeleid als het gaat om financierings-, beleggings-, cashmanagement- en renterisicobeslissingen. In het statuut zijn derhalve de hoofdlijnen van het financierings-, beleggings-, cashmanagement- en renterisicobeleid beschreven. Tevens zijn de bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten aanzien van de uitvoering van dat beleid vastgelegd alsmede de informatievoorziening. Vanzelfsprekend gelden onverminderd de vigerende statuten van de stichting, ook voor de algemene verantwoordelijkheden op het terrein van treasury. Het Treasurystatuut kan ook worden beschouwd als een gedragscode waar het gaat om risicohouding en integer handelen met financiële instellingen. Treasurymanagement is een (ondersteunend) proces. Het gaat er om: tekorten of overschotten in de financiering te kennen, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren de (financiële) risico s te identificeren, te kwantificeren en in de gewenste richting te dirigeren de kosten van de financiering en het financiële beheer en verkeer te beperken Het treasuryproces geeft invulling en uitvoering aan volgende treasurytaken: financieren beleggen rentemanagement liquiditeitenbeheer informatievoorziening Deze aspecten worden in de diverse paragrafen van het Treasurystatuut verder uitgewerkt. Het Treasurystatuut heeft de status van een bestuursbesluit en is door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Het statuut wordt jaarlijks getoetst aan de actualiteit en, indien nodig, gewijzigd. 5. De leefbaarheid van buurten en wijken Wonen vindt niet alleen plaats in de woning, maar ook om de woning heen. Woningstichting voert hierover regelmatig overleg met de gemeente Overbetuwe, om eventueel gezamenlijk de leefbaarheid te verbeteren. Daarnaast neemt Woningstichting jaarlijks een budget op in de begroting, te besteden aan leefbaarheid. In de nieuwe Woningwet staat dat de leefbaarheidsactiviteiten van een corporatie in overleg met de gemeente worden vastgesteld. Door deze lokale beoordeling is maatwerk beter mogelijk. Onder leefbaarheid valt: woonmaatschappelijk werk, achter-de-voordeuraanpak, huismeesters, (mede) bestrijden van overlast en het schoon, heel en veilig houden van de woonomgeving. De activiteiten moeten ten gunste komen van de eigen huurders of de directe omgeving van het bezit van de corporatie. De leefbaarheidsuitgaven mogen maximaal 125 euro per DAEB-woning zijn. 6. Wonen en zorg Naast wonen wordt ook zorg steeds belangrijker. Bij nieuwbouw wordt rekening gehouden met diverse voorzieningen om een goede zorg te kunnen leveren aan toekomstige huurders. En middels WMO en diverse overlegstructuren zorgen we dat de juiste zorg aan huurders kan worden aangeboden. In 2015 zijn wederom zeer veel besprekingen gevoerd met zorginstelling Stichting Samen Zorgen in het werkgebied van de Woningstichting. Woningstichting draagt zorg voor het wonen, de zorginstelling draagt zorg voor de zorg.. 74

76 Het financiële beleid In 2013 heeft Woningstichting een Treasurystatuut opgesteld, zoals hiervoor uitvoerig beschreven. Samenvattend bestaat het treasurybeleid van Woningstichting uit: Het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico s, het realiseren van zo laag mogelijke financieringskosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit. In 2015 is het project Erfstraat Randwijk opgeleverd, waar 9 sociale huurappartementen gerealiseerd zijn. Dit heeft uiteraard grote investeringen met zich meegebracht. Voor 2016 en volgende jaren staan ook meerdere projecten in de planning. Ook dit brengt grote investeringen met zich mee. Teneinde vooraf een overzicht te krijgen van de financieringsbehoefte bij projecten voor de komende jaren, is in 2009 een extra module aangeschaft bij het automatiseringssysteem SG van Woningstichting. Deze module zorgt dat er een taakstellende begroting per nieuwbouwproject opgesteld kan worden, waarbinnen het project gerealiseerd dient te worden. De directeurbestuurder legt deze begroting voor aan de Raad, waarna de Raad de goedkeuring verleent. Tussentijds kan middels deze module verantwoording worden afgelegd aan de Raad over de financiële voortgang van het project. De realisering van de volkshuisvestelijke taken Alle activiteiten van Woningstichting moeten volgens het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) ten dienste staan van de zes kerntaken. Hierover moet achteraf verantwoording worden afgelegd. Deze zijn: 1. Huisvesten van de primaire doelgroep 2. Kwalitatieve instandhouding van het woningbezit 3. Betrekken van huurders bij beheer en beleid 4. Financiële continuïteit 5. De leefbaarheid van buurten en wijken 6. Wonen en zorg Bij het besluitvormingsproces worden immer deze 6 kerntaken in ogenschouw genomen. Bij de strategie en visie van de Raad van Commissarissen, zoals hierboven beschreven, zijn ook deze 6 kerntaken als uitgangspunt genomen. Voor de komende jaren zal aansluiting worden gezocht bij de nieuwe Woningwet. Governance In 2015 is tijdens de vergaderingen van de Raad van Commissarissen verder gesproken over good governance. Begin 2013 is opdracht gegeven aan Atrivé om te ondersteunen, sturen en begeleiden bij het opstellen van het Ondernemingsplan voor Woningstichting. Woningstichting heeft eind 2015 de visitatie laten uitvoeren, op basis van de visitatiemethodiek 5.0. De visitatie ging over de periode 2012 tot en met De visitatie is uitgevoerd door Raeflex. Visitaties waren tussen 2007 en halverwege 2015 verplicht voor leden van Aedes. Sinds de invoering van de nieuwe Woningwet op 1 juli 2015 zijn alle woningcorporaties verplicht zich iedere vier jaar te laten visiteren door een geaccrediteerd visitatiebureau. In 2014 is de vijfde versie van de landelijk geldende visitatiemethodiek ingevoerd. Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland bewaakt de kwaliteit van de visitaties en beheert de visitatiemethodiek. De nadruk in de methodiek verschoof door de jaren heen van leren en verbeteren naar verantwoording. Visitatie zijn een belangrijk verantwoordingsinstrument voor corporaties. Daarnaast is het een leerinstrument. Een externe commissie beoordeelt de prestaties, het vermogensbeheer en de governance en geeft verbeterpunten mee. De nieuwe visitatiemethodiek vraagt meer aandacht voor reflectie op de prestaties en verbetermogelijkheden. Zo doet de visitatiecommissie verbetersuggesties, maar krijgen ook belanghebbenden ruimte om tijdens de visitatiegesprekken adviezen mee te geven. Zo krijgen visitatierapporten een duidelijk toekomstgerichte functie. Ondernemingsplan Het ondernemingsplan Verbinding met lokale verankering van Woningstichting is voor de periode Het uitgangspunt is prettig wonen en leven in de kernen waar we bezit hebben. Waar wij onze verantwoordelijkheid nemen op het terrein van wonen, zoeken we in de combinatie met zorg en welzijn de samenwerking met bewoners en professionele partijen. 75

77 Vanuit deze koers hebben we met dit plan onze concrete doelen en acties aan het papier toevertrouwd. Op deze manier willen we, tegen de achtergrond van een veranderende omgeving, inzicht geven in de keuzes die we maken. Alhoewel landelijk het beleid voor de woningmarkt nog niet 100% vastligt, en wellicht altijd in beweging zal blijven, willen we ons vooral laten leiden door de lokale behoefte. Dit doen we met een concreet programma per kern, waarbij we de leefbaarheid centraal stellen. Hierin borduren we voort op de inzet en resultaten van de afgelopen jaren. Een goed voorbeeld is de opening van zorgcentrum Liefkenshoek begin 2014, een traject wat we in 2012 zijn gestart en van grote waarde is voor ons werkgebied. En zo is het onze overtuiging dat met gezamenlijke inzet er nog vele mooie projecten op het diverse terrein van wonen, zorg en welzijn gaan volgen. Dit is dan ook de reden dat we bij het maken van dit ondernemingsplan zowel de gemeente Overbetuwe, huurdersvereniging DHR en zorginstelling Stichting Samen Zorgen hebben betrokken. Vanuit samenwerking kunnen we namelijk meer bereiken dan afzonderlijk. En dit geldt ook voor bewoners. De komende jaren willen we samen vanuit gedeelde verantwoordelijkheid optrekken om de vitaliteit van elke kern te versterken. Gelet op de wet- en regelgeving en ontwikkelingen die op ons afkomen is het van belang dat we verantwoorde keuzes maken, zonder dat dit ten koste gaat van de sociale doelgroep. Onze missie is gericht op het waarborgen van deze sociale doelstelling, en tegelijkertijd met bewoners en professionals de schouders te zetten onder dorpen waarin het prettig wonen en leven is: Wij zijn een sociaal huisvester, die gaat voor kwaliteit en betaalbaarheid. Als partner van bewoners en professionals leveren we in de verbinding van wonen-zorg-welzijn een bijdrage aan de leefbaarheid in de kernen. Vanuit deze missie staan in het ondernemingsplan onze belangrijkste onderwerpen voor de komende jaren opgesomd. In het plan worden deze verder uitgewerkt en geconcretiseerd. Dit betekent dat we vanuit het wonen er zijn voor onze doelgroep Onze primaire taak als woningcorporatie nemen we serieus. We dragen zorg voor een kwalitatief goede en betaalbare woningvoorraad. Daarom maken we de volgende keuzes: Conform de geldende wetten en regels wijzen we minimaal 90% van onze woningvoorraad toe aan huishoudens met een inkomen van maximaal (peildatum 2015). Dit is onze primaire doelgroep, die aansluit op het betaalbaarheidsniveau van onze woningvoorraad. We constateren dat met deze regeling met name gezinnen tussen wal en schip dreigen te vallen. Deze zogenaamde middeninkomens ( tot ) komen niet in aanmerking voor een sociale huurwoning, maar zijn ook niet in staat om een woning te kopen. Voor deze groep willen we, mocht dit nodig en volgens wet- en regelgeving mogelijk zijn, een deel van onze beleidsruimte in de toewijzing benutten. Aansluitend op voorgaand punt zetten we ons optimaal in voor bewoners die woonachtig zijn in één van de kernen in ons werkgebied. Binnen de regels van het toewijzingssysteem betekent dit dat we in ons aanbod specifiek kijken naar die mensen, die zo lang mogelijk in de eigen kern willen blijven wonen. Daarin hebben we speciale aandacht voor specifieke doelgroepen als starters op de woningmarkt, maar ook senioren die een zorgwoning (extramuraal) nodig hebben. Tegen de achtergrond van de (dubbele) vergrijzing maar ook de extramuralisering, bieden we huisvesting aan zorgbehoevenden. Dit kunnen ouderen zijn, maar ook mensen met een geestelijke of lichamelijke handicap. De opening van het zorgcentrum Liefkenshoek in maart 2014 is hier een goed voorbeeld van. 76

78 zorgen voor een afgestemde woningvoorraad in elke kern De vastgoedportefeuille van de woningstichting is ons belangrijkste middel om het prettig wonen en leven in elke kern te faciliteren. We willen onze woningvoorraad aantrekkelijker maken voor een brede doelgroep. Dit heeft de grootste kans van slagen als we per kern inspelen op de behoefte. Tegelijkertijd zijn we in staat om ook tussen de kernen af te stemmen. Dit is zeker nodig waar het specifieke zorgwoningen betreft. Het zorgdragen voor een afgestemde woningvoorraad betekent concreet dat we: mede gelet op de sterke gezinsstructuur, blijvend inzetten op het relatief grote aandeel eengezinswoningen als sterk product geschikt voor starters, gezinnen en senioren; gaan voor een combinatie van betaalbaarheid en kwaliteit, passend bij onze sociale doelstelling; vooral woningen toevoegen geschikt voor ouderen en zorgbehoevenden waardoor we inspelen op het vraagstuk van (dubbele) vergrijzing, extramuralisering en bovendien de doorstroming in ons bestaande bezit op gang brengen; naast nieuwbouw de kwaliteit van onze woningvoorraad verbeteren door met renovatie woningen geschikt te maken voor een bredere doelgroep, en met energetische maatregelen te laten voldoen aan deze tijd. Met deze bovenstaande uitgangspunten die worden geconcretiseerd in het ondernemingsplan streven we een mix na op het niveau van de kern af te stemmen, waardoor we in staat zijn om het prettig wonen en leven te bevorderen. een primaire partner zijn voor zorg en welzijn Alhoewel we vanuit onze pijler wonen het meeste kunnen betekenen, lopen we vaak tegen vraagstukken aan die een meer integrale aanpak vragen. Prettig wonen en leven heeft namelijk ook te maken met nabijheid van voorzieningen, ontmoetingsmogelijkheden, zorg voor elkaar en een goed afgestemde ondersteuning vanuit professionals. Daarom is het van belang dat we, met alle vraagstukken die op ons afkomen, vanuit het wonen de verbinding slaan naar zorg en welzijn. Dit houdt in dat we: vertrekken vanuit de vraag van onze (toekomstige) bewoner, en niet vanuit de woning: ons sterke punt is dat we snel en adequaat reageren op vragen van onze huurders. Naast ons probleemoplossend vermogen willen we nog beter aan de voorkant sturen op onder andere de wensen en voorkeuren van onze gebruikers, en de geschiktheid van onze woningvoorraad voor de groeiende groep bewoners met een bepaalde zorgvraag. met alle signalen die we krijgen van onze bewoners ons nadrukkelijker positioneren als een verbindende schakel tussen zorg en welzijn: zonder verantwoordelijkheden over te nemen gaan we in overleg met zorg en welzijn en streven waar dit kan een integrale aanpak na. Verder is het van belang dat we ook naar de bewoners en dorpsraden toe onze zichtbaarheid als partner op het terrein van wonen nog verder verbeteren. Aan de bovenstaande drie speerpunten wordt in ons ondernemingsplan uitwerking gegeven, door een concreet en actiegericht programma per kern voor de komende jaren. Daarmee is het ondernemingsplan een concrete vertaling van deze koers. Het complete ondernemingsplan, evenals een beknopte versie, is te vinden op de website van Woningstichting. 77

79 Stukken good governance In het kader van good governance, zijn in 2013 de volgende stukken opgesteld. Deze zijn begin 2014 door de RvC goedgekeurd. Reglement Raad van Commissarissen Profielschets RvC Bestuursreglement Belanghebbendenregister Integriteitscode Klokkenluidersregeling Reglement Raad van Commissarissen Doel en reikwijdte 1. Het reglement is, het bestuur gehoord hebbende, vastgesteld in de vergadering van de raad van commissarissen (hierna te noemen RvC ) van Woningstichting, d.d. 11 februari Het reglement geeft, in aanvulling op de wettelijke en statutaire bepalingen, regels met betrekking tot de werkwijze van de RvC. Deze regels dienen door de RvC respectievelijk door ieder lid van de RvC te worden nageleefd. 3. Onverminderd het bepaalde in dit reglement zal ieder lid van de RvC voor zijn of haar functioneren als uitgangspunt de governancecode woningcorporaties van juli 2011, de Aedescode en de (herziene) Woningwet hanteren en integraal toepassen. 4. Het reglement wordt door RvC en directeur-bestuurder jaarlijks geëvalueerd en kan, na advies van het bestuur, bij besluit van de RvC worden gewijzigd. Er is in 2014 geen wijziging geweest. 5. Van dit reglement is melding gemaakt in het verslag van de RvC (als onderdeel van het jaarverslag) en het reglement is geplaatst op de website van Woningstichting. Profielschets RvC De Raad van Commissarissen (RvC) houdt toezicht op de maatschappelijke prestaties van Woningstichting, de daaraan verbonden strategische doelstellingen, de continuïteit van de bedrijfsvoering en de met haar verbonden ondernemingen. Naast werkgever treedt zij op als kritische sparringpartner van het bestuur. Vanuit deze hoedanigheid en de uitgangspunten zoals verwoord in onder meer de governance code, de (herziene) Woningwet, de statuten van de stichting en de bijbehorende reglementen (waaronder reglement RvC en bestuursreglement) maakt de RvC een beoordeling van: het functioneren van Woningstichting, en de mate waarin het bestuur de haar opgelegde taak naar behoren uitvoert. Om deze taak naar behoren uit te oefenen en te voldoen aan alle eisen die aan het toezichthoudend orgaan worden gesteld, is het van belang dat de RvC alle deskundigheden in huis heeft. Met deze profielschets zijn deze verwoord. Daarbij is onderscheid gemaakt naar: een algemene profielschets voor het collectief functioneren, waarin alle benodigde kwaliteiten voor het toezichthoudend orgaan van Woningstichting zijn opgenomen. specifieke kwaliteitsprofielen voor de voorzitter en de disciplines volkshuisvesting en financiën, zoals verwoord in de artikelen III.3 en III.4 van de governancecode (juli 2011) voor woningcorporaties. Per 1 januari 2015 zijn er 3 Commissarissen in de RvC. Conform het rooster van aftreden, zijn er eind leden van de RvC die aftreden en niet herkiesbaar zijn. In 2015 zijn 2 nieuwe leden van de RvC gezocht en gevonden. De profielschets is daarbij steeds gebruikt. Dit alles betekent dat per 1 januari 2016 de RvC wederom uit 3 leden bestaat. 78

80 Bestuursreglement Doel en reikwijdte 1. Het bestuursreglement is vastgesteld door het bestuur op 4 februari 2014 en goedgekeurd door de Raad van Commissarissen (hierna te noemen RvC ) van Woningstichting d.d. 11 februari Het reglement heeft, in aanvulling op de wettelijke en statutaire bepalingen, als doel heldere en duidelijke afspraken vast te leggen tussen RvC en het bestuur, waaraan alle betrokkenen zich houden. De effectuering van het bestuursreglement is immer in lijn met het reglement van de RvC, zoals vastgesteld op 11 februari Onverminderd het bepaalde in dit reglement zal het bestuur voor zijn of haar functioneren als uitgangspunt de statuten van Woningstichting, de governancecode woningcorporaties van juli 2011, de Aedescode en de (herziene) Woningwet hanteren en integraal toepassen. 4. Het reglement wordt door RvC en bestuur jaarlijks geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Er is in 2014 geen wijziging geweest. 5. Van dit reglement is bij deze melding gemaakt in het verslag van het bestuur (als onderdeel van het jaarverslag) en het reglement is geplaatst op de website van Woningstichting. Belanghebbendenregister Als lokaal verankerde partner betrekken we onze belanghouders nadrukkelijk bij het uitvoeren van de (strategische) keuzes die we maken en het beleid dat we opstellen. Tegen de achtergrond van ontwikkelingen als het scheiden van wonen & zorg, maar ook de behoefte op het terrein van wonen en woonomgeving trekken we gezamenlijk op. Daarin zien wij onszelf als specialist op het terrein van sociale verhuur en als lokale netwerkpartner in de kernen, en Randwijk. We zijn ervan overtuigd dat we in verbinding met elkaar meer kunnen bereiken. Ieder vanuit zijn of haar eigen verantwoordelijkheid. Vanuit deze hoedanigheid voeren we periodiek overleg met onze belanghouders. In het traject om te komen tot ons ondernemingsplan Verbinding met lokale verankering zijn daartoe diverse van onze belanghouders betrokken en vormend geweest in onze te bepalen strategie en te maken keuzes. Door met elkaar in dialoog te gaan, inzicht te geven in beleid en uitvoering, gezamenlijke doelen te formuleren en kritisch te reflecteren geloven we dat we op de schaal van ons werkgebied tot betere prestaties kunnen komen. We onderschrijven hiermee het belang van maatschappelijke verantwoording, beleidsbeïnvloeding en het zichtbaar en meetbaar maken van bereikte resultaten zoals gesteld in de Governancecode (hoofdstuk V) en de verplichte visitatie. Vanuit onze visie en missie als vertrekpunt richten we ons in dit belanghebbendenregister op die belanghouders die bepalend zijn voor het goed functioneren van Woningstichting. Dit betekent een limitatieve opsomming, wat overigens niet betekent dat we ons beperken in de relaties die we met samenwerkingspartners aangaan. Inmiddels staat het onderwerp 'Belanghebbenden' standaard op de agenda van de vergaderingen van de Raad van Commissarissen. Integriteitscode Integriteit en daaruit voortvloeiend integer handelen is belangrijk voor de werkzaamheden die Woningstichting verricht als volkshuisvester in haar werkgebied. Woningstichting streeft ernaar om zo integer mogelijk te zijn in de omgang met huurders, klanten, leveranciers, relaties, met elkaar als medewerkers en met bedrijfseigendommen. Bij de invulling van het begrip integriteit zijn openheid, transparantie, eerlijkheid en vertrouwen essentieel. Bij de toepassing in het dagelijks gebruik gaat het om houding en gedrag, uitstraling én geloofwaardigheid van organisatie en individuele medewerkers van de woningstichting. Met deze integriteitscode leven we regels na waarop we zowel intern als extern aanspreekbaar zijn. De code is niet uitputtend, met andere woorden: we zijn aanspreekbaar op de onderwerpen die staan uitgewerkt, en handelen in de geest van deze code. Eigen verantwoordelijkheid, en het bespreekbaar maken van onderwerpen met collega s en leidinggevenden is minstens zo belangrijk. 79

81 De integriteitscode geldt voor: Medewerkers (werknemers in dienst van Woningstichting, medewerk(st)ers met een tijdelijk contract, stagiairs en medewerk(st)ers die op uitzendbasis werkzaamheden voor de woningstichting verrichten) Bestuur Raad van Commissarissen Vanuit deze hoedanigheid wordt de integriteitscode van Woningstichting jaarlijks besproken met medewerkers, bestuur en Raad van Commissarissen. Beleid alleen is namelijk niet voldoende. Met continue aandacht (ook bij werving en selectie) wordt het bewustzijn van integer handelen, en navenant de risico s die de woningstichting loopt, gestimuleerd. Dit houdt ook in dat waar nodig de code word geactualiseerd. Klokkenluidersregeling Woningstichting wil in al zijn activiteiten hoge normen naleven ten aanzien van openheid, fatsoen en integriteit. Om deze normen te handhaven moedigt Woningstichting medewerk(st)ers, die het vermoeden hebben dat er misstanden bestaan binnen het bedrijf, aan om hiervan op een adequate en veilige manier melding te maken. Met deze regeling maakt Woningstichting het mogelijk dat alle meldingen serieus worden genomen, volgens een bepaalde procedure worden behandeld én dat de medewerk(st)er die aan de bel trekt (de klokkenluider) persoonlijk geen negatieve gevolgen van zijn of haar melding ondervindt. De klokkenluiderregeling van de woningstichting sluit aan bij de gedragsregels waaraan medewerk(st)ers zich dienen te houden, zoals verwoord in de integriteitscode. De klokkenluiderregeling geldt voor alle medewerk(st)ers die bij Woningstichting werkzaam zijn. Alle stukken zoals hierboven genoemd, zijn op de website van Woningstichting geplaatst. Toezichtskader Tijdens iedere vergadering van de RvC brengt de directeur-bestuurder zijn besluiten ter tafel van de Raad. De Raad neemt vervolgens het besluit hiermee in te stemmen of de besluiten van de directeur-bestuurder af te keuren. In 2015 zijn alle besluiten van de directeur-bestuurder overigens unaniem door de RvC goedgekeurd. De directeur-bestuurder heeft geregeld de Raad van Commissarissen op de hoogte gehouden of de werkelijke uitgaven van de diverse nieuwbouwprojecten nog binnen de begroting vallen, en zo niet, waarom de uitgaven de begroting hebben overtroffen. Werkwijze In 2015 is de Raad 6 maal in vergadering bijeen gekomen. Het betreft 5 reguliere vergaderingen en 1 zelfevaluatie. Daarnaast zijn er diverse extra overleggen geweest in het kader van het zoeken naar twee nieuwe Commissarissen. Naast de diverse zaken rond de governance, is er in de vergaderingen gesproken over het jaarverslag en de jaarrekening 2014, de begroting, tussentijdse cijfers, belangrijke aan- en verkopen, diverse periodieke voortgangsrapportages nieuwbouw en personeelszaken. Tijdens de vergadering van de Raad lichten de directeur-bestuurder of de voorzitter van de Raad de diverse onderwerpen uitgebreid toe. Indien nodig is een externe deskundige bij de vergaderingen aanwezig. De Raad stelt eventuele extra vragen om extra inzicht in het onderwerp te krijgen. Daarnaast wordt de financiële kant van het onderwerp toegelicht door de directeur-bestuurder. Vervolgens neemt de Raad een besluit. Alle genomen besluiten in 2015 zijn door de volledige Raad gesteund. Er zijn gedurende het verslagjaar geen veranderingen geweest in de werkwijze van de Raad. Woningstichting kent een Treasurycommissie. Deze commissie actualiseert het Treasurystatuut waarin met name het financierings- en beleggingsbeleid alsmede hoe om te gaan met renterisico s, is vastgelegd. De bestuurder stelt dit statuut vast en de Raad van Commissarissen keurt het goed. De bevoegdheden tot het nemen van besluiten ter zake berust bij de bestuurder. Van het vastgestelde beleid wordt slechts afgeweken na goedkeuring van de Raad van Commissarissen. 80

82 In de Treasurycommissie zitten de directeur-bestuurder, een Commissaris en de Teamleider Financiën van Woningstichting. Rekening houdend met de relatief geringe personele omvang van het werkapparaat van Woningstichting is zo optimaal mogelijk de administratieve organisatie en maatregelen van interne controle (onder meer functiescheiding) ingericht. Daar waar de scheiding van functies niet optimaal is zal te allen tijde volgens het vierogenprincipe worden gehandeld. De externe accountant betrekt de kwaliteit van de interne controle ter zake in zijn (tussentijdse) controlewerkzaamheden en rapporteert daarover aan bestuurder en de Raad van Commissarissen. Tijdens het samenstellen en controleren van het jaarverslag is er regelmatig contact met de accountant. Dit contact is vooral met de Teamleider Financiën en de directeur-bestuurder. Daarnaast is er aan het eind van de controle een overleg tussen de Teamleider Financiën, de directeur-bestuurder, de accountant en de Raad van Commissarissen. De accountant voert ook jaarlijks een interim-controle uit. De werkzaamheden bestaan uit het controleren van de tussentijdse 6-maandcijfers. Daarnaast wordt bij complexe financiële vraagstukken ook overleg gevoerd met de accountant. Zelfevaluatie Over 2015 heeft er een zelfevaluatie binnen de Raad plaatsgevonden, onder begeleiding van en externe procesbegeleider. De directeur-bestuurder is niet bij deze evaluatie betrokken. Verslag Woningcorporaties staan voor het huisvesten van mensen met een bescheiden inkomen en voor kwetsbare groepen. De zorg voor een leefbare omgeving hoort daarbij. Woningcorporaties zijn maatschappelijke ondernemingen. Het zijn private ondernemingen die met een maatschappelijke opdracht een volkshuisvestelijke taak uitvoeren. De Governancecode woningcorporaties 2015 geeft richting aan de wijze waarop bestuur en Raad van Commissarissen (RvC) functioneren en de wijze waarop zij verantwoording afleggen over hun resultaten. Artikel 3.23 van de Governancecode woningcorporaties 2015 luidt: De RvC bespreekt ten minste één keer per jaar het eigen functioneren (in termen van effectiviteit) en dat van individuele leden van de RvC. Eens per twee jaar doet de RvC dat onder onafhankelijke, externe begeleiding. Waar nodig worden afspraken gemaakt met betrekking tot het functioneren van (leden van) de raad. Ook de onderlinge samenwerking in de RvC en relatie tot het bestuur is onderwerp van de evaluatie. In het kader van deze regelgeving werd onder leiding van ondergetekende op 13 november 2015 een zelfevaluatie gedaan van de zittende Raad van Commissarissen van Woningstichting, gevestigd te. Daarbij waren aanwezig de volgende Commissarissen: 1. de heer P.T.A.M. Mulder, voorzitter 2. de heer T. Niels, lid 3. de heer E. Schuurman,vice-voorzitter 4. de heer J. Harkema, lid Op basis van een agenda werd de zelfevaluatie ter hand genomen. Aangetekend dient te worden dat twee van de vier zittende commissarissen per ingang van 1 januari 2016 de raad zullen verlaten en dat op dat moment de raad van vier leden zal worden teruggebracht tot drie leden. Tevens is van belang te vermelden dat de overige twee leden eerst respectievelijk sinds 1 januari 2015 en 15 juni 2015 zitting hebben genomen in de raad. Tezamen met het gegeven dat er vier maal per jaar vergaderd wordt en de situatie dat de heer P. Mulder wegens vakantie twee vergaderingen niet heeft bijgewoond, geeft een situatie dat het evalueren van het functioneren als orgaan en van de individuele leden lastig te realiseren is. Niettemin werd getracht hieraan handen en voeten te geven. De heer P. Mulder blikt in dit kader terug op het verleden, de statutenwijziging en overgang naar Raad van Commissarissen. P. Mulder is thans 12 jaar commissaris en per aftredend. De laatste jaren is de toezichthoudende rol van P. Mulder op afstand. 81

83 Vervolgens komt het functioneren van de RvC ten opzichte van de RvB aan de orde. Geconstateerd wordt dat er een hechte collegiale band in de loop der jaren is ontstaan tussen de beide gremia, welke echter een gezonde zakelijke verhouding met in achtneming van ieders belangen en verantwoordelijkheden heeft gegeven. De RvC is uitstekend in staat gebleken om haar rol als toezichthouder op adequate wijze uit te oefenen. Ook in de werkgeversrol ten opzichte van de RvB wordt op een gezonde manier gestalte gegeven aan de interne verhoudingen. Wel dient aangetekend te worden dan gezien de veranderende wetgeving en de hedendaagse manier van toezicht houden er een grotere (bestuurlijke) afstand zal komen tussen de RvB en RvC, hetgeen een logisch gevolg is van de door de heer P. Mulder geschetste historische ontwikkeling. Deze veranderingen zijn reeds ingezet mede gezien de wisselingen binnen de RvC. Grotere nadruk komt te liggen op gescheiden verantwoordelijkheden. De beoogd nieuwe voorzitter E. Schuurman schetst de nieuwe werkwijze: - maandelijks contact door hem met RvB; - per kwartaal één vergadering; - transparantie binnen de RvC; - rol van RvC als vertegenwoordiger van de organisatie in samenspraak met RvB. Hiernaast wil de RvC vanwege de nieuwe samenstelling in november 2016 wederom onder externe begeleiding de zelfevaluatie laten plaatsvinden. De verstandhouding met de rest van de organisatie is goed te noemen. Met betrekking tot de veranderende rol van de RvC vanwege de nieuwe Woningwet geeft de heer J. Harkema zijn visie. Er zal meer nadruk komen te liggen op de rol van de RvC als vertegenwoordiger van de organisatie naar onder andere gemeenten. In dit verband wil de RvC in het vervolg o.a. de verslagen van de periodieke bestuurlijke overleggen ontvangen. Onder andere in het kader van de Governance zullen diverse acties worden genomen met betrekking tot statuten, reglementen, treasury. Ook zal de begroting, jaarrekening en planning eerder dienen te worden gepresenteerd door de RvB. De relatie met belanghebbenden (stakeholders) en de maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de WSH vindt zijn weerslag in contacten met: - Stichting Samen Zorgen (Liefkenshoek) - gemeente Overbetuwe - huurdersvereniging. Geconstateerd wordt dat hierin voldoende positieve stappen zijn gezet door RvB. De RvC heeft de taak dit te bewaken. De maatschappelijke betrokkenheid van WSH uit zich in het gezamenlijk met de gemeente Overbetuwe oppakken van projecten ter verbetering van de leefbaarheid. Ook in het kader van nieuwbouw neemt WSH haar verantwoordelijkheid. Mooie voorbeelden daarvan zijn de bouw van Liefkenshoek en nieuwbouw in Randwijk. Ook zou er beleid dienen te worden ontwikkeld samen met de gemeente Overbetuwe, huurdersvereniging en welzijnsorganisaties ter voorkoming van verloedering van woningen en buurten wegens asociaal gedrag van de bewoners. Er is een duidelijke visie daarin waar te nemen. Tenslotte wordt nog een toekomstvisie geschetst en maatschappelijke ontwikkelingen benoemd, die hun weerslag zullen krijgen op de organisatie. Gescheiden verantwoordelijkheden van RvB en RvC zullen verder ontwikkeld dienen te worden. Te denken valt aan: - informatie vergaring vanuit de organisatie; - themavergaderingen waar medewerkers worden uitgenodigd om ontwikkelingen toe te lichten. 82

84 Ook hierin wordt helder dat er een duidelijke visie is van de RvC op hetgeen in woningcorporatieland in de (nabije) toekomst zal gaan gebeuren. Als laatste punt wordt besproken dat het gewenst is dat de organisatie meer naar buiten treedt op die punten waarbij een positieve boodschap kan worden gegeven over de organisatie (huurdersonderzoek, uitkomst visitatie e.d.)., 19 november 2015 S.P.P.M. Soons Werving en selectie In het verslagjaar zijn 2 nieuwe Commissarissen voor de RvC gezocht (kerntaak Volkshuisvesting en huurdersvertegenwoordiger) en gevonden. Hiertoe zijn advertenties in de regionale weekbladen geplaatst, en is deze advertentie tevens op de website van Woningstichting geplaatst. Uiteindelijk hebben ongeveer 10 personen per vacature gereageerd op deze advertenties. De RvC heeft uit deze kandidaten 3 personen gekozen, om een gesprek mee aan te gaan. Bij deze gesprekken is ook de directeur-bestuurder als adviseur aanwezig geweest. Uiteindelijk is er 1 kandidaat overgebleven, waar een vervolggesprek mee heeft plaatsgevonden. Deze persoon is per 15 juni 2015 toegetreden tot de RvC. Bij de Commissaris, die als huurdersvertegenwoordiger zitting heeft genomen in de RvC, is de huurdersvereniging DHR actief betrokken geweest bij elke stap in het proces. Van opstellen van de vacature, het selecteren van de kandidaten voor een gesprek, tot en met de uiteindelijke keuze voor de Commissaris. Ook bij deze gesprekken is de directeur-bestuurder als adviseur aanwezig geweest. Deze persoon is uiteindelijk 1 januari 2016 toegetreden tot de RvC. Bij het opstellen van de advertenties is uiteraard rekening gehouden met de profielschetsen voor de RvC. Dit alles betekent dat per 1 januari 2016 de RvC wederom uit 3 leden bestaat. Permanente Educatie Het toezicht houden op een woningcorporatie in een snel veranderende maatschappij vraagt om actuele kennis en vaardigheden. Om dit leren niet vrijblijvend te laten zijn, zijn toezichthouders van woningcorporaties vanaf 1 januari 2015 verplicht tot Permanente Educatie (PE). De Commissaris is verplicht om over een periode van 2 kalenderjaren (vóór 31 december 2016) 10 PE-punten te behalen. Eén PE-punt staat voor één studiebelastingsuur: 60 minuten didactisch contact. Voorbereiding, zelfstudie, huiswerk, reistijd, pauze, netwerken tellen dus niet mee. Woningcorporaties zijn verplicht elk jaar in hun jaarverslag op te nemen hoeveel PE-punten elke afzonderlijke Commissaris heeft behaald. Commissaris en Studie / bijeenkomst P.Th.A.M. Mulder Instantie Datum PE-punten Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders Finance Ideas H.J. Schuurman Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders Finance Ideas T.J. Niels Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders Finance Ideas J. Harkema Masterclasses Financiën en Boardroom Dynamics Nationaal Register Masterclass Personal Branding Van Ede & Partners Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders Finance Ideas

85 Integriteit Meerdere malen per jaar vindt er overleg plaats met de accountant. Gesproken wordt onder andere over de governancecode, tussentijdse cijfers, jaarrekening, toekomstvisie, ondernemingsplan en nieuwbouwplannen en de daarmee samenhangende (financiële) risico s. Er heeft in 2015 geen transactie plaatsgevonden waarbij tegenstrijdige belangen van leden van het bestuur en/of Raad van Commissarissen hebben gespeeld die van materiële betekenis waren voor de corporatie en de leden van het bestuur en/of de Raad van Commissarissen. De Raad verklaart vervolgens van oordeel te zijn dat alle leden van de Raad volledig onafhankelijk opereren binnen de Raad. Verantwoording Raad van Commissarissen De belangrijkste besluiten die de Raad van Commissarissen heeft genomen in 2015 op een rijtje: Goedkeuring van het initiatief voor nieuwbouw van 2 eengezinswoningen aan de Pr. Beatrixstraat 1 en 3 te Randwijk; Goedkeuring van de huurverhoging per 1 juli 2015 van 2,5%; Goedkeuring van het Energiebeleidsplan; Goedkeuring van de koop van de gronden, behorende bij onze woningen aan de Dorpsstraat 34 en 36 te. Het totaalbedrag is k.k.; Goedkeuring van het jaarverslag 2014; Verlening decharge aan de directeur-bestuurder voor het gevoerde beleid in 2014; Goedkeuring van de 6-maandcijfers; Goedkeuring in verhuur nemen van 2 woningen aan de Kleefse Kamp te Herveld. Deze woningen gaan derhalve uit de verkoop; Goedkeuring verder oppakken / uitdenken van een mogelijke ontwikkeling op de locatie Korte Molenstraat ; Benoeming per van de heer Jan Harkema als Commissaris in de RvC; Benoeming per van de heer André Roelofs als Commissaris in de RvC; Goedkeuring van de begroting ; Benoeming van Eric Schuurman als nieuwe voorzitter per ; Benoeming van Jan Harkema als nieuwe vice-voorzitter per

86 Personalia per 1 januari 2016 Directeur-bestuurder Naam: R.A. Maatman Geslacht: Mannelijk Geboortedatum: 16 april 1975 Nevenfuncties: Geen Werkzaam in huidige functie: 24 juli 2003 Werkzaam bij organisatie: 1 juli 2002 Commissarissen Naam: H.J. Schuurman AA Geslacht: Mannelijk Hoofdfunctie: Voorzitter Relevante nevenfunctie: Vennoot accountantskantoor VWG Nijhof te Arnhem Geboortedatum: 26 augustus 1959 Datum eerste benoeming: 1 januari 2015 Datum herbenoeming: n.v.t. Datum aftreden: 31 december 2018 Lidmaatschap evt. commissie: Treasurycommissie Expertise: Financiën, wet- en regelgeving, controle Naam: J.S. Harkema Geslacht: Mannelijk Hoofdfunctie: Vice-voorzitter Relevante nevenfunctie: Zelfstandig adviseur (op volkshuisvestingsgebied) (ingang 1 februari 2016) Lid van de Raad van Toezicht van Stichting Woningcorporatie Plichtgetrouw Bennekom (ingang 1 februari 2016) Voorzitter van de cliëntenraad van Tertzio in Elst (onderdeel van Attent Zorg en Behandeling) (ingang 1 maart 2016) Geboortedatum: 24 december 1954 Datum eerste benoeming: 15 juni 2015 Datum herbenoeming: N.v.t. Datum aftreden: 31 december 2017 Lidmaatschap evt. commissie: N.v.t. Expertise: Volkshuisvesting, all-round Naam: mr. A.F.J. Roelofs ccp Geslacht: Mannelijk Hoofdfunctie: Lid Relevante nevenfunctie: Compliance Officer Rabobank Geboortedatum: 22 september 1967 Datum eerste benoeming: 1 januari 2016 Datum herbenoeming: N.v.t. Datum aftreden: 31 december 2019 Lidmaatschap evt. commissie: N.v.t. Expertise: All-round, belangenbehartiging huurders 85

87 Rooster van aftreden Naam Functie Datum aftreden De heer H.J. Schuurman AA Voorzitter 31 december 2018 De heer J.S. Harkema Vice-voorzitter 31 december 2017 De heer mr. A.F.J. Roelofs ccp Lid 31 december 2019 De heer P.Th.A.M. Mulder en de heer T.J. Niels zijn per 31 december 2015 geen lid meer van de Raad van Commissarissen. Per 1 januari 2016 is de heer mr. A.F.J. Roelofs ccp toegetreden tot de Raad van Commissarissen. Om een goede spreiding te krijgen in het rooster van aftreden, loopt deze zittingstermijn tot 31 december In samenspraak met de huurdersvereniging DHR is besloten dat de Raad van Commissarissen uit 3 personen zal bestaan. De huurdersvereniging DHR heeft hiertoe besloten af te zien van de mogelijkheid om 2 personen voor te dragen voor de RvC. De huurdersvereniging zal derhalve 1 persoon voordragen voor de RvC. In 2015 zijn 2 nieuwe Commissarissen gezocht en gevonden. Deze Commissarissen hebben een zittingstermijn tot respectievelijk 31 december 2017 en 31 december Zoals hierboven aangegeven, zijn eind 2015 de Commissarissen Mulder en Niels afgetreden. Derhalve bestaat per 1 januari 2016 de RvC uit 3 personen. Uitgangspunten rooster van aftreden Woningstichting streeft, mede gelet op haar omvang, naar een RvC bestaande uit drie leden. Dit onder voorbehoud van overeenstemming met de huurdersvereniging op een voordracht van één lid in de RvC. De huurdersvereniging heeft overigens aangegeven akkoord te zijn met de voordracht van 1 lid voor de RvC. Ook in de nieuwe Woningwet staat dat huurdersorganisaties het recht krijgen om minimaal een derde van de raad van commissarissen voor te dragen. De commissarissen treden niet op hetzelfde moment af. Dus nooit twee leden op één moment. Dit om ervoor te zorgen dat de tijd wordt genomen om aanwezige kennis en kunde over te dragen en daarmee continuïteit te geven aan het goed functioneren van de RvC. Voor het overige geldt hetgeen bepaald in de statuten, het reglement RvC en de profielschetsen. Verantwoording van het beleid rondom Commissarissen honorering Ieder lid van de Raad ontvangt een bruto vergoeding van per jaar (exclusief BTW) voor de verrichte werkzaamheden als Commissaris. In 2015 diende er 3 nieuwe Commissarissen ingewerkt te worden. Hierdoor was P.Th.A.M. Mulder als voorzitter van de RvC genoodzaakt extra tijd en werkzaamheden aan Woningstichting te besteden. Tot op heden was voor elk lid van de RvC de vergoeding als Commissaris gelijk. Door de RvC is besloten, gezien deze vele extra werkzaamheden, dat de voorzitter een hogere vergoeding krijgt. Uiteraard past deze vergoeding wel binnen de wet- en regelgeving. Eventuele onkosten die een Commissaris maakt in het kader van zijn of haar rol als Commissaris, kunnen worden gedeclareerd bij Woningstichting. Er wordt geen vaste onkostenvergoeding toegekend. De bezoldiging van de Commissarissen van Woningstichting is als volgt: Bedragen in euro s Bezoldiging als lid van de Raad Overige bezoldiging lid van de Raad Totaal (excl. bijdrage zorgverzekeringswet) P.Th.A.M. Mulder T.J. Niels H.J. Schuurman AA J.S. Harkema J. van de Kuit-Elands Mr. P.M.C. van Bussel Totaal 86

88 Verantwoording van het beleid rondom de bestuurdersbeloning Het beloningspakket van de directeur-bestuurder bestaat uit een totaal vast inkomen. Er is geen variabele bezoldiging. De Raad is tevreden over de goede werkzaamheden van de directeur-bestuurder. Aan de directeur-bestuurder wordt een auto van de werkgever beschikbaar gesteld. Daarnaast ontvangt de directeur-bestuurder maandelijks een vaste onkostenvergoeding. Er zijn geen bijzondere afspraken gemaakt aangaande pensioen of regelingen voor vervroegd uittreden. In 2012 is ook de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector ("WNT") en de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen (de "Regeling") door de tweede en eerste kamer aangenomen. Het doel van de wet is kort gezegd het normeren en maximeren van inkomens van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector. Een woningcorporatie is een toegelaten instelling in de zin van artikel 70 Woningwet en valt daarmee volgens de wet onder het eerste en tevens strengst regime van de WNT. Het eerste regime ziet op topfunctionarissen bij publieke en daaraan nauw verwante instellingen. Voor het eerste regime gold een maximale bezoldigingsnorm per jaar ter hoogte van de 130% van het brutosalaris van een minister, op dit moment zijnde ,- bruto. Ook zijn uitkeringen wegens beëindiging van het dienstverband kort gezegd een ontslagvergoeding gemaximeerd op één jaarsalaris met een maximum van ,- bruto. Voorts is sprake van een winstdelings- en bonusverbod. De minister heeft ten aanzien van een instelling die onder het eerste regime van de WNT valt de mogelijkheid om nog een lager bezoldigingsmaximum dan het generieke bezoldigingsmaximum van de WNT vast te stellen. De minister heeft dat voor woningcorporaties gedaan in de Regeling. Minister Blok van Wonen heeft op 29 november 2013 in de Staatscourant de nieuwe staffelregeling voor de inkomens van bestuurders van woningcorporaties gepubliceerd. De minister zag zijn eerdere regeling op de Wet Normering Topinkomens bij de rechter sneuvelen. Bij het opstellen van de regeling is rekening gehouden met het voorstel van de Nederlandse Vereniging Bestuurders Woningcorporaties (NVBW) en de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Dit voorstel werd in september 2013 bij de minister neergelegd. Bestuurders van woningcorporaties mogen per 1 januari 2016 niet meer dan per jaar verdienen. Minister Blok past hiertoe in november 2015 de Regeling Bezoldigingsmaxima Topfunctionarissen Toegelaten Instellingen aan. Voor bestuurders van woningcorporaties geldt hiermee hetzelfde maximumbedrag dat sinds 1 januari 2015 voor bestuurders van andere semipublieke sectoren geldt, volgens de Wet Normering Topinkomens (WNT). De zogeheten Blok-staffel blijft van kracht. Die regeling koppelt de grootte van een woningcorporatie (aantal huizen) en het inwoneraantal van de betreffende gemeente aan een maximumbeloning voor de directeur-bestuurder. Het aantal verhuureenheden ligt tussen de 751 en en het aantal inwoners van de gemeente Overbetuwe ligt tussen de en Woningstichting is derhalve ingedeeld in bezoldigingsklasse B. Dit betekent een maximum bezoldiging van per jaar. Op grond van de WNT worden voor 1 januari 2014 gemaakte bezoldigingsafspraken die de normbedragen uit de voorliggende regeling overschrijden (niet zijnde het maximum van artikel 2.3) met ingang van deze datum voor vier jaar gerespecteerd. Na die vier jaar moet de bezoldiging volgens de WNT voorgeschreven ritme in drie jaar tijd worden teruggebracht naar het alsdan van toepassing zijnde normbedrag. De WNT is een enorme negatieve aanpassing van het arbeidscontract onbepaalde tijd van de directeur-bestuurder. Het bruto jaarsalaris van de directeur-bestuurder was in Dit is gelijk aan 2012, 2013 en Daarnaast ontving de directeur-bestuurder vakantiegeld en een 13 e maand van In totaal dus In 2012, 2013 en 2014 ontving de directeur-bestuurder exact hetzelfde. 87

89 In 2015 was de directeur-bestuurder 12,5 jaar in dienst bij Woningstichting. Conform de CAO Woondiensten heeft hij hiervoor een eenmalig bruto uitkering ontvangen van 0,25 maal het bruto maandsalaris. Het werkgeversdeel van de pensioenbijdrage wordt berekend conform de CAO Woondiensten, net als bij alle werknemers van Woningstichting. De directeur-bestuurder ontvangt geen reiskostenvergoeding. Overige verstrekkingen: De directeur-bestuurder heeft voor de uitvoering van zijn functie de beschikking over een mobiele telefoon, een Ipad en een computer. Daarnaast heeft de directeur-bestuurder de beschikking over een auto van Woningstichting. De directeur-bestuurder heeft in 2015 geen belaste onkostenvergoeding ontvangen. De directeur-bestuurder heeft een dienstverband van 36 uur per week, en een arbeidscontract voor onbepaalde tijd. Werkgeversrol van de Raad van Commissarissen De Raad is toezichthouder op het bestuurlijk functioneren en vormt een klankbord voor de directeur-bestuurder. De voorzitter van de Raad van Commissarissen heeft wekelijks overleg met de directeur-bestuurder over de algemene gang van zaken binnen Woningstichting. De Raad heeft gezamenlijk aangegeven dat de voorzitter binnen deze wekelijkse overleggen ook regelmatig het functioneren van de directeur-bestuurder zal beoordelen en daar waar nodig zal aangeven hoe e.e.a. verbeterd zou kunnen worden. Ook in 2015 heeft de voorzitter van de RvC, namens de Raad, het functioneren van de directeur-bestuurder besproken. Gezien het feit dat dit het laatste functioneringsgesprek is tussen P.Th.A.M. Mulder en R.A. Maatman, is er teruggekeken naar de afgelopen periode. Belangrijke zaken als de visitatie 2012 (en de daaruit opgepakte verbeteringen / aanpassingen) en de toen lopende visitatie werden besproken. Tevens is de financiële situatie van Woningstichting besproken, die als gezond bestempeld wordt. Ook de mooie gerealiseerde nieuwbouwprojecten komen ter tafel, net als het prima functionerende werkapparaat van Woningstichting. De samenwerking tussen de RvC in het algemeen, de voorzitter in het bijzonder, en de directeur-bestuurder wordt als uitstekend ervaren. Ieder werkt vanuit zijn eigen rol, taak en verantwoordelijkheid, maar door samenwerking is Woningstichting gekomen tot waar het nu is. Een financieel gezonde organisatie, met een mooi bezit, lokaal sterk verankerd, met tevreden belanghouders en tevreden huurders. 94,9% van de huurders heeft Woningstichting tijdens het huurdersonderzoek een voldoende gegeven! P.Th.A.M. Mulder is zeer tevreden over het functioneren van R.A. Maatman. De directeur-bestuurder beschikt over de benodigde kennis, en deze kennis is afgelopen jaar up-to-date gehouden middels gevolgde cursussen. Daarnaast toont R.A. Maatman voldoende initiatief, worden gemaakte afspraken tijdig nagekomen, is hij stressbestendig en besluitvaardig. De aansturing / leiding over het werkapparaat is prima. Er zijn geen wanklanken richting de RvC gekomen. P.Th.A.M. Mulder geeft ook de complimenten voor het mooie resultaat van het huurdersonderzoek. Ook waardeert P.Th.A.M. Mulder de relatie / contacten die R.A. Maatman onderhoudt met de belanghouders huurdersvereniging DHR, zorginstelling Stichting Samen Zorgen en de gemeente Overbetuwe. R.A. Maatman steekt hier zichtbaar veel tijd en energie in. Zoals aangegeven, P.Th.A.M. Mulder is, namens de RvC, volledig tevreden over het functioneren van de directeurbestuurder R.A. Maatman. Het functioneren van de directeur-bestuurder past volledig binnen het vastgestelde bestuursreglement. Als prestatie-eis voor 2016 is gesteld dat de directeur-bestuurder hetzelfde presteert als Er is in 2015 geen directeur-bestuurder benoemd of ontslagen, en derhalve is er ook geen interim-directeur aangesteld. 88

90 Verantwoording aan belanghouders Belanghebbendenregister Als lokaal verankerde partner betrekt Woningstichting haar belanghouders nadrukkelijk bij het uitvoeren van de (strategische) keuzes die we maken en het beleid dat we opstellen. Tegen de achtergrond van ontwikkelingen als het scheiden van wonen & zorg, maar ook de behoefte op het terrein van wonen en woonomgeving trekken gezamenlijk op. Daarin ziet Woningstichting haarzelf als specialist op het terrein van sociale verhuur en als lokale netwerkpartner in de kernen, en Randwijk. We zijn ervan overtuigd dat we in verbinding met elkaar meer kunnen bereiken. Ieder vanuit zijn of haar eigen verantwoordelijkheid. Vanuit deze hoedanigheid voert Woningstichting periodiek overleg met haar belanghouders. In het traject om te komen tot ons ondernemingsplan Verbinding met lokale verankering zijn daartoe diverse van onze belanghouders betrokken en vormend geweest in onze te bepalen strategie en te maken keuzes. Door met elkaar in dialoog te gaan, inzicht te geven in beleid en uitvoering, gezamenlijke doelen te formuleren en kritisch te reflecteren gelooft Woningstichting dat we op de schaal van ons werkgebied tot betere prestaties kunnen komen. We onderschrijven hiermee het belang van maatschappelijke verantwoording, beleidsbeïnvloeding en het zichtbaar en meetbaar maken van bereikte resultaten zoals gesteld in de Governancecode (hoofdstuk V) en de verplichte visitatie. Vanuit onze visie en missie als vertrekpunt richten we ons in dit belanghebbendenregister op die belanghouders die bepalend zijn voor het goed functioneren van Woningstichting. Dit betekent een limitatieve opsomming, wat overigens niet betekent dat Woningstichting zich beperkt in de relaties die we met samenwerkingspartners aangaan. Inmiddels is het onderwerp 'Belanghebbenden' een vast agendapunt geworden tijdens de vergaderingen van de Raad van Commissarissen. 89

91 Verklaring De Raad van Commissarissen van Woningstichting heeft ingevolge artikel 17 van de statuten de door het werkapparaat van Woningstichting opgemaakte jaarverslaggeving in casu het volkshuisvestingsverslag en de jaarrekening door Flynth Audit B.V. laten onderzoeken en heeft kennis genomen van de afgegeven goedkeurende controleverklaring. Aan de jaarverslaggeving over het boekjaar 2015 heeft de Raad zijn goedkeuring verleend. De Raad spreekt zijn waardering uit over de organisatie en het behaalde resultaat. De Raad verleent decharge aan de directeur-bestuurder voor het gevoerde beleid in Tevens verleent de Raad decharge aan de directeur-bestuurder voor het gevoerde treasurybeleid., 14 juni 2016 Namens de Raad van Commissarissen Was getekend H.J. Schuurman AA, voorzitter 90

92 Aan Woningstichting Flynth Audit te Meander 261 Postbus KB ARNHEM Telefoon (026) CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2015 van Woningstichting te gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2015 en de winst-en-verliesrekening over 2015 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. In artikel 127, tweede lid, van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 is bepaald dat het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh) tot 1 januari van het eerstvolgende verslagjaar na inwerkingtreding van de Woningwet van toepassing blijft voor de jaarrekening, het jaarverslag, het volkshuisvestingsverslag en het onderzoeken en beoordelen van die verslagen door de accountant. Dit betekent dat voor verslagjaar 2015 het Bbsh zijn kracht heeft behouden voor deze onderwerpen. Verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag Het bestuur van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Bbsh, de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur van de toegelaten instelling is voorts verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Controleprotocol WNT, en het controleprotocol in rubriek A van bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de toegelaten instelling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. 91

93 Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Woningstichting per 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Bbsh, de bepalingen van en krachtens de WNT en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 28, onderdeel b, van het Bbsh, voor wat betreft het in dit artikel genoemde jaarverslag, melden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig de van toepassing zijnde bepalingen van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is opgesteld, en of de in artikel 2: 392 lid 1 onder g, van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 391 lid 4 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Arnhem, 16 juni 2016 Flynth Audit B.V. Was getekend drs. A.F.J. Van der Velden RA 92

94 Bijlage Overzicht verhuureenheden Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Huisnummer Woonplaats Woningen Tot Dorpsstraat 34 en 36 Julianastraat 5 Randwijk Leedjes Nijburgsestraat Nijburgsestraat Achterstraat Achterstraat Leedjes Leedjes Leedjes Nijburgsestraat Totaal aantal vooroorlogse woningen Fazantstraat Fazantstraat Fazantstraat Fazantstraat Fazantstraat Fazantstraat Julianastraat Julianastraat Kerkstraat Kievitstraat Kievitstraat Koekoekstraat Korte Molenstraat Merelstraat Merelstraat Nachtegaalstraat Nachtegaalstraat Nachtegaalstraat Nachtegaalstraat Nachtegaalstraat Patrijsstraat 4 19 t/m en 31 1 en , 17 en , 11 en t/m en en t/m en t/m t/m t/m 21 3 t/m 7 2 en 6 2 en 4 12 t/m t/m t/m 8 Randwijk Randwijk Randwijk Randwijk Randwijk Randwijk Beatrixstraat Beatrixstraat Pr. Bernhardstraat Gruttoplein Julianastraat Patrijsstraat Spechtstraat Spechtstraat Spechtstraat Spechtstraat Zwaluwstraat Subtotaal 1 t/m t/m 36 3 t/m 7 1 t/m en 24 1 t/m 7 17 en 19 2 t/m 8 16 t/m 30 3 t/m 9 Randwijk Randwijk Randwijk Randwijk 93

95 Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Huisnummer Woonplaats Woningen Tot Beatrixstraat Beatrixstraat Korte Molenstraat Leeuwerikstraat Lijsterstraat Lijsterstraat Merelstraat Patrijsstraat Spechtstraat Spechtstraat Spechtstraat Zwaluwstraat Zwaluwstraat Zwaluwstraat 2 t/m en t/m en 21 1 t/m t/m 25 8 t/m t/m t/m t/m 14 4 t/m 8 16, 18 en en 21 Randwijk Randwijk Pr. Bernhardstraat Lijsterstraat Lijsterstraat Patrijsstraat Tulpenstraat Zwaluwstraat Zwaluwstraat 35 en 37 4 t/m 8 10 t/m t/m t/m t/m Randwijk Pr. Bernhardstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Gruttoplein Gruttoplein Hyacintenstraat Hyacintenstraat Irisstraat Lijsterstraat Lijsterstraat Lijsterstraat Lijsterstraat Narcissenstraat Past. Nuystraat L. Pasteurstraat Tulpenstraat Tulpenstraat Tulpenstraat Tulpenstraat Subtotaal 19 t/m 31 1 t/m en 21 6 t/m t/m en 8 3 t/m t/m 19 7 t/m t/m t/m t/m 59 1 t/m 5 9 t/m 19 8 t/m 22 1 t/m 15 4, 5 en t/m 22 Randwijk 94

96 Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Huisnummer Woonplaats Woningen Tot Anemoonstraat Anemoonstraat Ausemsstraat Ausemsstraat Dahliastraat Dahliastraat Kon. Emmastraat Kon. Emmastraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat V/d Hoonaardstraat V/d Hoonaardstraat Hyacintenstraat Hyacintenstraat Hyacintenstraat Irisstraat Irisstraat Kerkstraat Leliestraat Leliestraat L. Pasteurstraat G. Petersstraat G. Petersstraat Poelmanstraat Poelmanstraat Poelmanstraat Poelmanstraat Ranonkelstraat Ranonkelstraat De Rauwendaal De Rauwendaal Wilhelminastraat 1 t/m 13 2 t/m t/m 64 1 t/m 35 2 t/m 30 1 t/m 19 2 t/m t/m t/m t/m 40 7 t/m t/m 42 2 t/m 6 18 t/m t/m 40 1 t/m 5 6 t/m t/m 56 1 t/m 15 2 t/m 16 3 t/m 27 1 t/m 9 2 t/m 10 3 t/m t/m 6 10 t/m 26 2 en 4 8 t/m 14 5 t/m 19 6 t/m 20 4 t/m 12 Randwijk Randwijk Randwijk Randwijk De Vriesstraat 9 Elst De Hul De Nijstad De Slikkenburg 2 t/m 6 1 t/m 5 14 en 16 De Hul De Hul De Nijstad De Nijstad De Nijstad De Slikkenburg De Slikkenburg 1 t/m 13 8 t/m en 16 2 t/m 12 1 t/m 9 Subtotaal Kon. Emmastraat Kon. Emmastraat Wilhelminastraat 12 t/m t/m 17 Randwijk Randwijk Randwijk 95

97 Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Huisnummer Woonplaats Woningen Tot Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat Eijkmansstraat V/d Hoonaardstraat Rijnstraat Rijnstraat t/m en en 95 Beemdhof Beemdhof Beemdhof Beemdhof De Haantjes De Haantjes De Haantjes Olieakkerstraat Olieakkerstraat Olieakkerstraat Olieakkerstraat Olieakkerstraat 11 en t/m en 28 1 t/m t/m t/m 53 Beemdhof Beemdhof De Bouwert Olieakkerstraat 15 t/m t/m t/m t/m 22 De Bouwert De Bouwert De Bouwert De Bouwert De Haantjes De Haantjes Olieakkerstraat Olieakkerstraat Olieakkerstraat 1 7 t/m en t/m en en Achterstraat Achterstraat Achterstraat Beemdhof Beemdhof 21 t/m t/m 30 De Haantjes De Haantjes 58 t/m t/m 65 Pr. Bernhardstraat Pr. Bernhardstraat Subtotaal 16 t/m en 32 Randwijk Randwijk 96

98 Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Huisnummer Woonplaats Woningen Tot Lemstrastraat 1 t/m 19 Voorsteeghstraat Reuvekampstraat Ausemsstraat 1 en 7 42 t/m t/m 76 Voorsteeghstraat Voorsteeghstraat Reuvekampstraat 4 10 en Reuvekampstraat 34 t/m 38 Tullekenshof 9 en 11 Tullekenshof 10 t/m 20 Reuvekampstraat 27 t/m 33 Cunerahof 4 t/m 38 De Morel Wilhelminastraat Vicarie Vicarie t Höfke Dorpswei De Kleefse Kamp Akeleistraat Akeleistraat Akeleistraat Akeleistraat Akeleistraat Akeleistraat Rozenpad Rozenpad Beatrixstraat Beatrixstraat Beatrixstraat Erfstraat Erfstraat Erfstraat Hyacintenstraat 23 Hyacintenstraat 23 Hyacintenstraat 23 Hyacintenstraat 23 Hyacintenstraat 23 Hyacintenstraat 23 1 t/m t/m 22 2 t/m t/m 64 5 t/m 15 6 t/m en 80 2a t/m 2e 2g 4a t/m 4e 4g en 4h 6a t/m 6e 6g 2 t/m 6 10 t/m 24 1a t/m 1e 1m en 1n 1p, 1r en 1s 2 t/m 8 4a en 4b 6a, 8a en 10a K1a t/m K1f K2a t/m K2f K3 t/m K9 K10a t/m K10f K11a t/m K11f K12 t/m K52 Randwijk Herveld Herveld Herveld Zetten Zetten Zetten Randwijk Randwijk Randwijk Totaal aantal woningen 97

99 Garages Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Nummer Woonplaats Garages Tot Kon. Emmastraat Dahliastraat Dahliastraat Irisstraat Lijsterbesstraat Lijsterbesstraat De Nijstad 2a t/m 2e 2a t/m 2e 37 t/m 47 10a t/m 10e 2 t/m t/m 35 18b t/m 18e Randwijk G. Petersstraat G. Petersstraat Poelmanstraat Kerkstraat Kerkstraat 1c t/m 1h 1j 1a t/m 1f 40 40a t/m 40c Randwijk Randwijk Totaal Bedrijfspanden Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Nummer Woonplaats Aantal Tot Achterstraat De Nijstad 6a 18a Totaal Standplaatsen en woonwagens Adm. nr. complex Registratie nr. rijk Adres Nummer Woonplaats Aantal Tot Standplaatsen Boterhoeksestraat 16 t/m 20 Totaal 98

100 Woningstichting Bezoekadres: Onze Lieve Vrouwestraat 39 Postadres: Postbus ZG Telefoon: Fax: Internet: