De bescherming van beleggers tegen complexe en risicovolle financiële instrumenten

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar De bescherming van beleggers tegen complexe en risicovolle financiële instrumenten Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Claeys Eva (studentennummer: ) Promotor: Prof. Reinhard Steennot Commissaris: Callens Evariest

2 WOORD VAN DANK Waar ik vijf jaar geleden mijn eerste stappen waagde aan de Gentse Rechtenfaculteit, leg ik nu de laatste hand aan mijn Masterproef. Vijf jaren vlogen voorbij waarbij leerrijke ervaringen werden opgedaan, vriendschappen gesmeed en onvergetelijke momenten werden beleefd. Deze Masterproef vormt dan ook in principe het sluitstuk van mijn carrière als rechtenstudent aan Universiteit Gent. Graag zou ik professor Steennot willen bedanken om mij de mogelijkheid te bieden dit interessante onderwerp te behandelen. Als promotor stond hij altijd klaar om mijn vragen te beantwoorden en deinsde hij er niet voor terug mijn Masterproef na te lezen en mij te verzorgen van de nodige feedback. Ook wil ik graag mijn ouders bedanken voor hun onaflatende steun en om mij te stimuleren het beste te geven van mezelf. Zelf een tijdelijke verhuis naar Parijs in het kader mijn Erasmus uitwisseling ontbrak er niet aan. Ook mijn grote zus verdient een woord van dank voor het nalezen van mijn Masterproef en voor de vele aanmoedigende berichtjes. Mijn vrienden verdienen zeker ook een vermelding in dit dankwoord. Stijn, Cara, Jarno, Valerie, Kasper, en Sam ook jullie zou ik graag bedanken voor de vele steun bij het schrijven van deze Masterproef en de mooie momenten die we samen hebben beleefd. Ik denk dat we met onze vele verhalen nog een tijdje zoet zullen zijn om met plezier terug te denken aan deze onvergetelijke tijd. Gent, 10 mei 2017 Eva Claeys

3

4 INHOUDSTAFEL WOORD VAN DANK INLEIDING DEEL I: BEGRIPPENKADER Hoofdstuk I: Situering Hoofdstuk II: De beschermde persoon Afdeling I: De Consument ) Begripsomkadering in de Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming ) Begripsomkadering in het Wetboek Economisch Recht Afdeling II: De Retailbelegger Hoofdstuk III: Complexe financiële instrumenten Afdeling I: Ontstaan van het begrip en legislatieve invulling Afdeling II: Begripsinvulling door de FSMA ) Het vrijwillig Moratorium ) De product bans DEEL II: DE BESCHERMING VAN DE BELEGGER DOOR INFORMATIEVERPLICHTINGEN Hoofdstuk I : Informatieverplichtingen in het consumentenrecht Afdeling I: Van WHPC naar WER ) Toepassingsgebied van de WHPC en de WMPC Algemeen De WMPC als lex generalis ten aanzien van de sectorale financieelrechtelijke regels? Het Citibankarrest: enkele vraagstukken definitief beslecht ) Toepassing van het Wetboek Economisch Recht De moeilijke invulling van het begrip financiële diensten Bepalingen in Boek VI die door de Koning niet van toepassing werden verklaard op bepaalde categorieën van financiële diensten De moeilijke verhouding tussen de bepalingen in Boek VI en de sectorale financiële regelgeving Afdeling II De verhouding van de bepalingen van Boek VI ten opzichte van de MiFIDrichtlijn

5 De informatieverplichtingen in Boek VI versus de inform your customer plicht in de MiFIDrichtlijn Algemeen Misleiding door omissie Sanctionering van oneerlijke handelspraktijken in het WER versus MiFID Bijzonder vraagstuk: onrechtmatige bedingen versus MiFID a) Algemeen b) Standpunt van de FSMA Hoofdstuk II: Informatieverplichtingen in de sectorspecifieke wetgeving Afdeling I : Van ISD naar MiFID Afdeling II: Het toepassingsgebied van de MiFID-richtlijn ) Het toepassingsgebied het personeel toepassingsgebied a) De verstrekker van beleggingsdiensten Vergunningsvoorwaarden Bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden b) De ontvanger van beleggingsdiensten Het materieel toepassingsgebied van de MiFID-Richtlijn Het temporeel toepassingsgebied Het territoriaal toepassingsgebied a) De verstrekker van beleggingsdiensten b) De ontvanger van beleggingsdiensten ) De gedragsregels De zorgplicht of loyauteitsbeginsel Inform your customer a) Algemene verplichting artikel 27 2 Wet Financieel Toezicht b) De informatieplicht in artikel 27 3 Wet Financieel Toezicht De informatie moet tijdig verstrekt worden Wijze waarop de informatie verstrekt dient te worden Know your customer of de ken-uw-cliënt verplichting a) Het inwinnen van informatie b) De Geschiktheidsbeoordeling of suitabilitytest Financiële draagkracht Kennis en ervaring van de cliënt Resultaat geschiktheidsbeoordeling De passendheidsbeoordeling of appropriateness test a) Kennis en ervaring van de cliënt b) Tijdstip passendheidsbeoordeling c) Uitzonderingen en matiging van de passendheidsbeoordeling d) Resultaat passendheidsbeoordeling e) Uitzonderingen op de ken-uw-cliënt verplichting ) De privaatrechtelijke werking van MiFID Afdeling II: MiFID-II en MIFIR ) Achtergrond en doelstellingen ) Procedure en inwerkingtreding ) Toepassingsgebied Beleggingsdiensten en nevendiensten Cliëntenclassificatie ) De gedragsregels

6 De zorgplicht Informatieplicht (inform your customer) a) Informatie over de aard van het beleggingsadvies b) Informatie over de financiële instrumenten, de voorgestelde beleggingsstrategieën en de risico s verbonden aan de belegging c) Informatie over de kosten en bijhorende lasten Ken-uw-cliënt verplichting (know your customer) a) De geschiktheidsbeoordeling b) De passendheidsbeoordeling ) Privaatrechtelijke werking van de gedragregels in MiFID-II Hoofdstuk III: de tendens naar minder omvangrijke informatieverstrekking: de samenvatting van het prospectus en het UCITS-KIID Afdeling I: De samenvatting van het prospectus Toepassingsgebied van de prospectuswet De samenvatting van het prospectus a) Inhoud en de vorm van de samenvatting b) Toekomstperspectieven Afdeling II: Het document essentiële beleggersinformatie in de ICB-wet of UCITS- KIID Hoofdstuk IV : De tendens naar transversale informatieverstrekking: het PRIIP s KID en de (verplichte) informatiefiche in het Transversaal KB Afdeling I: Het PRIIP s essentiële informatiedocument of PRIIP s KID ) Achtergrond van het PRIIP s project ) Het toepassingsgebied van de PRIIPS-verordening ) Het essentiële-informatiedocument of KID Algemeen Inhoud en vorm van het essentiële-informatiedocument Verstrekken van het essentiële-informatiedocument a) Verantwoordelijkheid b) Wijze c) Tijdstip ) Aansprakelijkheid van de PRIIP- ontwikkelaar Afdeling II: De informatiefiche in het Transversaal Koninklijk Besluit ) Achtergrond en doelstellingen ) Toepassingsgebied van het Transversaal KB ) De verplichte informatiefiche Inhoud en vorm a) Algemeen b) Het risicolabel Opstellen en verstrekken van de verplichte informatiefiche aan de niet-professionele cliënt a) Verantwoordelijke voor het opstellen van de verplichte informatiefiche b) Het verstrekken van de verplichte informatiefiche aan de niet-professionele cliënt Goedkeuring van de verplichte informatiefiche door de FSMA ) De vrijwillige informatiefiche

7 DEEL III: PRODUCTTOEZICHT ALS BESCHERMINGSTECHNIEK Hoofdstuk I: Naar een uitgebreide regelgevende bevoegdheid voor de FSMA Afdeling I: Het Moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten ) Achtergrond Toepassingsgebied a) Commercialisering b) Distributeur c) Gestructureerde producten d) Retailbelegger ) Niet-naleving van het Moratorium Afdeling II: De product bans ) Achtergrond ) De eerste product ban Achtergrond Toepassingsgebied ) De tweede product ban Achtergrond Toepassingsgebied a) Consumenten b) Afgeleide instrumenten c) Commercialisering ) Niet-naleving Hoofdstuk II: Producttoezicht in het kader van MiFID II en MIFIR Afdeling I: Achtergrond Afdeling II: Productgoedkeuring in MiFID-II ) Richtlijnen voor productontwikkelaars ) Richtlijnen voor productdistributeurs Afdeling II: Productinterventie ) Productinterventie in MiFIR Interventiebevoegdheden van ESMA en EBA Interventiebevoegdheden van de nationale autoriteiten ) Productinterventie in MiFID-II Hoofdstuk III: Productinterventie in de PRIIP s Verordening Afdeling I : Productinterventie door EIOPA Afdeling II: Productinterventie door de bevoegde autoriteiten

8 DEEL IV: Kritisch onderzoek: Informatieverplichtingen en producttoezicht als beschermingstechnieken Afdeling I: Het informatieparadigma ) Kritiek op de omvang en begrijpelijkheid van de verstrekte informatie ) Tendens naar minder omvangrijke en meer begrijpelijke informatie Afdeling II: Producttoezicht ) Een op nationaal niveau gegroeide praktijk ) Productbans een tweesnijdend zwaard? DEEL V: CONCLUSIE BIBLIOGRAFIE

9 INLEIDING 1. In tijden van lage interesten, mooi weer op aandelenbeurzen en de lastige zoektocht naar enige vorm van rendement, lijkt de overstap naar de financiële markt geen brug te ver. De consument die zich meer en meer op beleggersvoeten begeeft, richt zicht tot de financiële markt op zoek naar een hoger rendement dan wat de traditionele spaarrekening hem kan bieden. Door beleggingsondernemingen wordt gretig ingespeeld op deze vraag naar renderende beleggingen door het aanraden van complexe financiële instrumenten. Waar dergelijke instrumenten voorheen louter bestemd waren voor professionele beleggers, vinden we ze hedendaags meer en meer terug in de beleggingsportefeuille van de niet-professionele belegger. De praktijk leert evenwel dat dergelijke beleggers vaak weinig inzicht hebben in de werking van complexe producten laat staan een goed begrip hebben van de eraan verbonden risico s. Hoog tijd aldus voor een onderzoek naar de bescherming van de belegger tegen dergelijke risicovolle en complexe financiële instrumenten. 2. Deze masterproef is opgebouwd uit vijf delen en vertrekt vanuit drie centrale onderzoeksvragen. De eerste onderzoeksvraag peilt naar het huidige regelgevend kader inzake informatieverplichtingen als techniek ter bescherming van de belegger. Hierbij wordt eveneens gewag gemaakt van een aantal actuele tendensen op het niveau van de beleidsvoering die het Europese en Belgische rechtslandschap kleuren. De tweede centrale onderzoeksvraag tracht het huidig kader van producttoezicht als beschermingstechniek in kaart te brengen. Tot slot wordt in de derde onderzoeksvraag een kritisch onderzoek gevoerd naar de informatieverplichtingen en producttoezicht als technieken ter bescherming van de belegger. In het eerste deel van deze masterproef worden een aantal kernbegrippen toegelicht. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de beschermde persoon en de complexe financiële instrumenten. 3. In het tweede deel van deze masterproef wordt onderzoek gedaan naar informatieverplichtingen als techniek ter bescherming van de belegger. Dit tweede deel wordt opgesplitst in vier kleinere onderzoeksvragen die in respectievelijk hoofdstuk 1 tot hoofdstuk 4 aan bod komen. De retailbelegger die tevens een consument kan zijn in de zin van het Wetboek van Economisch Recht kan de bescherming die hem wordt geboden in consumentenrecht en de sectorspecifieke wetgeving cumuleren. In het eerste hoofdstuk wordt dan ook nagegaan welke bescherming de consumentbelegger geniet op basis van het Wetboek Economisch Recht. Hierbij wordt eveneens een korte zijsprong gemaakt naar de sectorale MiFID en in welke mate zij de verplichtingen opgenomen in het Wetboek Economisch recht aanvult dan wel beperkt. In het tweede hoofdstuk wordt een onderzoek gedaan naar het sectorale regelgevend kader inzake beleggersbescherming. De bekende MiFIDrichtlijn en de op tilde zijnde inwerkingtreding van MiFID-II worden er verder toegelicht. In het derde en vierde hoofdstuk volgt een bespreking van de hierboven genoemde actuele tendensen binnen het

10 kader van informatieverstrekking. In hoofdstuk drie wordt nagegaan hoe de Europese regelgever invulling geeft aan het principe van less is more of de tendens naar minder omvangrijke informatieverstrekking. De samenvatting van het prospectus en het UCITS-KIID vormen hiervan mooie illustraties. Tot slot wordt in het vierde hoofdstuk de tendens naar meer horizontale transversale informatieverstrekking besproken waarbij het op til zijnde PRIIP s KID en de verplichte informatiefiche in het Transversaal Koninklijk Besluit nader worden toegelicht. 4. In het derde deel van deze masterproef wordt producttoezicht en de mogelijkheid tot productinterventie in de retailmarkt als beschermingstechniek onder de loep genomen. 5. In het vierde deel wordt nagegaan in welke mate informatieverplichtingen en producttoezicht als beschermingstechnieken bijdragen tot een betere bescherming van de belegger. Hierbij wordt onder meer onderzoek gedaan naar volgende vragen : in welke mate resulteren de toegenomen informatieverplichtingen in een informationoverload en in hoeverre dragen zij effectief bij tot betere beleggingsbeslissingen? 6. In het vijfde deel wordt tenslotte een conclusie aangereikt waarin de belangrijkste bevindingen uit mijn onderzoek kunnen teruggevonden worden.

11 DEEL I: BEGRIPPENKADER HOOFDSTUK I: SITUERING 7. In de rechtsleer wordt door menig academici en rechtspractici vaak gesproken over de bescherming van de financiële consument. 1 Van de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten of Financial Services and Markets Authority (hierna verkort FSMA) wordt wel eens gesteld dat zij zich in het kader van de Twin - Peaks hervorming voortaan ontfermt over de bescherming van deze financiële consument. In artikel 45 1 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten waarin de desbetreffende bevoegdheden van de FSMA worden geregeld, vinden we de term financiële consument echter niet terug. 2 De financiële wetgeving vormt een buitenbeentje, van een eenvormig begrippenarsenaal is vaak geen sprake. Dit is niet zonder reden. De beschermde partij in het financieel recht is immers niet steeds de retailcliënt in de algemene betekenis van het woord. 3 De bescherming van de consument in het financieel recht is bijgevolg bijzonder complex. Het samen lezen van de sectorspecifieke wetgeving met het horizontaal consumentenrecht dringt zich op. 4 Ook in de rechtsleer wordt van dergelijke complexiteit gewag gemaakt. HOUBEN en VANDERSTRAETEN beschouwen de financiële consument als een kameleon. Hij kan immers de hoedanigheid aannemen van zowel een consument in de strikte consumentrechtelijke zin, maar evengoed deze van spaarder, belegger of verzekeringsnemer en zelf nog andere hoedanigheden. 5 In deze masterproef zal vooreerst het onderscheid gemaakt worden bij de beschermende persoon, tussen de consument en de retailbelegger. Daarna wordt ook het begrip (complexe) financiële instrumenten onder de loep genomen. 1 V. DE SCHRYVER, De rol van de FSMA bij de bescherming van de financiële consument. Aspecten van het toezicht op gestructureerde producten in INSTITUUT FINANCIEEL RECHT (ed.), Financiële regulering in de kering, Antwerpen, Intersentia, 2012, (401) R. STEENNOT, De bescherming van de consument door de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten en het vrijwillig moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten, T.Verz. 2011, dossier nr. 17, (115) L. VAN CAUTER, De bescherming van de financiële consument Een overzicht van het regelgevend kader in H. DAEMS, I. DE MEULENEERE, R. FELTKAMP, C. HOUSSA, en R. STEENNOT (eds.), Bescherming van de consument in het financieel recht la protection du consommateur en droit financier, Antwerpen, Intersentia, 2012, P.CAMBIE, Het consumentenbegrip in de financiële sector in H. DAEMS, I. DE MEULENEERE, R. FELTKAMP, C. HOUSSA, en R. STEENNOT (eds.), Bescherming van de consument in het financieel recht la protection du consommateur en droit financier, Antwerpen, Intersentia, 2012, R. HOUBEN en D. VANDERSTRAETEN, De bescherming van de financiële consument door de FSMA, DCCR 2016, nr. 111, (21) 21.

12 HOOFDSTUK II: DE BESCHERMDE PERSOON Afdeling I: De Consument 1) Begripsomkadering in de Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming 8. Het begrip consument, zoals gehanteerd in de voormalige Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming 6 genoot een strenge invulling. Als consument werd beschouwd : iedere natuurlijke persoon die, uitsluitend voor niet-beroepsmatige doeleinden, op de markt gebrachte producten verwerft of gebruikt. 7 Opdat men als natuurlijk persoon de hoedanigheid van consument kon aannemen, was aldus vereist dat men uitsluitende handelde voor niet beroepsmatige doeleinden. De WMPC maakte gebruik van het bestemmingscriterium waarbij men diende na te gaan of de betrokken persoon de verworven goederen voor private dan wel beroepsdoeleinden gebruikte. 8 Bijgevolg kon een persoon enkel een consument zijn in de zin van de WMPC indien deze het betrokken product (de financiële dienst), voor uitsluitend niet beroepsmatige doeleinden gebruikte. Wanneer men een product deels voor private en deels voor professionele doeleinden gebruikte dan was de betrokken persoon geen consument. 9 Of het goed of de dienst bestemd was voor privé-gebruik kon men nagaan vanuit de objectieve bestemming van het product of aan de hand van de subjectieve intentie van de verkrijger. 10 2) Begripsomkadering in het Wetboek Economisch Recht 9. Door de wet van 21 december houdende invoeging van boek VI Markpraktijken en Consumentenbescherming werd de voormalige WMPC opgeheven. Op 31 mei 2014 trad het nieuwe Boek VI Marktpraktijken en consumentenbescherming van het Wetboek van Economisch Recht in werking. Het toepassingsgebied van Boek VI wordt bepaald door de definities die in Boek I zijn opgenomen. In artikel I.1,2 van het Wetboek van Economisch Recht definieert men het begrip consument als : iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, 6 Wet 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april 2010 (hierna: WMPC). 7 Art. 2, eerste lid, 3 WMPC. 8 L. VAN CAUTER, De bescherming van de financiële consument Een overzicht van het regelgevend kader in H. DAEMS, I. DE MEULENEERE, R. FELTKAMP, C. HOUSSA, en R. STEENNOT (eds.), Bescherming van de consument in het financieel recht la protection du consommateur en droit financier, Antwerpen, Intersentia, 2012, (13) R. STEENNOT, De bescherming van de consument door de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten en het vrijwillig moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten, T.Verz. 2011, dossier nr. 17, (115) P. CAMBIE, Het consumentenbegrip in de financiële sector in H. DAEMS, I. DE MEULENEERE, R. FELTKAMP, C. HOUSSA, en R. STEENNOT (eds.), Bescherming van de consument in het financieel recht la protection du consommateur en droit financier, Antwerpen, Intersentia, 2012, (41) Wet 21 december 2013 houdende invoeging van boek VI Marktpraktijken en consumentenbescherming in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan boek VI, en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan boek VI, in de boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, BS 30 december

13 bedrijfs,- ambachts of beroepsactiviteit vallen. 12 De opmerkzame lezer merkt meteen dat het niet langer vereist is dat de natuurlijke persoon uitsluitend voor niet beroepsmatige doeleinden handelt. De wetgever voerde deze wijziging door ter navolging en ter omzetting van de definitie van consument in de Richtlijn /83/EU De overschakeling van de WMPC naar het WER heeft het consumentenbegrip bijgevolg verruimd. Daarnaast blijft het zo dat enkel natuurlijke personen consumenten kunnen zijn. Rechtspersonen, inclusief de VZW en de stichting, vallen aldus buiten het toepassingsgebied van het WER. 15 Desalniettemin kan een particulier die tevens ondernemer is in het WER, toch beschouwd worden als consument. Dit is het geval indien deze handelt in de hoedanigheid van ondernemer maar niet in het kader van het duurzaam nastreven van een economisch doel. Een particulier die dus deels voor professionele en deels voor niet-professionele doeleinden handelt, kan voortaan de kwalificatie als consument genieten. 16 Hoewel het handelen voor niet beroepsmatige doeleinden niet wordt gedefinieerd, wordt de invulling ervan wel deels bepaald door zijn tegenhanger, namelijk het begrip onderneming waarbij men verwijst naar het duurzaam nastreven van een economisch doel. 17 Net zoals bij het begrip onderneming zal tevens in hoofde van de consument de aard van de handeling bepalend zijn voor het al dan niet beroepsmatig karakter ervan. 18 Afdeling II: De Retailbelegger 11. Een belangrijk onderdeel van de bescherming van de financiële consument vormt de bescherming die hem wordt geboden in de hoedanigheid van belegger. 19 Deze bescherming wordt hoofdzakelijk gerealiseerd door de MiFID-richtlijn. 20 De retailbelegger is een belegger die men niet kan beschouwen als een professionele cliënt in de zin van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de 12 Art. I.1,2 Wetboek van economisch recht 28 februari 2013, BS 29 maart 2013 (hierna : WER). 13 Art. 2, (1) Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten tot wijziging van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad, Pb.L. 22 november 2011, afl. 304, 72 (hierna: Richtlijn Consumentenrechten). 14 G. STRAETMANS, Consumentenbescherming en marktpraktijken in het wetboek van economisch recht, TPR 2015, (1316) R. HOUBEN en D.VANDERSTRAETEN, De bescherming van de financiële consument door de FSMA, DCCR 2016, nr. 111, (21) B. KEIRSBILCK, Update marktpraktijken & bescherming van consumenten, Themis 2014, nr. 91, Artikel I.1, 1 WER. 18 G. STRAETMANS, Consumentenbescherming en marktpraktijken in het wetboek van economisch recht, TPR 2015, (1316) R. HOUBEN en D. VANDERSTRAETEN, De bescherming van de financiële consument door de FSMA, DCCR 2016, nr. 111, (21) Richtlijn 2004/39/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 april 2004 betreffende markten voor financiële instrumenten tot wijziging van de richtlijnen 85/611/EEG en 93/6/EEG van de Raad en van de richtlijn 2000/12/EG van het Europees Parlement en de Raad en houdende intrekking van richtlijn 93/22/EEG van de Raad, Pb.L. 30 april 2004, afl. 145, 1-44 (hierna: MIFID)

14 financiële sector en de financiële diensten. 21 Hij geniet het hoogste beschermingsniveau in de MiFIDrichtlijn. Deze bescherming wordt onder meer verwezenlijkt door gedragsregels die de gereglementeerde ondernemingen moeten naleven bestaande uit informatievoorschriften, de suitability test, de appropriateness test en de waarborg tot optimale uitvoering van effectenorders Bij het omzetten van de MiFID-richtlijn in het Belgisch recht werd door artikel 3 van het Koninklijk Besluit van 27 april ter omzetting van de Europese richtlijn betreffende de markten voor financiële instrumenten het artikel 2 van de Wet Financieel toezicht 24 aangevuld met een punt 28 professionele cliënt en een punt 29 niet-professionele cliënt. Een niet-professionele cliënt is een cliënt die niet als een professionele cliënt wordt behandeld. 25 De professionele cliënt is een cliënt die de nodige ervaring, kennis en deskundigheid bezit om zelfstandig beleggingsbeslissingen te nemen en de door hem gelopen risico s adequaat in te schatten. 26 Vergelijkt men de invulling van het begrip niet-professionele cliënt met het begrip consument, dan merkt men op dat aan het begrip nietprofessionele cliënt een veel ruimere invulling wordt toegekend dan aan de klassieke consument. Personen die handelen in het kader van hun beroepsdoeleinden kunnen toch als retailbelegger worden beschouwd, als voorbeeld kunnen de bekende KMO s gelden. 27 HOOFDSTUK III: COMPLEXE FINANCIËLE INSTRUMENTEN Afdeling I: Ontstaan van het begrip en legislatieve invulling 13. Het begrip financieel instrument werd oorspronkelijk omschreven in artikel 1 1 van de voormalige Wet 28 van 6 april 1995 inzake het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen. 29 De groeiende complexiteit van financiële producten in combinatie met de evoluties op de gereglementeerde markten voor financiële instrumenten en de opkomst van handelsplatformen, resulteerden in de noodzaak de Wet Beleggingsondernemingen aan een grondige wijziging te onderwerpen. Dit gebeurde door de Wet Financieel Toezicht die het begrip financieel instrument (zoals omschreven in de Wet Beleggingsondernemingen) verruimde. Onder meer van grondstoffen 21 R. STEENNOT, Het moratorium op de commercialisering van bijzondere ingewikkelde financiële instrumenten, Bank. Fin.R. 2011, (290) F.M.A. T HART, MiFID Vanuit praktijk en theorie bezien, Amsterdam, NIBE-SVV, 2007, Art. 3 Koninklijk besluit 27 april 2007 tot omzetting van de Europese richtlijn betreffende de markten voor financiële instrumenten, BS 31 mei 2007 (hierna MIFID KB van 27 april 2007). 24 Art. 2 Wet Financieel Toezicht. 25 Art. 2, 29 Wet Financieel Toezicht. 26 R. STEENNOT, De bescherming van de consument door de Autoriteit voor Financiële diensten en Markten en het vrijwillig moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten, T.Verz. 2011, dossier nr. 17, (115) R. STEENNOT, Bescherming van de consument als belegger, TPR 2009, (498) Wet 6 april 1995 inzake het statuut van en het toezicht op de beleggingsonderneming, BS 3 juni 1995 (hierna: Wet Beleggingsondernemingen). 29 A.VAN OEVELEN, De contractuele en de buitencontractuele rechtsbescherming van de particuliere belegger in financiële instrumenten, BFR 2003, (118)

15 afgeleide producten behoorden voortaan tot de noemer financiële instrumenten. 30 Voor de hedendaagse invulling van het begrip financiële instrumenten wordt vaak verwezen naar de opsomming in de Wet Financieel toezicht. Het gaat om elk instrument dat tot één van de volgende categorieën behoort: 1) Effecten 2) Geldmarktinstrumenten 3) Rechten van deelneming in instellingen voor collectieve belegging 4) Opties, futures, swaps, rentetermijn-contracten en andere derivatencontracten die betrekking hebben op effecten, valuta, rentevoeten of rendementen, of andere afgeleide instrumenten, financiële indexen of maatstaven en die kunnen worden afgewikkeld door middel van materiële aflevering in contanten 5) Opties, futures, swaps, rentetermijn-contracten en andere derivatencontracten die betrekking hebben op grondstoffen en in contanten moeten of mogen worden afgewikkeld naar keuze van één van de partijen 6) Opties, futures, swaps en andere derivatencontracten die betrekking hebben op grondstoffen en kunnen worden afgewikkeld door middel van materiële levering 7) Andere niet in het voorgaande punt vermelde opties, futures, swaps, termijncontracten en andere derivatencontracten die betrekking hebben op grondstoffen en die kunnen worden afgewikkeld door middel van materiële levering en niet voor commerciële doeleinden bestemd zijn, en die kenmerken van andere afgeleide instrumenten hebben waarbij in het bijzonder gelet wordt of de clearing en afwikkeling via erkende centrale tegenpartijen geschiedt en of er sprake is van margin calls 8) Afgeleide instrumenten voor de overdracht van kredietrisico 9) Financiële contracten ter verrekening van verschillen 10) Opties, futures, swaps, rentetermijncontracten en andere derivatencontracten met betrekking tot klimaatvariabelen, vrachttarieven, emissievergunningen, inflatiepercentages of andere officiële economische statistieken, en die contant of op verzoek van één van de partijen moeten kunnen worden afgewikkeld, alsmede andere derivatencontracten met betrekking tot activa, rechten, verbintenissen, indices en maatregelen dan deze vermeld in punt 1 die de kenmerken van andere afgeleide financiële instrumenten bezitten, waarbij in het bijzonder wordt gelet of zij op een gereglementeerde markt of MTF worden verhandeld, de clearing en afwikkeling via erkende centrale tegenpartijen geschiedt en of er regelmatig sprake is van margin calls 11) Andere waarden of rechten aangeduid door de Koning op advies van de FSMA en de Bank, in voorkomend geval voor de toepassing van de bepalingen die Hij aanwijst S. KIERSZENBAUM, en F. TANGHE, Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, BFR 2002, (323) Art. 2, 1 Wet Financieel Toezicht

16 In tegenstelling tot de financiële instrumenten krijgt het begrip effecten wel een eensluidende definitie in artikel 2 Wet Financieel Toezicht. 32 Artikel 2, 31 definieert effecten als : alle categorieën op de kapitaalmarkt verhandelbare waardepapieren, betaalinstrumenten uitgezonderd, zoals: a) Aandelen in vennootschappen en andere met aandelen in vennootschappen, partnerships of andere entiteiten gelijk te stellen waardepapieren, alsmede aandelencertificaten b) Obligaties en andere schuldinstrumenten, alsmede certificaten betreffende dergelijke effecten c) Alle andere waardepapieren die het recht verlenen die effecten te verwerven of te verkopen of die aanleiding geven tot een afwikkeling in contanten waarvan het bedrag wordt bepaald op grond van effecten, valuta s rentevoeten of rendementen, grondstoffenprijzen of andere indexen of maatstaven 33 Afdeling II: Begripsinvulling door de FSMA 14. Aan het begrip financieel instrument kan men aldus geen eensluidende definitie toekennen. Dit geldt a fortiori voor complexe financiële instrumenten. De FSMA biedt echter meer duidelijkheid. In haar Moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde financiële instrumenten geeft de FSMA aan welke financiële instrumenten als bijzonder ingewikkeld worden beschouwd. Daarnaast vaardigde de FSMA op 3 april 2014 en 26 mei 2016 twee reglementen uit waarbij de commercialisering van welbepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten worden verboden. Deze worden hier verkort aangeduid als product bans 34. Hierbij biedt de FSMA tevens duidelijkheid over welke financiële instrumenten worden beschouwd als te complex en niet geschikt om aan de retailbelegger te commercialiseren. In het kader van dit hoofdstuk wordt slechts een korte toelichting gegeven bij het Moratorium en de zogenaamde product bans aangezien zij verder in deze masterproef uitgebreid worden besproken onder het deel Producttoezicht als beschermingstechniek. 1) Het vrijwillig Moratorium 15. In haar vrijwillig Moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten (hierna: Moratorium) vraagt de FSMA aan de financiële sector zich te engageren geen gestructureerde producten te commercialiseren aan retailbeleggers die als bijzonder ingewikkeld worden aangemerkt. 35 Een gestructureerd product is volgens de FSMA een 32 Art. 2 Wet Financieel Toezicht. 33 Art. 2, 31 Wet Financieel Toezicht. 34 Term gehanteerd door COLAERT en PEETERS in V. COLAERT, en M. PEETERS, Recente wijzigingen inzake beleggersbescherming, Themis 2014, (135) 138, die ik verder in mijn masterproef zal hanteren om te verwijzen naar de FSMA reglementen van respectievelijk 3 april 2014 en 26 mei Mededeling FSMA 20 juni 2011 betreffende het moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten, pag. 1, consulteerbaar op (hierna : FSMA Moratorium)

17 beleggingsproduct (beleggingsinstrument, recht van deelneming uitgegeven door een ICB, verzekeringscontract of deposito) dat een derivatencomponent omvat en waarvan de terugbetaling of de opbrengsten volgens een formule afhangen van de evolutie van een of meerdere onderliggende waarden. 36 Hieronder vallen onder meer (1) producten die geïndiceerd zijn op aandelenmandjes, (2) producten waarvan de derivatencomponent indexgebonden is, (3) Autocallables en (4) Reverse convertibles op aandelen of indexen 37 Daarnaast wordt door de FSMA ook aangegeven wanneer een gestructureerd product een bijzonder ingewikkeld karakter vertoont. Om dit na te gaan moet het product getest worden aan vier cumulatieve criteria die door de FSMA werden uitgevaardigd. Wordt aan één criterium niet voldaan, dan wordt het product als bijzonder ingewikkeld beschouwd. 38 Het betreffen volgende criteria (1) de toegankelijkheid van de onderliggende waarde, (2) de begrijpelijkheid van de strategie van het product, (3) de begrijpelijkheid van de berekeningsformule en (4) de transparantie over kosten, kredietrisico en marktwaarde. 39 2) De product bans 16. In haar eerste product ban van 3 april 2014 duidt de FSMA specifieke financiële instrumenten aan die niet geschikt zijn voor de commercialisering aan de niet-professionele cliënt wegens hun te complexe karakter. 40 De FSMA verbiedt de commercialisering aan niet-professionele cliënten van: 1) een verhandelde levensverzekering of een financieel product waarvan het rendement, rechtstreeks of onrechtstreeks afhangt van een of meerdere verhandelde levensverzekeringen 2) een financieel product waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks afhangt van virtueel geld 3) een beleggingsinstrument dat geen recht van deelneming in een instelling voor collectieve belegging is waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks afhangt van een alternatieve instelling voor collectieve belegging die belegt in een of meerdere niet-conventionele activa 4) een tak 23 verzekering, verbonden met een intern fonds dat rechtstreeks of onrechtstreeks belegt in een of meerdere niet conventionele activa, of waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks afhangt van een alternatieve instelling voor collectieve belegging die belegt in een of meerdere nietconventionele activa FSMA Moratorium, pag FSMA Moratorium, pag FSMA Moratorium, pag FSMA Moratorium, pag Koninklijk Besluit 24 april 2014 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten, BS 20 mei 2014, Artikel 2, Koninklijk Besluit 24 april 2014 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan nietprofessionele cliënten, BS 20 mei

18 17. Het gaat om financiële producten die op bijzondere activa worden gepromoot als tegelijkertijd goed renderende en veilige producten en die los staan van de financiële markten. In werkelijkheid zijn deze producten eerder speculatief van aard, zeer complex en uitermate moeilijk in te schatten voor de niet-professionele cliënt De tweede product ban van 26 mei 2016 kwam tot stand naar aanleiding van de vaststelling door de FSMA dat bepaalde soorten van zeer risicovolle financiële derivaten bij het publiek in België worden gecommercialiseerd via elektronische handelsplatformen. In ons huidig tijdperk van lage rentevoeten beloven dergelijke financiële derivaten hoge rendementen. 43 De FSMA voorziet dan ook in een verbod tot commercialisering van dergelijke derivaten via elektronische handelssystemen indien zij: 1) Binaire opties zijn 2) Een looptijd hebben van minder dan één uur, de termijnen waarmee de looptijd van het instrument eventueel verlengd kunnen worden buiten beschouwing gelaten; of 3) Rechtsreeks of onrechtstreeks een hefboomeffect inhouden Koninklijk Besluit van 24 april 2014 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten, BS 20 mei 2014, Koninklijk Besluit 21 juli 2016 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten tot omkadering van de commercialisering van bepaalde financiële derivaten bij consumenten, BS 8 augustus 2016, pag Artikel 2, 1-3 Koninklijk Besluit 21 juli 2016 tot goedkeuring van het reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten tot omkadering van de commercialisering van bepaalde financiële derivaten bij consumenten, BS 8 augustus

19 DEEL II: DE BESCHERMING VAN DE BELEGGER DOOR INFORMATIEVERPLICHTINGEN HOOFDSTUK I : INFORMATIEVERPLICHTINGEN IN HET CONSUMENTENRECHT Afdeling I: Van WHPC naar WER 19. De voormalige wet betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en de bescherming van de consument van 14 juli (WHPC) werd vervangen door de hierboven genoemde WMPC. De WMPC werd op zijn beurt vervangen door het nieuwe Boek VI van het WER. Hierna wordt kort de evolutie van de Wet Handelspraktijken naar het WER geschetst zoals we dit hedendaags kennen waarbij wordt gefocust op de toepassing ervan op financiële instrumenten. 1) Toepassingsgebied van de WHPC en de WMPC Algemeen 20. In artikel 1, laatste lid van de voormalige WHPC 46 werden effecten en andere financiële instrumenten zoals vermeld in de Wet betreffende de financiële transacties en de financiële markten van 4 december 1990, 47 van het toepassingsgebied uitgesloten. Van een volledige uitsluiting van de bepalingen van de WHPC op effecten en financiële instrumenten was echter geen sprake. 48 In artikel 1 van de WHPC werd de mogelijkheid voorzien voor de Koning om sommige bepalingen van de WHPC van toepassing te verklaren op effecten en andere financiële instrumenten. Dit gebeurde met artikel 2,1 49 van het voormalige Koninklijk Besluit van 5 december 2000 waarbij sommige bepalingen van de wet van 14 juli 1991 betreffende handelspraktijken van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden. 50 Het twintigjarig bestaan van de WHPC verliep niet vlekkeloos. Talloze keren werd de wet aangepast op initiatief van de Belgische regelgever of ten gevolge van het van toepassing worden van Europese regelgeving. Het resultaat was een onleesbaar geheel. De WHPC werd dan ook vervangen door de Wet van 6 april 2010 betreffende de Marktpraktijken en Consumentenbescherming hierboven naar verwezen als WMPC. 51 Naar analogie 45 Wet 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, BS 29 augustus 1991 (hierna: WHPC). 46 Art.1 WHPC. 47 Wet 4 december 1990 betreffende de financiële transacties en de financiële markten, BS 22 december V. COLAERT, De Wet Handelspraktijken en diensten in verband met financiële instrumenten en effecten. Hoe ver reikt de uitsluiting van artikel 1, laatste lid W.H.P.C.?, DCCR 2009, nr. 82, (51) Art. 2, 1 Koninklijk besluit 5 december 2000 waarbij sommige bepalingen van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, van toepassing worden verklaard op financiële instrumenten, effecten en waarden, BS 3 januari R. STEENNOT m.m.v. S. DEJONGE, Handboek consumentenbescherming en handelspraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2007, V. COLAERT, Financiële diensten en de Wet Marktpraktijken. Enkele knelpunten in Financiële regulering in de kering, Antwerpen, Intersentia, 2012, (219)

20 met de WHPC behoorden effecten en andere financiële instrumenten ook niet tot het toepassingsgebied van de nieuwe WMPC. 52 Dit moet genuanceerd worden, aangezien ook in de WMPC aan de koning de bevoegdheid werd toegekend diverse bepalingen van de WMPC van toepassing te verklaren op voornoemde effecten en andere financiële instrumenten of op categorieën daarvan. 53 Deze van toepassing zijnde bepalingen vonden we eveneens terug in het KB van 5 december Dit was het gevolg van artikel WMPC dat bepaalde dat de vroegere bepalingen genomen in uitvoering van de WHPC, voor zover zij niet strijdig waren met de nieuwe WMPC, moesten behouden worden. 54 De WMPC als lex generalis ten aanzien van de sectorale financieelrechtelijke regels? 21. Naar de WHPC werd vaak verwezen als lex generalis ten aanzien van de specifieke en sectorale financieelrechtelijke regelgeving. De vraag heerste of men aan de WMPC, die de WHPC verving, dezelfde functie kon toekennen. Dit blijkt geen evidentie. Financieelrechtelijke sectorale regelgeving heeft immers vaak als kenmerk een omzetting te zijn van Europese richtlijnen waarbij maximale harmonisatie wordt nagestreefd. De hiërarchie der rechtsnormen vermeed in een dergelijk geval dat men de WMPC kon beschouwen als een lex generalis wanneer deze hetzelfde toepassingsgebied als de sectorspecifieke wetgeving bestreek. Als laatste was de beschermingsradius van de specifieke financieel rechtelijke wetgeving niet dezelfde als deze van het consumentenbegrip in de WMPC. 55 Het Citibankarrest: enkele vraagstukken definitief beslecht 22. De vraag naar de functie van de WMPC als lex generalis en de reikwijdte van de uitsluiting van effecten en andere financiële instrumenten van het toepassingsgebied van de wet, werd definitief beslecht in het Citibankarrest. In het arrest werd bepaald dat hoewel effecten en andere financiële instrumenten werden uitgesloten van het toepassingsgebied van de WHPC (later WMPC), dat dit niet gold voor de financiële diensten met betrekking tot financiële instrumenten. Met betrekking tot de moeilijke verhouding tussen de consumentenrechtelijke regels en de sectorspecifieke wetgeving stelt het Citibankarrest dat de aanname van specifieke financieelrechtelijke wetgeving, de toepassing van de WHPC (daarna WMPC) niet uitsloot. De WHPC beoogde immers alle consumenten te beschermen, ook zij die het voorwerp uitmaakten van financiële diensten. Bijgevolg moesten beide wetten complementair worden toegepast Artikel 3 1 WMPC. 53 Artikel 3 1 tweede lid WMPC. 54 Artikel WMPC; V. COLAERT, De meerlagige rechtsverhouding financiële instelling belegger- de complexe verhouding tussen de MiFID gedragsregels en het consumentenrecht, Themis 2010, nr. 64, (1) V. COLAERT, Financiële diensten en de Wet Marktpraktijken. Enkele knelpunten in INSTITUUT FINANCIEEL RECHT, Financiële regulering in de kering, Antwerpen, Intersentia, 2012, (221) Bruxelles (11 e ch.) 21 mai 2012, Dr.pén.entr. 2012,

21 2) Toepassing van het Wetboek Economisch Recht 23. Hoewel met het Citibankarrest al enkele zaken werden uitgeklaard, veegt het Wetboek Economisch recht de discussiepunten definitief van de baan. In het nieuwe WER behoren financiële instrumenten voortaan tot het toepassingsgebied van Boek VI en dit geldt a fortiori voor de financiële diensten die verbonden zijn aan deze financiële instrumenten. 57 De moeilijke invulling van het begrip financiële diensten 24. In artikel I.8, 18 van het Wetboek Economisch Recht wordt het begrip financiële dienst omschreven als iedere dienst van bancaire aard of op het gebied van kredietverstrekking, verzekering, individuele pensioenen, beleggingen en betalingen. 58 De definitie is bijzonder ruim, ook de emittent die zijn aandelen of obligaties te koop of ter inschrijving aanbiedt, verricht een financiële dienst in de zin van het Wetboek Economisch Recht. 59 Daarnaast omvat het begrip financiële dienst niet alleen de financiële instrumenten 60 maar ook de beleggingsinstrumenten in de zin van de Prospectuswet Men mag de term financiële dienst echter niet verkeerd begrijpen. Zoals hierboven aangehaald zijn financiële instrumenten wel degelijk financiële diensten maar zij zijn geen diensten in de zin van artikel I.1,5 WER zijnde elke prestatie verricht door een onderneming in het kader van haar professionele activiteit of in uitvoering van haar statutair doel. 63 Het wordt nog complexer met de definitie van product opgenomen in artikel I.1,4 WER dat goederen en diensten, onroerende goederen, rechten en verplichtingen 64 omvat. Als kers op de taart omvat de eerder aangehaalde definitie van financiële dienst in de zin van artikel I.8,18 ook de financiële producten in de zin van artikel 2,39 Wet Financieel Toezicht. Het betreft alle spaar-, beleggings-, of verzekeringsproducten Bij het lezen van de bepalingen in het WER dient men aldus een goed onderscheid te maken tussen dienst en product in het kader van het algemeen definiërend deel van 57 R. STEENNOT en E. TERRYN, De nieuwe bepalingen uit boek VI van het Wetboek Economisch Recht: een eerste commentaar, DCCR 2014, nr. 104, (3) Art. I.8.18 WER. 59 Wetsontwerp houdende invoeging van Boek VI Marktpraktijken en consumentenbescherming in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan boek VI, en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan boek VI, in de boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, Parl. St. Kamer, , nr /001, Zoals omschreven in artikel 2,1 Wet Financieel Toezicht. 61 Art. 4 1 Wet op de openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt, BS 21 juni Wetsontwerp houdende invoeging van Boek VI Marktpraktijken en consumentenbescherming in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan boek VI, en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan boek VI, in de boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, Parl. St. Kamer, , nr /001, 12-13, zie infra randnummer Art. I.1.5 WER. 64 Art. I.1.4 WER. 65 Art. 2,39 Wet Financieel Toezicht. 66 Art. I.8, 18 WER

22 het WER 67 en de financiële dienst die een eigen definitie kreeg 68 in navolging van de Richtlijn betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten. De Europese invulling van het begrip financiële dienst werd integraal overgenomen in de Belgische rechtsorde. 69 Tot slot dient men ook op te merken dat de definitie van financiële diensten zoals bepaald in Artikel I.8, 18 WER veel ruimer is dan de definitie van beleggingsdiensten- en activiteiten in artikel 4(2) MiFID-richtlijn. 70 Bepalingen in Boek VI die door de Koning niet van toepassing werden verklaard op bepaalde categorieën van financiële diensten. 25. In artikel VI.1, 2 WER werd aan de Koning de mogelijkheid geboden om bij Koninklijk Besluit voor één of meerdere categorieën van financiële diensten bijzondere regels vast te stellen of af te wijken van de toepasselijke bepalingen van Boek VI. WER 71 Dit gebeurde met het Koninklijk Besluit van 23 maart Voor vier bepalingen uit boek VI werd voorzien in een afwijking. Artikel VI.3, 2 WER betreffende de prijsaanduiding bij het aanbieden van homogene diensten, vindt geen toepassing op de prijs van beleggingsinstrumenten die te koop of ter inschrijving worden aangeboden indien de prijs niet op voorhand is bepaald. 73 Het verbod op misleidende omissies vervat in artikel VI.99 WER 74 blijft echter onverminderd gelden. 75 Artikel VI.5 WER dat de verplichting inhoudt om prijzen ten aanzien van consumenten in euro te vermelden, is niet van toepassing op financiële producten uitgedrukt in een ander devies dan euro. Dit geldt echter niet voor de lasten en kosten verbonden aan deze financiële producten, die men mag uitdrukken aan de hand van een percentage van de prijs van 67 T. BAES, Boek VI WER-Marktpraktijken en consumentenbescherming: streven naar een maximaal behoud van de WMPC, T.B.H. 2014, (757) Wetsontwerp houdende invoeging van Boek VI Marktpraktijken en consumentenbescherming in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan boek VI, en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan boek VI, in de boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, Parl. St. Kamer, , nr /001, Art. 2, b) Richtlijn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten en tot wijziging van de richtlijnen 90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, Pb.L. 9 oktober 2002, afl. 271, Art. 4(2) MiFID; G. SCHAEKEN WILLEMAERS, Client protection under Belgian law: recent developments in information duties, product intervention and beyond, International revieuw of financial services 2014, (58) Art. VI.1 2 WER. 72 Koninklijk Besluit 23 maart 2014 tot het nemen van bijzondere maatregelen en tot afwijken van sommige bepalingen van boek VI van het Wetboek van economisch recht voor bepaalde categorieën van financiële diensten, BS 3 april Art. 2 Koninklijk Besluit tot het nemen van bijzondere maatregelen en tot afwijken van sommige bepalingen van boek VI van het Wetboek van economisch recht voor bepaalde categorieën van financiële diensten 23 maart 2014, BS 3 april Art. VI.99 WER. 75 R. STEENNOT en E. TERRYN, De nieuwe bepalingen uit Boek VI van het Wetboek Economisch Recht: een eerste commentaar, DCCR 2014, nr. 104, (3)