De toepassing van Boek VI WER op de financiële instrumenten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De toepassing van Boek VI WER op de financiële instrumenten"

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar De toepassing van Boek VI WER op de financiële instrumenten Impact op de bescherming van de consument-belegger Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Fien Stepman (studentennr ) Promotor: Prof. dr. Steennot Commissaris: Mevr. H. Tilley

2

3 VOORWOORD Na vijf mooie jaren loopt mijn rechtenstudie aan de Universiteit Gent bijna op zijn einde, met deze onderliggende masterproef als sluitstuk. Via dit voorwoord grijp ik de kans om mijn dank te betuigen aan de vrienden die mijn studententijd gekleurd hebben en de mensen die me bijgestaan hebben tijdens het schrijven van deze masterproef. In de eerste plaats zou ik graag mijn promotor professor Steennot willen bedanken om mij als 11 de man toe te laten in zijn team, waardoor ik de kans kreeg om dit boeiende thema verder uit te spitten. Hij was steeds bereid om mijn masterproef na te lezen en advies te geven, ondanks de deadline niet ver weg meer was. Een uitgebreid dankwoord ben ik verschuldigd aan mijn ouders. Dankzij hun morele en financiële steun heb ik mijn rechtenstudie (bijna) tot een goed eind gebracht. Daarnaast gaven ze mij, als oudste en meest eigenwijze dochter, de vrijheid en het vertrouwen om mijn vleugels uit te slaan. Samen met mijn twee zussen wil ik hen enerzijds bedanken voor hun geduld, begrip en niet-aflatende steun. Anderzijds wil ik me excuseren voor verschillende hectische periodes waarin ik te veel hooi op mijn vork heb genomen. Tot slot richt ik mijn dankwoord naar mijn vrienden. Zij maakten deze vijf jaar werkelijk onvergetelijk. Ze boden het nodige tegengewicht aan lastige studeer- en thesisdagen. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar mijn beste vriend Lennart, tevens mijn lief, om mij daarnaast te steunen en aan het lachen te brengen wanneer ik het soms niet meer zag zitten. Bachte-Maria-Leerne, 17 mei 2016 Fien Stepman

4

5 INHOUD INLEIDING... 1 DEEL 1: Situering financiële instrumenten binnen de regels consumentenbescherming en marktpraktijken... 3 Hoofdstuk 1: Totstandkoming consumentenrecht WHPC en WMPC Boek VI WER... 5 Hoofdstuk 2: Personeel toepassingsgebied Consumentenrecht Verkoper/onderneming Consument Financiële regeling MiFID reglementering Gereglementeerde ondernemingen Classificatie cliënt: niet-professionele cliënt Prospectusreglementering Prospectusplichtige Belegger Instellingen voor Collectieve Beleggingen in effecten Hoofdstuk 3: Materieel toepassingsgebied Materieel toepassingsgebied inzake financiële instrumenten goederen, diensten en producten Financiële diensten en financiële instrumenten Financiële diensten Financiële instrumenten Uitsluiting financiële instrumenten in de WHPC en de WMPC KB 5 december

6 Materieel toepassingsgebied A. Financiële instrumenten Rechten van deelneming in instellingen voor collectieve beleggingen (ICB s) 24 Financiële instrumenten en effecten B. KB niet van toepassing tijdens de looptijd van de uitgifte van financiële instrumenten, effecten en waarden Toepasselijke bepalingen van de WHPC en de WMPC A. Bepalingen van toepassing op rechten van deelneming of effecten van een instelling voor collectieve belegging B. Regels inzake reclame C. Precontractuele informatieverplichting D. Onrechtmatige bedingen E. Afgedwongen aankopen F. Onwettige verkooppraktijken G. Verbod op oneerlijke handelspraktijken H. Vordering tot staking I. Waarschuwingsprocedure en de meeste bepalingen inzake sancties en opsporing en vaststelling van inbreuken Twistpunten Wetswijzigingen en nieuwe artikelen na de inwerkingtreding Willekeurig onderscheid financiële instrumenten en financiële diensten Interpretatie uitsluiting financiële instrumenten A. Discussie rechtsleer B. Citibank arrest Uitsluiting opgeheven in Boek VI WER Financiële diensten principieel binnen het toepassingsgebied Toepasbaarheid Boek VI WER op financiële instrumenten nuanceren KB van 23 maart

7 A. Prijsaanduiding homogene financiële diensten Uitsluiting Nuancering KB Homogene Financiële Diensten B. Prijs vermeld in euro C. Aankondigingen prijsvermindering D. onrechtmatige bedingen Opzegging overeenkomsten onbepaalde duur zonder redelijk opzeggingstermijn Prijs afhankelijk van fluctuaties op de financiële markt Nutteloze bepalingen voor financiële instrumenten DEEL 2: Verhouding met bijzondere financiële wetgeving Hoofdstuk 1: Wijze waarop Boek VI WER en bijzondere regelgeving worden toegepast op financiële instrumenten Lex specialis derogat legi generali Nuancering door maximale harmonisatie van financieelrechtelijke regels Consumentenrecht met nationale oorsprong Richtlijnen inzake marktpraktijken met minimale harmonisatie Richtlijnen inzake consumentenrecht met maximale harmonisatie Uitdrukkelijk geregeld Lex specialis-beginsel met maximale cumulatieve toepassing Hoofdstuk 2: Overlappingen met de specifieke financieelrechtelijke regelgeving Overlappend materieel toepassingsgebied van de MiFID-reglementering Loyauteitsbeginsel Inform your customer Kwaliteit van de informatie Inhoud van de informatie Overlappende materieel toepassingsgebied van de Prospectusreglementering... 71

8 2.1. Inhoud van het prospectus Reclame Overlappend materieel toepassingsgebied van de ICB-reglementering Het prospectus en het document met essentiële beleggersinformatie Reclame Overlappende regels Boek VI WER DEEL 3: Belang en problematiek van de nieuwe toepasselijke bepalingen van Boek VI voor financiële instrumenten Hoofdstuk 1: Primaire markt Algemeen Uitgesloten van de WHPC en de WMPC Binnen het toepassingsgebied Boek VI WER Relevante bepalingen nu ook van toepassing op primaire markt Verbod op onrechtmatige bedingen Algemeen Bedingen die geen toepassing vinden bij financiële instrumenten Financiële instrumenten op gespannen voet met bepaalde onrechtmatige bedingen84 A. Vervroegd terugbetaalbare schuldinstrumenten B. (Omgekeerd) converteerbare obligaties C. Exoneratiebedingen Verbod op oneerlijke handelspraktijken Handelspraktijk Zwarte lijsten misleidende en agressieve handelspraktijken Open norm misleidende en agressieve handelspraktijken A. Algemeen B. Bedrieglijke informatie inzake bepaalde elementen C. Potentieel overgaan tot besluit transactie... 93

9 D. Gemiddelde consument E. Quid professionele toewijding? Catch-all bepaling Bijzonder civielrechtelijke sanctie Transversaal KB Hoofdstuk 2: Primaire en secundaire markt Secundaire markt Gereglementeerde markt OTC-markt Hoedanigheid financiële instelling Algemeen Tussenpersoon Nieuwe toepasselijke bepalingen Informatie van de markt Algemene verplichting van de markt Prijsaanduiding Overeenkomsten met consumenten Algemene bepalingen A. Vereiste van duidelijkheid B. Default-opties Overeenkomst op afstand A. Precontractuele informatie B. Herroepingsrecht Buiten de onderneming van de verkoper gesloten overeenkomsten A. Informatieverplichtingen B. Herroepingsrecht C. Leuren en demarchage van effecten

10 Gezamenlijk aanbod A. Algemeen verbod op gezamenlijk aanbod B. Verbod op gezamenlijk aanbod enkel nog inzake financiële diensten B.1. Nuancering 1: Nieuwe striktere definitie WMPC en Boek VI WER B.2. Nuancering 2: Uitzonderingen op het verbod bij financiële instrumenten116 Financiële diensten die een geheel vormen Financiële diensten en kleine goederen en diensten Financiële diensten en voorwerpen waarop reclameopschriften zijn aangebracht B.3. Nuancering 3: Beperkt toepassingsgebied B.4. Nuancering 4: Conflicterende regelgeving Ongewenste communicatie Het toezicht en de bijzondere sanctieapparaat BESLUIT BIBLIOGRAFIE

11 INLEIDING 1. Het beleggen in de 21 e eeuw is niet langer voorbehouden voor de economische top van de samenleving. Financiële instrumenten worden alsmaar toegankelijker voor het ruimere publiek, de modale burger, de consument. Aan de andere kant, en mede door de ruimere toegang, verruimd het scala aan financiële instrumenten, waaronder ook de complexe afgeleide instrumenten. Toch blijven financiële instrumenten niet altijd makkelijk te begrijpen, er heerst vaak een gebrek aan kennis bij de consument-belegger. Het is daarom noodzakelijk dat de consument-belegger afdoende beschermd wordt tegen misbruik van financiële dienstverleners en uitgevende ondernemingen. Binnen de financiële sector komen er vanuit Europees niveau alsmaar meer wetgevende initiatieven om de belegger te beschermen. De belangrijkste bescherming binnen de financieelrechtelijke sector zijn de MiFID reglementering, de Prospectusreglementering, en de ICB-reglementering. Aangezien de belegger tevens een consument kan zijn in het licht van Boek VI WER, kan de consument-belegger naast de bescherming binnen de specifieke regelgeving van de financiële sector tevens genieten van de bescherming binnen de consumentenregeling in Boek VI WER. 2. De onderzoeksvraag van deze masterproef is wat de impact van de toepassing van Boek VI WER op financiële instrumenten is op de bescherming van de consument-belegger. Alvorens in deel 3 de materieelrechtelijke beschermingsbepalingen te bespreken die recent van toepassing zijn verklaard op financiële instrumenten, zal de impact op verschillende wijzen genuanceerd moeten worden. 3. In het eerste deel wordt het toepassingsgebied van de consumentenregels besproken. Ten eerste wordt het personeel toepassingsgebied van naderbij bekeken, met de focus op de vergelijking met de verschillende beschermingsradius die de financieelrechtelijke regelgeving hanteert. Daarnaast wordt het materieel toepassingsgebied toegelicht. Er wordt op een eliminerende wijze te werk gegaan. Dit wil zeggen dat in dit deel enkel verder wordt ingegaan op de bepalingen die geen verdere of nieuwe invloed hebben op de bescherming van de consument-belegger en wat de reden hiervoor is. Ten eerste zal er nagegaan worden welke bepalingen voor Boek VI WER al van toepassing waren verklaard op financiële instrumenten. Voor de inwerkingtreding van Boek VI WER vielen financiële instrumenten buiten het materieel toepassingsgebied. De reden hiervoor was dat specifieke financieelrechtelijke wetgeving voldoende bescherming bood. Toch kon de consument-belegger zich op de consumentrechtelijke regels beroepen voor zover de Koning ze van toepassing had verklaard 1

12 op financiële instrumenten. Vervolgens bekijken we de bepalingen die in Boek VI uitgesloten zijn met betrekking tot financiële instrumenten, want Boek VI WER gooide het over een andere boeg. De financiële diensten, met inbegrip van financiële instrumenten, werden principieel van toepassing verklaard. Opnieuw kan de Koning in uitzonderingen voorzien voor bepaalde categorieën van financiële diensten. Aangezien in deze masterproef de vraag wordt gesteld wat nu juist de impact is van deze toepassingsuitbreiding in Boek VI WER, zullen de bepalingen die al van toepassing waren en de bepalingen die door de Koning worden uitgesloten voor financiële instrumenten een eerste verzwakking van de impact uitmaken. Tenslotte worden de bepalingen die nutteloos zijn ten aanzien van financiële instrumenten opgesomd. 4. Zowel het personeel als het materieel toepassingsgebied overlapt gedeeltelijk met de verschillende beschermingsreglementeringen uit de financiële sector, waardoor verschillende situaties die beschermd worden door Boek VI WER reeds beschermd werden door financieelrechtelijke reglementering. Zowel het feit dat de consument-belegger reeds bescherming genoot via andere wetgeving als de manier waarop Boek VI WER zich verhoudt ten opzichte van deze overlappende financieelrechtelijke reglementering nuanceert of verzwakt de impact van de toepassingsuitbreiding van Boek VI WER op financiële instrumenten. De vraag wordt gesteld of gelijkaardige overlappende regelgeving cumulatief kunnen worden toegepast. Ook kunnen de verschillende regelgevingen tegenstrijdigheden bevatten, waardoor er onderzocht moet worden welke regelgeving voorrang krijgt. In welke mate de financieelrechtelijke regels overlappen met Boek VI WER en hoe de regels zich verhouden ten opzichte van elkaar, zal in deel 2 besproken worden. 5. In deel 3 zal uiteen gezet worden welke specifieke bepalingen recentelijk van toepassing zijn verklaard op de financiële instrumenten en wat de gevolgen hiervan kunnen inhouden. Eveneens wordt er gewag gemaakt van eventuele problemen die hierbij kunnen ontstaan. Er moet wel gewezen worden op het feit dat enkel de bepalingen die op een nuttige wijze potentieel bijdragen tot het verruimen van de beschermingsniveau van de consument-belegger, besproken zullen worden. 2

13 DEEL 1: SITUERING FINANCIËLE INSTRUMENTEN BINNEN DE REGELS CONSUMENTENBESCHERMING EN MARKTPRAKTIJKEN 6. Alvorens de nieuwe bepalingen van Boek VI WER die van toepassing zijn op de financiële instrumenten te bekijken, zullen we eerst een duik nemen in het toepassingsgebied van zowel het oude als het nieuwe consumentenrecht. Op deze manier wordt er geschetst in welke mate de nieuwe regelgeving van Boek VI WER invloed heeft op de financiële instrumenten. Er zullen namelijk verschillende nuanceringen aan het licht komen inzake de impact van Boek VI WER op financiële instrumenten. 7. Na kort de totstandkoming van de consumentenreglementering te bespreken, wordt in het tweede hoofdstuk van dit deel het personeel toepassingsgebied aangepakt. Dit van zowel het consumentenrecht als de regelgeving binnen de financiële sector, die eveneens regels uitvaardigen ten opzichte van financiële instrumenten en de consument beschermen. Niet alleen wordt er onderzocht wie er aan de regels van het consumentenrecht onderworpen wordt, ook wordt de gedeeltelijk verschillende beschermingsradius besproken van de financieelrechtelijke regels. Later in deel 2 komen ook de overlappingen ten opzichte van het materieel toepassingsgebied aan de beurt om vervolgens de verhouding van de overlappende regels te onderzoeken. De impact zal hierdoor mogelijks ernstig gereduceerd worden. 8. Een eerste nuancering op de impact van Boek VI WER op financiële instrumenten zal in het derde hoofdstuk van dit deel besproken worden. In dit hoofdstuk wordt er dieper ingegaan op het materieel toepassingsgebied van het consumentenrecht. Ten eerste zal er uit te doeken worden gedaan in welke mate de WHPC en de WMPC toegepast werden op financiële instrumenten. Nadat vervolgens de verschillende knelpunten worden aangehaald omtrent de financiële instrumenten die niet onder het toepassingsgebied vielen, komt de nieuwe regelgeving van Boek VI WER aan bod. In dit deel zullen echter enkel de bepalingen besproken worden die ook in Boek VI WER niet toegepast kunnen of mogen worden op financiële instrumenten. Een tweede nuancering is een feit. 3

14 HOOFDSTUK 1: TOTSTANDKOMING CONSUMENTENRECHT 1. WHPC EN WMPC 9. In de wet van 14 juli 1971 betreffende de handelspraktijken (hierna WHP) 1 werd voor het eerst een aantal materies samengebracht inzake de eerlijkheid van handel. Een aantal bepalingen inzake reclame, verkoopmethoden, informatieverplichtingen ten aanzien van de consument en daden van oneerlijke concurrentie werden onderworpen aan regelgeving. Deze wet werd vervangen en gemoderniseerd door de van de wet van 14 juni 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (hierna WHPC) 2, waar het aspect consumentenbescherming meer naar voren werd geschoven Er volgden een resem wijzigingen ingevolge de implementatie van de Richtlijn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten (hierna Richtlijn Financiële Diensten op Afstand) 4, de Richtlijn 2006/114/EG inzake misleidende en vergelijkende Reclame (hierna Richtlijn Misleidende en Vergelijkende Reclame) 5 en de Richtlijn 2005/29/EG betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt (hierna Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken) 6. De omzetting van de laatstgenoemde Richtlijn bleek geen voltreffer te zijn. 7 De regels inzake reclame en handelspraktijken werden in de bestaande wet ondergebracht, waardoor de wettekst onleesbaar werd. 8 De omzetting gebeurde bovendien slechts gedeeltelijk, wat leidde tot incoherentie en kennelijke onjuistheden. In een arrest van 23 april 2009 werd door het Hof van Justitie het verbod van het gezamenlijk aanbod strijdig gevonden met de Richtlijn, aangezien het verbod verder gaat dan de maximale 1 Wet van 14 juli 1971 betreffende handelspraktijken, BS 30 juli Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, BS 29 augustus J. STUYCK, Inleiding: Marktpraktijken of handelspraktijken: What s in a name in JURA FALCONIS (ed.), De wet marktpraktijken en consumentenbescherming toegepast, Antwerpen, Intersentia, 2012, ix-xi. 4 Richtlijn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten en tot wijziging van de Richtlijnen 90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, Pb.L. 9 oktober 2002, afl. 271, Richtlijn 2006/114/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 inzake misleidende reclame en vergelijkende reclame, Pb.L. 27 december 2006, afl. 376, Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad en van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad, Pb.L. 11 juni 2005, afl. 149, Wet van 5 juni 2007 tot wijziging van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, BS 21 juni T. HEREMANS, De nieuwe wet marktpraktijken en consumentenbescherming: volledig overzicht van oud en nieuw, Brussel, Larcier, 2010,

15 harmonisatie van de Richtlijn beoogt. 9 De wetgever zag zich om deze redenen genoodzaakt de WHPC grondig te wijzigen. 11. De WHPC werd opgeheven en vervangen door de Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming (hierna WMPC). 10 Het advies van de Raad van State wees de wetgever nochtans op nog strijdigheden met de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken. 11 Verschillende nationale regels gaan verder dan de Richtlijn vooropstelt, waardoor ze indruisen tegen de maximale harmonisatie van de Richtlijn. De wetgever heeft het arrest van het Hof van Justitie inzake het gezamenlijke aanbod echter strikt geïnterpreteerd en voegde de andere verdergaande bepalingen toe in de WMPC. De Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken werd met andere woorden op een minimalistische wijze omgezet in de Belgische wetgeving BOEK VI WER 12. Eind 2013 werd Boek VI 13 van het Wetboek Economisch Recht 14 ingevoerd. Boek VI trad in werking op 31 mei De nieuwe wetgeving inzake marktpraktijken en consumentenbescherming kreeg een dubbele doelstelling. 15 Enerzijds werd de Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten (hierna Richtlijn Consumentenrechten) 16 omgezet. Het betreft de overeenkomsten gesloten tussen een onderneming en een consument en harmoniseert de toepasselijke regels van overeenkomsten op afstand en buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten binnen de Europese Unie. Anderzijds werd de Wet Marktpraktijken en 9 HvJ 23 april 2009, gevoegde zaken nr. C-261/07 en nr. C-299/07, ECLI:EU:C:2009:244, VTB-VAB/Total Belgium NV en Galatea BVBA/Sanoma Magazines Belgium NV. 10 Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april Verslag over het wetsontwerp betreffende de WMPC, Parl. St. Kamer , nr /001, 9 en Adv.RvS nr /1 van 17 september 2009 in het wetsontwerp betreffende de WMPC, Parl. St. Kamer , nr /001, V. COLAERT, Financiële diensten en de Wet Marktpraktijken: Enkele knelpunten, Bank. Fin. 2011, Wet van 21 december 2013 houdende invoeging van boek VI "Marktpraktijken en consumentenbescherming" in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities eigen aan boek VI, en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan boek VI, in de boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, BS 30 december Wetboek van economisch recht, BS 29 maart Verslag over het wetsontwerp betreffende Boek VI, Parl. St. Kamer , nr /001, Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten, tot wijziging van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad, Pb.L. 22 november 2011, afl. 304,

16 Consumentenbescherming ingevoegd in het Wetboek van economisch recht. Dit gebeurde grotendeels zonder wijzigingen. 13. De Richtlijn Consumentenrechten vervangt de Richtlijn 85/577/EEG betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten (hierna Richtlijn Verkoop Buiten Verkoopruimten) 17 en de Richtlijn 97/7/EG betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten (hierna Richtlijn Overeenkomst op Afstand). 18 Om grensoverschrijdende activiteiten te bevorderen binnen de Europese Unie werden normen vastgelegd door de Europese wetgevers waar de lidstaten niet van mogen afwijken. Om deze reden is de Richtlijn Consumentenrechten in tegenstelling tot de vorige twee richtlijnen gestoeld op maximale harmonisatie. De regelgeving is zowel het minimum als het plafond, additionele bescherming is dus niet mogelijk. Op deze manier zorgt de Europese wetgever voor een uniforme wetgeving binnen alle lidstaten betreffende de te verschaffen informatie en het herroepingsrecht van overeenkomsten op afstand en buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten. 14. Buiten de wijzigingen als gevolg van de omzetting van de Richtlijn Consumentenrechten, werden de meeste bepalingen van de WMPC hernomen. Sommige bepalingen waren achterhaald of ineffectief en werden daarom gewijzigd ter gelegenheid van de vervanging van de WMPC in Boek VI WER. 19 De relevante wijziging voor deze masterproef is de opheffing van de uitsluiting van de financiële instrumenten uit het materieel toepassingsgebied. HOOFDSTUK 2: PERSONEEL TOEPASSINGSGEBIED 15. Financiële instrumenten vielen principieel niet onder de bescherming van de WHPC en de WMPC, omdat volgens de wetgever de reglementering uit de financiële sector afdoende bescherming bood. Uiteindelijk bleek de bescherming toch niet adequaat te zijn en was de uitsluiting niet-conform de consumentenrechtelijke richtlijnen. De Belgische wetgever besloot bij de hervorming van het consumentenrecht naar Boek VI WER de financiële instrumenten onder de regels van Boek VI WER te brengen, met overlappingen met de regels uit de financiële sector tot gevolg. De materiële overlappingen en hoe deze regels inzake financiële instrumenten in verhouding staan met elkaar wordt verder besproken in deel Richtlijn 85/577/EEG van de Raad van 20 december 1985 betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten, Pb.L. 31 december 1985, afl. 372, Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten, Pb.L. 4 juni 1997, afl. 144, Verslag over het wetsontwerp betreffende Boek VI, Parl. St. Kamer , nr /001, 5. 6

17 16. Alvorens de materiële raakvlakken te bespreken, wordt in hoofdstuk 1 van dit deel het personeel toepassingsgebied onder de loep genomen. De ratione personae voor de bescherming binnen de consumentenregeling en de financiële sector is niet dezelfde. Boek VI WER heeft namelijk tot doel de consument-belegger te beschermen onder andere inzake financiële instrumenten. Terwijl de financiële wetgeving het volledige beleggerspubliek viseert. Dit houdt in dat de regelgeving slechts gedeeltelijk zal overlappen, aangezien de consument-belegger slechts een onderdeel is van het ruimere begrip beleggerspubliek. Omgekeerd is het ondernemingsbegrip van het consumentenrecht ruimer dan degene die zich aan de regels van de financieelrechtelijke regelgeving moeten houden. 1. CONSUMENTENRECHT 1.1. VERKOPER/ONDERNEMING 17. Het begrip verkoper wordt drieledig gedefinieerd in artikel 1, 6 WHPC. M. SWENNEN vat het als volgt samen: Ieder die een bedrijvigheid uitoefent van commerciële, ambachtelijke, financiële of industriële aard, in voorkomend geval: wie dat doet met het oog op de verwezenlijking van een statutair doel dat geen winstoogmerk omvat, en ieder die dat doet voor rekening van een niet met rechtspersoonlijkheid beklede derde, en die producten of diensten verkoopt Ingevolge de omzetting van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken werd het begrip verkoper vervangen in de WMPC door het begrip onderneming. In artikel 2, 1 WMPC werd het begrip gedefinieerd als: Alle natuurlijke of rechtspersonen, die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen. Het begrip wordt volledig losgekoppeld van de daden van koophandel. Men tracht op deze manier aansluiting te zoeken met het mededingingswetgeving, waar ook het begrip onderneming wordt gehanteerd. Het is veel ruimer dan het begrip verkoper, want het is niet meer beperkt tot het te koop aanbieden van producten. 20 H. SWENNEN, Financiële diensten en de WHPC, in J. STUYCK, G. STRAETMANS en P. WYTINCK (eds.), Recente wijzigingen inzake handelspraktijken, Kluwer, Antwerpen, 2000,

18 19. Met het nastreven van een economisch doel wordt het verrichten van een economische activiteit bedoeld, ongeacht of er al dan niet een winstoogmerk is. Elke commerciële, industriële of financiële activiteit valt onder dit begrip. Het nastreven van het economisch doel moet op een duurzame wijze geschieden, er moet een zekere organisatie, structuur en regelmaat aanwezig zijn. 21 Financiële instellingen die financiële diensten en financiële instrumenten aanbieden op een duurzame wijze, worden beschouwd als een onderneming volgens de WMPC. 20. Het begrip onderneming werd in Boek VI WER ongewijzigd overgenomen van de WMPC en geïnspireerd op het mededingingsrecht. Toch wordt het begrip door het Hof van Justitie ruimer geïnterpreteerd binnen de consumentenregels 22, aangezien het niet uitmaakt of een instelling een taak van algemeen belang of een economische activiteit uitvoert. Terwijl in het mededingingsrecht de publiekrechtelijke instellingen slechts als ondernemingen worden gezien voor hun economische activiteiten. 23 Beleggingsondernemingen, zoals financiële instellingen, als aanbieders van financiële instrumenten en emittenten vallen nog steeds onder het begrip onderneming. Ook de overheid die obligaties uitgeeft, wordt gezien als een onderneming volgens Boek VI WER CONSUMENT 21. De belegger kon enkel beschermd worden onder de WHPC en de WMPC wanneer hij tevens als een consument werd aanschouwd. Het artikel 1, 7 WHPC definieert het begrip consument als: Iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die, uitsluitend voor niet-beroepsmatige doeleinden, op de markt gebrachte producten of diensten verwerft of gebruikt. Aangezien in de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken de rechtspersoon geen consumentenbescherming kon genieten, werd deze definitie gewijzigd door het artikel 2, 3 WMPC. Enkel natuurlijke personen kunnen nu nog een consument zijn. 22. In beide gevallen werd het bestemmingscriterium gehanteerd om te bepalen of een persoon al dan niet een consument is. Aangezien er in de definitie gesproken werd over uitsluitend 21 R. STEENNOT, F. BOGAERT, D. BRULOOT, D. GOENS, Wet Marktpraktijken, Antwerpen, Intersentia, 2010, 6, nr HvJ 3 oktober 2013, nr. C-59/12, ECLI:EU:C:2013:634, BBK Mobil Oil Körperschaft des öffentlichen Rechts/Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs ev, para. 31 en HvJ 16 maart 2004, nr. C-264/01, nr. C-306/01,C-354/01 en nr. C-355/01, ECLI:EU:C:2004:150, AOK Bundesverband, para

19 niet-beroepsactiviteiten, werden personen bij gemengd gebruik niet als consument beschouwd. 24 In de Memorie van Toelichting van de WHPC verantwoordde de Vice-Eerste Minister dit door te zeggen dat men een grens moet trekken en dat die grens bestaat in het (al dan niet) professioneel gebruik. 25 In de memorie van toelichting van de WMPC wordt nogmaals uitdrukkelijk vermeld: Van zodra iemand de goederen of diensten aanschaft voor beroepsmatige doeleinden, exclusief of gedeeltelijk, is hij bijgevolg geen consument meer. 26 Een institutionele belegger die zich inschrijft op een kapitaalverhoging bij een NV en aandelen koopt voor beroepsdoeleinden, is vervolgens geen consument. 27 Voor een belegger die financiële instrumenten aanschaft voor gedeeltelijke professionele doeleinden, hield dit eveneens in dat hij niet als consument kon aanschouwd worden. Om de belegger te beschermen, kon enkel de financiële regelgeving soelaas bieden. 23. Het Hof van Justitie besliste in het arrest Gruber dat men toch kan spreken van een consument bij gemengd gebruik, wanneer het beroepsmatige gedeelte verwaarloosbaar is. 28 Het ging evenwel om het consumentenbegrip uit het internationaal privaatrecht, meer bepaald de Brussel I Verordening. 29 Deze regels bieden echter geen materieelrechtelijke bescherming aan consumenten. De vraag rees of de interpretatie doorgetrokken mocht worden naar andere Europese regels. De meerderheid van de rechtsleer was van oordeel dat deze interpretatie ook gehanteerd moest worden voor het consumentenbegrip uit de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken, aangezien de definities quasi identiek zijn Het antwoord kwam uit wetgevende hoek, meer bepaald uit de Richtlijn Consumentenrechten. Overweging 17 van de Richtlijn beslecht de discussie door een product dat overwegend gebruikt wordt voor privédoeleinden, onder het toepassingsgebied van de Richtlijn te laten vallen. Hierdoor wordt er expliciet afgestapt van het arrest Gruber, dat een engere invulling van het begrip consument hanteerde. Het begrip consument werd vervolgens 24 R. STEENNOT, Syllabus Consumentenbescherming, Antwerpen, Intersentia, 2010, Verslag over het wetsontwerp betreffende de WHPC, Parl. St. Kamer, , nr /20, Ibid., Verslag aan de Koning bij het KB van 5 december 2000, BS 3 januari 2001, HvJ 20 januari 2005, nr. C-464/01, ECLI:EU:C:2005:32, Gruber/Bay Wa AG. 29 Verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, Pb.L. 16 januari 2001, afl. 12, R. STEENNOT, Syllabus Consumentenbescherming, Antwerpen, Intersentia, 2010, 11. 9

20 in Boek VI WER aangepast conform de Richtlijn Consumentenrechten. Artikel I.1, 2 WER omschrijft de consument als: Iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit vallen. 2. FINANCIËLE REGELING 2.1. MIFID REGLEMENTERING 25. De Richtlijn 2004/39/EG betreffende markten voor financiële instrumenten (hierna MiFID Richtlijn) 31 beoogt de consument-belegger te beschermen, zij het dat de reglementering specifiek gericht is op het aanbieden van beleggingsdiensten en financiële instrumenten. Verschillende materieelrechtelijke regels met betrekking tot financiële instrumenten zullen daarom zowel door de consumentenregeling als door de MiFID Richtlijn uitgevaardigd worden. Om na te gaan in hoeverre deze twee reglementering met elkaar overlappen, is het ook nuttig het personeel toepassingsgebied van de MiFID reglementering van naderbij te bekijken GEREGLEMENTEERDE ONDERNEMINGEN 26. De MiFID Richtlijn is van toepassing op de beleggingsondernemingen 32, dat gedefinieerd wordt in functie van de begrippen beleggingsdiensten en beleggingsactiviteiten : Dit is iedere rechtspersoon wiens gewone beroep of bedrijf bestaat in het beroepsmatig verrichten van één of meer beleggingsdiensten voor derden en/of het uitoefenen van één of meer beleggingsactiviteiten. 33 Een aantal bepalingen, waaronder de gedragsregels, worden ook van toepassing verklaard op kredietinstellingen die één of meer beleggingsdiensten en/of beleggingsactiviteiten verrichten en op beheersvennootschappen van instellingen voor collectieve beleggingen, ook wel ICB s genoemd, die eveneens bepaalde beleggingsdiensten verrichten. 34 Samen worden ze de gereglementeerde ondernemingen genoemd. 31 Richtlijn 2004/39/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 april 2004 betreffende markten voor financiële instrumenten, tot wijziging van de Richtlijnen 85/611/EEG en 93/6/EEG van de Raad van Richtlijn 2000/12/EG van het Europees Parlement en de Raad en houdende intrekking van Richtlijn 93/22/EEG van de Raad Pb.L. 30 april 2004, afl. 145, Art. 1 (1) MiFID Richtlijn. 33 V. COLAERT, De rechtsverhouding financiële dienstverlener belegger, Brugge, Die Keure, 2011, 114, nr Ibid., 114, nr. 238 en art. 66 MiFID Richtlijn. 10

21 27. De gedragsregels waar de gereglementeerde ondernemingen zich aan moeten houden tegenover de belegger bij het aanbieden van beleggingsdiensten en/of beleggingsactiviteiten van de MiFID Richtlijn werden omgezet in de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten (hierna Wet Financieel Toezicht) 35 en het Koninklijk Besluit van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten (hierna MiFID KB). 36 De Wet Financieel Toezicht somt op wat gereglementeerde ondernemingen zijn. 37 Het gaat kortweg om de Belgische kredietinstellingen en beleggingsondernemingen, de in België gevestigde bijkantoren ervan en de in België gevestigde beheersvennootschappen van instellingen voor collectieve beleggingen voor bepaalde beleggingsdiensten CLASSIFICATIE CLIËNT: NIET-PROFESSIONELE CLIËNT 28. De MiFID reglementering acht de afbakening van de te beschermen personen die men gebruikt in het consumentenrecht als niet gepast. In het consumentenrecht is de hamvraag in welke hoedanigheid de zwakke partij handelingen verricht, voor privé dan wel professionele doeleinden. Inzake beleggingsdiensten en financiële instrumenten wordt er volgens de MiFID reglementering een onderscheid gemaakt op basis van de specifieke kennis en ervaring van de te beschermen persoon met betrekking tot financiële instrumenten en financiële diensten. 39 Dat de bescherming van de belegger gebaseerd is op het kenniscriterium is een wezenlijk verschil met het consumentenrecht, waar het bestemmingscriterium gehanteerd wordt De MiFID reglementering definieert de cliënt voor wie de gereglementeerde ondernemingen zich aan gedragsregels moeten houden als: Iedere natuurlijke of rechtspersoon voor wie een beleggingsonderneming of kredietinstelling beleggingsdiensten en/of nevendiensten verricht Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, BS 4 september KB van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten, BS 18 juni Art. 26, eerste lid Wet Financieel Toezicht. 38 Beleggingsdiensten als bedoelde in artikel 3, 10 van de wet van 20 juli 2004 betreffende bepaalde vormen van collectief beheer van beleggingsportefeuilles. 39 V. COLAERT, De rechtsverhouding financiële dienstverlener belegger, Brugge, Die Keure, 2011, 131, nr P. CAMBIE, Het consumentenbegrip in de financiële sector in H. DAEMS, I. DE MEULENEERE, R. FELTKAMP, C. HOUSSA en R. STEENNOT (eds.), Bescherming van de consument in het financieel recht. La protection du consommateur en droit financier, Limal/antwerpen-Oxford, Anthemis/Intersentia, 2012, 47, nr Art. 2, eerste lid, 27 Wet Financieel Toezicht en art. 4 (1) en 10 MiFID Richtlijn. 11

22 Gereglementeerde ondernemingen zijn verplicht om hun cliënten aan het begin van hun samenwerking onder te verdelen in drie categorieën. Aan de hand van de beleggerscategorieën wordt de omvang van de beschermingsmaatregelen en informatieverplichtingen bepaald. 42 De MiFID gedragsregels zijn met andere woorden afgestemd op de categorie waarin een belegger wordt geclassificeerd. 43 De niet-professionele cliënt krijgt het hoogste niveau van bescherming en informatie, daarna volgt de professionele cliënt en het laagste niveau is bestemd voor de in aanmerking komende tegenpartij De categorie niet-professionele cliënten is de restcategorie, waartoe alle cliënten behoren die niet de nodige ervaring, kennis en deskundigheid bezitten om zelf beleggingsbeslissingen te nemen en de daarmee gepaard gaande risico s niet adequaat kunnen inschatten. 45 De consument-belegger kan enkel tot de categorie niet-professionele cliënten behoren, waarvoor er geen specifiek toepassingsvoorwaarden gelden. 46 Niet enkel consumenten, maar ook kleine en middelgrote ondernemingen en natuurlijke personen, ongeacht of ze al dan niet in het kader van hun beroepsactiviteit handelen, vallen onder de categorie waarvoor de meest uitgebreide bescherming wordt geboden inzake gedragsregels en de meest ruime informatieverplichting gelden Een niet-professionele belegger heeft volgens het opt out-mechanisme onder bepaalde strikte voorwaarden de mogelijkheid om te veranderen naar de categorie van professionele beleggers. De voorwaarden zijn zowel materieel met kwalitatieve en kwantitatieve criteria, als procedureel van aard. 48 Op basis van de veeleisende kwantitatieve criteria, vallen de meeste consumenten evenwel uit de boot. Door dit mechanisme neemt de belegger afstand van een deel van de aangeboden bescherming om bijvoorbeeld te genieten van een ruimere keuze aan financiële instrumenten. 49 Sommige complexe of risicovolle financiële instrumenten zijn 42 Overweging 32 MiFID Richtlijn. 43 V. COLAERT, Welke bescherming voor welke belegger? Cliëntenclassificatie pre- en post- MiFID, Bank. Fin. R. 2007, V. COLAERT, Financiële diensten en de Wet Marktpraktijken: Enkele knelpunten, Bank. Fin. 2011, 105, nr. 80 en V. COLAERT, Welke bescherming voor welke belegger? Cliëntenclassificatie pre- en post- MiFID, Bank. Fin. R. 2007, en F. TANGHE en W. VAN DE WIELE, MiFID en categorisatie van cliënten, Bank. Fin. 2007, Bijlage A, tweede lid MiFID KB. 46 Art. 2, 29 Wet Financieel Toezicht. 47 V. COLAERT, Welke bescherming voor welke belegger? Cliëntenclassificatie pre- en post- MiFID, Bank. Fin. R. 2007, 404, nr Bijlage A, onderdeel II MiFID Richtlijn en Bijlage A, onderdeel II MiFID KB. 49 V. COLAERT, Welke bescherming voor welke belegger? Cliëntenclassificatie pre- en post- MiFID, Bank. Fin. R. 2007,

23 slechts toegankelijk voor professionele beleggers. Zo zal bijvoorbeeld het vrijwillig moratorium van de FSMA op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten (hierna het vrijwillig moratorium van de FSMA) 50 geen toepassing vinden bij professionele cliënten. Een consument kan daarentegen geen afstand doen van zijn bescherming die hij geniet volgens Boek VI WER. 32. De omschrijving van een niet-professionele cliënt is veel uitgebreider dan het consumentenbegrip uit Boek VI WER. Wanneer de overlappende regels cumulatief van toepassing zijn, zal een verdere opdeling vereist zijn in de categorie niet-professionele cliënten. 51 De financiële instellingen zullen overgaan tot een opdeling van niet-professionele cliënten wanneer ze de toepassing van de regelen van consumentenbescherming niet verder willen uitbreiden tot alle niet-professionele beleggers. Door deze andere manier van onderverdelen is de consument moeilijk te identificeren, wat één van de bezwaren is om de consument-belegger extra bescherming te bieden door het consumentenrecht van toepassing te maken op financiële instrumenten PROSPECTUSREGLEMENTERING 33. De Richtlijn 2003/71/EG betreffende het prospectus dat gepubliceerd moet worden wanneer effecten aan het publiek worden aangeboden of tot de handel worden toegelaten en tot wijziging van Richtlijn 2001/34/EG (hierna Prospectusrichtlijn) 52 werd omgezet in het Belgisch recht door de Wet van 16 juni 2006 betreffende de openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt (hierna Prospectuswet). 53 De Prospectusrichtlijn is intussen herzien door de Richtlijn 2010/73/EU van 24 november 2010 tot wijziging van de Prospectusrichtlijn en Richtlijn 2004/109/EG betreffende de transparantievereisten (hierna Richtlijn tot wijziging Prospectusrichtlijn) FSMA, Moratorium op de commercialisering van bijzonder ingewikkelde gestructureerde producten, Mededeling FSMA 2011 (02) dd. 20 juni 2011 (geactualiseerde versie dd. 29 juli 2011), beschikbaar op Zie verder supra 116, nrs V. COLAERT, Financiële diensten en de Wet Marktpraktijken: Enkele knelpunten, Bank. Fin. 2011, 106, nr Richtlijn 2003/71/EG van het Europees Parlement en de Raad van 4 november 2003 betreffende het prospectus dat gepubliceerd moet worden wanneer effecten aan het publiek worden aangeboden of tot de handel worden toegelaten en tot wijziging van Richtlijn 2001/34/EG, Pb.L. 31 december 2013, afl. 345, Wet van 16 juni 2006 betreffende de openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten en de toelating van beleggingsinstrumenten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt, BS 21 juni Richtlijn 2010/73/EU van het Europees Parlement en De Raad van 24 november 2010 tot wijziging van Richtlijn 2003/71/EG betreffende het prospectus dat gepubliceerd moet worden wanneer effecten aan het publiek worden 13

24 PROSPECTUSPLICHTIGE 34. Op grond van de prospectusreglementering is het in principe verboden om verhandelbare effecten en andere beleggingsinstrumenten aan het openbaar publiek aan te bieden zonder de publicatie van een prospectus. Het prospectus moet goedgekeurd worden door de FSMA en voldoen aan de informatieverplichtingen. 55 Deze verplichting rust in de eerste plaats op alle uitgevende instellingen of de emittent 56, maar kan ook ten laste van de aanbieders of aanvragers van een toelating tot de handel op een gereglementeerde markt van effecten gelegd worden. De aanbieder is diegene waarop de emittent beroep doet om de beleggingsinstrumenten effectief te plaatsen bij het publiek 57 en zal meestal een financiële instelling zijn. 35. Aan de prospectusplicht moet niet worden voldaan als het gaat om verrichtingen met een niet openbaar karakter die opgesomd worden in de Prospectusrichtlijn 58 of de verrichtingen die van het toepassingsgebied zijn uitgesloten. 59 De prospectusreglementering betreft dus de effecten en andere beleggingsinstrumenten, ongeacht de instellingen die ze uitgeven. 60 De overheid die obligaties uitgeeft, moet zich eveneens houden aan de prospectusverplichting. Ook in het consumentenrecht wordt de overheid ingevolge het BBK Mobil Oil arrest als onderneming beschouwd in de mate waarin zij op de markt iets aanbiedt. De instellingen waarvoor de prospectusplicht van toepassing is, zullen eveneens een onderneming uitmaken in de zin van Boek VI WER BELEGGER 36. De Prospectusreglementering geeft geen verdere omschrijving van het begrip belegger. Daarom kan gesteld worden dat hiermee zowel natuurlijke personen als rechtspersonen bedoeld worden, die potentieel overgaan tot het inschrijven of aankopen van de aan het openbaar publiek aangeboden beleggingsinstrumenten. aangeboden of tot de handel worden toegelaten en Richtlijn 2004/109/EG betreffende de transparantievereisten die gelden voor informatie over uitgevende instellingen waarvan effecten tot de handel op een gereglementeerde markt zijn toegelaten, Pb.L. 11 december 2010, afl. 327, K. VANDERHEYDEN, De Prospectusplicht, in K. VANDERHEYDEN, S. BOGAERTS, B. CLERCKX, P. D HONDT, J-M GOLLIER en L. VAN BEVER, Openbare aanbiedingen en prospectus de wet van 16 juni 2006, Brugge, Vanden Broele, 2007, 32 en art. 17, 1 Prospectuswet. 56 Art. 9, 2 Prospectuswet. 57 Art. 9, 1 Prospectuswet. 58 Art. 1 (2) Prospectusrichtlijn en art. 18, 1, a) Prospectuswet. 59 Art. 4 (1) Prospectusrichtlijn en art. 18, 1, b) j) Prospectuswet. 60 Verslag over het wetsontwerp betreffende de Prospectuswet, Parl. St. Kamer, , nr /001,

25 37. Voorts wordt er in de prospectusreglementering gewag gemaakt van het begrip gekwalificeerde belegger. Het belang voor deze aparte kwalificatie van beleggers is de uitzondering op de prospectusverplichting. De prospectusplicht geldt niet voor aanbiedingen van effecten die uitsluitend gericht zijn tot gekwalificeerde beleggers. 61 Het begrip werd door de herziening van de Prospectusrichtlijn door de Richtlijn tot de wijziging van de Prospectusrichtlijn geherdefinieerd overeenkomstig de termen die men in de MiFID reglementering hanteert. 62 Voortaan zijn gekwalificeerde beleggers afgestemd op de professionele cliënten en de in aanmerking komende tegenpartijen zoals omschreven in de MiFID reglementering. De bijlage A van het MiFID KB bepaalt wie in aanmerking komt om een professionele cliënt te zijn, terwijl artikel 3, 1 van hetzelfde KB de in aanmerking komende tegenpartij definieert. 38. De consument-belegger kan logischerwijs nooit tot de categorie gekwalificeerde belegger behoren, waardoor hij zich enkel zal kunnen inschrijven op een openbaar aanbod. Een openbaar bod is gericht op niet-gekwalificeerde beleggers. Verder wordt er geen onderscheid gemaakt tot wie het openbaar bod gericht is. Hierdoor kan ook de belegger, die geen gekwalificeerde belegger en tevens geen consument volgens Boek VI WER is, inschrijven op het aanbod. Voor zover de overlappende regels van Boek VI WER cumulatief van toepassing zijn op de regels van de Prospectusreglementering, zal het prospectus aan beide reglementering moeten voldoen. De belegger die geen consument is, zal op deze manier ten aanzien van een openbaar aanbod ook beschermd worden door de regels uit Boek VI WER INSTELLINGEN VOOR COLLECTIEVE BELEGGINGEN IN EFFECTEN 39. De laatste gedeeltelijk overlappende regeling die in deze masterproef zal besproken worden, zit vervat in de Richtlijn 2009/65/EG van 13 juli 2009 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende bepaalde instellingen voor collectieve belegging in effecten (hierna ICB IV-Richtlijn) 63, die werd omgezet door de Wet betreffende van 3 augustus 2012 betreffende de instellingen voor collectieve belegging (hierna ICB-Wet) Overweging 16 van de Prospectusrichtlijn; Art. 3 (2), a) Prospectusrichtlijn en art. 3, 2 a) Prospectuswet. 62 Overweging 7 van de Richtlijn tot de wijziging Prospectusrichtlijn; art. 1 (2), a) i) e) Richtlijn tot de wijziging Prospectusrichtlijn en art. 10, 1 Prospectuswet. 63 Richtlijn 2009/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende bepaalde instellingen voor collectieve belegging in effecten, Pb.L. 17 november 2009, afl. 302, Wet van 3 augustus 2012 betreffende de instellingen voor collectieve belegging die voldoen aan de voorwaarden van Richtlijn 2009/65/EG en de instellingen voor belegging in schuldvorderingen, BS 19 oktober

26 40. De consument-belegger kan in tal van financiële instrumenten beleggen, waarvan de rechten van deelneming in instellingen van collectieve belegging een categorie is. 65 Deze beleggingsinstellingen beheren de aangetrokken financieringsmiddelen van een groep beleggers van uit het openbaar publiek door het collectief te beleggen in financiële instrumenten. 66 De ICB-Wet verdeelt de ICB s verder onder in de openbare instelling voor collectieve belegging 67 en de institutionele instelling voor collectieve belegging. 68 Aangezien de effecten van institutionele instelling voor collectieve gebruik uitsluitend door de in aanmerking komende belegger zoals in de zin de MiFID reglementering 69 kunnen worden verworven, is een verdere uiteenzetting niet relevant voor deze masterproef. Enkel bij de openbare instelling voor collectieve belegging kan de consument-belegger in aanmerking komen als potentiële deelnemer. Een openbare instelling: Trekt haar financiële middelen aan via een openbaar aanbod van al dan niet verhandelbare rechten van deelneming. 70 Ook in deze regelgeving is er geen aparte kwalificatie voor een consument-belegger. Een deelnemer is: De houder van rechten van deelneming in een instelling voor collectieve belleging. 71 Aangezien ook deze regelgeving niet verder specifieert of een deelnemer al dan niet een consument inhoudt, zullen de openbare instellingen twee keuzes hebben. Ofwel maken ze zelf een onderscheid en bieden ze enkel de consument de extra bescherming van Boek VI WER, ofwel breiden ze de consumentenregels die van toepassing zijn uit naar alle deelnemers. Dit zal onder andere nodig zijn wanneer het prospectus bij een openbaar aanbod van rechten van deelneming in ICB s gericht is tot de niet nader gespecifieerde deelnemer. 65 Art. 2, 1, c) Wet Financieel Toezicht. 66 G. SCHRANS en R. STEENNOT, Algemeen deel van het financieel recht, Antwerpen, Intersentia, 2003, 187, nr Art. 3, 2 ICBE-wet. 68 Art. 3, 3 ICBE-wet. 69 Art. 3, 1 MiFID KB en art. 5, 3, 2 ICBE-wet. 70 Art. 3, 2, a) ICBE-wet. 71 Art. 3, 18 ICBE-wet. 16

Toelichtingen bij enkele begrippen uit de wet marktpraktijken. Bescherming van de consument bv: onrechtmatige bedingen, prijsaanduiding

Toelichtingen bij enkele begrippen uit de wet marktpraktijken. Bescherming van de consument bv: onrechtmatige bedingen, prijsaanduiding Consumentenrecht Toelichtingen bij enkele begrippen uit de wet marktpraktijken Doelstelling van de wet Bescherming van de consument bv: onrechtmatige bedingen, prijsaanduiding Bescherming van de eerlijke

Nadere informatie

Circulaire 2018/C/37 betreffende de invoering van een nieuwe vrijstelling van de taks op de beursverrichtingen

Circulaire 2018/C/37 betreffende de invoering van een nieuwe vrijstelling van de taks op de beursverrichtingen Eigenschappen Titel : Circulaire 2018/C/37 betreffende de invoering van een nieuwe vrijstelling van de taks op de beursverrichtingen Samenvatting : vrijstelling van de TOB met betrekking tot verrichtingen

Nadere informatie

AANDACHTSPUNTEN VANUIT HET OOGPUNT VAN BOEK VI WER BIJ DE UITGIFTE VAN OBLIGATIES

AANDACHTSPUNTEN VANUIT HET OOGPUNT VAN BOEK VI WER BIJ DE UITGIFTE VAN OBLIGATIES AANDACHTSPUNTEN VANUIT HET OOGPUNT VAN BOEK VI WER BIJ DE UITGIFTE VAN OBLIGATIES Aantal woorden: 58.730 Bruno Schroé Studentennummer: 01310084 Promotor: Prof. dr. Diederik Bruloot Commissaris: Maarten

Nadere informatie

Beloningsbeleid en beloningspraktijken (MiFIDrichtlijn): tenuitvoerlegging door de FSMA

Beloningsbeleid en beloningspraktijken (MiFIDrichtlijn): tenuitvoerlegging door de FSMA ESMA-richtsnoeren FSMA_2013_19 dd. 4/12/2013 Beloningsbeleid en beloningspraktijken (MiFIDrichtlijn): tenuitvoerlegging door de FSMA Toepassingsveld: De richtsnoeren die in dit document aan bod komen,

Nadere informatie

INHOUD. Voorwoord... v Inleiding... 1. Hoofdstuk I. Relevante begrippen bij de bepaling van het toepassingsgebied... 5

INHOUD. Voorwoord... v Inleiding... 1. Hoofdstuk I. Relevante begrippen bij de bepaling van het toepassingsgebied... 5 INHOUD Voorwoord............................................................ v Inleiding.............................................................. 1 Hoofdstuk I. Relevante begrippen bij de bepaling

Nadere informatie

RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES

RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES RvV-468 RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES Over een voorontwerp van koninklijk besluit tot het nemen van bijzondere maatregelen en tot afwijken van sommige bepalingen van boek VI van het Wetboek van economisch

Nadere informatie

Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en de consumentenbescherming

Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en de consumentenbescherming Orde van Vlaamse Balies www.advocaat.be NOTA Koningsstraat 148 B 1000 Brussel T +32 (0)2 227 54 70 F +32 (0)2 227 54 79 info@advocaat.be Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en de consumentenbescherming

Nadere informatie

FSMA_2016_12 dd. 4/08/2016

FSMA_2016_12 dd. 4/08/2016 FSMA_2016_12 dd. 4/08/2016 De richtsnoeren die in dit document aan bod komen, zijn van toepassing op de volgende ondernemingen (hierna "de gereglementeerde ondernemingen" genoemd): - de kredietinstellingen

Nadere informatie

FSMA_2018_09 dd. 22/06/2018. Openbare aanbiedingen en toelatingen tot de notering van beleggingsinstrumenten.

FSMA_2018_09 dd. 22/06/2018. Openbare aanbiedingen en toelatingen tot de notering van beleggingsinstrumenten. FSMA_2018_09 dd. 22/06/2018 Openbare aanbiedingen en toelatingen tot de notering van beleggingsinstrumenten. Op 12 juni 2018 werd het ontwerp van wet tot tenuitvoerlegging van de nieuwe prospectusverordening

Nadere informatie

Handelspraktijken 3de editie INHOUDSTAFEL

Handelspraktijken 3de editie INHOUDSTAFEL Handelspraktijken 3de editie INHOUDSTAFEL Hoofdstuk I. Totstandkoming en doelstellingen van de wet marktpraktijken en consumentenbescherming (WMPC) en haar verhouding tot het mededingingsrecht............................

Nadere informatie

Beslissing tot het verlenen van een voorafgaand akkoord Statuut van openbare instelling voor collectieve belegging in schuldvorderingen

Beslissing tot het verlenen van een voorafgaand akkoord Statuut van openbare instelling voor collectieve belegging in schuldvorderingen Beslissing tot het verlenen van een voorafgaand akkoord Statuut van openbare instelling voor collectieve belegging in schuldvorderingen Mei en september 2006 Conform artikel 11 van het koninklijk besluit

Nadere informatie

II. GEKOZEN BENADERING VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN DE PROSPECTUSVERORDENING

II. GEKOZEN BENADERING VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN DE PROSPECTUSVERORDENING 24 november 2017 I. ALGEMEEN Op verzoek van de minister van Financiën organiseert de FSMA een consultatie om te peilen naar de mening van de belanghebbende partijen over voorontwerpen van teksten tot implementatie

Nadere informatie

CIRCULAIRE PPB CPB van de CBFA over de voorbereiding op de inwerkingtreding van de MiFID- richtlijn

CIRCULAIRE PPB CPB van de CBFA over de voorbereiding op de inwerkingtreding van de MiFID- richtlijn Prudentieel beleid Brussel, 20 juni 2007 CIRCULAIRE PPB-2007-8-CPB van de CBFA over de voorbereiding op de inwerkingtreding van de MiFID- richtlijn (circulaire aan de kredietinstellingen, de beleggingsondernemingen,

Nadere informatie

Wijzigingen aan de Prospectuswet (Wet 16 juni 2006) door de Wet van 11 juli 2018 (B.S. 20 juli 2018).

Wijzigingen aan de Prospectuswet (Wet 16 juni 2006) door de Wet van 11 juli 2018 (B.S. 20 juli 2018). Wijzigingen aan de Prospectuswet (Wet 16 juni 2006) door de Wet van 11 juli 2018 (B.S. 20 juli 2018). Op 20 juli 2018 verscheen in het Belgisch Staatsblad een nieuwe wet die tot doel heeft de wet van 16

Nadere informatie

Toepassing van financiële consumentenbescherming op beleggingsvastgoed?

Toepassing van financiële consumentenbescherming op beleggingsvastgoed? Real Estate & Banking and Finance 8 januari 2015 Toepassing van financiële consumentenbescherming op beleggingsvastgoed? Verduidelijking standpunt FSMA De financiële regelgeving bevat heel wat regels ter

Nadere informatie

MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE GROENKRACHT CVBA IN VEREFFENING HEEFT INGESTEMD

MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE GROENKRACHT CVBA IN VEREFFENING HEEFT INGESTEMD MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE GROENKRACHT CVBA IN VEREFFENING HEEFT INGESTEMD Deze minnelijke schikking, waarmee Groenkracht CVBA in vereffening op 18 juni 2015

Nadere informatie

Rolnummers 5197, 5198 en 5199. Arrest nr. 192/2011 van 15 december 2011 A R R E S T

Rolnummers 5197, 5198 en 5199. Arrest nr. 192/2011 van 15 december 2011 A R R E S T Rolnummers 5197, 5198 en 5199 Arrest nr. 192/2011 van 15 december 2011 A R R E S T In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 2, 1 en 2, en 3, 2, van de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken

Nadere informatie

FSMA_2014_04 dd. 26 juni 2014 (update 27 oktober 2016)

FSMA_2014_04 dd. 26 juni 2014 (update 27 oktober 2016) FSMA_2014_04 dd. 26 juni 2014 (update 27 oktober 2016) Deze mededeling is bestemd voor erkende coöperatieve vennootschappen, aanbieders van participatieplannen voor het personeel en aanbieders van beleggingen

Nadere informatie

A. Inleiding. De Hoge Raad had zijn advies uitgebracht op 7 september 2017.

A. Inleiding. De Hoge Raad had zijn advies uitgebracht op 7 september 2017. Advies van 20 december 2017 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 12 november 2012 met betrekking tot de beheervennootschappen van instellingen voor collectieve

Nadere informatie

Mededeling aan de ondernemingen die nietconventionele financiële producten (van het type CFD s, binaire opties, ) online commercialiseren

Mededeling aan de ondernemingen die nietconventionele financiële producten (van het type CFD s, binaire opties, ) online commercialiseren Mededeling FSMA_2014_05 dd. 25/07/2014 Mededeling aan de ondernemingen die nietconventionele financiële producten (van het type CFD s, binaire opties, ) online commercialiseren Toepassingsgebied: Deze

Nadere informatie

* * * * * * Overwegende dat het onderzoek tot de volgende vaststellingen heeft geleid:

* * * * * * Overwegende dat het onderzoek tot de volgende vaststellingen heeft geleid: MINNELIJKE SCHIKKING AANVAARD DOOR HET DIRECTIECOMITÉ VAN DE FSMA EN WAARMEE ECOPOWER CVBA HEEFT INGESTEMD Deze minnelijke schikking, waarmee de CVBA Ecopower op 14 december 2012 voorafgaandelijk heeft

Nadere informatie

1.1. De wet verlaat het begrip verkoper van de WHPC ten voordele van het begrip onderneming

1.1. De wet verlaat het begrip verkoper van de WHPC ten voordele van het begrip onderneming De nieuwe wet marktpraktijken in een notendop. Inleiding Op 12 april 2010 werd de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en de consumentenbescherming gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad 1

Nadere informatie

Inwerkingtreding van de wet van 19 april 2014 betreffende de alternatieve instellingen voor collectieve belegging en hun beheerders

Inwerkingtreding van de wet van 19 april 2014 betreffende de alternatieve instellingen voor collectieve belegging en hun beheerders Mededeling FSMA_2014_03 dd. 23/06/2014 Inwerkingtreding van de wet van 19 april 2014 betreffende de alternatieve instellingen voor collectieve belegging en hun beheerders Toepassingsgebied: Deze mededeling

Nadere informatie

Instelling. Onderwerp. Datum

Instelling. Onderwerp. Datum Instelling Newsflash Laga www.laga.be Onderwerp Toepassing van financiële consumentenbescherming op beleggingsvastgoed? Datum 8 januari 2015 Copyright and disclaimer De inhoud van dit document kan onderworpen

Nadere informatie

De bescherming van beleggers tegen complexe en risicovolle financiële instrumenten

De bescherming van beleggers tegen complexe en risicovolle financiële instrumenten Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2016-2017 De bescherming van beleggers tegen complexe en risicovolle financiële instrumenten Masterproef van de opleiding Master in de rechten

Nadere informatie

Mededeling CBFA_2010_28 dd. 20 december 2010

Mededeling CBFA_2010_28 dd. 20 december 2010 Mededeling _2010_28 dd. 20 december 2010 Openbare aanbieding van obligaties en toelating van obligaties tot de verhandeling op een gereglementeerde markt en invoering van een versnelde procedure voor de

Nadere informatie

Te stellen vragen bij het opzetten van een crowdfundingproject

Te stellen vragen bij het opzetten van een crowdfundingproject FSMA_2012_15-1 dd. 12/07/2012 Te stellen vragen bij het opzetten van een crowdfundingproject Indien u promotor bent van een crowdfundingproject, dient u na te gaan of een aantal financiële reglementeringen

Nadere informatie

A. Inleiding. beroepen. 2 Hervorming verschenen in het Publicatieblad van de Europese Unie L158 van 27 mei 2014.

A. Inleiding. beroepen. 2 Hervorming verschenen in het Publicatieblad van de Europese Unie L158 van 27 mei 2014. Advies van 7 september 2017 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 12 november 2012 met betrekking tot de beheervennootschappen van instellingen voor collectieve

Nadere informatie

RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES

RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES RvV 511 RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES Over een voorontwerp van wet houdende hervorming van het ondernemingsrecht. Brussel, 5 juli 2017 SAMENVATTING De Raad voor het Verbruik werd op 22 juni 2017 door de

Nadere informatie

De nieuwe bepalingen in de Handelspraktijkenwet

De nieuwe bepalingen in de Handelspraktijkenwet COLLECTIE BEDRIJFSRECHT De nieuwe bepalingen in de Handelspraktijkenwet Annick De Boeck (ed.) Yves Montangie (ed.) Bart R. Goossens Marie-Christine Janssens Reinhard Steennot VANDEN BROELE INHOUDSTAFEL

Nadere informatie

FSMA_2018_04 dd. 24/04/2018

FSMA_2018_04 dd. 24/04/2018 1/5 / FSMA_2018_04 dd.date. FSMA_2018_04 dd. 24/04/2018 Voor zover zij betrekking hebben op de in de MiFID II-richtlijn vermelde organisatorische vereisten [*], gelden de in dit document geviseerde richtsnoeren

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 35 108 Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en enkele andere wetten in verband met de implementatie van Verordening (EU) nr. 2017/1129

Nadere informatie

Deel I. Belangrijkste basiswetgeving

Deel I. Belangrijkste basiswetgeving Deel I. Belangrijkste basiswetgeving Burgerlijk wetboek (Uittreksel) - Consumentenkoop........... 3 Burgerlijk wetboek (Uittreksel) - Kosteloze borgtocht.......... 5 Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken

Nadere informatie

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... i Voorwoord bij de Reeks Bank- en insolventierecht...iii. Voorafgaande opmerking...

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... i Voorwoord bij de Reeks Bank- en insolventierecht...iii. Voorafgaande opmerking... financiele-diensten.book Page v Thursday, October 27, 2005 2:58 PM v De Bibliotheek Handelsrecht Larcier...................................... i Voorwoord bij de Reeks Bank- en insolventierecht...........................iii

Nadere informatie

Euronext Brussels SA / NV, Rue du Marquis, 1 b.1, Markiesstraat Brussels Belgium

Euronext Brussels SA / NV, Rue du Marquis, 1 b.1, Markiesstraat Brussels Belgium Euronext Rule Book BOOK II: SPECIFIEKE REGELS VOOR EURONEXT BRUSSELS UITGIFTEDATUM: 27 FEBRUARI 2017 DATUM VAN INWERKINGTREDING: 06 MAART 2017 Euronext Brussels SA / NV, Rue du Marquis, 1 b.1, Markiesstraat

Nadere informatie

HET VRIJ BEROEP NA HET WETBOEK VAN ECONOMISCH RECHT

HET VRIJ BEROEP NA HET WETBOEK VAN ECONOMISCH RECHT HET VRIJ BEROEP NA HET WETBOEK VAN ECONOMISCH RECHT HET VRIJ BEROEP NA HET WETBOEK VAN ECONOMISCH RECHT Béatrice Ponet Gert Straetmans (eds.) Antwerpen Cambridge Het vrij beroep na het Wetboek van Economisch

Nadere informatie

FSMA_2017_11-1 dd. 18/07/2017

FSMA_2017_11-1 dd. 18/07/2017 FSMA_2017_11-1 dd. 18/07/2017 Deze mededeling is van toepassing op de volgende ondernemingen (hierna gereglementeerde ondernemingen ): - de kredietinstellingen naar Belgisch recht indien zij beleggingsdiensten

Nadere informatie

Prijszetting: interactie marktpraktijken en mededinging. 10 Maart 2016

Prijszetting: interactie marktpraktijken en mededinging. 10 Maart 2016 Prijszetting: interactie marktpraktijken en mededinging 10 Maart 2016 Agenda Overzicht enkele bepalingen marktpraktijken Analyse mogelijke relatie mededinging Overzicht 0. Algemeen 1. Prijsaanduiding 2.

Nadere informatie

MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE FEBELCO CVBA HEEFT INGESTEMD

MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE FEBELCO CVBA HEEFT INGESTEMD MINNELIJKE SCHIKKING GEFORMULEERD DOOR DE AUDITEUR VAN DE FSMA EN WAARMEE FEBELCO CVBA HEEFT INGESTEMD Deze minnelijke schikking, waarmee FEBELCO CVBA op 22 februari 2016 voorafgaandelijk heeft ingestemd,

Nadere informatie

DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING TOEGEPAST

DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING TOEGEPAST DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING TOEGEPAST Reeks Jura Falconis Libri, nr. 16 DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTEN- BESCHERMING TOEGEPAST Jura Falconis (ed.) Met bijdragen van Carl De Meyer

Nadere informatie

Wet financieel toezicht

Wet financieel toezicht Wet financieel toezicht Bijlage 3 Lijst van verkorte citeertitels Verwerkte publicaties Staatsblad Kamerstuk Naam nrs. 2006, nr. 475 29.708 Wet op het finaniceel toezicht 2006, nr. 605 30.658 Invoerings-

Nadere informatie

Onrechtmatige contractuele bedingen

Onrechtmatige contractuele bedingen Nieuwe regels in b2b-relaties: verboden bedingen, misbruik van de economische afhankelijkheid van een onderneming en oneerlijke marktpraktijken Op 21 maart 2019 keurde het Parlement een wet goed die in

Nadere informatie

RAAD VOOR HET VERBRUIK

RAAD VOOR HET VERBRUIK RvV 489 RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES over een ontwerp van Koninklijk Besluit tot opheffing van het Koninklijk Besluit van 18 juli 1972 betreffende de aanduiding van de prijs van juwelen, uurwerken, goud-

Nadere informatie

FSMA_2017_17 dd. 28 september

FSMA_2017_17 dd. 28 september FSMA_2017_17 dd. 28 september 2017 1 Deze mededeling is bestemd voor erkende coöperatieve vennootschappen, aanbieders van participatieplannen voor het personeel en aanbieders van beleggingen van het type

Nadere informatie

J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en R. Leysen

J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en R. Leysen Grondwettelijk Hof 15 oktober 2015 Voorzitters: Rechters: Advocaten: A. Alen en J. Spreutels J.-P. Snappe, E. Derycke, T. Merckx-Van Goey, P. Nihoul en R. Leysen N. Maes Grondwet gelijkheid en niet-discriminatie

Nadere informatie

No.W /II 's-gravenhage, 5 november 2012

No.W /II 's-gravenhage, 5 november 2012 ... No.W03.12.0390/II 's-gravenhage, 5 november 2012 Bij Kabinetsmissive van 28 september 2012, no.12.002275, heeft Uwe Majesteit, op voordracht van de Minister van Veiligheid en Justitie, mede namens

Nadere informatie

N Financiële planners A2 Brussel, 27 maart 2014 MH/SL-EDJ/AS 717-2014 ADVIES. over

N Financiële planners A2 Brussel, 27 maart 2014 MH/SL-EDJ/AS 717-2014 ADVIES. over N Financiële planners A2 Brussel, 27 maart 2014 MH/SL-EDJ/AS 717-2014 ADVIES over EEN ONTWERP VAN WET INZAKE HET STATUUT VAN EN HET TOEZICHT OP DE ONAFHANKELIJK FINANCIËLE PLANNERS EN INZAKE HET VERSTREKKEN

Nadere informatie

Wet van 1 september 2004 betreffende de bescherming van de consumenten bij verkoop van consumptiegoederen, B.S. 21 september 2004

Wet van 1 september 2004 betreffende de bescherming van de consumenten bij verkoop van consumptiegoederen, B.S. 21 september 2004 Wet van 1 september 2004 betreffende de bescherming van de consumenten bij verkoop van consumptiegoederen, B.S. 21 september 2004 Art. 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van

Nadere informatie

Het nieuwe insolventierecht Inleiding en personeel toepassingsgebied

Het nieuwe insolventierecht Inleiding en personeel toepassingsgebied Het nieuwe insolventierecht Inleiding en personeel toepassingsgebied FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be

Nadere informatie

Mededeling aan de ondernemingen die beleggingen in roerende of onroerende goederen commercialiseren

Mededeling aan de ondernemingen die beleggingen in roerende of onroerende goederen commercialiseren Mededeling FSMA_2014_13 dd. 13/11/2014 Mededeling aan de ondernemingen die beleggingen in roerende of onroerende goederen commercialiseren Toepassingsgebied: Deze mededeling is bestemd voor de ondernemingen

Nadere informatie

Nieuwe wet B2B-Bescherming

Nieuwe wet B2B-Bescherming Nieuwe wet B2B-Bescherming Onrechtmatige bedingen Oneerlijke marktpraktijken Paul Cambie Attaché Dienst Handelsreglementering AD Economische Reglementering Onrechtmatige bedingen B2B Uitgangspunt: balans

Nadere informatie

Crowdfunding in België - een stand van zaken

Crowdfunding in België - een stand van zaken Crowdfunding in België - een stand van zaken Inleiding Crowdfunding wordt steeds vaker gebruikt als alternatieve vorm van financiering, waarbij vooral startende ondernemingen, die normaal moeilijker toegang

Nadere informatie

De impact van Boek VI WER op overeenkomsten op afstand en verkopen buiten de onderneming

De impact van Boek VI WER op overeenkomsten op afstand en verkopen buiten de onderneming Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2015-2016 De impact van Boek VI WER op overeenkomsten op afstand en verkopen buiten de onderneming Masterproef van de opleiding Master in de rechten

Nadere informatie

Vrijstellingsregeling Wet toezicht effectenverkeer 1995

Vrijstellingsregeling Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Tekst geldend op: 13-01-2004) Vrijstellingsregeling Wet toezicht effectenverkeer 1995 De Minister van Financiën; Gelet op de artikelen 4, eerste lid, 5, tweede lid, 10, eerste lid, en 22, vijfde lid,

Nadere informatie

Oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten

Oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten Monografieen BW B49a Oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten Mr. D.W.F. Verkade Advocaat-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden Kluwer - Deventer - 2009 Inhoud WOORD VOORAF V ENIGE AFKORTINGEN

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN ADVIES INZAKE EEN BEDING HOUDENDE EENZIJDIGE AANPASSING VAN EEN PREMIE VAN EEN VERZEKERINGSPOLIS RECHTSBIJSTAND

COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN ADVIES INZAKE EEN BEDING HOUDENDE EENZIJDIGE AANPASSING VAN EEN PREMIE VAN EEN VERZEKERINGSPOLIS RECHTSBIJSTAND C.O.B. 12 COMMISSIE VOOR ONRECHTMATIGE BEDINGEN ADVIES INZAKE EEN BEDING HOUDENDE EENZIJDIGE AANPASSING VAN EEN PREMIE VAN EEN VERZEKERINGSPOLIS RECHTSBIJSTAND Brussel, 21 oktober 2003 2 Advies over een

Nadere informatie

Handelspraktijken. Knipperlichten 2009-2010

Handelspraktijken. Knipperlichten 2009-2010 Handelspraktijken Knipperlichten 2009-2010 Contrast Seminars 25 februari 2010 Peter Wytinck Advocaat 1/6/2011 3:50:25 PM DEEL 1. Arrest Hof van Justitie 23 april 2009 VTB-VAB/Total gezamenlijk aanbod 1.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 023 Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en de Wet toezicht financiële verslaggeving in verband met de herziene richtlijn prospectus

Nadere informatie

niet verbeterde kopie

niet verbeterde kopie Rolnummer 5009 Arrest nr. 55/2011 van 6 april 2011 A R R E S T In zake : de prejudiciële vraag over de artikelen 2, 1 en 2, en 3, 2, van de wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming,

Nadere informatie

N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, MH/SL/LC A D V I E S. betreffende

N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, MH/SL/LC A D V I E S. betreffende N HANDELSPR Fin. diensten A 03 Brussel, 18.05.2005 MH/SL/LC A D V I E S betreffende DE OMZETTING IN BELGISCH RECHT VAN TWEE EUROPESE RICHTLIJNEN INZAKE FINANCIËLE DIENSTEN OP AFSTAND (bekrachtigd door

Nadere informatie

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord...

Inhoudstafel. De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord... vii De Bibliotheek Handelsrecht Larcier................................... Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten. Voorwoord.......................................................

Nadere informatie

Wet betreffende bescherming van bedrijfsgeheimen

Wet betreffende bescherming van bedrijfsgeheimen Wet betreffende bescherming van bedrijfsgeheimen FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be Problematiek en inleiding

Nadere informatie

Guidelines over. het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen

Guidelines over. het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen Guidelines over het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen Inhoud 1. Op welke producten zijn de criteria uit deze guidelines van toepassing?... 2

Nadere informatie

Wetboek economisch recht Pieter Van den Bossche Adviseur Fod Economie

Wetboek economisch recht Pieter Van den Bossche Adviseur Fod Economie Wetboek economisch recht Pieter Van den Bossche Adviseur Fod Economie historiek van het project 1. ronde tafel modernisering economisch recht (2006-2009) 2. tweehonderd jaar Wetboek van Koophandel (2007)

Nadere informatie

DE REDACTIE PRIVAAT TOT ZIENS HANDELAAR, WELKOM ONDERNEMING: MODERNISERING MET BELANGRIJKE IMPACT, DOCH GEEN VEREENVOUDIGING

DE REDACTIE PRIVAAT TOT ZIENS HANDELAAR, WELKOM ONDERNEMING: MODERNISERING MET BELANGRIJKE IMPACT, DOCH GEEN VEREENVOUDIGING DE REDACTIE PRIVAAT TOT ZIENS HANDELAAR, WELKOM ONDERNEMING: MODERNISERING MET BELANGRIJKE IMPACT, DOCH GEEN VEREENVOUDIGING Reinhard Steennot I. INLEIDING 1. Op 1 november 2018 is de wet van 15 april

Nadere informatie

Auteur. Onderwerp. Issue

Auteur. Onderwerp. Issue Auteur Stibbe Nieuwsflash handelspraktijken en consumentenrecht www.stibbe.be Onderwerp Het Hof van Justitie luidt de doodsklokken over het verbod op gezamenlijke aanbiedingen Issue 23 April 2009 Copyright

Nadere informatie

PC Advocaten Nieuwsbrief mei juni 10

PC Advocaten Nieuwsbrief mei juni 10 PC Advocaten Nieuwsbrief mei juni 10 HANDELSPRAKTIJKEN WORDEN MARKTPRAKTIJKEN INLEIDING De nieuwe Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming (WMPC) in werking getreden op 15.05.10 vervangt de oude Wet

Nadere informatie

ONDERNEMING EN CONSUMENT

ONDERNEMING EN CONSUMENT ONDERNEMING EN CONSUMENT BEGRIPPEN IN EVOLUTIE Aantal woorden: 35.782 Hannah Boelens Studentennummer: 01305492 Promotor: Prof. dr. Reinhard Steennot Co-promotor: Renzo van der Bruggen Masterproef voorgelegd

Nadere informatie

FSMA_2014_01-2 dd. 20/01/2014. Samenvattende opgave van de dekkingswaarden van de technische voorzieningen op 31/12/2013. Aard van de waarden

FSMA_2014_01-2 dd. 20/01/2014. Samenvattende opgave van de dekkingswaarden van de technische voorzieningen op 31/12/2013. Aard van de waarden Bijlage Circulaire FSMA_2014_01-2 dd. 20/01/2014 Samenvattende opgave van de dekkingswaarden van de technische voorzieningen op 31/12/2013 Toepassingsveld: Instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening

Nadere informatie

Examen 1 : wetgeving - eindtermen beroepskennis

Examen 1 : wetgeving - eindtermen beroepskennis Examen 1 : wetgeving - eindtermen beroepskennis 1. Deel 4 van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen (art. 1 tot 104) 1 Aanduiden op welke verzekeringsovereenkomsten deel 4 van de wet van

Nadere informatie

EXTERNE LEIDRAAD VOOR DE TOEPASSING VAN ARTIKEL 62 VAN DE BANKWET

EXTERNE LEIDRAAD VOOR DE TOEPASSING VAN ARTIKEL 62 VAN DE BANKWET 1/5 EXTERNE LEIDRAAD VOOR DE TOEPASSING VAN ARTIKEL 62 VAN DE BANKWET SOORTEN CUMULBEPERKINGEN STRUCTUUR ARTIKEL 62 De wettelijke cumulbeperkingen, zoals geformuleerd in artikel 62 van de wet van 25 april

Nadere informatie

Guidelines. over. het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen

Guidelines. over. het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen Guidelines over het gebruik van de terminologie artisanaal, ambachtelijk en afgeleiden ervan in productbenamingen Inhoud 1. Op welke producten zijn de criteria uit deze guidelines van toepassing?... 2

Nadere informatie

Marktpraktijken Knipperlichten Contrast 31/01/2019

Marktpraktijken Knipperlichten Contrast 31/01/2019 Marktpraktijken Knipperlichten Contrast 31/01/2019 Jules Stuyck Crowell & Moring 1 Overzicht Inleiding Opheffing boek XIV WER Ondernemingsbegrip in boek VI Recente rechtspraak HvJ B2C oneerlijke handelspraktijken/vergelijkende

Nadere informatie

Het consumentenkrediet. De Wet van 12 juni 1991. Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE

Het consumentenkrediet. De Wet van 12 juni 1991. Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE Het consumentenkrediet De Wet van 12 juni 1991 Pierre Lettany KLUWER RECHTSWETENSCHAPPEN BELGIE Voorwoord V Inleiding en doel van de wet 1 1. E.G.-verplichtingen (1) 1 2. Sociaal beleid (2) 1 3. Economisch

Nadere informatie

FSMA_2011_01 dd. 27 april 2011

FSMA_2011_01 dd. 27 april 2011 Mededeling FSMA_2011_01 dd. 27 april 2011 Mededeling inzake de wet van 20 december 2010 betreffende de uitoefening van bepaalde rechten van aandeelhouders van genoteerde vennootschappen Toepassingsveld:

Nadere informatie

DE MINISTER VAN FINANCIËN; BESLUIT:

DE MINISTER VAN FINANCIËN; BESLUIT: Ministeriële regeling Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.minfin.nl Inlichtingen Staatscourant nr. 51 Datum 5 maart 2009 Betreft Wijziging Vrijstellingsregeling Wft Uw

Nadere informatie

Studiedag De bescherming van consumenten in de (recente) rechtspraktijk: hoe gebruik ik dit in schuldendossiers?

Studiedag De bescherming van consumenten in de (recente) rechtspraktijk: hoe gebruik ik dit in schuldendossiers? Studiedag De bescherming van consumenten in de (recente) rechtspraktijk: hoe gebruik ik dit in schuldendossiers? Praktijkgerichte toelichting van (recente) rechtspraak consumentenbescherming met aandacht

Nadere informatie

1. Auteursrecht. Hoofdstuk V. (De reproductie voor privé-gebruik. ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk

1. Auteursrecht. Hoofdstuk V. (De reproductie voor privé-gebruik. ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk 1. Auteursrecht Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten 3 Hoofdstuk I. Auteursrecht.......... 3 Afdeling I. Auteursrecht in het algemeen.... 3 Afdeling II. Bijzondere bepalingen

Nadere informatie

4 juni 2019 AANVULLING OP HET PROSPECTUS. Belga Films Fund Naamloze Vennootschap 14, avenue du Japon 1420 Eigenbrakel Ondernemingsnummer

4 juni 2019 AANVULLING OP HET PROSPECTUS. Belga Films Fund Naamloze Vennootschap 14, avenue du Japon 1420 Eigenbrakel Ondernemingsnummer 4 juni 2019 AANVULLING OP HET PROSPECTUS Belga Films Fund Naamloze Vennootschap 14, avenue du Japon 1420 Eigenbrakel Ondernemingsnummer 0506.993.858 OPENBARE AANBIEDING TOT INSCHRIJVING BETREFFENDE EEN

Nadere informatie

Nieuw regelgevend kader inzake crowdfunding

Nieuw regelgevend kader inzake crowdfunding Nieuw regelgevend kader inzake crowdfunding 03/2017 1. Op 1 februari 2017 trad nieuwe regelgeving inzake "crowdfunding" in werking. De wet van 18 december 2016 1 voert een erkend statuut in voor "alternatieve-financieringsplatformen"

Nadere informatie

Circulaire over de verzekering brand en andere gevaren, wat eenvoudige risico's betreft, en over de informatieplicht betreffende deze verzekering

Circulaire over de verzekering brand en andere gevaren, wat eenvoudige risico's betreft, en over de informatieplicht betreffende deze verzekering Circulaire FSMA_2012_14 dd. 12/06/2012 Circulaire over de verzekering brand en andere gevaren, wat eenvoudige risico's betreft, en over de informatieplicht betreffende deze verzekering Toepassingsveld:

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2005 2006 30 411 Regels omtrent instanties die verantwoordelijk zijn voor handhaving van de wetgeving inzake consumentenbescherming (Wet handhaving consumentenbescherming)

Nadere informatie

DE TOEPASSING VAN DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING

DE TOEPASSING VAN DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING TEKST Yves Vandendriessche, advocaat (Crivits & Persyn) De dierenarts in het ondernemingsrecht DE TOEPASSING VAN DE WET MARKTPRAKTIJKEN EN CONSUMENTENBESCHERMING In een vorige bijdrage stond Yves Vandendriessche

Nadere informatie

De Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (hierna "de Commissie");

De Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (hierna de Commissie); 1/6 Advies nr. 67/2017 van 22 november 2017 Betreft: advies over het voorontwerp van wet tot invoering van een belastingvermindering voor uitgaven met betrekking tot de aankoop van persoonlijke beschermingsmiddelen

Nadere informatie

ACTUALIA ECONOMISCH RECHT EN CONSUMENTENBESCHERMING

ACTUALIA ECONOMISCH RECHT EN CONSUMENTENBESCHERMING ACTUALIA ECONOMISCH RECHT EN CONSUMENTENBESCHERMING Het Centrum voor Beroepsvervolmaking in de Rechten (CBR) is een feitelijk samenwerkingsverband tussen de Raad van de Orde der Advocaten bij de balie

Nadere informatie

Vindplaats EU publicatieblad. L 335/1 d.d L 294/13 d.d

Vindplaats EU publicatieblad. L 335/1 d.d L 294/13 d.d Bijlage IV Europees wetgevingsprogramma financiële markten I. Reeds aangenomen Europese regelgeving Type EUbesluit Eerstverantwoordelijk departement Titel Vindplaats EU publicatieblad Uiterste implementatiedatum

Nadere informatie

Reclame voor kredietovereenkomsten: juridische analyse en een empirisch onderzoek

Reclame voor kredietovereenkomsten: juridische analyse en een empirisch onderzoek Faculteit Rechtsgeleerdheid Academiejaar 2013-14 Reclame voor kredietovereenkomsten: juridische analyse en een empirisch onderzoek Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Servaas

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 07/03/2018

Datum van inontvangstneming : 07/03/2018 Datum van inontvangstneming : 07/03/2018 Vertaling C-8/18 1 Zaak C-8/18 Samenvatting van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 98, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering

Nadere informatie

BELEID INZAKE BESTE UITVOERING

BELEID INZAKE BESTE UITVOERING BELEID INZAKE BESTE UITVOERING BELEID INZAKE BESTE UITVOERING Voor een beter begrip van het onderhavige document worden de termen «wij» of «Indosuez Europe gebruikt om te verwijzen naar CA Indosuez Wealth

Nadere informatie

Marktpraktijken. anno 2010

Marktpraktijken. anno 2010 Marktpraktijken anno 2010 Herman DE BAUW Advocaat, Eubelius 1 De wet marktpraktijken en consumentenbescherming 6. Vordering tot staking 1. Definities en algemene principes 2. Informatie van de markt 3.

Nadere informatie

ONEERLIJKE HANDELSPRAKTIJKEN EN HANDHAVING VAN CONSUMENTENBESCHERMING IN DE FINANCIËLE SECTOR. Preadvies voor de Vereniging voor Effectenrecht 2010

ONEERLIJKE HANDELSPRAKTIJKEN EN HANDHAVING VAN CONSUMENTENBESCHERMING IN DE FINANCIËLE SECTOR. Preadvies voor de Vereniging voor Effectenrecht 2010 ONEERLIJKE HANDELSPRAKTIJKEN EN HANDHAVING VAN CONSUMENTENBESCHERMING IN DE FINANCIËLE SECTOR Preadvies voor de Vereniging voor Effectenrecht 2010 DEEL 1 Oneerlijke handelspraktijken en handhaving van

Nadere informatie

INVENTARIS DOCUMENTEN

INVENTARIS DOCUMENTEN INVENTARIS DOCUMENTEN SOCIAAL RECHT Edward Carlier Decreet 19 juli 1973 tot regeling van het gebruik van de talen voor de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers, alsmede van de voor

Nadere informatie

VOOR KLANTEN VAN BNP PARIBAS FORTIS

VOOR KLANTEN VAN BNP PARIBAS FORTIS PASSENDE INFORMATIE OVER HET BELEID INZAKE HET BEHEER VAN BELANGENCONFLICTEN VOOR KLANTEN VAN BNP PARIBAS FORTIS GELDIG VANAF 03.01.2018 Inhoudstafel Inleiding 3 Definities 3 Algemene regels 3 Belangenconflicten

Nadere informatie

hierna elk afzonderlijk "de Autoriteit" en gezamenlijk "de Autoriteiten" genoemd,

hierna elk afzonderlijk de Autoriteit en gezamenlijk de Autoriteiten genoemd, 1 Samenwerkingsprotocol tussen de Nationale Bank van België en de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten over de buitenlandse beleggingsondernemingen De Nationale Bank van België (hierna "de Bank"),

Nadere informatie

FSMA_2014_13 dd. 13/11/2014 (update 17 april 2018)

FSMA_2014_13 dd. 13/11/2014 (update 17 april 2018) FSMA_2014_13 dd. 13/11/2014 (update 17 april 2018) Deze mededeling is bestemd voor de ondernemingen (aanbieders en tussenpersonen) die beleggingen in roerende of onroerende goederen verhandelen aan niet-professionele

Nadere informatie

Doc. nr. N7:90001C05 Brussel, 16.11.2000 MH/BL/HdG/LC A D V I E S. over een

Doc. nr. N7:90001C05 Brussel, 16.11.2000 MH/BL/HdG/LC A D V I E S. over een Doc. nr. N7:90001C05 Brussel, 16.11.2000 MH/BL/HdG/LC A D V I E S over een WETSONTWERP TOT OMZETTING IN BELGISCH RECHT VAN EUROPESE RICHTLIJNEN BETREFFENDE DE VRIJE BEROEPEN *** 1 Richtlijn 97/7/EG van

Nadere informatie

MiFID Een betere bescherming van uw vermogen

MiFID Een betere bescherming van uw vermogen MiFID Een betere bescherming van uw vermogen Inhoud MiFID, een betere bescherming van beleggers op Europees niveau............... 4 De verplichtingen van BIL tegenover haar cliënten-beleggers... 6 Classificatie

Nadere informatie

Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Wijziging van de Wet op het financieel toezicht ter implementatie van richtlijn nr. 2013/50/EU van het Europees Parlement en de Raad van 22 oktober 2013 tot wijziging van Richtlijn 2004/109/EG van het

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 17208 1 april 2019 Omzetbelasting. Beheer van gemeenschappelijke beleggingsfondsen; bijzonder overheidstoezicht Belastingdienst/Directie

Nadere informatie

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. CBN-advies 2013/5 - De aandeelhoudersstructuur van ondernemingen: opname in de toelichting van de jaarrekening

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN. CBN-advies 2013/5 - De aandeelhoudersstructuur van ondernemingen: opname in de toelichting van de jaarrekening COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN CBN-advies 2013/5 - De aandeelhoudersstructuur van ondernemingen: opname in de toelichting van de jaarrekening I. Inleiding Advies van 4 maart 2013 1. Zowel het volledig

Nadere informatie