Kies- Keurig De Vlaamse verkiezingen. 7 juni beweging voor een verstaanbare samenleving

Transcriptie

1 Kies- Keurig 2009 De Vlaamse verkiezingen 7 juni 2009 beweging voor een verstaanbare samenleving

2 Voorwoord Beste lezer, Op zondag 7 juni zijn er verkiezingen. Ben je op dat moment 18 jaar, dan moet je gaan stemmen. Er zijn dikwijls verkiezingen. Deze keer kun je kiezen voor een nieuw Vlaams Parlement en voor een nieuw Europees Parlement. Om te kunnen stemmen moet je weten waarvoor en voor wie je moet kiezen. Daarom is het goed om je voor te bereiden. Misschien vraag jij je ook af: is politiek wel iets voor mij? Waarom zijn er zo vaak verkiezingen? Is er eigenlijk een verschil tussen de politieke partijen? Hoe moet ik geldig stemmen? Op die vragen en nog heel wat andere vragen krijg je in deze brochure een antwoord. Deze brochure wil je wegwijs maken in alles wat je wilt weten over politiek en verkiezingen. 12 januari 2009, Beweging voor een verstaanbare samenleving - Toemeka vzw De Kracht van je Stem De redactie van deze brochure werd afgesloten op 12 januari 2009.

3 De Vlaamse verkiezingen 7 juni 2009 Inhoudstafel Voorwoord Politiek iets voor mij? 2 Alweer verkiezingen? 4 Wat doet Vlaanderen? 8 Wat doet België? 10 Wat is het verschil tussen het parlement en de regering? 12 Het Vlaams Parlement 14 De Vlaamse Regering 18 Vele meningen: beslissen is geen eenvoudige opdracht! 20 Alle partijen hetzelfde of toch niet? 22 Kunnen we geloven wat ze beloven? 28 Kiezen. Welke partij krijgt mijn stem? 30 Wie mag stemmen? 32 Hoe moet ik stemmen? 34 Wat gebeurt er na de verkiezingen? 38 Regeren is samenwerken 40 Europa? Ver van mijn bed? 42 Colofon Kies-Keurig

4 1 Politiek iets voor mij!? In onze buurt worden nieuwe sociale woningen gebouwd. Ik sta op de wachtlijst om er een te kopen. Mijn buurjongen heeft een ernstige handicap. Hij wordt door zijn ouders thuis verzorgd omdat er voorlopig geen plaats is in een voorziening. Mijn zus verwacht binnenkort haar eerste kindje, maar heeft nog geen kinderopvang gevonden. Mijn oma is 65 geworden. Nu mag ze gratis op bus en tram. Op de weg naar school is een nieuw fietspad aangelegd, met bomen tussen de weg en het fietspad. Het is nu veel veiliger om naar school te fietsen! Wat hebben die dingen met politiek te maken? Sociale flats bieden onderdak aan zes gezinnen Samen met de Vlaamse Overheid bouwt het OCMW nieuwe sociale woningen aan het kerkplein in. Minister Marino Keulen zal Het wachten duurt lang Vier jaar geleden al werd beterschap in het vooruitzicht gesteld, maar de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg worden nog steeds langer. En ook een aanpak waarbij mensen met een handicap zelf kunnen beslissen over hun leven en de ondersteuning die ze nodig hebben, komt slechts mondjesmaat tot stand. Geld voor wegenwerken Vlaams minister van Openbare Werken Hilde Crevits heeft het investerings- en onderhoudsprogramma voor openbare werken vastgelegd. Voor de Westhoek wordt 7 miljoen euro opzijgelegd voor een aantal wegrenovaties en er gaat 5,2 miljoen naar aanleg en onderhoud van fietspaden in Heuvelland en de doortocht van Kemmel. Meer nachtbussen rond Leuven Vlaams minister van Mobiliteit Kathleen Van Brempt trekt 1,3 miljoen euro uit om het nachtbussennet rond Leuven volgend jaar uit te breiden. Er komen zes nieuwe lijnen bij en vijf bestaande nachtlijnen worden uitgebreid. De uitbreiding is een van de acht nieuwe projecten voor het openbaar vervoer in Vlaanderen. In tota investeert Van Brempt 9 milj 2

5 Herken je deze situaties? Dat is normaal want ze hebben met ons dagelijkse leven te maken. Waar je misschien niet bij stilstaat, is dat deze zaken ook met politiek te maken hebben. Hoe dan?, vraag je je af. Wel, over deze dingen wordt beslist in het parlement door volksvertegenwoordigers. Zij nemen beslissingen die ons allemaal aanbelangen. Ze maken wetten. In Vlaanderen noemen we die wetten decreten. Politiek heeft dus te maken met heel gewone dingen! Politici beslissen hoe onze samenleving eruitziet. Dat lijkt misschien eenvoudig, maar dat is het niet. Er zijn geen gemakkelijke oplossingen. Wat voor de ene goed is, is dat niet voor de andere. Er moet met iedereen rekening worden gehouden. Over elk voorstel moet goed worden nagedacht en veel gediscussieerd. Dat is wat parlementsleden of volksvertegenwoordigers in het parlement doen, en daarom is hun werk belangrijk. Waarom mag je niet zelf beslissen over alles wat je aanbelangt? Waarom beslissen we niet allemaal samen? Waarom wordt er gewerkt met een parlement? Het antwoord is heel eenvoudig: we zijn met 6 miljoen Vlamingen en we kunnen niet over elk voorstel allemaal samen beslissen. Stel dat er wordt nagedacht over het aanleggen van een nieuwe snelweg. Dan is het onmogelijk om aan elke Vlaming te vragen wat die daarvan vindt. Dat werkt niet in een moderne staat. Daarom is er een parlement. Wij kiezen wie in dat parlement zit. Dat noemen we een parlementaire democratie. Democratie wil zeggen dat iedereen in een groep inspraak heeft. Er moet naar iedereen worden geluisterd en iedereen telt mee. Luisteren naar wat bij de bevolking leeft, is een belangrijke opdracht voor de vertegenwoordigers die wij kiezen. Ze beslissen niet voor zichzelf, maar wel voor alle mensen die in Vlaanderen wonen. De 124 Vlaamse volksvertegenwoordigers vertegenwoordigen dus alle Vlaamse kiezers. Binnenkort zijn er opnieuw verkiezingen voor het Vlaams Parlement en moeten we gaan stemmen. Maar wordt er wel rekening gehouden met je stem? Haalt het allemaal iets uit? Ja, want elke stem is belangrijk. Ook die van jou! De politici voor wie jij kiest, beslissen immers over ons dagelijkse leven. Elke stem, dus ook die van jou, bepaalt mee welke partij de sterkste wordt en de meeste vertegenwoordigers in het parlement krijgt. Het is dus belangrijk dat je goed nadenkt over wie jouw stem krijgt. Jouw stem telt wel degelijk mee!! Politiek heeft te maken met heel gewone dingen uit het leven van ons allemaal. Politici beslissen hoe onze samenleving eruitziet. Via verkiezingen kiezen we mensen die ons in het parlement mogen vertegenwoordigen. Volksvertegenwoordigers praten in het parlement over voorstellen en nemen beslissingen die ons allemaal aanbelangen. Het is belangrijk dat je gaat stemmen en dat je nadenkt over wie je stem krijgt. Elke stem bepaalt mee welke partij de sterkste wordt. Die krijgt dan de meeste vertegenwoordigers in het parlement. Kies-Keurig

6 2 Alweer verkiezingen? We zijn pas vorig jaar gaan stemmen en er zijn al zoveel ministers en volksvertegenwoordigers. Waarom zijn al die verkiezingen nodig? In ons land zijn er inderdaad veel verkiezingen. Dat komt door onze staatsstructuur. Die is ingewikkeld. Het is voor heel veel mensen moeilijk om het nog te begrijpen. Hierna kom je te weten hoe de structuur van ons land in elkaar zit. Tot in 1971 was er in ons land maar één parlement en één regering voor heel België. België was toen een unitaire staat. De kiezers moesten toen twee keer gaan stemmen: een keer om de zes jaar voor de gemeente- en provincieraden en een keer om de vier jaar voor de Kamer en de Senaat (het Federale Parlement). Intussen zijn er nog twee verkiezingen bijgekomen. We moeten ten eerste vertegenwoordigers kiezen voor het Vlaams Parlement of voor het Brussels Hoofdstedelijk Parlement als je in Brussel woont. Ten tweede moeten we vertegenwoordigers kiezen voor het Europees Parlement. Dat doen we om de vijf jaar. Waarom is het zo ingewikkeld? Vroeger was het veel eenvoudiger. Al vanaf het ontstaan van ons land was het duidelijk dat er grote verschillen bestonden tussen Vlaanderen en Wallonië. Daarom wilden Vlamingen en Walen zelf kunnen beslissen over zaken die voor hen heel belangrijk waren. Voor de Vlamingen was het erg belangrijk om zelf meer beslissingen te kunnen nemen over taal en cultuur. Om die wens van de Vlamingen te vervullen, werd ons land opgedeeld in drie gemeenschappen: de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap. Je ziet dat Brussel behoort tot de Vlaamse én de Franse Gemeenschap. Wie in Brussel woont en Nederlands spreekt, hoort bij de Vlaamse Gemeenschap. Wie in Brussel woont en Frans spreekt, hoort bij de Franse Gemeenschap. De drie gemeenschappen kregen elk een eigen parlement en een eigen regering. Die nemen bijvoorbeeld beslissingen over welzijn. Zo beslissen de gemeenschappen over het aantal plaatsen in de kinderopvang. Vlaamse Gemeenschap Franse Gemeenschap Vlaamse en Franse Gemeenschap Duitstalige Gemeenschap 4

7 De Walen wilden dan weer zelf kunnen beslissen over hun economie. Daarom werd ons land niet alleen opgedeeld in gemeenschappen, maar ook nog eens in gewesten of regio s. Er zijn drie gewesten in België: het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Ook de drie gewesten kregen een eigen parlement en een eigen regering. Het Vlaamse Gewest neemt bijvoorbeeld beslissingen over de Antwerpse haven, zoals de bouw van een nieuw dok. De parlementen voor de gewesten en de gemeenschappen worden om de vijf jaar verkozen. Vlaanderen Wallonië Brussel Daarnaast zijn er nog zaken waarover we voor heel België samen beslissen, bijvoorbeeld alles wat met ons leger te maken heeft of wat met de sociale zekerheid te maken heeft. Dat gebeurt door het Belgische of federale parlement en de Belgische regering. Voor ons hele land het federale niveau dus wordt het parlement in principe om de vier jaar verkozen tijdens de federale verkiezingen. Een federale regering kan echter ook vallen en dan moeten we toch weer vroeger naar de stembus. Kies-Keurig

8 Het federale bestuur en de besturen van de gewesten en gemeenschappen vormen samen het hoogste niveau in ons land. Het tweede niveau in ons land bestaat uit de provincies. Het derde niveau zijn de gemeentebesturen. De verkiezingen voor de gemeente- en provincieraden worden om de zes jaar gehouden. Europese Unie De federale staat België 3 gewesten het Vlaamse Gewest het Waalse Gewest het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest 3 gemeenschappen de Vlaamse Gemeenschap de Franse Gemeenschap de Duitstalige Gemeenschap 10 provincies 589 gemeenten België maakt daarnaast ook nog eens deel uit van de Europese Unie, maar daar komen we later op terug. Ook voor het Europese niveau worden verkiezingen gehouden om de vijf jaar. Die vallen samen met de regionale of Vlaamse verkiezingen.! Vroeger was er in België één parlement en één regering. Dat is veranderd. België is opgesplitst in drie gemeenschappen en drie gewesten. Gemeenschappen en gewesten hebben een eigen parlement en een eigen regering. Het parlement kiezen we tijdens de regionale verkiezingen om de vijf jaar. Ook voor het hele land is er een parlement en een regering. Dat parlement kiezen we tijdens de federale verkiezingen om de vier jaar. Er zijn ook steden, gemeenten en provincies in ons land. Om de zes jaar kiezen we tijdens de gemeente- en provincieraadsverkiezingen wie die mogen besturen. België maakt ook deel uit van de Europese Unie. Ook daarvoor kiezen we volksvertegenwoordigers om de vijf jaar. Dit zorgt ervoor dat we vaak moeten gaan stemmen. 6

9 Gemeente Provincie Gewesten en gemeenschappen Federaal Europa verkiezingen om de 6 jaar verkiezingen om de 6 jaar verkiezingen om de 4 jaar (behalve wanneer de regering valt) verkiezingen om de 5 jaar? verkiezingen om de 5 jaar verkiezingen om de 4 jaar (behalve wanneer de regering valt) ? Kies-Keurig

10 3 Wat doet Vlaanderen? Politici beslissen over dingen die met ons dagelijkse leven te maken hebben. Maar er zijn zoveel verschillende parlementen en regeringen in ons land. Welke beslissingen worden er in Vlaanderen genomen? Het Vlaams Parlement mag over de regels voor bepaalde zaken beslissen. Dat noemen we Vlaamse bevoegdheden. Voorbeelden zijn onderwijs, welzijn en cultuur. Ook het federale parlement mag over bepaalde zaken beslissen. Dat noemen we federale bevoegdheden. Voorbeelden zijn het leger en de spoorwegen. Het is dus duidelijk vastgelegd welk parlement waarover mag beslissen. Voor elke bevoegdheid is er telkens ook een minister verantwoordelijk. De minister zorgt ervoor dat er acties worden ondernomen binnen elke bevoegdheid, volgens de regels die het parlement heeft goedgekeurd. Hieronder krijg je een overzicht van alle Vlaamse ministers met de zaken waarvoor ze verantwoordelijk zijn: hun bevoegdheden dus. Je vindt in de rechterkolom ook een paar voorbeelden. Minister Bevoegdheden Voorbeelden Kris Peeters Dirk Van Mechelen minister-president=baas van de Vlaamse Regering Institutionele Hervormingen Bestuurszaken Buitenlands Beleid Media Toerisme Havens Landbouw Zeevisserij Plattelandsbeleid Financiën/Begroting Ruimtelijke Ordening meewerken aan de gesprekken over de staatshervorming zorgen dat de Vlaamse ambtenaren goed kunnen werken zorgen voor een goede samenwerking tussen Vlaanderen en andere landen geld geven aan de VRT om radio- en televisieprogramma s te maken Vlaanderen promoten als vakantiebestemming beslissen over een nieuw dok voor de Antwerpse Haven beslissen op welke tijd van het jaar de boeren hun land mogen bemesten met Europa onderhandelen over hoeveel ton kabeljauw onze vissers mogen vangen werken aan leefbare dorpen schatten wat de inkomsten en uitgaven van de Vlaamse Regering zullen zijn, het budget beheren en de uitgaven controleren zorgen dat er plaats is voor bossen, landbouw, bedrijven, huizen en wegen Frank Vandenbroucke Werk Onderwijs/Vorming werklozen helpen bij het zoeken naar een job zorgen dat er goede scholen zijn voor iedereen 8

11 Bert Anciaux Cultuur Jeugd Sport Brussel subsidies geven aan theatergezelschappen jeugdbewegingen steunen subsidies geven aan sportverenigingen zorgen dat de Vlamingen in Brussel niet worden vergeten Marino Keulen Binnenlands Bestuur Stedenbeleid Wonen Inburgering burgemeesters benoemen zorgen voor leefbare steden zorgen dat er sociale woningen zijn cursussen organiseren waardoor nieuwkomers leren hoe onze samenleving werkt Kathleen Van Brempt Mobiliteit Sociale Economie Gelijke Kansen zorgen dat er genoeg bussen en trams zijn investeren in beschutte en sociale werkplaatsen zorgen dat gebouwen toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers Veerle Heeren Welzijn Volksgezondheid Gezin zorgen dat er voldoende voorzieningen zijn voor ouderen en mensen met een handicap gratis onderzoek naar borstkanker voor oudere vrouwen zorgen dat er goede kinderopvang is Hilde Crevits Openbare Werken Energie Leefmilieu/Natuur zorgen voor het onderhoud van de wegen zorgen dat arme mensen genoeg elektriciteit hebben om te kunnen leven zorgen dat er voldoende bossen blijven bestaan Patricia Ceysens Economie/Ondernemen Wetenschap/Innovatie Buitenlandse Handel kansen geven aan mensen die een bedrijf willen starten, door ze premies te geven wetenschappers de kans geven om onderzoek te doen naar bepaalde ziektes bedrijven helpen om hun producten in het buitenland te verkopen! Elk parlement in België mag over welbepaalde zaken beslissen. Dat noemen we bevoegdheden. De zaken waarover Vlaanderen mag beslissen, noemen we Vlaamse bevoegdheden. Een voorbeeld van een Vlaamse bevoegdheid is onderwijs. Voor elke bevoegdheid is een minister verantwoordelijk voor de uitvoering ervan. Zo is er een Vlaamse minister van Onderwijs, een van Cultuur, een van Welzijn, een van Openbare Werken, een van Wonen... Kies-Keurig

12 4 Wat doet België? Het federale parlement en de federale regering regelen zaken voor het hele land. Waarover kunnen zij beslissen? De zaken waarover een parlement mag beslissen, noemen we de bevoegdheden. De Kamer beslist over federale bevoegdheden. Ook hier is een minister verantwoordelijk voor de uitvoering van de bevoegdheid, bijvoorbeeld het leger. De federale regering telt 15 ministers en 7 staatssecretarissen. In het algemene belang van alle Belgen houdt de federale staat zich bezig met bijvoorbeeld financiën, leger, justitie, sociale zekerheid, buitenlandse zaken, evenals belangrijke delen van de volksgezondheid en van binnenlandse zaken. Over al deze zaken is dus de federale overheid bevoegd. Je merkt dat voor sommige bevoegdheden zowel een Vlaamse als een federale minister bevoegd is. Dat komt omdat bepaalde bevoegdheden niet helemaal zijn overgedragen aan Vlaanderen. Volksgezondheid is zo n voorbeeld: zo is de Vlaamse minister bevoegd voor de borstkankerscreening bij oudere vrouwen en waakt de federale minister erover dat ons voedsel veilig is. Hiernaast vind je de belangrijkste federale bevoegdheden met in de kolom ernaast een voorbeeld. Beslissingen van de ministerraad Meer geld voor deeltijdse opvang BRUSSEL - De federale ministerraad heeft vrijdag een aantal maatregelen genomen voor zelfstandigen met kinderen. Het moederschapsverlof wordt versoepeld en uitgebreid Voorzieningen voor personen met een handicap krijgen voortaan euro per opvangplaats die ze splitsen. tot 21 weken. Voorts kunnen jonge moeders onmiddellijk na de bevalling rekenen op 105 dienstencheques voor moederschapshulp. Ten slotte wordt het kindergeld voor het eerste kind vanaf 1 januari 2009 opgetrokken van 74 naar 78 euro. 10

13 Bevoegdheden Defensie Voorbeelden zorgen dat het leger goed functioneert Justitie Sociale Zekerheid: pensioenen ziekte- en invaliditeitsverzekering werkloosheidsvergoeding arbeidsongevallenverzekering kinderbijslag Overheidsbedrijven: Belgische Spoorwegen De Post Belgacom Buitenlandse Zaken zorgen dat de rechtbanken kunnen werken en dat de straffen die rechters geven ook behoorlijk uitgevoerd worden. Daarvoor moeten er bijvoorbeeld genoeg gevangenissen zijn zorgen dat mensen een pensioen krijgen zorgen dat je geld terugkrijgt van het ziekenfonds als je naar de dokter of tandarts moet gaan zorgen dat werklozen een uitkering krijgen zorgen dat de NMBS voldoende geld krijgt zodat er genoeg goede treinen kunnen rijden zorgen dat De Post goed werkt zorgen dat er goede relaties zijn met andere landen Binnenlandse Zaken zorgen dat de federale politie behoorlijk werkt Economie en Consumentenzaken zorgen dat ook arme mensen een bankrekening kunnen openen bij een bank Asielbeleid en Migratie beslissen of mensen die in ons land willen wonen, mogen blijven of terug moeten naar hun land van oorsprong Financiën de schatkist van ons land beheren Klimaat maatregelen nemen om de CO 2 -uitstoot te verminderen Verkeer toekennen van nummerplaten! De zaken waarover het federale parlement kan beslissen, noemen we federale bevoegdheden. Een voorbeeld van een federale bevoegdheid is justitie. Voor elke bevoegdheid is een minister verantwoordelijk voor de uitvoering ervan. Zo is er een federale minister van Justitie, een van Pensioenen, een van Binnenlandse Zaken,... Kies-Keurig

14 5 Wat is het verschil tussen het parlement en de regering? Ik hoor steeds praten over het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering. Wat is het verschil tussen beide? Als we gaan stemmen dan kiezen we 124 volksvertegenwoordigers in het Vlaams Parlement. We verkiezen geen regering en geen ministers! Hoe wordt de regering dan gevormd? Na de verkiezingen weten we hoeveel zetels de verschillende partijen in het parlement hebben. Elke partij heeft een aantal zetels, maar in België heeft een partij op haar eentje (bijna) nooit de meerderheid van de zetels. Daarom gaan partijen met elkaar onderhandelen om samen een meerderheid te vormen en samen te regeren. Als de onderhandelingen klaar zijn, worden de afspraken op papier gezet in een regeerakkoord. Dan stellen de partijen van de meerderheid hun ministers voor. Tot slot benoemt het Vlaams Parlement die regering en dan kunnen de ministers aan de slag. Het parlement heeft een andere opdracht dan de regering. De regering neemt initiatieven die ze nodig vindt om te besturen, om het beschikbare geld te verdelen en om problemen op te lossen. Maar de regering moet wel al die initiatieven verantwoorden voor het parlement. In het parlement wordt daarover gedebatteerd. Er worden vragen gesteld aan de ministers, er worden maatregelen van de regering bijgestuurd en er worden nieuwe voorstellen gedaan. Uiteindelijk moet de meerderheid in het parlement het bestuur goedkeuren. De decreten dat zijn regels die gelden voor Vlaanderen worden goedgekeurd door het parlement. 12

15 ! In het Vlaams Parlement zitten de 124 volksvertegenwoordigers die verkozen zijn. In de Vlaamse Regering zitten ten hoogste 11 ministers, die uit de partijen komen die samen een meerderheid vormen om te besturen. De regering bestuurt. De volksvertegenwoordigers controleren de regering. Ze debatteren over het beleid van de regering en sturen het bij. Ze keuren decreten goed. Kies-Keurig

16 6 Het Vlaams parlement Het Vlaams Parlement lijkt wel een praatcafé! Wat doen die volksvertegenwoordigers daar eigenlijk? Wie zit er in het Vlaams Parlement? In het Vlaams Parlement zitten 124 volksvertegenwoordigers. Ze behoren tot verschillende politieke partijen. Een groep van volksvertegenwoordigers van dezelfde partij, noemen we een fractie. In 2004 kozen we de volgende politieke partijen om in het Vlaams Parlement te zitten: Groen!, s.pa-vlaamsprogressieven, Open Vld, CD&V, N-VA, Vlaams Belang en de Union des Francophones. Hoeveel zetels heeft elke politieke partij in het parlement? Een zetel is een plaats die een volksvertegenwoordiger krijgt in het parlement wanneer hij verkozen is. Hoe meer volksvertegenwoordigers van een bepaalde partij in het parlement verkozen worden, hoe meer zetels die partij heeft en hoe sterker ze is. De partijen krijgen niet allemaal evenveel stemmen. Ze hebben dus ook niet allemaal evenveel zetels. Dit is de zetelverdeling in het Vlaams Parlement op 12 januari 2009: Vlaams Belang: 29 zetels CD&V: 28 zetels Sp.a: 25 zetels* Open Vld: 25 zetels N-VA: 6 zetels Groen!: 6 zetels Onafhankelijken: 4 zetels Union des Francophones: 1 zetel 14 * Waarvan 2 leden van de SLP

17 Wat zijn onafhankelijken? Enkele volksvertegenwoordigers zitten in het Vlaams Parlement als onafhankelijken. Wat betekent dat? De onafhankelijken zitten in het parlement, maar niet voor een van de partijen die verkozen zijn in het parlement. Ze kunnen er zitten zonder bij een partij te behoren, of omdat ze tot een partij behoren die nieuw is opgericht. In de jaren na de verkiezingen van 2004, zijn er enkele parlementsleden uit hun partij gestapt. Zo zijn er bij voorbeeld enkele volksvertegenwoordigers overgestapt naar een nieuwe partij: Lijst Dedecker. Omdat Lijst Dedecker nog niet bestond bij de Vlaamse verkiezingen van 2004, zitten die mensen in het parlement als onafhankelijken. Tijdens de verkiezingen van 2009 kunnen ze opkomen voor Lijst Dedecker. De volgende partijen vormen de meerderheid: CD&V, Open Vld, Sp.a. Samen hebben ze 78 zetels. De volgende partijen voeren oppositie: Vlaams Belang, Groen! en N-VA. Wat doet het Vlaams Parlement? Het Vlaams Parlement heeft drie belangrijke taken: 1. Decreten goedkeuren In het Vlaams Parlement spreekt men van decreten en niet van wetten. Een decreet van het Vlaams Parlement is een Vlaamse wet. Elke Vlaming is verplicht om te volgen wat er in een decreet staat. Meestal stelt de regering een nieuw decreet voor, maar het parlement moet erover debatteren en moet het goedkeuren. Sport... Het Vlaams Parlement heeft woensdag een decreet goedgekeurd dat ethisch wangedrag in de sport moet aanpakken. Het decreet van Vlaams minister van Sport Bert Anciaux gaat ervan uit dat de sportfederaties zelf maatregelen moeten opstellen, uitvoeren en handhaven tegen wangedrag in de sport. Daarmee wil men onder meer racisme, agressie op het veld en aan de zijlijn, xenofobie en dopinggebruik tegengaan. Ethisch verantwoord sporten wordt een criterium om subsidies toe te kennen. Kies-Keurig

18 2. De regering benoemen en controleren De ministers kunnen niet zo maar hun gang gaan. Ze worden door het parlement gecontroleerd. De parlementsleden kunnen vragen stellen aan de ministers over beslissingen die ze nemen. De ministers zijn verplicht om daarop te komen antwoorden in het parlement. 3. De begroting goedkeuren Elk jaar denken de ministers na over het geld dat ze het volgende jaar zullen uitgeven. Ze proberen in te schatten hoeveel geld ze zullen uitgeven en hoeveel geld ze zullen krijgen, vooral via de belastingen. Die schatting van de inkomsten en de uitgaven noem je de begroting. Elk jaar wordt daarover gedebatteerd in het Vlaams Parlement. Het parlement moet de begroting elk jaar goedkeuren, anders mag de regering niets uitgeven. Begrotingswijziging Het Vlaams Parlement heeft woensdag de tweede begrotingswijziging voor dit jaar goedgekeurd. Die wijziging voorziet in 55 miljoen extra voor kinderopvang, studietoelagen en bijzondere jeugdbijstand. Hoe werkt het Vlaams Parlement? Een keer per week, op woensdag, vergaderen de 124 volksvertegenwoordigers allemaal samen. Dat noemen we de plenaire vergadering. Uiteraard is vergaderen met zo n grote groep parlementsleden niet gemakkelijk. Bovendien heeft elk parlementslid een specialisatie. Dat wil zeggen dat hij over een bepaald onderwerp beter op de hoogte is. Daarom zijn er ook vergaderingen in parlementaire commissies. Elke commissie is gespecialiseerd in een bepaald thema. Zo is er een commissie voor Welzijn, een commissie voor Onderwijs, een commissie voor Openbare Werken, een commissie voor Wonen enzovoort. In die commissievergaderingen, op dinsdag en donderdag, bespreekt een kleine groep parlementsleden nieuwe decreten en de begroting. Er wordt ook over gestemd. Ze kunnen de bevoegde ministers er ook ondervragen. Daarna bespreken alle 124 volksvertegenwoordigers samen de decreten en begroting in de plenaire vergadering. Ook daar hebben ze de kans om een minister te ondervragen. 16

19 ! In het Vlaams Parlement zitten 124 volksvertegenwoordigers. Ze behoren tot verschillende politieke partijen. Het Vlaams Parlement heeft drie belangrijke taken: decreten goedkeuren, de regering benoemen en controleren, de begroting goedkeuren. Een keer per week vergaderen de 124 volksvertegenwoordigers allemaal samen. Dat noemen we de plenaire vergadering. Uiteraard is vergaderen met zo n grote groep parlementsleden niet gemakkelijk. Bovendien heeft elk parlementslid een specialisatie. Dat wil zeggen dat hij over een bepaald onderwerp beter op de hoogte is. Daarom zijn er ook vergaderingen in parlementaire commissies. Elke commissie is gespecialiseerd in een bepaald thema. Zo is er een commissie voor Welzijn, een commissie voor Onderwijs, een commissie voor Openbare Werken, een commissie voor Wonen enzovoort. Kies-Keurig

20 7 De vlaamse regering Kunnen ministers zomaar doen wat ze willen? Wie zit er in de Vlaamse Regering? In de Vlaamse Regering mogen niet meer dan 11 ministers zitten en minstens één minister moet uit Brussel komen. Aan het hoofd van de regering staat de minister-president. Op dit moment is dat Kris Peeters van CD&V. Wat doet de Vlaamse Regering? De ministers voeren het regeerakkoord uit en voeren uit wat in het parlement wordt beslist. De ministers komen een paar keer per week naar het parlement om te antwoorden op vragen van volksvertegenwoordigers. Ze moeten aan het parlement komen uitleggen wat ze doen, waarom ze dat doen en hoeveel geld dat kost. Ministers kunnen dus niet zomaar doen wat ze willen. Als een minister bijvoorbeeld een plan heeft om een volledige ring rond Antwerpen te maken, dan moet hij dat plan eerst voorleggen aan het parlement. Zo n plan kost immers veel geld. Het parlement moet de begroting daarvoor goedkeuren. Pas als het parlement ermee akkoord gaat, kan het werk beginnen. Hoe werkt de Vlaamse Regering? De ministers van de Vlaamse Regering vergaderen elke vrijdag in de ministerraad. Ze bespreken dan alle voorstellen van elkaar. Ze nemen alle beslissingen samen. Dat wil zeggen als één team. 18 Beslissing over voetbalstadion uitgesteld BRUSSEL De Vlaamse Regering heeft vrijdag geen beslissing genomen over het nieuwe voetbalstadion dat er in Brugge moet komen. Doordat er tijdens de ministerraad lang is gesproken over de communautaire nota, is het agendapunt over het stadion naar volgende week verschoven. Meer geld voor deeltijdse opvang Voorzieningen voor personen met een handicap krijgen voortaan euro per opvangplaats die ze

21 ! De Vlaamse Regering bestaat uit maximaal 11 ministers. Minstens één minister moet uit Brussel komen. Aan het hoofd van de regering staat de ministerpresident. De Vlaamse Regering neemt alle beslissingen samen, dat wil zeggen als één team. De ministers moeten verantwoording afleggen aan het parlement over de beslissingen die ze nemen. Ze kunnen dus niet zomaar doen wat ze willen. Kies-Keurig

22 8 Vele meningen: beslissen is geen eenvoudige opdracht! Gisteren keek ik naar het nieuws. De mensen in het parlement leken ruzie te maken. Is dat wat politici in het parlement doen? In het parlement wordt gediscussieerd over dingen die ons leven bepalen. Er worden beslissingen genomen die ons allemaal aanbelangen. Het is natuurlijk niet gemakkelijk om zulke beslissingen te nemen. Er zijn heel veel verschillende meningen. Wat de ene belangrijk vindt, vindt de andere minder belangrijk. Elke partij heeft haar eigen standpunt. Keuzes maken en beslissingen nemen is moeilijk. Rond grote steden bijvoorbeeld staan vaak lange files op de ringwegen. Wat doe je dan? Leg je extra snelwegen aan om te zorgen dat het verkeer vlotter verloopt? Voor de economie is het immers belangrijk dat er niet te vaak files staan en dat die niet te lang zijn. Maar nieuwe wegen aanleggen, betekent ook dat er groen moet verdwijnen en dat er meer vervuiling is. Dat kan schadelijk zijn voor de gezondheid van de mensen. Sommige partijen vinden het belangrijk dat het verkeer vlot verloopt omdat dit belangrijk is voor de economie. Andere partijen vinden dan weer dat de natuur en de gezondheid van de mensen belangrijker zijn. Je ziet dat het niet altijd gemakkelijk is om beslissingen te nemen. In een democratie wordt geluisterd naar de mening van iedereen. Daarom is het belangrijk dat de verschillende meningen in het parlement aan bod komen. Elke volksvertegenwoordiger moet kunnen zeggen wat hij of zij vindt van een bepaald voorstel. Dat zorgt ervoor dat er soms hevige discussies zijn, maar dat is niet erg. Het is net belangrijk dat iedereen zijn gedacht kan zeggen en kritiek kan geven. Als iedereen zijn mening heeft gezegd over een voorstel, wordt het dikwijls aangepast zodat meer parlementsleden ermee akkoord kunnen gaan. Zo n voorstel waarin rekening wordt gehouden met veel verschillende meningen, noemen we een compromis. Om tot een compromis te komen, wordt er soms hevig gediscussieerd. Dat is een belangrijk doel van het overleg in een parlement: compromissen vinden. Natuurlijk kun je van alles voorstellen, maar uiteindelijk moet er voor je voorstel ook geld zijn. Er is zeker niet genoeg geld om alles te doen. Thuis moet je ook keuzes maken. Je kunt niet zomaar alles kopen wat je wilt. In de politiek is dat net hetzelfde. Als er beslist wordt om van een gevaarlijk kruispunt een rotonde te maken, dan moet daar geld voor zijn. Het geld dat je daarvoor wilt uitgeven, kun je niet aan iets anders zoals een fietspad besteden. Er moet dus gekozen worden waar er (meer) geld aan wordt gegeven: aan scholen of rusthuizen, aan veiligere wegen of natuur, aan werk of kinderopvang Ook dat leidt tot discussies. 20

23 Uiteindelijk wordt er beslist wat er met een voorstel gebeurt. Dan wordt er gestemd in het parlement. Alleen als een meerderheid van de volksvertegenwoordigers vóór is, wordt een voorstel goedgekeurd. De volksvertegenwoordigers die het niet eens zijn met het voorstel, mogen dat luidop zeggen en mogen kritiek blijven geven. Maar iedereen moet wel de regels volgen die door de meerderheid werden goedgekeurd. Dat is democratie! De jaarlijkse Septemberverklaring van de regering was voer voor een pittig debat in het Vlaamse halfrond Er werd tijdens het debat in het Vlaams Parlement uitgebreid over en weer gediscussieerd. Af en toe was het debat erg scherp. De oppositiepartijen braken de Septemberverklaring af. Onvoldoende inspanningen voor groene energie, te veel de nadruk op wegen en vrachtwagens, vond Rudi Daems (Groen!). Geen visie, alleen kleine snoepjes voor iedereen, zei Jurgen Verstrepen (LDD). Filip Dewinter (Vlaams Belang) roerde vooral de communautaire trom. Ook N-VA er Geert Bourgeois schuwde de kritiek niet. Bij de stemming over de Septemberverklaring stemde de meerderheid voor, de oppositie tegen en waren er twee onthoudingen.! In een parlement wordt er veel gediscussieerd, dat is belangrijk in een democratie. Iedereen kan zijn mening geven en mag kritiek geven, ook wie niet tot de meerderheid behoort. Dikwijls wordt een voorstel aangepast zodat een meerderheid ermee akkoord kan gaan. Dat heet een compromis. Er wordt daarbij ook rekening gehouden met het beschikbare geld. Uiteindelijk worden er keuzes gemaakt. Als een meerderheid in het parlement vóór is, wordt een voorstel goedgekeurd. Daar moet iedereen zich aan houden. Kies-Keurig

24 9 Alle partijen hetzelfde of toch niet? Ik vind het spannend om te gaan stemmen. Alleen weet ik niet goed voor welke partij ik moet kiezen. Wat is een politieke partij eigenlijk? Kan ik zelf ook op een lijst gaan staan? Een politieke partij is een groep van mensen die ongeveer dezelfde ideeën hebben over hoe een land moet worden bestuurd. Dat wil zeggen: hoe de problemen van een land moeten worden aangepakt, welke wetten er moeten komen, waaraan veel of weinig geld moet worden uitgegeven Elke partij heeft een partijprogramma. Daarin kun je lezen wat voor die partij belangrijk is. Dat kan je helpen bij het maken van je keuze. Je moet dus goed weten welke ideeën de verschillende politieke partijen verdedigen. Zo kun je kiezen voor een partij die dingen doet die jij belangrijk vindt. Elke politieke partij heeft een eigen bestuur en een partijvoorzitter. Die leiden de partij. Vele partijen hebben ook provinciale en lokale afdelingen. Iedereen kan lid worden van een politieke partij. Meestal moet je daarvoor lidgeld betalen. Als er verkiezingen zijn, stelt elke partij een lijst met kandidaten samen. Op die lijst kunnen kiezers dan aanduiden welke kandidaat hen mag vertegenwoordigen in het parlement. Hoe word je nu kandidaat voor een partij? Je kunt jezelf aanbieden bij een partij. Maar meestal vraagt een partij aan mensen om kandidaat te worden. Het partijbestuur stelt dan de lijst samen. De partijen zoeken kandidaten die hun kiezers aanspreken. Het is daarbij wel verplicht dat er evenveel mannen als vrouwen op de lijst staan. Als de lijst klaar is, wordt meestal aan de partijleden gevraagd of ze de lijst goed vinden. Een politieke partij heeft natuurlijk ook geld nodig om te kunnen werken. Bij verkiezingen bijvoorbeeld moeten er affiches en brochures worden gedrukt. Partijen krijgen op verschillende manieren geld. Zo betalen leden van een partij lidgeld. Verkozenen staan ook een deel van hun inkomsten af aan de partij. Maar politieke partijen krijgen vooral geld van de overheid. Dat noemen we dotaties. Politieke partijen mogen volgens de wet niet oneindig veel geld uitgeven aan campagnes. De overheid legt daarvoor maximumbedragen vast. 22

25 CD&V staat voor Christen-Democratisch en Vlaams. CD&V heeft als partijkleur oranje. De voorzitter van de partij is Marianne Thyssen. Voor CD&V telt elke mens. De partij ijvert voor een samenleving waarin mensen respect hebben voor elkaar en de omgeving. Ze vindt het belangrijk dat iedereen zich gerespecteerd voelt. De partij hecht veel belang aan de relaties tussen mensen. Mensen ontmoeten elkaar in het gezin, de buurt, de vereniging, de school, op het werk... Ze heeft daarbij aandacht voor mensen die het moeilijk hebben in het leven en daardoor meer kwetsbaar zijn. De Vlaamse christendemocraten willen verder dat Vlaanderen zelf meer kan beslissen over bepaalde zaken. Ze willen met andere woorden een staatshervorming waarbij meer bevoegdheden van het federale niveau naar Vlaanderen komen. Meer informatie over de partij vind je op Groen! heeft als partijkleur groen. De voorzitter van de partij is Mieke Vogels. Groen! wil dat we zorg dragen voor onze aarde zodat de mensen die na ons komen, nog in een gezonde wereld kunnen leven. Groen! vindt dat we niet alleen maar mogen denken aan werk en economie. Er zijn immers heel wat andere belangrijke zaken in het leven die we niet mogen vergeten. Daarom hecht deze partij veel belang aan levenskwaliteit voor iedereen. Zowel jong als oud, mensen die het wat moeilijker hebben, allochtonen... Met levenskwaliteit bedoelt Groen!: meer aandacht voor de natuur, meer gezond voedsel, minder stress, meer vrije tijd, minder armoede... Meer informatie over Groen! vind je op Kies-Keurig

26 LDD staat voor Lijst Dedecker. LDD heeft als partijkleur blauw en oranje. De voorzitter van de partij is Jean-Marie Dedecker. LDD vindt dat iedereen recht heeft op zijn eigen mening. De partij komt op voor de belangen van de zelfstandigen en ondernemingen. Ze pleit voor het afschaffen van overdreven regels. De partij wil ook een andere manier van belastingen innen: ze wil dat iedereen zonder onderscheid 3 euro belasting betaalt voor elke 10 euro inkomen. LDD wil dat Vlaanderen meer zelf kan beslissen. LDD ijvert voor een Vlaanderen waar iedereen zich veilig voelt. De partij pleit dan ook voor strenge straffen voor misdadigers. Meer informatie vind je op lijstdedecker.be N-VA staat voor Nieuw-Vlaamse Alliantie. N-VA heeft als partijkleur geel. De voorzitter van de partij is Bart De Wever. N-VA wil dat Vlaanderen onafhankelijk wordt. Daardoor zal Vlaanderen volgens N-VA beter worden bestuurd. De partij wil dat Vlaanderen een lidstaat wordt van Europa. De N-VA wil dat de parlementaire democratie sterker wordt en hecht veel belang aan de bestrijding van onveiligheid. De partij wil ook dat alle mensen aangezet worden om te gaan werken. Ze wil een samenleving waarin iedere Vlaming even belangrijk is en voor elkaar opkomt. Iedereen moet daarvoor zijn verantwoordelijkheid nemen. Meer informatie vind je op 24

27 Vld in Open Vld staat voor Vlaamse liberalen en democraten. Open Vld heeft als partijkleur blauw. De voorzitter van de partij is Bart Somers. Volgens Open Vld moet elke mens zo vrij mogelijk zijn. De overheid moet de burgers niet te veel regels opleggen. De partij kiest voor een open samenleving met gelijke kansen voor iedereen. Ze vindt het ook belangrijk dat bedrijven zo veel mogelijk kansen krijgen. Die zijn belangrijk voor onze economie en de werkgelegenheid. De overheid moet de burgers en de bedrijven daarom zo weinig mogelijk belastingen laten betalen. Meer informatie vind je op SLP (de Sociaal-Liberale Partij) had vroeger de naam Spirit, en een half jaar VlaamsProgressieven. De nieuwe naam is er vanaf 1 januari SLP heeft als partijkleur paars. De voorzitter is Geert Lambert. SLP gelooft in de kracht van de mensen. Iedereen moet vrij kunnen zijn, en zijn dromen zoveel mogelijk kunnen waarmaken. Maar we moeten ook rekening houden met de anderen. Niet alle mensen zijn gelijk, maar SLP wil iedereen gelijke kansen geven. De aarde is niet alleen van ons, maar ook van zij die na ons komen: daarom wil SLP dat de mensen de aarde zo gebruiken, dat diezelfde aarde er ook nog is voor onze kinderen en kleinkinderen: duurzame ontwikkeling heet dat. SLP vindt dat Vlaanderen een eigen rol moet kunnen spelen, binnen een confederaal België (dat wil zeggen samen met Wallonië), in Europa en de wereld. Meer informatie kan je vinden op de website Kies-Keurig

28 Sp.a staat voor Socialistische Partij Anders met als ondertitel Socialisten en Progressieven Anders. Sp.a heeft als partijkleur rood. De voorzitter van de partij is Caroline Gennez. Sp.a vindt het belangrijk dat alle mensen gelijke kansen krijgen. Gelijke kansen bijvoorbeeld op het vlak van werk, school, wonen en gezondheidszorg. Iedereen is er volgens Sp.a wel zelf verantwoordelijk voor om die kansen goed te gebruiken. Verder vindt Sp.a het belangrijk dat diensten zoals scholen, ziekenhuizen, het openbaar vervoer... zo goedkoop mogelijk zijn. Het geld dat de mensen aan belastingen betalen, moet daarvoor worden gebruikt. De partij vindt ook dat de mensen die het meeste verdienen, de meeste belastingen moeten betalen. Meer informatie vind je op de website Vlaams Belang heeft als partijkleuren geel en zwart. De voorzitter van de partij is Bruno Valkeniers. Vlaams Belang vindt een onafhankelijk Vlaanderen heel belangrijk. Voor de partij mag België worden afgeschaft. Vlaams Belang vindt dat vreemdelingen die zich niet willen aanpassen, het land moeten verlaten. De partij wil meer aandacht voor veiligheid. Ze pleit voor meer politie en vindt dat misdrijven streng moeten worden bestraft. De kern van de samenleving is het traditionele gezin. Het traditionele gezin bestaat uit een gehuwde man en vrouw en hun kinderen. Meer informatie vind je op de website 26

29 ! Een politieke partij is een groep van mensen die ongeveer dezelfde ideeën hebben over hoe een land of regio moet worden bestuurd. Elke partij heeft een partijprogramma. Daarin kun je lezen wat voor die partij belangrijk is. Elke politieke partij heeft een eigen bestuur en een partijvoorzitter. Iedereen kan lid worden van een politieke partij; meestal betaal je daar lidgeld voor. Voor de verkiezingen stelt elke partij een lijst met kandidaten op zodat de kiezers kunnen aanduiden welke kandidaat zij als volksvertegenwoordiger willen. Partijen hebben geld nodig. Dat krijgen ze via lidgelden. Verkozenen staan een deel van hun inkomsten af aan de partij. Het belangrijkste deel van de inkomsten die een partij heeft, komt van de overheid. BELGA PHOTO HERWIG VERGULT Kies-Keurig

30 10 Kunnen we geloven wat ze beloven? Als ik de verschillende partijen bezig hoor voor de verkiezingen, dan vind ik het nog moeilijker om te beslissen voor welke partij ik zal stemmen. Ze beloven heel veel, maar is dat allemaal haalbaar? In de periode voor de verkiezingen voeren de politieke partijen en de kandidaten hun verkiezingscampagne. Vooral de laatste weken voor de verkiezingsdag bereikt die campagne haar hoogtepunt. De partijen en de kandidaten maken reclame voor zichzelf. Zo krijg je folders in je brievenbus, zie je overal affiches met foto s en slogans hangen, kom je kandidaten tegen op de markt die een praatje met je maken om zichzelf voor te stellen, en zie je op de televisie en hoor je op de radio de belangrijkste mensen van de verschillende partijen. Ze vertellen wat hun ideeën zijn, hoe ze de problemen in Vlaanderen willen aanpakken en wat ze zullen doen als ze de verkiezingen winnen. Ze proberen ons met andere woorden te overtuigen om voor hen en hun partij te stemmen. Het is goed dat je veel informatie krijgt. Dat helpt je om een keuze te maken tussen de verschillende partijen. Door veel dingen te horen en te lezen over een partij, kun je te weten komen welke partij het beste overeenkomt met jouw eigen ideeën. Het helpt je dus om een keuze te maken. Mag je wel alles geloven wat je hoort en leest? Dit is een heel belangrijke en terechte vraag. Je moet steeds in je achterhoofd houden dat de politici tijdens de verkiezingscampagne in de eerste plaats reclame maken voor zichzelf en hun partij. Ze zullen dik in de verf zetten wat ze de voorbije jaren hebben gerealiseerd of net wijzen op de tekorten van andere partijen. Dat maakt het natuurlijk niet gemakkelijk. Daarom is het belangrijk dat je kritisch bent. Dat betekent dat je je vragen moet durven stellen bij wat de politici vertellen. Je moet onthouden dat ze niet alles wat ze beloven, kunnen waarmaken. Waarom kunnen partijen niet alles waarmaken wat in hun programma staat? In een partijprogramma staan alle punten die een partij wil uitvoeren als ze alleen zou kunnen regeren. Maar na de verkiezingen is geen enkele partij sterk genoeg om alleen te regeren. Dus moeten ze met andere partijen afspraken maken en compromissen sluiten. De verschillende partijen die samen willen regeren, zullen allemaal een beetje water in hun wijn moeten doen om tot een overeenkomst te komen. Op die manier kan elke partij in een regering maar een deel van haar ideeën realiseren. Daardoor lijkt het voor de kiezers soms alsof na de verkiezingen de beloftes niet nagekomen worden. 28

31 Partijen zetten vaak ook bekende mensen op hun lijsten. Op die manier hopen ze stemmen te winnen. Ook hier moet je weer kritisch zijn en je afvragen, of de ideeën van de partij overeenkomen met datgene wat jij denkt. Je stemt immers niet alleen voor een bekende Vlaming, maar ook voor de partij waartoe die behoort. Ook al is de verkiezingscampagne een vorm van reclame voor partijen en kandidaten, het helpt je toch een eind op weg. Het wordt immers duidelijker waar een partij voor staat en wat ze belangrijk vindt. Op die manier word je geholpen bij het maken van je keuze.! Voor de verkiezingen houden partijen een verkiezingscampagne. Ze maken reclame voor zichzelf en hun kandidaten. Via affiches, folders en de media krijgen we veel informatie. Partijen maken op die manier duidelijk wat hun ideeën zijn. Dat kan je helpen bij het maken van je keuze. Je moet toch steeds onthouden dat partijen niet alles kunnen waarmaken wat in hun programma staat. Na de verkiezingen moeten ze immers samenwerken met andere partijen en dus een deel van hun ideeën laten vallen. Bekende Vlamingen staan op de lijst om je stem te winnen. Kijk ook naar wat een partij te vertellen heeft. Kritisch zijn is dus de boodschap! Kies-Keurig

32 11 Kiezen welke partij krijgt mijn stem? Ik vind het moeilijk om kritisch te zijn als ik een partij bezig hoor. Alles klinkt zo veelbelovend. Hoe kom ik te weten welke partij mijn ideeën het beste vertolkt? Voor de verkiezingen maken politici reclame voor zichzelf en hun partij. Ze doen dat om onze stem te winnen. Ze stellen zichzelf zo goed mogelijk voor en wijzen op de tekortkomingen van andere partijen. De politieke partijen zijn immers concurrenten van elkaar. Een goede keuze maken in zo n verkiezingsperiode is dus helemaal niet gemakkelijk. Tijdens de verkiezingscampagne kom je politici tegen op de markt of op straat. Soms komen ze bij je thuis aanbellen. Aarzel dan ook niet om zelf vragen te stellen aan kandidaten als je daartoe de kans krijgt. Ze zullen je met plezier antwoorden. Ook op de websites van de kandidaten, vind je een plaats waar je een bericht kunt posten. Natuurlijk kun je ook met je familie en vrienden over politiek praten. Je kunt een cursus volgen of zelf naar een verkiezingsdebat gaan. Er zijn dus heel veel mogelijkheden. Je kunt wat er over politiek wordt gezegd, ook volgen via de krant of via de nieuwsuitzendingen op radio en televisie. Journalisten vertellen ons wat politici belangrijk vinden, welke beslissingen ze nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. Ze stellen vragen aan politici. Journalisten hebben dus een belangrijke taak: ze kunnen ons leren nadenken over politiek. Tijdens de verkiezingsperiode wordt er in de pers extra veel aandacht besteed aan de politieke partijen. Ze krijgen in debatten de kans om te zeggen wat ze willen realiseren als ze aan de macht zijn. De journalisten stellen kritische vragen. Dat kan je helpen bij het maken van je keuze. Hieronder vind je een lijstje van de websites van onze belangrijkste nieuwsmedia: (Het Laatste Nieuws) (Het Belang van Limburg) (Gazet van Antwerpen) (de nieuwssite van de VRT) 30

33 Op het internet is nog meer informatie te vinden. De politieke partijen hebben een eigen website, waar je hun programma kunt lezen. Er zijn ook sites die je helpen bepalen welke partij het beste bij je past. Je vult dan een vragenlijst in en op het einde kom je te weten welke partij het dichtste bij jouw ideeën staat. Dit zijn uiteraard maar hulpmiddelen. Uiteindelijk ben jij degene die in het stemhokje beslist welke partij jouw stem krijgt. Maar als je er een beetje tijd aan besteedt, dan zul je merken dat politiek best wel boeiend is! Foto BELGA! Stel zelf vragen aan politici als je daartoe de kans krijgt. Journalisten vertellen ons wat politici belangrijk vinden. Ze kunnen ons leren nadenken over politiek. Je kunt wat over politiek wordt gezegd, steeds volgen via de krant, de televisie, de radio en internet. Kies-Keurig

34 12 Wie mag stemmen? Op 7 juni zijn er verkiezingen, maar ik ben dan op vakantie. Wat moet ik doen? Gaan stemmen is toch verplicht in ons land? Moet ik mijn reis afzeggen of is er een andere oplossing? In België is er niet alleen stemrecht, maar ook opkomstplicht. Mensen vanaf 18 jaar hebben dus niet alleen het recht om hun stem uit te brengen. Ze zijn ook verplicht om naar het stem bureau te gaan. We spreken van opkomstplicht en niet van stemplicht omdat je niet verplicht bent om te stemmen voor een partij of persoon als je in het stemhokje staat. Je kunt ook blanco of ongeldig stemmen. Wie mag gaan stemmen? Je mag gaan stemmen als je: de Belgische nationaliteit hebt 18 jaar of ouder bent op de dag van de verkiezingen ingeschreven bent in het bevolkingsregister van je gemeente niet uitgesloten of geschorst bent van het stemrecht Wie mag niet gaan stemmen? Sommige Belgen die 18 jaar of ouder zijn, mogen niet gaan stemmen omdat ze geschorst of uitgesloten zijn. Geschorst zijn, wil zeggen dat je tijdelijk geen stemrecht meer hebt. Uitgesloten zijn, wil zeggen dat je voor altijd geen stemrecht meer hebt. Wanneer mag iemand niet gaan stemmen? Iemand die veroordeeld is tot een criminele straf, is uitgesloten van het stemrecht. Wie veroordeeld is tot een gevangenisstraf van minstens vier maanden, is geschorst. (Mensen die in voorhechtenis zitten of een gevangenisstraf van minder dan vier maanden uitzitten, kunnen volmacht geven aan een andere kiezer om te stemmen.) Iemand die verplicht is opgenomen in een psychiatrische instelling. Iemand die verlengd minderjarig is verklaard. Sommige mensen met een verstandelijke handicap worden verlengd minderjarig verklaard. 32

35 Wat als je door omstandigheden niet kunt gaan stemmen? Sommige Belgen kunnen niet gaan stemmen omdat ze ziek zijn of in het ziekenhuis liggen, op reis zijn of moeten gaan werken. Wanneer je niet kunt gaan stemmen, dan kun je iemand in jouw plaats laten stemmen. Je moet die persoon dan een volmacht geven. Een volmacht geef je aan een persoon van je keuze. Iedere kiezer kan echter slechts één volmacht krijgen. Je vraagt daarvoor de juiste documenten aan bij je gemeente. Geef je geen volmacht aan een andere persoon, dan moet je een bewijs binnenbrengen waarop de reden van je afwezigheid is vermeld, bijvoorbeeld een ziektebriefje. Als je zonder geldige reden niet komt opdagen in het stembureau, riskeer je een boete. Mag ik iemand meenemen in het stemhokje? Stemmen is geheim. Daarom moet je alleen het stemhokje ingaan. Personen met een fysieke handicap (rolstoelgebruikers) of personen met een visuele handicap (blinden) mogen vragen dat iemand hen helpt. Die helper mag dan mee in het stemhokje. Voor personen met een verstandelijke handicap is dit anders. Als ze hulp wensen, moeten ze dit vragen aan de voorzitter van het stembureau. Die beslist dan of het wel of niet mag. De voorzitter van het stembureau kan ook iemand van zijn medewerkers vragen om je te helpen in het stemhokje.! Boetes voor afwezige bijzitters ANTWERPEN- De correctionele rechtbank van Antwerpen heeft donderdag een boete gegeven aan alle bijzitters die zonder geldige redenen niet kwamen opdagen in een stembureau bij de verkiezingen vorig jaar. 119 persoenen kregen een boete van 275 euro, 15 personen werden door de rechter vrijgesproken en 7 kregen een opschorting van straf. Als je Belg bent en 18 jaar of ouder, ben je verplicht om naar het stembureau te gaan in de gemeente waar je ingeschreven bent. Er is opkomstplicht, geen stemplicht. In het stemhokje mag je ook blanco of ongeldig stemmen. Sommige Belgen zijn geschorst of uitgesloten van het stemrecht. Zij mogen niet gaan stemmen. Als je niet kunt gaan stemmen wegens ziekte, vakantie of werk kun je iemand een volmacht geven. Je moet daarvoor documenten afhalen bij je gemeentebestuur. kun je een bewijs van de reden van je afwezigheid laten afleveren bij de voorzitter van het stembureau. Wie zomaar niet opdaagt, riskeert een boete. Stemmen is geheim. Voor mensen met een handicap wordt een uitzondering gemaakt. Zij mogen (meestal) iemand meenemen in het stemhokje. Kies-Keurig

36 13 Hoe moet ik stemmen? Elke keer als ik moet gaan stemmen, word ik zenuwachtig. Waar moet ik gaan stemmen? Wat moet ik meenemen? Hoe laat moet ik gaan stemmen? Hoe zorg ik ervoor dat ik op de juiste manier stem? Wat neem je mee? Enkele weken voor de verkiezingen krijg je een oproepingsbrief in de bus. Daarop kun je lezen naar welk stembureau je moet gaan. Je neemt je oproepingsbrief en je identiteitskaart mee. Je oproepingsbrief vergeten is niet zo erg. Zorg wel dat je zeker je identiteitskaart meeneemt. Hoe laat moet ik gaan stemmen? In sommige gemeenten kun je met computer stemmen, in andere gemeenten met het potlood. Wie met het potlood stemt, kan gaan stemmen tussen 8 uur en 13 uur. Wie met de computer stemt, kan gaan stemmen tussen 8 uur en 15 uur. Hoe stem ik geldig? Stemmen met het potlood Stap 1 In het stemlokaal geef je je identiteitskaart en oproepingsbrief af aan de voorzitter. Stap 2 De voorzitter geeft je twee stembiljetten: een voor de Vlaamse verkiezingen en een voor de Europese verkiezingen. Je gaat het stemhokje in om te stemmen. Geldig stemmen kun je op 4 manieren doen: a. Je kunt een lijststem geven. Wanneer je een lijststem geeft, kleur je het bolletje bovenaan de lijst rood. Een lijststem is een stem voor een partij en niet voor een persoon. Dat wil zeggen dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Je mag maar één lijststem uitbrengen. Breng je meer lijststemmen uit, dan stem je ongeldig. 34

37 b. Je kunt stemmen voor één of meer kandidaten of opvolgers binnen één lijst. Dat heet een voorkeurstem. Je kunt stemmen voor één kandidaat of opvolger door het bolletje achter zijn of haar naam rood te kleuren. Je mag stemmen voor meerdere kandidaten of opvolgers door meerdere bolletjes achter de namen rood te kleuren. Let er wel op dat je binnen dezelfde lijst blijft, want anders is je stem ongeldig. c. Je mag zowel een lijststem als voorkeurstem(men) uitbrengen. Dan kleur je zowel het bolletje bovenaan de lijst als de bolletjes achter de namen van de personen van je voorkeur rood. Let ook hier op dat je dit op een stembrief steeds binnen dezelfde lijst doet, anders is je stem ongeldig. d. Je kunt ten slotte blanco stemmen: voor geen enkele kandidaat stemmen. Je doet dat als je geen voorkeur hebt voor een partij of voor een kandidaat. Blanco stem je door helemaal niets in te vullen. Als je iets op je stembrief schrijft of tekent, dan is je stem ongeldig. Blanco en ongeldige stemmen tellen niet mee bij de zetelverdeling. Stap 3 Als je klaar bent, stop je de stembiljetten in de juiste stembus. Stap 4 Je krijgt je identiteitskaart en oproepingsbrief terug van de voorzitter. Je oproepingsbrief is afgestempeld als bewijs dat je naar het stemlokaal bent gekomen. Kies-Keurig

38 Stemmen met de computer of elektronisch stemmen Stap 1 In het stemlokaal geef je je oproepingsbrief en je identiteitskaart af aan de voorzitter. Je krijgt dan een magneetkaart. Stap 2 In het stemhokje steek je de kaart in het toestel met de pijl naar boven en naar het toestel gericht. Bij elektronisch stemmen moet je eerst voor de Vlaamse verkiezingen stemmen, en daarna voor de Europese. Stap 3 Er verschijnt eerst een scherm met partijen waarop je voor de Vlaamse verkiezingen kunt stemmen. Kies de partij waarop je wilt stemmen door met de lichtpen loodrecht op de naam van de partij te drukken. Wie blanco wil stemmen, drukt op het speciale vakje blanco. Als je niet blanco stemt, verschijnt de lijst met kandidaten van de partij die je hebt geselecteerd. Stap 4 Je kunt nu op 3 manieren stemmen: a. Je kunt een lijststem geven. Een lijststem is een stem voor een partij en niet voor een persoon. Dat wil zeggen dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Als je een lijsstem wilt uitbrengen, druk je de pen loodrecht tegen het scherm op het bolletje bovenaan de lijst van je keuze. b. Je kunt stemmen voor één of meer kandidaten of opvolgers binnen één lijst. Dat heet een voorkeurstem. Als je een voorkeurstem wilt uitbrengen, druk je de pen tegen het scherm op het bolletje of de bolletjes bij de naam of namen van de personen voor wie je wilt stemmen. c. Je mag ook zowel een lijststem als voorkeurstem(men) uitbrengen. Stap 5 Ten slotte moet je op het scherm je stem bevestigen door met de leespen op stem bevestigen te klikken. Zolang je je stem niet bevestigd hebt, kun je die nog veranderen. Stap 6 Nu verschijnt de Europese lijst: je volgt weer dezelfde stappen als voor de Vlaamse verkiezingen. Stap 7 Als je je laatste keuze bevestigd hebt, komt je kaart terug uit het toestel. Je kunt die nu onmiddellijk weer in het toestel stoppen om na te kijken waarop of op wie je gestemd hebt. Maar je kunt je stem nu niet meer veranderen. Stap 8 Neem ten slotte je kaart terug en geef hem af aan de voorzitter. Die zal de kaart in de bus steken. Je krijgt je identiteitskaart en je afgestempelde oproepingsbrief terug. 36

39 Nog enkele weetjes: Een lijsttrekker is de kandidaat die op de eerste plaats bovenaan de lijst staat. De lijstduwer is de kandidaat die op de laatste plaats van de lijst staat. Op elke lijst staan ook de namen van de opvolgers. Zij nemen de plaats in van een verkozene als die persoon ontslag zou nemen of zou overlijden. Ook als een verkozene minister wordt, neemt de opvolger zijn of haar plaats in het parlement in.! Ga op de dag van de stemming naar het stembureau met je oproepingsbrief en je identiteitskaart. Wie met het potlood stemt, moet stemmen tussen 8 uur en 13 uur. Wie met de computer stemt, moet stemmen tussen 8 uur en 15 uur. Je krijgt in ruil voor je oproepingsbrief en je identiteitskaart twee stembiljetten of een magneetkaart van de voorzitter: ga nu naar het stemhokje om te stemmen. Hoe stem je geldig met het potlood? Maak in het stemhokje op je stembrief het bolletje rood van de lijst waarvoor je wilt kiezen (bovenaan): nu heb je een lijststem uitgebracht of maak het bolletje rood van de persoon of personen voor wie je wilt kiezen: nu heb je een voorkeurstem uitgebracht. Je mag ook op een lijst en een persoon stemmen. Stem altijd binnen dezelfde lijst op je stembiljet, nooit op meer dan één lijst. Schrijf of teken niets op je stembiljet: dan is het ongeldig. Als je op niemand wilt stemmen, laat je je stembiljet gewoon leeg: dat is een blanco stem. Hoe stem je geldig met de computer? Stop je magneetkaart in de computer. Kies eerst voor de partij waarvoor je wilt stemmen door met de lichtpen loodrecht op de naam van de partij te drukken of druk op het vakje blanco om blanco te stemmen. Als je voor de hele lijst wilt stemmen, druk je met de lichtpen loodrecht op het bolletje bovenaan de lijst als je voor een persoon wilt stemmen, druk je met de lichtpen loodrecht op het bolletje naast zijn of haar naam. Bevestig je stem door te klikken op stem bevestigen en herhaal de stappen voor de Europese verkiezingen Als je kaart uit het toestel komt, breng je die naar de voorzitter, die de kaart in de stembus stopt. De lijsttrekker is de kandidaat bovenaan de lijst, de lijstduwer de kandidaat onderaan de lijst. Opvolgers nemen de plaats in van een verkozene als die ontslag zou nemen of zou overlijden. Kies-Keurig

40 14 Wat gebeurt er na de verkiezingen? Als ik mijn stem heb uitgebracht, wat gebeurt er dan? Hoe gebeurt de zetelverdeling? Na afloop van de verkiezingen worden de stemmen geteld die elke politieke partij heeft gekregen. Een partij die veel stemmen heeft gehaald, krijgt veel vertegenwoordigers of zetels. Een partij die minder stemmen haalde, krijgt minder vertegenwoordigers of zetels. Hoe meer zetels een politieke partij heeft, hoe sterker die partij is. Hoe sterker een partij is, hoe meer punten van haar programma ze kan verwezenlijken. Per provincie zijn er de volgende zetels te behalen: Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Totaal voor het Vlaamse Gewest: In Brussel zijn er In totaal zijn er dus 33 zetels 16 zetels 27 zetels 20 zetels 22 zetels 118 zetels 6 zetels te behalen. 124 zetels voor de Vlaamse Gemeenschap. Om vertegenwoordigers te hebben in het parlement, moet een partij minstens 5 percent van de stemmen halen. Dat percentage noemen we de kiesdrempel. Sommige partijen hebben geen vertegenwoordigers in het parlement omdat ze te weinig stemmen hebben gehaald. Ze hebben met andere woorden de kiesdrempel niet gehaald. 38

41 ! Na de verkiezingen worden de stemmen geteld. Een partij met veel stemmen, krijgt meer vertegenwoordigers in het parlement dan een partij die minder stemmen haalde. De plaatsen in het parlement noemen we zetels. Om vertegenwoordigers in het parlement te kunnen hebben, moet een partij minstens 5 percent van de stemmen halen. Dat noemen we de kiesdrempel. Als de stemmen geteld zijn, weten we dus hoeveel vertegenwoordigers elke politieke partij heeft in het parlement. Hoe meer zetels een politieke partij heeft, hoe sterker ze is. Kies-Keurig

42 15 Regeren is samenwerken Ik heb voor een partij gestemd die heel veel stemmen heeft gehaald. Toch zit die partij niet in de regering! Hoe kan dat? Ik dacht dat hoe meer stemmen een partij haalt, hoe meer vertegenwoordigers in het parlement, en dus hoe meer macht. Ik begrijp er helemaal niets van. Een partij moet niet alleen de verkiezingen winnen, maar ze moet ook de meerderheid van de zetels hebben om te kunnen regeren of aan de macht te zijn. De meerderheid heb je als je minstens één zetel meer hebt dan de helft van alle zetels. In Vlaanderen is er echter geen enkele partij groot genoeg om helemaal alleen de meerderheid van de stemmen of de zetels te behalen. Er zullen dus twee of meer partijen moeten samenwerken om te regeren. Hoe wordt een regering gevormd? Hoe de Vlaamse Regering gevormd moet worden, staat niet in de wet geschreven. Dat gebeurt volgens ongeschreven politieke regels. Eerst informeert een belangrijk politicus van de grootste partij bij de andere partijen wat zij willen. Die politicus noemt men de informateur. Als er voldoende duidelijkheid bestaat over de wensen van de andere partijen, beginnen de onderhandelingen. De partijen die samen de meerderheid van de zetels kunnen hebben, gaan met elkaar praten. Als ze willen samenwerken, moeten ze uiteraard rekening houden met elkaars ideeën. Dat betekent dat ze toegevingen zullen moeten doen aan elkaar. Elke partij zal een deel van haar wensen moeten laten vallen. Zo begrijp je meteen ook dat niet alles wat de politieke partijen beloven voor de verkiezingen, ook echt kan worden uitgevoerd. Als twee of meer partijen beslissen om samen de meerderheid te vormen, schrijven ze in een document wat ze overeengekomen zijn. Dat document noemen we het regeerakkoord. Hierin staan alle punten waaraan ze samen zullen werken. Hoe sterker een partij is, hoe minder toegevingen ze hoeft te doen aan de andere partijen. Dat betekent dat ze meer punten van haar programma kan realiseren. De partijen die het regeerakkoord ondertekenen, noemen we de meerderheid of de coalitie. De andere partijen noemen we de oppositie. De meerderheidspartijen spreken af wie de ministers worden. De sterkste partij binnen de meerderheid krijgt de meeste ministers. De groep van alle ministers samen noemen we de regering. De meerderheid regeert en beslist wat er gebeurt tot aan de volgende verkiezingen. 40

43 ! Een partij moet niet alleen de verkiezingen winnen, maar ze moet ook de meerderheid van de zetels hebben om alleen te kunnen regeren. De meerderheid heb je als je minstens één zetel meer hebt dan de helft van alle zetels. In Vlaanderen is er geen enkele partij groot genoeg om helemaal alleen de meerderheid van de zetels te halen. Partijen zullen dus moeten samenwerken om samen de meerderheid te hebben en te regeren. Als ze willen samenwerken, moeten partijen rekening houden met elkaars ideeën. Dat betekent dat ze toegevingen zullen moeten doen aan elkaar. Als twee of meer partijen beslissen om samen de meerderheid te vormen, schrijven ze een regeerakkoord. De partijen die het regeerakkoord ondertekenen, noemen we de meerderheid of de coalitie. De andere partijen noemen we de oppositie. De meerderheidspartijen spreken af wie de ministers worden. De sterkste partij binnen de meerderheid krijgt de meeste ministers. De groep van alle ministers samen noemen we de regering. Kies-Keurig

44 16 Europa? Ver van mijn bed? Europa legt vast hoeveel het maximaal mag kosten als je met je gsm vanuit het buitenland belt. Van Europa mogen onze vissers maar een beperkt aantal ton kabeljauw per jaar vangen. Europa legt regels vast over de kwaliteit van ons vlees. Zo ben je als consument zeker dat vlees uit Spanje even gezond is als vlees uit België. Kan Europa dat zomaar beslissen in plaats van ons land? Wat is dat eigenlijk, Europa? België heeft ervoor gekozen om samen met 26 andere landen samen te werken. Die groep van landen noemen we de Europese Unie. De landen noemen we de lidstaten. Over sommige zaken beslissen de landen samen. Over andere zaken beslist elk land afzonderlijk. De lidstaten staan dus een deel van hun macht af aan de Europese Unie. Europa maakt regels die echt wel een grote invloed hebben op ons leven. Zo hebben de meeste Europese landen ervoor gekozen om voortaan dezelfde munt te gebruiken: de euro. Maar Europa maakt ook afspraken over de landbouw (bijvoorbeeld hoeveel graan er nog mag worden verbouwd), het vervoer (bijvoorbeeld het gebruik van de hogesnelheidstrein, de tgv), het onderwijs (bijvoorbeeld het Erasmusprogramma voor studenten waardoor ze makkelijk in een ander land een deel van hun studie kunnen doen), de winkelproducten (bijvoorbeeld het kwaliteitslabel voor vlees en speelgoed) en er is nog zoveel meer. Foto BELGA 42

45 Op hetzelfde moment dat we moeten kiezen voor het Vlaams Parlement, moeten we ook vertegenwoordigers kiezen voor het Europees Parlement. Die twee verkiezingen vallen dus altijd samen. Naast het Europees Parlement zijn ook de Raad van Ministers, de Europese Commissie en de Europese Raad erg belangrijk voor het besturen van de Europese Unie. Het Europees Parlement België heeft 24 vertegenwoordigers in het Europees Parlement, 14 daarvan zijn Vlamingen. Elke andere lidstaat houdt ook verkiezingen om zijn vertegenwoordigers te kiezen. In totaal zetelen er 785 mensen uit 27 landen in het Europees Parlement. Net zoals in het Vlaams Parlement, telt het Europees Parlement politieke fracties. Het Europees Parlement kun je een beetje vergelijken met het Vlaams Parlement, maar dan voor Europa: het keurt de Europese begroting goed, controleert de Europese Commissie en kan een onderzoek vragen als het parlement denkt dat er fouten zijn gemaakt tegen bepaalde regels of wetten. Toch is het ook anders: het Europees Parlement op zichzelf mag geen wetten maken, het doet dat samen met de Raad van Ministers. Het Europees Parlement en de Raad van Ministers hebben allebei ongeveer evenveel macht. Waar vergadert het Europees Parlement? Het Europees Parlement vergadert op twee plaatsen: in Straatsburg in Frankrijk en in Brussel in België. Een week per maand zijn er plenaire zittingen in Straatsburg. Alle extra zittingen zijn in Brussel. De plenaire zittingen zijn vergaderingen van alle leden van het Europees Parlement samen. Uiteraard is vergaderen met zo n grote groep mensen niet eenvoudig. Daarom wordt er ook vergaderd in kleinere groepen. Dat noemen we parlementaire commissies. Die bereiden de grote vergadering voor. Deze commissies vergaderen in Brussel en ook de fracties van het Europees Parlement vergaderen in Brussel. Kies-Keurig