Monitoring energiebeleid Langedijk

Transcriptie

1 Monitoring energiebeleid Langedijk Mei

2

3 INHOUD Inhoud... 4 Samenvatting Inleiding Benaderingswijze Stand van zaken energiegebruik en duurzame energieproductie Energiegebruik Energiegebruik op postcode-6-niveau Duurzame energieproductie CO2-uitstoot Doorkijk naar Relevante beleidsontwikkelingen Inleiding Nationaal beleid Provinciaal beleid Beleid Noord-Holland Noord Beleid regio Alkmaar Wat stijgt op de nationale, provinciale en regionale ladder? Beleidsadvies Effect aanvullende maatregelen Routekaart en uitvoeringsprogramma Bijlage A. Overzicht energiegebruik, duurzame energieproductie en CO 2-uitstoot A. 1. Overzicht energiegebruik A. 2. Overzicht duurzame energieproductie A. 3. Overzicht CO2-uitstoot B. Energiegebruik op postcode-6-niveau C. Opgesteld zonnestroomvermogen per buurt D. Overzicht grote panden Langedijk E. Benaderingswijze Warmtebeleid Langedijk

4

5 SAMENVATTING Voor de gemeente Langedijk is de huidige stand van zaken op het gebied van energiegebruik en duurzame energieproductie geschetst. Ook is een overzicht gegeven van relevante beleidsontwikkelingen (nationaal, provinciaal en regionaal). Ten slotte is op verschillende thema s kort aangegeven wat de (technische) mogelijkheden zijn binnen de gemeente en hoe de gemeente haar beleid op deze gebieden verder kan versterken. Stand van zaken energiegebruik en duurzame energieproductie Het totale energiegebruik binnen de gemeente was in 2015 ongeveer TJ. Het grootste gedeelte van het totale energiegebruik betreft het energiegebruik van woningen. Met 52% van het totaal is aardgas de meest gebruikte energiedrager. Ook transportbrandstoffen (2 3%) hebben een grote bijdrage aan het totaal. Ten opzichte van 2010 is het energiegebruik met ongeveer 1 3% gedaald. De uitstoot van CO2 als gevolg van het energiegebruik in de gemeente is in d ezelfde periode met ongeveer 10% gedaald. De duurzame energieproductie bedroeg in 2015 in totaal 126 TJ. Dit komt overeen met ongeveer 8% van het totale energiegebruik van de gemeente. Er is een schatting gemaakt van de situatie in Naar verwachting daalt het energiegebruik de komende jaren met ongeveer 1,5% per jaar (nationaal beleidsdoel). De duurzame energieproductie zal naar verwachting toenemen tot ongeveer 170 TJ. Dit komt overeen met ongeveer 11% van het totale energiegebruik van de gemeente. Dit is iets minder dan het landelijke doel van 14%. De uitkomsten zijn vergeleken met de doelstellingen die de gemeente heeft uitgesproken voor het jaar 2020 en Voor deze doelstellingen geldt dat, wanneer de gemeente ze wil behalen, er waarschijnlijk extra maatregelen nodig zijn ten opzichte van de bestaande plannen. Relevante beleidsontwikkelingen Als het gaat om beleidsontwikkelingen buiten Langedijk die naar verwachting repercussies hebben binnen Langedijk, dan springt vooral het onderwerp warmte er uit. Tussen nu en 2050 moeten 7 miljoen woningen in Nederland van gas los. Dit is een mega-operatie en de regering heeft in de Energieagenda (2016) aangegeven dat gemeenten hierin een regierol moeten vervullen. Het tweede onderwerp dat er uit springt, is grondgebonden zon. Nu steeds meer gemeenten geen kansen (meer) zien voor wind op land, wordt grondgebonden zon belangrijker. De provincie Noord -Holland heeft hiervoor een beleidskader geformuleerd en regels opgesteld die ook voor Langedijk relevant zi jn. 6

6 Beleidsadvies Voor verschillende onderwerpen is, indien mogelijk, in kaart gebracht wat de technische mogelijkheden zijn. Op deze onderwerpen is ook een advies geformuleerd over wat de gemeente kan doen om voortgang te boeken. Geadviseerd wordt om voor op het onderwerp warmte eerst een contourennota op te stellen en deze via de gemeenteraad te borgen. Daarna kan op basis van deze contourennota het beleid verder worden uitgewerkt tot een warmtetransitieplan dat onderdeel kan worden van het omgevingsplan. Om de toepassing van zonnepanelen op (bedrijfs)daken te stimuleren kan gekozen worden voor een campagne - aanpak in samenwerking met het bedrijfsleven. Voor grondgebonden zon (zonneweides) wordt geadviseerd de mogelijkheden binnen de gemeente verder in kaart te brengen en deze mogelijkheden bij grondeigenaren onder de aandacht te brengen. Met name wanneer de gemeente zelf grondposities heeft die geschikt zijn voor de realisatie van zonneweides kunnen hier snel meters gemaakt worden. 7

7 2. INLEIDING De gemeente Langedijk heeft HVC gevraagd om een terugblik en een vooruitblik op het energie - en klimaatbeleid. Het gaat in essentie om een herijking van het beleid op hoofdlijnen. Hierbij spelen vragen als: liggen we op koers, is bijstelling nodig en vooral hoe moeten we dan als gemeente te werk gaan? De koers voor de gemeente is in twee documenten uitgezet: Gemeente Langedijk CO2 neutraal uit 2013 en in het Actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar ,2 In het eerste rapport worden scenario s geschetst waarmee de gemeente in 2035 CO 2-neutraal kan worden. Het tweede document betreft een actieplan voor gemeenten in de regio Alkmaar om tot een reductie te komen van 20% van de CO2-uitstoot ten opzichte van In beide gevallen w ordt onder CO2-reductie verstaan zowel het reduceren van emissies als gevolg van het gebruik van energie in de gemeente als ook de indirecte reductie van CO2-uitstoot als gevolg van het opwekken van hernieuwbare energie. Sinds enkele jaren is voor gemeenten de Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat beschikbaar. Op deze website worden gegevens over het energiegebruik en de duurzame energieproductie gepubliceerd. De manier waarop de Klimaatmonitor de CO2-uitstoot bepaalt, sluit niet aan op de manier waarop de doelstellingen van de gemeente zijn geformuleerd. Voor het bepalen van de CO 2-uitstoot wordt in de Klimaatmonitor alleen naar de emissies als gevolg van energiegebruik gekeken, terwijl bij het formuleren van de doelstellingen ervan is uitgegaan dat ook de reductie van CO2-uitstoot door duurzame energieproductie wordt meegeteld. De methode die de klimaatmonitor gebruikt voorkomt dubbeltelling van de gereduceerde CO 2-uitstoot door toegenomen duurzame energieproductie op landelijk niveau. Daarom is voor deze rapportage gekozen in het hoofdrapport de lijn van de Klimaatmonitor te volgen. In het tekstvak op pagina 17 worden de uitkomsten vergeleken met de doelstellingen zoals die in bovengenoemde documenten zijn geformuleerd BENADERINGSWIJZE De vraag van de gemeente is in drie onderdelen ontleed: 1. Stand van zaken: waar staat de gemeente ten opzichte van eerder geformuleerde beleidsdoelen (zoals geformuleerd in het rapport Gemeente Langedijk CO2 neutraal uit 2013 en in het Actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar ); 1 DWA. Gemeente Langedijk CO 2-neutraal Nulmeting CO2-emissie en scenarioanalyse CO2-reductie. Januari HVC. Actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar December

8 2. Relevante beleidsontwikkeling: welke landelijke, provinciale en regionale beleidsontwikkelingen hebben recent plaatsgevonden en hoe verbeteren of verslechteren die de randvoorwaarden voor het in Langedijk te voeren beleid en voor verwezenlijking van de eerder in Langedijk geformuleerde beleidsdoelen; 3. Beleidsadvies: hoe kan de gemeente haar eerder geformuleerde doelstellingen realiseren, in aanmerking genomen: a. waar zij nu staat b. nieuwe ontwikkelingen c. het beperkte beïnvloedingspotentieel en de beperkte middelen van de gemeente. Er wordt op verschillende thema s kort aangegeven wat de (technische) mogelijkheden zijn binnen de gemeente en hoe de gemeente haar beleid op deze gebieden verder kan versterken. 9

9 TJ Monitoring energiebeleid Langedijk 3. STAND VAN ZAKEN ENERGIEGEBRUIK EN DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE 3.1. ENERGIEGEBRUIK In de gemeente Langedijk werd in 2015 ongeveer TJ energie gebruikt. Het gaat hierbij om het eindgebruik van alle energiedragers (elektriciteit, gas, transportbrandstoffen en warmte) samen. Energiegebruik Langedijk (2015) Transportbrandstoffen Warmte Gas Elektriciteit Figuur 1. Het energiegebruik van Langedijk per sector en per energiedrager In Figuur 1 is het energiegebruik uitgesplitst naar verschillende gebruikssectoren en energiedragers. Uit deze figuur en uit Figuur 2 blijkt duidelijk dat aardgas een belangrijke energiedrager is binnen de gemeente. Ongeveer 52% van al het energiegebruik bestaat uit het gebruik van aardgas. Dit aardgas wordt voornamelijk gebruikt voor ruimteverwarming (woningen, commerciële en publieke dienstverlening). Daarnaast heeft de sector Industrie en energie een groot gasgebruik. Hiervan is niet bekend in hoeverre het gaat om proceswarmte of om ruimteverwarming. 10

10 TJ Monitoring energiebeleid Langedijk Energiegebruik Langedijk (2015) 23% 19% Elektriciteit 6% Gas Warmte Transportbrandstoffen 52% Figuur 2. Het energiegebruik van Langedijk per energiedrager. Het energiegebruik in Langedijk is sinds 2010 met ongeveer 1 3% afgenomen, van TJ in 2010 naar TJ in In Figuur 3 is te zien hoe het gebruik zich in de verschillende sectoren heeft ontwikkeld. Het grootste deel van de energiebesparing (ongeveer 86 TJ) vond plaats in de sector woningen. Daarnaast is een groot deel van de reductie van energiegebruik gerealiseerd in de sector Verkeer en vervoer (ongeveer 70 TJ). Energiegebruik Langedijk (TJ) Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en veehouderij Verkeer en vervoer Warmte (hernieuwbaar) Figuur 3. Ontwikkeling energiegebruik sinds ENERGIEGEBRUIK OP POSTCODE-6-NIVEAU In bijlage B van dit rapport zijn het elektriciteits- en gasgebruik van woningen en bedrijven per postcode-6 gebied weergegeven. Uit de kaarten kan worden opgemaakt in welke wijken of straten het energiegebruik hoog is vergeleken met de rest van de gemeente. 11

11 ENERGIEFUNCTIES EN ENERGIEDRAGERS Globaal zijn er vier energiefuncties te onderscheiden voor energiegebruik in de samenleving: - Lage temperatuur warmte (bijvoorbeeld ruimteverwarming, warm tapwater), - Transport, - Kracht en licht (bijvoorbeeld straatverlichting en elektrische apparatuur), - Hoge temperatuur warmte (bijvoorbeeld proceswarmte industrie) Voor elk van deze functies bestaan er verschillende opties om de benodigde energie naar de plaats van bestemming te brengen (energiedragers). Er zijn veel verschillende soorten energiedragers. Voorbeelden zijn aardgas, elektriciteit, transportbrandstoffen (benzine, diesel, LPG), hout en waterstof. In Langedijk zijn de meest gebruikte energiedragers aardgas, transportbrandstoffen en elektriciteit. 12

12 3.3. DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE De duurzame energieproductie van Langedijk was in 2015 ongeveer 126 TJ. In Figuur 4 is te zien hoe de productie is verdeeld tussen verschillende bronnen. Duurzame energieproductie Langedijk (2015) Wind op land 10% 20% Zonnestroom Overig 21% 9% 6% 2% Biobrandstoffen Houtkachels en houtskool woningen 32% Hernieuwbare energie aandelen HVC Hernieuwbare energie eigen afval Figuur 4. Duurzame energieproductie Langedijk Het grootste gedeelte van de duurzame energieproductie betreft het stoken van hout en houtskool door huishoudens. Hierbij moet worden opgemerkt dat - strikt genomen - het stoken van hout en houtskool vormen van duurzame energieproductie zijn, maar op andere (milieutechnische) gebieden op bezwaren kan stuiten (denk o.a. aan fijnstof-problematiek en ontbossing). Het gebruik van hout in huishoudelijke kachels stijgt de laatste jaren licht. Dit komt voornamelijk door de toenemende populariteit van vrijstaande (pellet)kachels. Deze kachels worden vaak intensiever gebruikt dan open haarden en hebb en een hoger rendement. 3 In de gemeente stonden in 2015 in totaal 6 windturbines (3 turbines van 225 kw langs de provinciale weg N504 en drie turbines van 850 kw langs de Schagerweg (N245). Deze wekken gezamenlijk ongeveer 25 TJ elektriciteit per jaar op, 20% van alle duurzame energie van de gemeente. In 2015 zijn de drie kleine turbines langs de N504 gesaneerd, vanaf 2016 zal de hoeveelheid geproduceerde windenergie daardoor met ongeveer 5 TJ/jaar afnemen. HVC verwerkt voor de gemeente het restafval en GFT. Uit deze afvalstromen wordt duurzame energie geproduceerd. In 2015 bedroeg de productie van hernieuwbare energie uit biomassa afkomstig uit de gemeente in totaal 13 TJ (10% van de totale duurzame energieproductie). Een deel van de energieproductie van HV C is niet op basis van de hoeveelheid verwerkt afval toe te rekenen. Het gaat bijvoorbeeld om energie uit geïmporteerd afval, bedrijfsafval en zon- en windenergie. Deze productie wordt op basis van de hoeveelheid aandelen aan de aandeelhoudende gemeenten en waterschappen toegerekend. In 2015 bedroeg dit voor Langedijk 26 TJ (21% van de totale duurzame energieproductie van de gemeente). 3 Zie bijvoorbeeld CBS (2015), Hernieuwbare Energie in Nederland

13 Duurzame energieproductie Langedijk (2015) 31% 10% 26% 0% Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen HVC 33% Figuur 5. Duurzame energieproductie Langedijk per energiedrager Het gebruik van biobrandstoffen in verkeer en vervoer is toegenomen. Het gaat om bijgemengde biodiesel en bio-ethanol die binnen de gemeentegrens is gebruikt door auto s, vrachtverkeer en andere voertuigen. De stijging komt deels door het licht gestegen energiegebruik in deze sector, maa r ook door de toegenomen fractie bijgemengde biobrandstoffen. In 2014 was het percentage biobrandstoffen in Nederland 5,5%. Het percentage wordt ieder jaar met ongeveer 0,5% verhoogd. De doelstelling van de Europese Unie is om in 2020 op 10% uit te komen. In Figuur 5 is te zien dat het grootste gedeelte van de duurzame energieproductie bestaat uit warmte. Dit betreft voornamelijk de eerder genoemde houtstook in woningen. Warmte die wordt geproduceerd in de WKKinstallaties wordt niet als duurzame energieproductie gezien. Een klein deel van de in Figuur 5 genoemde warmte (ongeveer 2 TJ) is geproduceerd middels warmte-koudeopslag. Binnen de gemeente wordt verder elektriciteit geproduceerd en worden biobrandstoffen gebruik. Er wordt in Langedijk geen groen gas geproduceerd. De totale duurzame energieproductie is in 2015 ten opzichte van 2010 gestegen van 68 TJ naar 126 TJ. In Figuur 6 is te zien hoe de ontwikkeling van de verschillende soorten duurzame energie de afgelopen jaren zijn geweest. De productie van windenergie is sinds 2010 flink gestegen. Ook is de toerekening van door HVC geproduceerde energie toegenomen. 14

14 TJ Aantal installaties TJ Monitoring energiebeleid Langedijk Duurzame energieproductie Langedijk (TJ) Wind op land Zonnestroom Overig Biobrandstoffen Houtkachels en houtskool woningen Hernieuwbare energie aandelen HVC Hernieuwbare energie eigen afval Figuur 6. Ontwikkeling duurzame energieproductie sinds 2010 In Figuur 6 valt op dat de productie van zonnestroom, hoewel de hoeveelheid nog relatief klein is, de laatste jaren sterk is gestegen. In 2010 waren er in de gemeente nog slechts 155 installaties voor de productie van zonnestroom. In 2015 is dit gestegen naar meer dan De totale productie van zonnestroom is gestegen van minder dan 0,5 TJ in 2010 naar 8 TJ in 2015 (zie ook Figuur 7). In bijlage C is een kaart opgenomen van de verdeling van deze panelen per wijk. Opgewekte zonnestroom en aantal installaties Aantal PV-installaties Opgewekte zonnestroom (TJ) Figuur 7. Ontwikkelingen zonnestroom sinds 2020 In totaal wordt in TJ duurzame energie geproduceerd. Dit komt ov ereen met ongeveer 8% van het totale energiegebruik. In 2010 was dit nog iets minder dan 4%. Deze stijging is komt zowel door het gedaalde energiegebruik als door de gestegen productie van duurzame energie. 15

15 TJ Monitoring energiebeleid Langedijk Energiegebruik en duurzame energieproductie Langedijk ,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% Totaal energiegebruik Totaal duurzame energieproductie Totaal percentage hernieuwbare energie ,0% Figuur 8. Ontwikkeling energiegebruik en duurzame energieproductie sinds CO2-UITSTOOT Het gebruik van fossiele energie veroorzaakt uitstoot van CO 2. Doordat de CO2-uitstoot samenhangt met het energiegebruik laat de CO2-uitstoot in grote lijnen hetzelfde beeld zien als het energiegebruik. Doordat niet alle vormen van energiegebruik dezelfde hoeveelheid uitstoot per TJ (emissiefactor) hebben, zijn de onderlinge verhoudingen iets anders. De uitstoot die gepaard gaat met het gebruik van een TJ warmte of aardgas is lager dan die van een TJ elektriciteit. De uitstoot veroorzaakt door elektriciteitsgebruik is dus relatief groter dan die van aardgas en warmte. Doordat de besparing van het energiegebruik voornamelijk in het gebruik van aardgas heeft plaatsgevonden is de reductie van CO2-uitstoot naar verhouding iets lager dan de totale energiebesparing. 4 De totale uitstoot van CO 2 was in kton. In 2010 was de uitstoot nog 136 kton. De CO2-uitstoot is tussen 2010 en 2015 dus met ongeveer 10% afgenomen. Dit is iets minder dan de besparing op het totale energiegebruik (13%). 4 Het aardgasgebruik is met 15% gedaald, het gebruik van elektriciteit met 8%. Het gebruik van transportbrandstoffen is juist gestegen met 16%. 16

16 kton Monitoring energiebeleid Langedijk CO2-uitstoot Langedijk (2015) Transportbrandstoffen Warmte Gas Elektriciteit Figuur 9. CO2-uitstoot van de gemeente Langedijk in 2015 RELATIE ENERGIEGEBRUIK EN CO 2 -UITSTOOT Om de CO2-uitstoot te berekenen wordt de hoeveelheid gebruikte energie vermenigvuldigd met een zogeheten emissiefactor. Deze factor representeert de hoeveelheid CO 2 die vrijkomt bij het gebruik van een kubieke meter aardgas, een kilowattuur elektriciteit, een liter benzine et cetera. Bij elektriciteit wordt daarbij uitgegaan van de gemiddelde samenstelling van de Nederlandse energie-productiemix. Jaarlijks wordt de emissiefactor opnieuw vastgesteld. Deze mix bestaat voor een deel uit fossiele bronnen en ee n deel hernieuwbare bronnen. Voor transport wordt gekeken naar het gemiddelde wagenpark in Nederland. Door deze manier van rekenen staat de CO 2-uitstoot voor een groot deel los van de hoeveelheid geproduceerde duurzame energie in een gemeente. De komst van bijvoorbeeld een windmolen zorgt niet voor een verlaging van het elektriciteitsgebruik in een gemeente. Ook heeft één windturbine maar zeer beperkt effect op de energiemix van heel Nederland. De komst van een windturbine zal dus de CO 2-uitstoot van Nederland als geheel doen dalen, maar de berekende CO 2-uitstoot van een gemeente zal door de komst van een windturbine niet afnemen. 17

17 TJ Monitoring energiebeleid Langedijk 3.5. DOORKIJK NAAR 2020 In Figuur 10 is weergegeven hoe het energiegebruik van Langedijk er in 2020 naar verwachting uit zal zien. Hiervoor zijn een aantal aannames gemaakt. Het nationale beleidsdoel voor energiebesparing is een besparing van 1,5% per jaar. Voor de figuur is aangenomen dat deze besparing zal worden gerealiseerd, mede op basis van de maatregelen die de gemeente (al dan niet in regionaal verband) de komende jaren wil uitvoeren. Gezien de gerealiseerde besparing tussen 2010 en 2015 van 13% in Langedijk lijkt dit een realistische aanname. Naar schatting zal het energiegebruik in Langedijk in 2020 zo n TJ bedragen. Energiegebruik Langedijk (2020) Transportbrandstoffen Warmte Gas Elektriciteit Figuur 10. Schatting van het energiegebruik in Langedijk in 2020 Voor de ontwikkeling van de duurzame energieproductie is aangenomen dat percentage bijgemengde biobrandstoffen volgens het Europese beleid zal toenemen tot ongeveer 10%. Daarnaast is aangenomen dat de toepassing van zonnepanelen tot 2020 verder zal toenemen tot ongeveer 24 TJ per jaar. Vergeleken met de ontwikkelingen van de laatste jaren is dit een conservatieve schatting. Voor windenergie is rekening gehouden met het feit dat vanaf 2016 de drie kleine windturbines van 225 kw langs de provinciale weg N504 niet langer meetellen. Hierdoor zal de totale productie van windenergie met ongeveer 5 TJ afnemen. De komende jaren zal HVC het warmtenet in Alkmaar verder uitbreiden richting Langedijk en Heerhugowaard. Het warmtenet in Langedijk dat nu nog middels een WKK op aardgas wordt verwarmd, zal worden aangesloten op de bioenergiecentrale (BEC) in Alkmaar. Nu wordt nog jaarlijks ongeveer 2,5 tot 3 miljoen m 3 aardgas gebruikt voor deze installatie. Door een andere bron op het warmtenet aan te sluiten zal het energiegebruik in de gemeente niet wezenlijk veranderen, maar doordat wordt overgestapt op een hernieuwbare bron (biomassa) zal wel de uitstoot van CO2 met ongeveer 1,8 kton/jaar afnemen. 18

18 Op de Noordzee is recent het Gemini offshore windpark gebouwd. Met een totale capaciteit van 600 MW is dit een van de het grootste windparken van Europa. HVC heeft een aandeel van tien procent in het windpark, maar ontvangt 15% van de geproduceerde hernieuwbare energie. Vanaf 2017 zullen de windmolens operationeel zijn. Hierdoor zal de totale energieproductie van HVC flink toenemen. Omdat de gemeente Langedijk aandeelhouder van HVC is en garant staat voor deze activiteit wordt een deel van deze productie van duurzame energie aan de gemeente toegeschreven. Hierdoor stijgt de duurzame energieproductie die aan Langedijk wordt toegeschreven van 39 TJ in 2014 naar ongeveer 64 TJ in Duurzame energieproductie Langedijk (2020) Wind op land 14% 12% Zonnestroom 24% 24% 14% 1% 11% Overig Biobrandstoffen Houtkachels en houtskool woningen Hernieuwbare energie aandelen HVC Hernieuwbare energie eigen afval Figuur 11. Schatting van de duurzame energieproductie in Langedijk in 2020 VERGELIJKING UITKOMSTEN MET ACTIEPLAN VOOR ENERGIEBESPARING EN LANGEDIJK CO 2 -NEUTRAAL In deze box wordt weergegeven hoe de getallen zich verhouden tot de doelstellingen zoals die zijn geformuleerd in het Actieplan voor energiebesparing en het rapport Langedijk CO 2-neutraal. Om de totale CO2- reductie te berekenen worden de directe besparing door verminderd energiegebruik en aanslu iting van het warmtenet op de bioenergiecentrale, en de opwek van hernieuwbare energie bij elkaar opgeteld. Wanneer op deze manier de CO 2-reductie wordt berekend voor het jaar 2015, is de behaalde reductie sinds 2010 ongeveer 14% (10% door energiebesparing en 4% door toename van het aandeel hernieuwbare energie binnen de gemeente). Voor 2020 is aangenomen dat de energiebesparing de komende jaren doorzet. Hierbij is uitgegaan van het nationale beleidsdoel van 1,5% energiebesparing per jaar tot Gezien d e gerealiseerde besparing tussen 2010 en 2015 van 13% in Langedijk lijkt dit een realistische aanname. De totale reductie van CO2-uitstoot door energiebesparing bedraagt in 2020 ongeveer 26% ten opzichte van Hiervan is 19% door energiebesparing en het aansluiten van het warmtenet op de bio-energiecentrale, en 7% door verdere toename van de duurzame energieproductie. 19

19 TJ Monitoring energiebeleid Langedijk Naar schatting zal de duurzame energieproductie van de gemeente in 2020 ongeveer 17 0 TJ bedragen. Dit komt overeen met ongeveer 11% van het geschatte energiegebruik in Energiegebruik en duurzame energieproductie Langedijk ,0% 1800 Energiegebruik ,0% Duurzame energieproductie ,0% Raming energiegebruik ,0% Raming duurzame energieproductie 600 Percentage duurzame energie 400 5,0% Raming percentage duurzame energie ,0% Doelstelling 14% in 2020 Figuur 12. Raming ontwikkeling energiegebruik en duurzame energieproductie Langedijk tot

20

21 4. RELEVANTE BELEIDSONTWIKKELINGEN 4.1. INLEIDING De energietransitie komt nu (internationaal, nationaal, provinciaal en regionaal) echt van de gr ond. Dit brengt nieuwe uitdagingen en opgaven mee. De regering wil bijvoorbeeld dat ons land in 2050 van het gas los is. Gemeenten worden geacht een regierol vervullen in de(ze) warmtetransitie. Dit laat zien dat beleidsontwikkelingen buiten Langedijk van invloed kunnen zijn op het beleid binnen Langedijk. Tegen die achtergrond vat dit hoofdstuk de relevante (nationale, provinciale en regionale) beleidsontwikkelingen samen NATIONAAL BELEID In 2013 werd het Nationaal Energieakkoord (NEA) afgesloten door ee n groot aantal maatschappelijke organisaties en overheden (waaronder de VNG). De belangrijkste afspraken zijn: Een besparing van het finale energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar. 100 petajoule aan energiebesparing in het finale energieverbrui k van Nederland per (Ter illustratie: 1 petajoule energiebesparing in het finale energieverbruik komt overeen met het jaarlijkse gemiddelde elektriciteits- en gasverbruik van circa huishoudens.) Een toename van het aandeel van hernieuwbare energieopwekking naar 14 procent in 2020 en 16 % in (Eerder waren rijk en provincies al overeengekomen om te komen tot MW wind op land in 2020.) De NEA-afspraken lopen tot De Energieagenda van de regering (december 2016) beschrijft het ei nddoel in 2050 en de route daarnaartoe. Het einddoel is: beperking van de CO 2-uitstoot naar bijna 0 in Dit vloeit voort uit de afspraken van het Klimaatakkoord van Parijs. Enkele ambities van het kabinet na 2023 zijn: Uitfaseren van het gebruik van aardgas ten behoeve van de warmtevoorziening van woningen en gebouwen. In totaal moeten in Nederland 7 miljoen woningen aardgasvrij worden gemaakt. In het kader van de(ze) warmtetransitie wordt vanaf 2018 bij nieuwbouw de wettelijke verplichting voor aansluiting van huizen en gebouwen op het gasnetwerk vervangen door het recht op warmte. Vanaf 2035 is het alleen nog mogelijk duurzame auto s in Nederland te verkopen. De spoorsector zal volledig overschakelen op groene stroom. Vanaf 2025 maken nieuwe OV -bussen gebruik van hernieuwbare energie of biobrandstof. 22

22 Daarnaast blijft de overheid energiebesparing door de industrie krachtig stimuleren. Het is niet ondenkbaar dat een nieuw kabinet deze ambities en doelstellingen verder zal aanscherpen PROVINCIAAL BELEID De provincie is via het IPO gecommitteerd aan de doelstellingen van het NEA die lopen tot 2023 en deelt voor de periode daarna de ambitie van de regering om in 2050 te beschikken over een volledig duurzame energievoorziening. Als uitvloeisel van het landelijk windbeleid heeft Noord-Holland een taakstelling van 685,5 MW wind op land. Meer dan de helft hiervan is al gerealiseerd door bestaande windturbines. Bovendien wordt in de polder Wieringermeer een windpark gebouwd van circa 250 MW. Er zijn nog 6 aa nvragen voor windparken in behandeling richting definitieve vergunningverlening, zodat de provincie voldoet aan de afspraken. In 2016 heeft de provincie de Beleidsagenda energietransitie geformuleerd. Hierin worden beleidslijnen (besparing, duurzame opwek en warmte/koude); doorsnijdende thema s (innovatie en verandering van energiesysteem = transitie) en randvoorwaarden (ruimtelijke impact, financiering, participatie/communicatie en monitoring) onderscheiden. Figuur 13. Voor Langedijk specifiek relevant is vooral het provinciaal zonbeleid dat in 2016 is vastgesteld. Hierin worden zes bouwstenen onderscheiden (zie tabel 1). De provincie stelt geen ruimtelijke eisen of spelregels aan projecten in de bouwstenen 1 t/m 5. Wel wordt een initiatief binnen de categorie 1 t/m 5 dat zich in landelijk gebied bevindt (zoals een parkeerfunctie, weginfra of slibdepot) door de provincie getoetst op ruimtelijke kwaliteit. 5 5 Provincie Noord-Holland, maart 2016, Perspectief voor zon in Noord-Holland Ruimtelijke spelregels voor het landelijk gebied. 23

23 Bouwsteen Toelichting 1 Bestaande daken BBG Daken van woningen, bedrijven, kantoren, maatschappelijke voorzieningen 2 Combineren van functies Onder meer parkeerplaatsen, (voormalige) stortplaatsen en restruimtes 3 Toekomstig BBG Nieuwbouw-daken; toekomstige woningen, bedrijven, kantoren en maatschappelijke voorzieningen 4 Wachtlandschappen Bouwlocaties voor woningen, bedrijven, kantoren en maatschappelijke voorzieningen met een onherroepelijk bestemmingsplan die on hold zijn gezet of volgens de prognoses pas op termijn ingevuld worden. 5 Buiten BBG: Nutsfuncties Weginfra, kanalen, waterwinning, vuilstorten. 6 Buiten BBG: Open landschap Tabel 1. Ruimtelijke bouwstenen voor zonne-energie Provincie Noord-Holland. Bron: Provincie Noord-Holland Voor projecten die in bouwsteen 6 plaatsvinden gelden aanvullende spelregels. De provincie onderscheidt hierin drie verschillende situaties 6 : 6a 6b Categorie Type gebieden Provinciaal beleid Waar Beschermd NNN 7, N2000, Beschermen Op bebouwing binnen gebied weidevogelleefgebied, bouwvlak UNESCO, bufferzones Landelijk gebied Landbouwareaal buiten beschermde gebieden Geleiden Op bebouwing binnen bouwvlak, alsook: Grenzend aan stedelijk gebied Tijdelijke voorziening 6c Stimuleringsgebieden Nader te bepalen Samenwerken Nader te bepalen Tabel 2. Provinciale regimes voor zon. Bron: Provincie Noord -Holland Het beleid komt erop neer dat in landelijk, beschermd gebied (6a) zonne -energie alleen mogelijk is op daken van bestaande bebouwing. Grondgebonden zonne-energie (zonneweides) is in deze gebieden uitgesloten. In overig landelijk gebied is zonne-energie eveneens toegestaan op het dak van bebouwing. Daarnaast is een grondgebonden zonneweide mogelijk, mits wordt voldaan aan een aantal voorwaarden. Deze houden onder meer in dat de opstelling aansluit op bestaande stedelijke functies in de omgeving. Wanneer een project aan drie zijden aansluitend is op bestaand stedelijk gebied is de maximale omvang van het zonnepark 25 ha. Bij aansluiting aan twee zijden 10 ha en bij aansluiting aan é én zijde maximaal 5 ha. Daarnaast zijn zonneweides in principe tijdelijk. Het terrein blijft landelijk gebied. Na de levensduur van de installatie moet deze weer worden verwijderd en het terrein weer in oorspronkelijke staat teruggebracht. 6 Bij de situaties zoals door de provincie omschreven in categorie 6a zijn N2000, weidevogelleefgebieden en Unesco voor Langedijk niet relevant. Binnen de gemeente bevinden zich alleen NNN -gebieden. 7 NNN staat voor Natuurnetwerk Nederland. 24

24 4.4. BELEID NOORD-HOLLAND NOORD Langedijk is onderdeel van de regio Alkmaar en ligt in Noord-Holland Noord (NHN) dat bestaat uit de regio s Alkmaar, West-Friesland en Kop van Noord-Holland. In 2016 is het Actieplan Duurzaamheid Noord-Holland Noord (NHN) geformuleerd. Dit Plan verwoordt de ambitie om in 2040 energieneutraal te zijn. Het Actieplan is niet formeel door het College van B&W van Langedijk vastgesteld. Het College handelt in de geest maar niet naar de letter van het Actieplan. Aan het Actieplan Duurzaamheid zijn (bovenregionale) NHN-acties en activiteiten gekoppeld op de onderwerpen circulair, energieneutrale nieuwbouw woningen, warmte en zon als duurzame energiebron. Deze acties verwoorden intenties en inspanningsverplichtingen. Het gaat niet om kwantitatieve doelen of resultaatsverplichtingen. Vooral de laatste drie onderwerpen zijn voor het energie - en klimaatbeleid (van Langedijk) relevant: Energieneutrale nieuwbouw: beoogd resultaat van het Actieplan is: o streven naar energie-neutrale nieuwbouw per 2017 o nieuwbouw(wijken) zonder gasnetwerken vanaf 2018 o vertaling naar gemeentelijke plannen en beleid en actief uitdragen. Warmte: beoogd resultaat van het Actieplan is: o Per gemeente energietransitiekaarten opstellen o Vaststellen of er nog een opgave is die op de schaal van Noord-Holland ingevuld moet en kan worden. Zon: beoogd resultaat van het Actieplan is: o Een centraal informatiepunt/kenniscentrum voor zonne -energie BELEID REGIO ALKMAAR Voor de regio Alkmaar, waar ook Langedijk toe behoort, is het Actieplan voor ener giebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar opgesteld. 8 Hierin staan de opgaven beschreven die er liggen voor de sector woningen, transport en mobiliteit, bedrijven, commerciële dienstverlening en duurzame energie. 8 HVC en Klimaatverbond Nederland; Actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar December

25 OPGAVEN VOLGENS ACTIEPLAN REGIO ALKMAAR Sector woningen: 5% energiebesparing door gedragsverandering bij de helft van alle huishoudens in de regio. Dit zal ongeveer 0,1 PJ opleveren woningen met zon PV (met gemiddeld 15 m 2 zonnepanelen per woning). Dit zal ongeveer 0,1 PJ opleveren woningen in de bestaande bouw renoveren met gemiddeld 2 labelstappen. Dit zal ongeveer 0,5 PJ opleveren bestaande corporatie woningen renoveren met gemiddeld 2 labelstappen, dit zal ongeveer 0,5 PJ opleveren woningen aansluiten op het warmtenet van HVC, dit zal ongeveer 0,5 PJ opleveren. Sector transport en mobiliteit: Om vanuit deze sector een evenredige bijdrage te leveren zou de energievraag in 2020 rond de 4,8 PJ moeten uitkomen. In 2012 was de vraag circa 5,9 kton. Er resteert dan nog een gat van 1,1 PJ. De onderstaande maatregelen geven een indicatie wat de diverse maatregelen daarin zouden kunnen bijdragen aan de doelstelling meer elektrische auto s op de weg. Dit zou een besparing van ca. 0,9 PJ opleveren zuiniger auto s. Dit kan een besparing van 0,6 PJ opleveren. 5% (extra) biobrandstof in alle auto s. Dit kan 0,3 PJ opleveren. 5% minder autokilometers. Dit kan 0,3 PJ opleveren. Sector bedrijven: Het Actieplan zet een aantal projecten op een rij: Energiescans aanbieden aan bedrijven, met onder andere het maken van warmtescans om energielekken te vinden. Maatwerkadvies bij verhuizing waarbij een menukaart als leidraad is gebruikt om effectieve maatregelen te selecteren. Gezamenlijke inkoop van zonnepanelen voor bedrijfsgebouwen. Onderzoek naar haalbaarheid verduurzaming van bedrijventerreinen. Binnen glastuinbouw wordt gekeken naar mogelijkheden voor biovergisting en biovergassing. Ook wordt de mogelijkheid voor de aanleg van een CO2-leiding bekeken. Dit bevordert de groei en benut het afvalproduct uit de energieproductiesector. Diverse gemeenten hebben MVO-platforms opgericht waar men met de bedrijven nadenkt over duurzame bedrijfsvoering. Sector niet-commerciële dienstverlening: Als eerste is een aanpak voor de gemeentelijke gebouwen van belang. Door in de meerjarenonderhouds - planningen maatregelen op te nemen voor energiebesparing en duurzame energie zorgt de gemeente er voor dat binnen bestaande structuren en middelen de maatregelen worden meegenomen. Bij nieuwbouw dient de toekomstige norm van klimaatneutraal bouwen als leidraad te dienen. Het opstellen van een integraal plan voor gemeentelijk vastgoed geeft inzicht in mogelijkheden om schaalgrootte te creëren in de toepassin g van maatregelen. Verder gelden voor de sector in essentie vergelijkbare mogelijkheden als bij bedrijven: isolatie van gevels, betere afstelling van installaties, toepassen van zonne-energie. Zelfs handhaving is een middel om energiebesparing bij deze organisaties gerealiseerd te krijgen. Vooral binnen de categorie zorg liggen grote mogelijkheden voor energiebesparing en duurzame energie. 26

26 Duurzame energie: Verdere groei van duurzame energie verloopt volgens het Actieplan via meerdere sporen. De install atie van zon-pv op woningen zal naar verwachting gestaag voortgaan. Binnen meerdere gemeenten in de regio worden de mogelijkheden van zonneweides onderzocht, vaak als initiatief van of in samenwerking met lokale energiecoöperaties. In Alkmaar wordt met de al in gang gezette uitbreiding van het warmtenet de hoeveelheid duurzame warmte verder uitgebreid. Op termijn is het de bedoeling dit net uit te breiden rich ting Langedijk en Heerhugowaard (inmiddels in uitvoering). Bovendien wordt binnenkort een extra windmolen geplaatst op de Boekelermeer (inmiddels gerealiseerd). Ten slotte nemen de regiogemeenten via HVC deel in een tweetal windprojecten op zee, dat de komende jaren operationeel word (vanaf 2016 operationeel). 27

27 4.6. WAT STIJGT OP DE NATIONALE, PROVINCIALE EN REGIONALE LADDER? De ambitie van energietransitie is volop aanwezig. Als het gaat om beleidsontwikkelingen buiten Langedijk die naar verwachting repercussies hebben binnen Langedijk, dan springt vooral het onderwerp warmte er uit. Tussen nu en 2050 mo eten 7 miljoen woningen in Nederland van gas los. Dit is een mega-operatie en hierbij is volgens het kabinet een regierol weggelegd voor gemeenten. Centraal in de warmtetransitie staat enerzijds beperking van de warmtevraag en anderzijds verduurzaming van het warmte-aanbod. Hierbij is in de toekomst naar verwachting o.a. een grote rol weggelegd voor geothermie. Het tweede onderwerp dat er uit springt, is grondgebonden zon. Nu steeds meer gemeenten geen kansen (meer) zien voor wind op land, wordt grondgebonden zon belangrijker. De provincie Noord-Holland heeft hiervoor een beleidskader geformuleerd en regels opgesteld die ook voor Langedijk relevant zijn. Ook op andere terreinen is sprake van nieuwe beleidsontwikkelingen (bijvoorbeeld wind op zee, elektri sch vervoer), maar deze hebben niet of minder direct gevolgen voor Langedijk. 28

28

29 5. BELEIDSADVIES De doelstelling voor reductie van CO 2-uitstoot voor 2020 zoals die is geformuleerd in het Actieplan Energiebesparing en Duurzame Energie in de regio Alkmaar wordt naar verwachting gehaald (zie ook box op pagina 17). Wel blijft de gemeente achter bij de landelijke doelstelling van 14% duurzame energieproductie in Ook zal de gemeente naar verwachting zonder aanvullende maatregelen de doelstelling zoals die is geformuleerd in de Nota Langedijk CO2-neutraal voor 2035 niet halen. 9 Met name de duurzame energieproductie blijft achter bij deze doelstelling (minimaal 20% van de energiebehoefte duurzaam opwekken op eigen grondgebied of in de regio). Wanneer de gemeente deze doelstellingen wil behalen zullen aanvullende maatregelen nodig zijn EFFECT AANVULLENDE MAATREGELEN Er zijn verschillende manieren om deze aanvullende opwekcapaciteit te realiseren. Ter illustratie worden hieronder een aantal maatregelen genoemd die kunnen bijdragen aan het behalen van deze doelstellingen. Om een indruk te geven van het potentiele effect van deze maatregelen wordt, indien mogelijk, een inschatting gemaakt van de technische mogelijkheden binnen de gemeente Inzetten op energiebesparing Voor de doorkijk naar 2020 is aangenomen dat de landelijke doelstelling voor energiebesparing van 1,5% wordt gehaald. Dit betekent niet dat er geen ma atregelen nodig zijn om deze besparing daadwerkelijk te realiseren. Hierbij kan worden gedacht aan verdere besparing in de woningvoorraad en het bedrijfsleven. De gemeente heeft een redelijk energiezuinige woningvoorraad. Meer dan de helft van de woningen heeft energielabel C of hoger. De gemiddelde energie-index van de gelabelde woningen is met 1,5 beter dan het landelijk gemiddelde van 1,7. Toch is er middels verdere energiebesparing in de bestaande woningvoorraad waarschijnlijk nog veel te winnen. Hiertoe kunnen (bijvoorbeeld) prestatieafspraken met woningcorporaties worden gemaakt. Wanneer een woning zodanig wordt gerenoveerd dat het label een stap wordt verbeterd zal het energiegebruik dalen met ongeveer 10%. 10 Het realiseren van twee labelstappen bij ongeveer een kwart van de woningen in de 9 Zie voor een toelichting van de verschillende doelstellingen ook pagina 6 van dit rapport. 10 Dit is een ruwe schatting, de exacte besparing per labelstap is erg moeilijk te kwantificeren. Er bestaan grote verschillen tussen de theorie en de geobserveerde effecten. Werkelijke besparing verschilt ook erg per stap. Zie bijvoorbeeld: Relatie tussen energielabel, werkelijk energiegebruik en CO 2-uitstoot van Amsterdamse corporatiewoningen (Majcen en Itard, TU Delft 2014) 30

30 gemeente (2.500 woningen) zou als resultaat hebben een besparing van ongeveer 30 TJ, ongeveer 2% van het totale energiegebruik van de gemeente. Bij de uitgifte van bouwpercelen kunnen afspraken worden gemaakt met projectontwikkelaars over de energieprestaties van de nieuwbouwwoningen. Wanneer er een warmtenet is (gepla nd) kan de aansluitplicht op het gasnet voor nieuwe woningen komen te vervallen. Wanneer de gemeente grondeigenaar is kan middels het formuleren van aanbestedingscriteria ook de realisatie van nul-op-de-meter woningen worden gestimuleerd De warmtetransitie Het ministerie van Economische Zaken heeft in de Energieagenda aangeko ndigd dat het gebruik van aardgas voor ruimteverwarming in 2050 moet zijn uitgefaseerd. Vanaf 2018 wordt bij nieuwe woningen de aansluitplicht op het gasnet vervangen door het recht op warmte. Ingewikkelder is de opgave om ook bestaande bebouwing van het gas los te koppelen. Gemeenten krijgen een regierol in deze warmtetransitie. 11 Om aardgas uit te faseren zijn er in principe drie mogelijkheden: Collectieve warmtelevering: In Broek op Langedijk en Zuid-Scharwoude zijn reeds ongeveer 1100 woningen aangesloten op collectieve warmtelevering middels een warmtekrachtcentrale (WKK). Dit warmtenet wordt binnenkort aangesloten op de bioenergiecentrale in Alkmaar. Het is mogelijk dit net uit te breiden of een nieuw net te realiseren in de bestaande bebouwing. Individueel verwarmen met elektriciteit: een concept dat de laatste jaren sterk in opkomst is, is de zogeheten all-electric woning. Bij dit type woning wordt alleen elektriciteit gebruik t, ook voor verwarmen en koken. In bijna alle gevallen wordt een warmtepomp toegepast voor verwarming en warm tapwater. Gecombineerd met zonnepanelen en goede isolatie is het mogelijk om een woning zodanig te ontwerpen of renoveren dat, over het hele jaar genomen, de energierekening op (bijna) nul euro uitkomt (zogenaamde NOM: nul-op-de-meter woningen). Wanneer in een gebied veel woningen all electric worden gemaakt, kan dit de kansen voor een collectieve oplossing verminderen. Goede afstemming met de betrokken partijen is daarom ook bij elektrisch verwarmen belangrijk. Verwarmen met groen gas: groen gas wordt geproduceerd door biogas uit bijvoorbeeld biomassavergisting of stortgas op te werken tot aardgaskwaliteit. De beschikbaarheid ervan is beperkt, waardoor het niet mogelijk zal zijn het volledige huidige gasgebruik door groen gas te vervangen. Door de landelijke overheid wordt groen gas gezien als optie voor gebieden waar collectieve warmte en elektrisch verwarmen niet mogelijk zijn, zoals in de histor ische centra van steden Zonnestroom Het totale dakoppervlak van alle gebouwen in de gemeente biedt ruimte voor ongeveer panelen (met een gezamenlijke productie van ongeveer 120 TJ). Dit is een ruwe schatting op basis van het totale dakoppervlak van alle gebouwen in de gemeente. Het gaat hierbij om zowel kleine als grote daken. Het betreft 11 Ministerie van Economische Zaken, Energieagenda - Naar een CO2-arme energievoorziening. December

31 een schatting van het technische potentieel, of het ook praktisch en economisch haalbaar is om al deze panelen te realiseren staat hiermee nog niet vast. Naar verwachting wordt van het totale potentieel in 2020 ongeveer 20% (26 TJ) benut. Om de 40 TJ extra te behalen die nodig is om aan de landelijke doelstelling van 14% duurzame opwek in 2020 te voldoen, zou deze benutting naar ongeveer 50% van het potentieel moeten stijgen. De 20% doelstelling is met alleen zon op daken waarschijnlijk niet te behalen. Hiervoor zou bijna volledige potentie van 120 TJ/jaar moeten worden ingezet. Dit houdt onder meer in dat bijvoorbeeld woningen niet alleen voldoende panelen voor het eigen elektriciteitsgebruik hebben, maar hun volledige benutbare dakoppervlak inzetten voor zonnestroomproductie. Naast daken kan worden ingezet op grondgebonden zon (zonneweides). In 2016 heeft de provincie Noord- Holland richtlijnen opgesteld over het gebruik van landelijk gebied voor de productie van zonnestroom. Binnen deze richtlijnen is een grondgebonden zonneweide mogelijk, mits wordt voldaan aan een aantal voorwaarden (zie ook hoofdstuk 4 van dit rapport). Deze voorwaarden vereisen onder meer dat de opstelling aansluit op bestaande stedelijke functies in de omgeving. Daarnaast is de toepassing van de zonneweide in pr incipe tijdelijk; in beginsel blijft het terrein landelijk gebied. Na de levensduur van de installatie zal deze weer worden verwijderd en wordt het terrein weer in oorspronkelijke staat teruggebracht. 12 Binnen deze kaders zijn waarschijnlijk ook in Langedijk mogelijkheden om zonneweides te realiseren. Met één zonneweide van 5 hectare kan jaarlijks ongeveer 17 TJ duurzame energie worden opgewekt Windenergie Eén moderne windturbine van 3 MW (ongeveer 100 meter hoog) levert jaarlijks ongeveer 24 TJ duurzame elektriciteit. Dit is net zoveel als de zes turbines die tot voorkort in Langedijk stonden gezamenlijk opwekken, of net zoveel stroom als ongeveer 2000 huishoudens jaarlijks gebruiken. Kleinere windturbines kunnen meestal ruimtelijk gemakkelijker worden ingepast. Kleinere turbines leveren uiteraard minder stroom per jaar. Turbines van het type dat reeds in de gemeente aanwezig is (langs de Schagerweg) hebben een vermogen van 850 kw (0,85 MW). De jaarlijkse energieproductie van turbines van deze afmeting is ongeveer 6,5 TJ per turbine Biomassa en mestvergisting Uit biomassa (GFT, mest, snoeiafval et cetera) kan middels vergassing of vergisting gas worden geproduceerd. Dit gas (biogas) is vaak van mindere kwaliteit dan aardgas. Het wordt meestal lokaal ingezet voor de productie van warmte en/of stroom (bijvoorbeeld in een WKK voor een lokaal warmtenet). Een andere optie is om het biogas zodanig op te waarderen dat het in kwaliteit vergelijkbaar is met aardgas. Dit gas (groen gas) kan 12 Provincie Noord-Holland, maart 2016, Perspectief voor zon in Noord-Holland Ruimtelijke spelregels voor het landelijk gebied. 32

32 vervolgens worden ingevoed in het gasnet en net als aardgas worden gebruikt door bedrijven, woningen en industrie of worden gebruikt als transportbrandstof (bio CNG). Binnen de gemeente zijn enkele veebedrijven gevestigd (voornamelijk melkveebedrijven). De mest die deze bedrijven produceren kan worden ingezet voor de productie van hernieuwbare energie. Dit heeft als bijkomend voordeel dat de uitstoot van het broeikasgas methaan die bij normale verwerking van de mest ontstaat ook voor een groot deel wordt voorkomen. Dit kan kleinschalig op het niveau van individuele boerderijen middels zogenaamde monomestvergisting. Afgelopen najaar is aangekondigd dat in 2017 een speciale subsidie wordt verstrekt voor het stimuleren van de kleinschalige toepassing (maximaal 300 kw) van deze technologie. Een andere optie is om de mest te combineren met andere (biologische) afvalstromen en op grotere scha al biogas te produceren (co-vergisting). Het kan hierbij gaan om agrarische restproducten (bijvoorbeeld koolstronken en koolbladeren), of reststromen uit de voedselindustrie. De energieproductie van een biomassavergistingsproject is sterk afhankelijk van de omvang van de installatie en de hoeveelheid beschikbare biomassa. De jaarlijkse productie van een monomestvergister die de mest van 200 koeien verwerkt is grofweg 2 tot 3 TJ/jaar. 13 OVERZICHT EFFECT AANVULLENDE MAATREGELEN Of (en in welke mate) de bovengenoemde maatregelen kunnen worden ingezet in de gemeente hangt van veel verschillende factoren af. In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de benodigde inzet per maatregel om een bepaalde doelstelling te behalen. Jaarlijkse 14% in % in % in 2035 productie Zon op dak - 50% potentieel 100% van potentieel Meer dan 100% van potentieel Zon op veld 3,5 TJ/ha Ongeveer 12 ha Ongeveer 25 ha Ongeveer 350 ha Windturbines 24 TJ/turbine Ongeveer 2 Ongeveer 4 turbines Ongeveer 56 (3 MW) turbines Monomestvergisters 2-3 TJ/vergister (200 koeien) Ongeveer 16 Ongeveer 35 Ongeveer Zie bijvoorbeeld Mirosz et all. Handboek voor beleidsmakers Wat beleidsmakers moeten weten over boerderijschaal vergisters. Juni

33 5.2. ROUTEKAART EN UITVOERINGSPROGRAMMA Wanneer de gemeente haar doelstellingen op het gebied van duurzame energieproductie voor 2020 en daarna wil halen is het nodig om extra maatregelen te nemen. In de vorige paragraaf is voor een aantal opties aangegeven wat de (technische) mogelijkheden zijn. Hiermee is nog niet gezegd dat dit ook voor Langedijk de beste opties zijn. Hierbij speelt onder andere wenselijkheid van de verschillende opties en de financiële en maatschappelijke rendementen die ermee behaald kunnen worden. Ook is het vaak de vraag of (en hoe) de gemeente invloed heef t op de ontwikkelingen in de verschillende sectoren. Veelal zal de gemeente samen met andere belanghebbenden moeten samenwerken om tot concrete plannen en projecten te komen. Hieronder worden op een aantal deelgebieden aanbevelingen gedaan over hoe de geme ente haar beleid verder kan uitwerken Zelf het goede voorbeeld geven De gemeente heeft de meest directe invloed op het eigen energiegebruik en het eigen vastgoed. Wanneer de gemeente verlangt van haar inwoners en het bedrijfsleven om stappen te zetten op het gebied van energiebesparing en duurzame energieproductie zal ze zelf het goede voorbeeld moeten geven. Denk hierbij aan het plaatsen van zonnepanelen op gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed Energiebesparing Om verder energie te besparen zullen bewoners, ondernemers en gebouweigenaren moeten worden betrokken. Voor de gebouwde omgeving wordt energiebesparing ook een belangrijk onderdeel van de warmtetransitie. Met woningbouwcorporaties kunnen concrete afspraken worden gemaakt over de te realiseren renovaties van corporatiewoningen. Voor verdere verduurzaming van particuliere woningen kan samenwerking gezocht worden met lokale bewonersinitiatieven (energiecoöperaties, verenigingen van eigenaren) en bedrijven die gespecialiseerd zijn in het organiseren van wijkgerichte aanpak (bijvoorbeeld HOOM, een initiatief van netbeheerder Alliander). De kaarten in bijlage B kunnen als uitgangspunt dienen voor het identificeren van de woningen waar waarschijnlijk de besparingspotentie. Rol Regionale Uitvoeringsdienst bij energiebesparing bedrijven Om verdere energiebesparing door bedrijven te stimuleren kan samen met de Regionale Uitvoeringsdienst gebruik gemaakt worden van de verruimde reikwijdte wet milieubeheer. Deze stelt dat bedrijven met een energiegebruik van een bepaalde omvang alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar moeten treffen. Indien nodig kan dit ook door handhaving worden afgedwongen Warmte Bij het onderwerp warmte ligt het accent op het voorbereiden en formuleren van beleid om de warmtevraag door besparing te verminderen en in de resterende vraag te voorzien door duurzame bronnen. Langedijk van gas los 34

34 is een nieuwe beleidsopgave. Het is hierbij belangrijk om heldere kaders te verschaffen en duidelijk te zijn over rollen en verantwoordelijkheden. Ons advies is om in twee stappen tot een lokaal warmtebeleid te komen: Stap 1: Beleidsvoorbereiding - Contourennota Warmtebeleid Stap 2: Beleidsformulering Warmtetransitieplan In bijlage E worden deze stappen verder toegelicht Zonnestroom Er is binnen de gemeente onbenut potentieel voor het plaatsen van zonnepanelen op daken en in het veld. Voor daken betreft het panden met verschillende afmeting, gebruiksdoel en in verschillende sectoren. Wat de panden gemeen hebben is dat ze over het algemeen buiten de directe invloedssfeer van de gemeente vallen. In bijlage D is een kaart opgenomen van alle daken die groter zijn dan 1500 m 2. Deze daken (voornamelijk bedrijfspanden en maatschappelijk vastgoed) zijn geschikt voor grotere installaties die onder de SDE+ subsidie vallen. Wanneer de gemeente de realisatie van zonnepanelen op bedrijfspanden wil stimuleren, kan worden gekozen voor een campagne-aanpak. Hierbij worden verschillende partijen bijeengebracht om middels een gestructureerde aanpak een concrete propositie onder de aandacht te brengen. Betrokken partijen hierbij kunnen zijn: de gemeente, lokale ondernemersverenigingen en (bijvoorbeeld) HVC. Voor grondgebonden zon zijn duidelijke kaders door de provincie vastgesteld. Binnen deze kaders zijn zeer waarschijnlijk ook in Langedijk mogelijkheden. De gemeente kan deze mogelijkheden in kaart (laten) brengen en vervolgens met grondeigenaren in contact treden om de mogelijkheden voor zonneweides onder de aandacht te brengen. Wanneer de gemeente zelf grond in bezit heeft kan worden uitgezocht of het mogelijk is hier een zonneweide te (laten) realiseren Windenergie Het is momenteel binnen de beleidsregels van de provincie Noord -Holland moeilijk om nieuwe windturbines te realiseren. Ook lijkt op dit moment binnen de gemeente het draagvlak voor grootschalige windturbines beperkt. Daarom zou het voor de gemeente aantrekkelijk kunnen zijn om in te zetten op uitbreiding van de bestaande opstelling van kleinere turbines, of om de bestaande turbines op te schalen naar een groter model. Hierbij kan worden gedacht aan het uitbreiden van de lijnopstellingen die nu binnen de geme ente staan naar minimaal zes turbines. Het draagvlak kan worden vergroot door omwonenden de mogelijkheid te geven om te participeren in de projecten. Hiermee worden burgers betrokken bij de ontwikkelingen en komt een groter deel van de financiële baten toe aan de lokale economie. 35

35 Biomassa Er bestaan nog veel onduidelijkheden over de exacte mogelijkheden voor de toepassing van biomassa en biomassavergisting. Vermoedelijk zijn er in de gemeente reststromen van biomassa (mest, agrarische restproducten, voedingsmiddelenindustrie) die kunnen worden ingezet. En logische eerste stap hierin zou zijn om met de lokale agrariërs en voedselproducenten in gesprek te gaan en de potentie verder te (laten) onderzoeken Doelstellingen en monitoring Voor de gemeente zijn doelstellingen geformuleerd voor de reductie van CO 2-uitstoot. De manier waarop deze zijn geformuleerd sluit niet langer aan op de inmiddels landelijk gebruikelijke manier om CO2-uitstoot en duurzame energieproductie te monitoren. Het advies is om de doelstell ing op te splitsen in concrete doelstellingen voor energiebesparing (eventueel verder onderverdeeld per sector) en voor duurzame energieproductie (ook eventueel verder onderverdeeld in bijvoorbeeld zon, wind en biomassa). Dit heeft als voordeel dat monitoring van de behaalde resultaten gemakkelijker wordt en de aanpak in dien nodig gerichter kan worden aangepast. 36

36

37 BIJLAGE 38

38 A. VERZICHT ENERGIEGEBRUIK, DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE EN CO 2 -UITSTOOT A. 1. OVERZICHT ENERGIEGEBRUIK Energiegebruik Langedijk (TJ) Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en veehouderij Verkeer en vervoer Warmte (hernieuwbaar) Totaal energiegebruik Tabel 3 Energiegebruik Langedijk (TJ) Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen Totaal Tabel Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en veehouderij Verkeer en vervoer Warmte (hernieuwbaar) Totaal Tabel 5 39

39 A. 2. OVERZICHT DUURZAME ENERGIEPRODUCTIE Duurzame energieproductie Langedijk (TJ) Wind op land 3,0 6,0 24,0 24,0 25,0 25,0 Zonnestroom 0,0 0,0 1,0 4,0 6,0 8,0 Biogas 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Stortgas 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Biomassa 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Overig 1,0 1,0 1,0 1,0 2,0 2,0 Biobrandstoffen 9,0 11,0 11,0 10,0 12,0 12,0 Houtkachels en houtskool woningen 34,0 34,0 35,0 37,0 39,0 40,0 Geothermie en ondiepe bodemenergie 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Hernieuwbare energie aandelen HVC 13,7 15,8 16,9 16,2 14,4 25,9 Hernieuwbare energie eigen afval 6,8 10,8 12,6 13,3 14,0 13,0 Overige deelnemingen 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Afvalenergiecentrale warmte en elektriciteit Totaal duurzame energieproductie Tabel 6 Duurzame energieproductie Langedijk (TJ) Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen HVC Totaal Tabel 7 40

40 A. 3. OVERZICHT CO 2 -UITSTOOT CO2-uitstoot Langedijk (kton) Woningen ,3 46 Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en veehouderij Verkeer en vervoer Warmte (hernieuwbaar) Totaal Tabel 8 CO2-uitstoot Langedijk (kton) Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen Totaal Tabel Elektriciteit Gas Warmte Transportbrandstoffen Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en veehouderij Verkeer en vervoer Warmte (hernieuwbaar) Totaal Tabel 10 41

41 B. ENERGIEGEBRUIK OP POSTCODE-6-NIVEAU In deze bijlage zijn het elektriciteits- en gasgebruik van woningen en bedrijven per postcode-6 gebied weergegeven. Het gaat steeds om het gemiddelde van alle woningen of bedrijven in het betreffende postcodegebied. Dit betekent dat, wanneer het gebruik in een bepaald gebied hoog uitvalt, dit kan komen doordat alle woningen een hoog gebruik hebben, of dat één of enkele van de woningen een erg hoog gebruik hebben. Uit de kaarten kan worden opgemaakt in welke wijken of straten het energiegebruik hoog is vergeleken met de rest van de gemeente. Bij het gasgebruik van woningen ( Figuur 15) is goed te zien dat de gemeente een warmtenet heeft; de huizen in het westen van Zuid-Scharwoude en Broek op Langedijk hebben geen geregistreerd gasgebruik. Over het algemeen hebben oude woningen een hoger gasgebruik dan nieuwe woningen. Dit komt door verbetering van isolatietechnieken en aanscherping van bouwnormen. Dit is terug te zien in het gasgebruik van woningen (Figuur 15) waarin bijvoorbeeld de lintbebouwing in de Dorpsstraat een hoger gasgebruik heeft dan de omliggende wijken. Een uitzondering hierop is de wijk rondom de Noorder plas in het zuid-oosten van de gemeente. Hier staan, in vergelijking tot de rest van de gemeente, grote, vrijstaande woningen. Deze hebben daardoor veelal ook een hoger gemiddeld energiegebruik. In de kaarten met het elektriciteits- en gasgebruik van bedrijven (Figuur 16 en Figuur 17) zijn een aantal panden grijs. Over deze bedrijven zijn geen gegevens bekend. Veelal betekent dit dat in het postcodegebied één woning of bedrijf het grootste gedeelte van het energiegebruik heeft. In dat geval mag het CBS de gegevens niet openbaar maken in verband met de privacy van de bewoners of bedrijven. 42

42 Figuur 14. Voor deze kaart is gebruik gemaakt van gegevens van het cen traal bureau voor de statistiek (CBS), Aardgas- en Elektriciteitslevering 2014 en Kadaster, Basisregistratie Topografie (BRT) 43

43 Figuur 15 Voor deze kaart is gebruik gemaakt van gegevens van het centraal bureau voor de statistiek (C BS), Aardgas- en Elektriciteitslevering 2014 en Kadaster, Basisregistratie Topografie (BRT) 44

44 Figuur 16. Voor deze kaart is gebruik gemaakt van gegevens van het centraal bureau voor de statistiek (CBS), Aardgas - en Elektriciteitslevering 2014 en Kadaster, Basisregistratie Topografie (BRT ) 45

45 Figuur 17. Voor deze kaart is gebruik gemaakt van gegevens van het centraal bureau voor de statistiek (CBS), Aardgas - en Elektriciteitslevering 2014 en Kadaster, Basisregistratie Topografie (BRT) 46

46 C. OPGESTELD ZONNESTROOMVERMOGEN PER BUURT Figuur 18. Vermogen geregistreerde PV-panelen per 1000 woningen. Voor deze kaart is gebruik gemaakt van gegevens van de Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat 47