1 Breed offensief om mensen met een beperking aan het werk te helpen

Transcriptie

1 Bezoekadres Landelijke Cliëntenraad Bezuidenhoutseweg AW Den Haag Landelijke Cliëntenraad, Bezuidenhoutseweg 60, 2594 AW Den Haag Aan de leden van de Vaste Tweede Kamer Commissie van Sociale Zaken en werkgelegenheid Postbus EA Den Haag Den Haag, 22 november 2018 Betreft: Begroting 2019 ministerie van SZW Referentie: LCR/TK/ /GM/ER/PL Geachte dames en heren, Op 27 november a.s. behandelt u de begroting van het ministerie van SZW. De Landelijke Cliëntenraad (LCR) vraagt hierbij uw aandacht voor de volgende onderwerpen: 1 Breed offensief om mensen met een beperking aan het werk te helpen; 2 Scholing voor werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden; 3 Kostendelersnorm; 4 Aanpassingen WIA; 5 Armoede. 1 Breed offensief om mensen met een beperking aan het werk te helpen Wij zijn verheugd dat de staatssecretaris afziet van loondispensatie in de Participatiewet. Wij onderschrijven de beleidsinzet van het breed offensief dat meer mensen met een beperking aan het werk komen en blijven. Wij zien de ambitie maar menen dat de gekozen, veelal bestaande oplossingen, niet tot de gewenste doelen leiden. Wij missen het direct stimuleren van werkgelegenheid. Wij denken daarbij onder andere aan een regeling innovatie en technologie met als doel een inclusieve arbeidsmarkt te realiseren waarvoor de Landelijke Cliëntenraad ook praktische voorstellen heeft gedaan (zie bijlage, een stimuleringsregeling technologie en inclusie voor publiek private samenwerking via RVO). Onduidelijk is of het Actieplan Technologie & Inclusie ook dergelijke concrete stappen beoogd. LCR/TK/ /GM/ER/PL d.d. 22 november

2 Onze centrale conclusie is dat de voorstellen niet voldoen aan het acht puntenplan dat wij als coalitie van zeven organisaties onder de aandacht hebben gebracht (zie bijlage). Mensen met een urenbeperking blijven afhankelijk van een uitkering en kunnen dus ook extra s (bonus, dertiende maand, enz.) behouden. In de plannen is de bestaanszekerheid van mensen met een beperking onvoldoende geborgd. Maatwerkvoorziening De LCR is voorstander van een maatwerkvoorziening. Echter, wij vinden de uitwerking zoals verwoord in de brief veel te vrijblijvend. Werknemers en werkgevers kunnen alleen een aanvraag voor een maatwerkvoorziening indienen als de gemeente dit heeft geregeld. Het al of niet aanbieden van een maatwerkvoorziening is en blijft een onderdeel van de gemeentelijke vrijheid. Tevens geldt dat deze voorziening geen oplossing kan bieden onder een adequaat financieel kader. Gemeenten hebben genoegzaam aangegeven dat zij de budgetten ontoereikend achten. Dit leidt ertoe dat gemeenten een kosten-batenanalyse maken voor wie wel en wie niet in aanmerking komen voor re-integratieondersteuning. Op grond van wet- en regelgeving mag er niet worden geselecteerd op loonwaarde en kosten na plaatsing in een baan. Maar uit het onderzoek van de arbeidsinspectie blijkt dat gemeenten dat wel doen. Hiervoor verwijzen wij naar het rapport van de arbeidsinspectie: Aan het werk voor hoe lang? (2018). Mensen met een lage loonwaarde of mensen die structureel veel ondersteuning nodig hebben vormen een blijvende kostenpost en dat prikkelt niet tot plaatsing in een baan. Dit is één van de voornaamste conclusies van het rapport van de Arbeidsinspectie. De oplossing om via een maatwerkvoorziening het aanbieden van voorzieningen ten behoeve van behoud van werk te regelen zal dus niet leiden tot toekenningen als niets wordt gedaan aan het financieringsprobleem. Adequate inzet jobcoach De LCR blijft zich zorgen maken over de inzet van de jobcoach. Dit betreft de kwaliteit en de omvang per werknemer. Om verschillende redenen wordt de jobcoach niet of te beperkt in gezet. Ook is de kwaliteit helaas vaak onvoldoende. Wij krijgen daar regelmatig signalen over. Wij zien dat het ontbreken van een jobcoach of een jobcoach die zijn vak onvoldoende verstaat schade aanricht bij mensen met een beperking Hiervoor verwijzen wij naar het rapport van de arbeidsinspectie: Aan het werk voor hoe lang? (2018). Wij lezen dat het ondersteuningsaanbod zowel een externe als een interne jobcoach moet omvatten zodat werkgevers daar om kunnen vragen als zij daaraan de voorkeur geven. Hoe zit dat met de wens van de werknemer? 2

3 Vanuit de doelgroep banenafspraak horen wij dat zij een goede en onafhankelijke jobcoach heel belangrijk vinden (zie bijlage, brief Klankbordgroep). Bij een interne jobcoach voelen zij zich niet veilig om hun problemen op de werkvloer kenbaar te maken omdat er een mogelijk belangenconflict kan zitten tussen werknemersbelang en werkgeversbelang. De LCR stelt dan ook voor dat als de werkgever voor een interne jobcoach kiest, de werknemer in aanvulling hierop recht krijgt op ondersteuning van een externe jobcoach. Bijvoorbeeld bij de gesprekken met de werkgever. Eén regeling voor werkvoorzieningen Vanwege onze zorgen met betrekking tot de maatwerkvoorziening en de inzet van de jobcoach pleit de LCR voor één regeling voor het verstrekken van voorzieningen ten behoeve van behoud van werk. In de Participatiewet staan de prikkels verkeerd om de mensen die de voorzieningen het hardst nodig hebben ook daadwerkelijk aan het werk te helpen. Eén landelijke regeling zorgt ervoor dat mensen met een beperking en werkgevers niet met allemaal verschillend regelingen te maken krijgen. Inclusietoeslag Ons voorstel voor een inclusietoeslag (zie bijlage, memo inclusietoeslag) aan de werkgever/werknemer die iemand met een urenbeperking aanneemt en zo uit de uitkering helpt, is niet overgenomen omdat dit een majeure stelselwijziging vergt. De LCR is van mening dat dit niet mag betekenen dat deze oplossing niet nader wordt uitgewerkt. Temeer daar de voorgestelde vrijlatingsregelingen voor mensen die in deeltijd werken en voor mensen met een urenbeperking geen oplossing zijn voor bestaanszekerheid (werk moet lonen). Er is geen oog voor de gevolgen voor de cliënt bij het verrekenen van (onregelmatige) inkomsten uit arbeid met de uitkering. Daarom stellen wij ondermeer het instrument inclusietoeslag voor en een andere financiering van werkenden met een beperking (via premies). Tevens is het bij vrijlating niet mogelijk dat mensen de extra s (dertiende maand, bonus, enz.) kunnen behouden. Hiervoor dient, in afwachting van de inclusietoeslag, een tijdelijke korte termijn oplossing te komen. Hierbij geven we u in overweging om op korte termijn een aanwijzing te geven over de toepassing van artikel 31 of 32 van de Participatiewet. De extra inkomsten zouden bijvoorbeeld niet aangemerkt kunnen worden als middelen voor de Participatiewet. Ook zou bij de uitvoering de partnertoets voor deze groep buiten werking kunnen worden gesteld. Matchen op werk Wij missen aandacht voor de noodzaak van aanbodgericht bemiddelen bij de doelgroep van de banenafspraak. Voor deze groep is matchen individueel maatwerk. Digitaal matchen leidt voor deze groep niet tot duurzame arbeidsinpassing. De extra middelen voor de arbeidsmarktregio s zullen niet bijdragen aan meer werk voor mensen met een beperking. 3

4 Al vanaf de invoering van de wet SUWI en ook daarvoor. worden er extra middelen in de arbeidsmarktregio s gepompt om de dienstverlening aan werkgevers te verbeteren. Tot op heden heeft dat niet het gewenste effect gehad. De LCR is van mening dat deze middelen beter kunnen worden besteed aan gerichte plannen voor een inclusieve arbeidsmarkt zoals de door ons voorgestelde regeling technologie en inclusie. Cliëntentoets Wij willen de door u voorgestelde wijzigingen in de Wajong graag toetsen vanuit cliëntenperspectief (cliëntentoets). Wij adviseren u bij de uitvoeringtoets door het UWV ook UWV klantexpertise te betrekken in de analyse van de impact van uw voorstellen op de dienstverlening aan klanten. Daarnaast zullen wij reageren op uw internetconsultatie. Onderzoek naar verrekening van inkomsten Wij krijgen veel meldingen binnen dat er veel mis gaat bij de verrekening van inkomsten uit werk met de uitkering. Dat betekent dat wij zoals al eerder aangegeven ernstige zorgen hebben over uw voorstel voor compensatie van mensen met een urenbeperking in de Participatiewet en mensen die met loondispensatie werken in de Wajong. De problemen van onregelmatige inkomsten uit arbeid en verrekening met de uitkering worden onvoldoende onderkend. Daarom willen wij een breed SUWI-onderzoek uit laten voeren naar de effectiviteit en doelmatigheid van de verrekening van inkomsten uit arbeid met een uitkering en de gevolgen voor het huishoudinkomen, armoede en schulden. Het betreft de verrekening van inkomsten uit arbeid met de WW, Wajong, WIA, bijstand, IOAZ, IOAW en ANW. 2 Scholing voor werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden Gezamenlijke zorgplicht onderhoud competenties Veel werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden hebben behoefte aan periodiek onderhoud van de arbeidsmarktkwalificaties. Het UWV hanteert een afschrijvingstermijn van zes maanden voor uw competenties. Immers, als u niet binnen zes maanden een baan heeft gevonden die past bij uw opleidingsniveau, dan is elk werk passend. Het onderhouden van competenties is geen vanzelfsprekendheid. Immers het onderhouden van kennis kost geld, afhankelijk van de wijze waarop deze competenties worden verworven. Enerzijds gaat het om directe vergoeding van cursussen en bijeenkomsten, anderzijds om de zogeheten verletkosten. Dit betreft de tijd die moet worden vrijgemaakt voor training en scholing die niet aan iets anders kan worden besteed zoals werk en opdrachten. Voor uitkeringsgerechtigden geldt dat zij toestemming moet krijgen om scholing te volgen met hun uitkering. 4

5 De Landelijke Cliëntenraad is een warm voorstander van duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt en meent dat het scholen en herscholen een belangrijke bijdrage kan leveren aan het onderhouden en verbeteren van de verdiencapaciteit van werknemers en zelfstandigen. Immers, met het ophogen van de pensioenleeftijd, neemt de noodzaak om actief te blijven op de arbeidsmarkt toe. Het bezitten van veelgevraagde competenties verlaagt het risico op een uitkering en werkloosheid. Daarnaast is er een intrinsieke waarde (zingeving, werken aan perspectief) van deelname aan scholing. Bedrijfsleven: competentie onderhoud een gezamenlijk belang via arbeidsvoorwaarden en CAO In veel CAO s wordt invulling gegeven aan bepalingen om werknemers werkfit te houden in de organisatie en geven soms een steuntje bij baan-baan mobiliteit. Onderhoud van competenties wordt als een gezamenlijke verantwoordelijkheid gezien tussen werknemer en werkgever. Werkgevers hebben immers baat bij goedopgeleide werknemers. Investeren is voor beide niet geheel vrijblijvend. Indien de werkgever zijn plicht verzaakt dan is er zoiets als een transitievergoeding. Ook werknemers hebben de plicht om kwalificaties te verwerven en te behouden. Overheid: Competenties van werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden, een individueel belang? Eenmaal uit de baan vervalt de zorgplicht van de werkgever en zou hierin moeten worden voorzien door UWV en/of gemeenten. Deze zorgplicht voor competenties die van werkgevers wordt verwacht zien we niet terug bij de overheid. Eenmaal werkloos is scholing geen vanzelfsprekendheid. Er moet ontheffing worden gevraagd bij UWV en gemeente voor het volgen van scholing. Reden is dat een uitkeringsgerechtigde niet direct beschikbaar is voor de arbeidsmarkt. Uit een analyse van de hoogte van de transitievergoeding komt het bedrag dat voor scholing gereserveerd moet worden grofweg neer op 500 euro per jaar als minimum. Wij vinden dat de overheid dit bedrag minimaal moet reserveren voor scholing. Een mogelijkheid is dat dit wordt gestort als leven lang lerentegoed in de faciliteit `Leven lang lerenkrediet bij DUO. 3 Kostendelersnorm Signalen van burgers in de knel Door de stijging van de woonkosten en zorgkosten raken steeds meer ouderen, alleenstaande ouders en uitkeringsgerechtigden in financiële problemen. Zie ook artikel op De monitor, Meer mensen zouden een huis delen als de regels niet zo streng waren van 9 november 2018 ( Veel mensen die een oplossing zoeken om hun woning te behouden of schulden te vermijden voelen steeds meer de knellende voorwaarde van de kostendelersnorm. De kostendelersnorm staat het organiseren van gezamenlijke zorgarrangementen in de weg. 5

6 Hierdoor leidt deze regeling onbedoeld tot een verdere vereenzaming, armoede en daken thuisloosheid. Terwijl als mensen elkaar opzoeken veel van deze problemen gezamenlijk opgelost kunnen worden. De Landelijke Cliëntenraad heeft recent samen met KBO-PCOB, NOOM, Mezoo, SMN en IOT aandacht gevraagd voor de onvoorziene gevolgen van het toepassen van de kostendelersnorm voor mensen met een onvolledige uitkering volgens de Algemene Ouderdom Wet (AOW). Bij de berekening van de Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO) wordt sinds 2015 een kostendelersnorm toegepast. Ouderen en mantelzorgers in de knel In de toepassing van de norm blijken geen uitzonderingsmogelijkheden te kunnen worden toegepast, die rekening houden met bijzondere omstandigheden. Met name ouderen met een toegenomen zorgbehoefte komen in financiële problemen als zij bijvoorbeeld gaan inwonen bij hun kinderen. Zij worden geconfronteerd met een inkomensdaling, waarbij zij een groter beroep doen op steun en zorg van hun kinderen. Als gevolg van de kostendelersnorm kunnen zij minder bijdrage leveren aan het zorgarrangement. Een gezamenlijke oproep pleiten KBO-PCOB, NOOM, Mezzo, LCR, SMN en IOT ervoor dat ook mensen met een onvolledige AOW bij hun mantelzorgers kunnen wonen, zonder dat de kostendelersnorm geldt. Dit is namelijk in lijn met het kabinetsbeleid dat inzet op langer thuis wonen en tegengaan van eenzaamheid. Wij wijzen erop dat alternatieve arrangementen in instellingen duurder zullen zijn. Alleenstaande, woningzoekenden en dak- en thuislozen Met name koppels die scheiden kunnen in de grote steden geen betaalbare woning vinden. Zij lopen dikwijls vast in regelgeving als zij met anderen een gezamenlijke woning willen betrekken om de hoge huur te delen. Hoewel dit volgens de regelgeving mogelijk is, zijn verhuurders huiverig om dubbele huurcontracten aan te gaan of onderverhuur toe te staan. Veel koppels die bij elkaar in de buurt willen blijven wonen vanwege de kinderen kunnen zich geen twee dure woningen veroorloven. Graag vragen we uw aandacht voor deze groep voor wie de kostendelersnorm onbedoelde neveneffecten heeft. Wij verzoeken u daarom de kostendelersnorm af te schaffen. Er lijkt nu een sanctie te staan op het organiseren van voor de overheid voordelige zorg arrangementen en onbedoeld is een premie ontstaan op het verdunnen van huishoudens. Dit is een onbedoeld effect van de kostendelersnorm. 4 Aanpassingen WIA Aanpassen schattingsbesluit Het feit dat mensen op grond de arbeidsongeschiktheidskeuring minder dan 35% arbeidsongeschikt worden, zegt niets over hun beperkingen. Het kunnen mensen met ernstige beperkingen zijn. Dat is dan ook vaak de reden dat veel van hen hun werk verliezen. Deze groep staat als gevolg van de beperking op achterstand op de arbeidsmarkt. 6

7 De overheid is voornemens het schattingsbesluit nog verder aan te scherpen. Als iemand in staat wordt geacht één functie met minimaal negen arbeidsplaatsen te kunnen vervullen kan hij minder dan 35% arbeidsongeschikt worden als sprake is van een beperkt inkomensverlies (verschil loon theoretische functie ten opzichte huidige functie). Tegen de achtergrond dat mensen met een beperking buiten hun schuld heel moeilijk aan het werk komen is de LCR tegen het voorstel om het schattingsbesluit verder aan te scherpen. Immers, het gaat om een welhaast theoretische toets die geen enkele link heeft met de werkelijke arbeidsmarktkansen. WGA Het kabinet wil de uitkering van de mensen met een volledige WGA-uitkering (80-100) aanpassen. Als zij minder dan de helft van hun resterende verdiencapaciteit benutten hebben zij nog slechts recht op een vervolguitkering, terwijl zij nu recht hebben op een loonaanvulling. Indien de betrokkene wel de helft van zijn resterende verdiencapaciteit benut, dan heeft hij evenals nu recht op een loonaanvulling. Ook hier geldt dat LCR tegen dit voorstel is. Het is maar zeer de vraag of deze groep in staat is de resterende verdien capaciteit te benutten. 5 Armoede De OESO geeft in haar landenrapport 2018 de Nederlandse economie het predicaat extreem goed gegeven, maar spreekt van een doorgeschoten flexibilisering. De groei van het aantal zzp ers drukt de loonvorming. De stijging van het loon blijft achter bij de productiviteitsgroei. Dit punt is ook door de Nederlandse Bank gemaakt. De overheid heeft geen invloed op de onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden door Werkgevers en Werknemers. De overheid heeft wel invloed op de vaststelling van het Wettelijk Minimumloon(WML). Om te zorgen dat mensen uit de armoede komen, werkende armen en de mensen met een uitkering op het sociaal minimum, stellen wij voor dat de overheid, conform het advies van de Nederlandse Bank, het WML verhoogt. Ook moet de overheid een gelijker speelveld creëren voor zzp ers en werknemers in loondienst. We komen apart op dit punt terug op de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Mensen die door omstandigheden langdurig zijn aangewezen op het sociaal minimum worden, als gevolg van de bovengenoemde trend van de OESO en DNB, al jaren op achterstand gesteld. De armoede van deze groepen inclusief werkende armen is stijgende (SCP2018). Doordat het sociaal minimum is gekoppeld aan het Wettelijk Minimumloon menen wij dat de oplossing ligt in het verhogen van het WML. 7

8 Ook willen wij uw aandacht vragen voor een casus die wij mochten ontvangen via ons netwerk. In de casus heeft mevrouw De Nivelle de gevolgen berekend van een gestaffelde arbeidskorting voor een werknemer die werkt met loondispensatie. De conclusie van haar berekening is dat de gestaffelde arbeidskorting niet alleen effect heeft op de netto inkomsten uit arbeid maar ook gevolgen heeft voor de hoogte van de toeslagen. Wij willen u attenderen op deze onbedoelde effecten van de gestaffelde arbeidskorting en de effecten op de doelstelling werk moet lonen. In de bijlage treft u de casus van mevrouw De Nivelle. Met vriendelijke groet, Gerrit van der Meer Voorzitter Bijlagen: - Een stimuleringsregeling technologie en inclusie voor publiek private samenwerking via RVO; - Acht puntenplan dat wij als coalitie van zeven organisaties onder de aandacht hebben gebracht; - Brief Klankbordgroep Banenafspraak; - Memo Inclusietoeslag; - Casus mevrouw De Nivelle. Samenstelling Landelijke Cliëntenraad Landelijke cliëntenorganisaties: Vakcentrale voor Professionals/ Christelijk Nationaal Vakverbond (VCP/CNV), Ieder(in) (2 zetels voor het netwerk voor mensen met een beperking of chronische ziekte), Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, publieke sector), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, private sector), Vertegenwoordiger organisaties van Minderheden (SMN, IOT), MIND Landelijk Platform Psychische Gezondheid. Vertegenwoordigers van cliëntenraden: cliëntenraden SVB en UWV. Vertegenwoordigers van de gemeentelijke cliëntenparticipatie: Mobility, cliëntenraden G4, vertegenwoordiger dak- en thuislozen. 8