Ad 1 Rijksincassovisie.

Transcriptie

1 Bezoekadres Landelijke Cliëntenraad Bezuidenhoutseweg AW Den Haag Landelijke Cliëntenraad, Bezuidenhoutseweg 60, 2594 AW Den Haag Aan de leden Vaste Tweede Kamer Commissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus EA Den Haag Den Haag, 8 april 2016 Betreft: Algemeen Overleg Armoede en Schuldbeleid Referentie: Geachte dames en heren, Op 14 april heeft u een Algemeen Overleg over Armoede- en schuldenbeleid. De recente publicatie van SCP, Een lang tekort maakt schokkende feiten zichtbaar. Door de recessie is de langdurige armoede gegroeid. Het is onzeker of dit terug zal lopen nu de economie aantrekt. Ruim de helft van de arme Nederlanders leeft drie jaar of langer in armoede. Werken is steeds minder een oplossing om uit de armoede te komen, ongeveer de helft van de langdurig armen bestaat uit werkenden. Het aandeel werkende armen is sinds 2005 sterk gegroeid. Zorgelijke feiten uit een, in de ogen van de LCR, zorgelijk rapport. Armoede en armoede bestrijding vragen om een stevige aanpak. Die niet alleen op het verkrijgen van werk moet worden gericht. Nagedacht moet worden hoe mensen aan de onderkant van de samenleving structureel financieel kunnen worden geholpen. Armoedebestrijding moet meer zijn dan tijdelijke projecten en niet worden afgewenteld op de bijzondere bijstand. De Landelijke Cliëntenraad (LCR) vraagt uw aandacht voor: 1 Rijksincasso-visie 2 Vereenvoudiging van de beslagvrije voet 3 Eenoudergezinnen in de bijstand 4 Kostendelersnorm Ad 1 Rijksincassovisie. Uitgangspunt binnen de visie blijft de eigen verantwoordelijkheid. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor het nakomen van financiële verplichtingen. Deze eigen verantwoordelijkheid betekent ook dat verwacht/verlangd wordt dat de schuldenaar zelf in actie komt. De LCR vindt dat de overheid door schiet in het wijzen op de eigen verantwoordelijkheid. Steeds meer mensen vallen uit de boot of dreigen uit de boot te vallen omdat de maatschappij voor hen te complex is geworden. We lezen in het rapport Geldzaken in de praktijk 2015 van het Nibud dat 70 procent van de mensen niet weet waar zij terechtkunnen voor hulp bij schulden. Mensen die de hulp harder nodig hebben, zoals consumenten met een lening, roodstand of consumenten die moeilijk rondkomen,

2 weten iets beter waar zij naar toe moeten. Toch weet ook van deze financieel kwetsbaardere groepen nog zo n 60 procent niet direct waar ze terechtkunnen. Wat betekent dit voor het zelf in actie moeten komen, zoals de Rijksincassovisie voorstaat. De LCR is van mening dat in de visie veel te weinig oog is voor de niet-kunner. De visie is een opsomming van wenselijkheden en na te streven doelen (bijvoorbeeld aansluiting van overheidsinstanties op beslagregister) om te voorkomen dat mensen met schulden door het bestaansminimum zakken. De visie schets mogelijkheden om tot afstemming bij invordering te komen maar waar leidt dit toe als de autonomie van de overheidsinstanties gehandhaafd blijft en de toegekende preferenties van de verschillende overheidsinstanties niet worden beperkt. De LCR vindt de Rijksincassovisie veel te vrijblijvend. Deze visie maakt geen einde aan de knelpunten zoals geschetst in de het rapport Paritas Passé. Verrekenen van heffingskortingen en toeslagen blijft mogelijk. Ook de overheidsvordering wordt niet afgeschaft. De overheidsvordering waardoor bedragen rechtstreeks van iemands bankrekening worden afgeschreven. Twee keer per maand, maximaal 500 euro per keer, gedurende drie maanden (dus in totaal zes keer), zonder rekening te houden met enig inkomen of beslagvrije voet. De Tweede Kamer heeft in december 2013 een motie (kamerstuk nr 275) aangehouden waarin wordt verzocht de regels zo aan te passen dat de Belastingdienst een toeslagenschuld niet meer kan verrekenen met de lopende toeslagen. De motie is aangehouden in afwachting van de rijksincassovisie. De nieuwe rijksincassovisie brengt geen oplossing voor de geschetste problemen. De LCR verzoekt u dan ook de aangehouden motie in stemming te brengen en zorg te dragen dat de Belastingdienst een toeslagenschuld niet meer kan verrekenen met lopend toeslagen. Verder verzoeken wij u ervoor zorg te dragen dat de overheidsvordering rekening moet houden met de beslagvrije voet of nog beter wordt afgeschaft. Ad 2 Vereenvoudiging beslagvrije voet De vereenvoudiging van de beslagvrije voet lijkt een verbetering van het huidige systeem. Deze vraagt wel om aanpassing van de bijzondere incasso-instrumenten van de rijksoverheid. Als in de nieuwe berekeningswijze het noodzakelijke inkomen ook voor een deel uit toeslagen bestaat dan moet dit consequenties hebben voor de bijzondere incasso bevoegdheid van de belastingdienst. Dan kan het niet zo zijn dat de belastingdienst te veel betaalde toeslagen zondermeer verrekend met de nog uit te keren toeslagen. Ook de overheidsvordering dient in dit verband tegen het licht te worden gehouden, anders schieten we niets op met het vereenvoudigen van de beslagvrije voet. Verder onderschrijft de LCR het belang van een hardheidsclausule. In dit kader wil de LCR wijzen op huurders die een te hoge huur betalen. Recente CBS cijfers laten zien dat het aantal huurders dat een te hoge huur betaalt in vergelijking tot het inkomen dat hij of zij krijgt, in de afgelopen drie jaar fors is gestegen. Het aantal van deze zogeheten 'dure' scheefwoners steeg van 8 procent in 2009 naar 18 procent vorig jaar. Deze scheefhuurders, in totaal zo'n huishoudens, zijn maar liefst de helft van hun inkomen kwijt aan woonlasten zo blijkt uit cijfers van het CBS. De staatssecretaris wil een beroep op een hardheidsclausule beperken tot zeer uitzonderlijke situaties. De vraag is of dure scheefhuurders hieronder gaan vallen. De 2

3 groep huurders die een te hoge huur betaald is een groep voor wie de vereenvoudigde beslagvrije voet te laag kan uitvallen. Dure scheefhuurders dienen te worden gecompenseerd bij de berekening van de beslagvrije voet. De LCR zal de vereenvoudiging van de beslagvrije voet nauw blijven volgen. We zien verbeteringen maar we kunnen het pas goed beoordelen als definitieve systeem er ligt. Ad 3 Eenoudergezinnen in de bijstand Eenoudergezinnen in de bijstand zijn er flink op achteruitgegaan. Een tweetal cliëntenraden hebben de LCR gewezen op de inkomensachteruitgang van alleenstaande ouders in de bijstand of met een laaginkomen. 3.1 Verdwijnen alleenstaande oudertoeslag en WTOS jarigen. Sinds 2015 is de alleenstaande oudertoeslag in de bijstand vervangen door een verhoging het kindgebondenbudget. Echter dat betekende wel een inkomensverlies van 45,- per maand Verder is de WTOS voor jongeren van 16 en 17 jaar afgeschaft en wordt dit eveneens vervangen door een verhoging van het kindgebondenbudget De vervanging WTOS voor jarigen is budgetneutraal voor de rijksoverheid echter voor de betrokkenen leidt dit tot een aanzienlijke verlaging van inkomsten. Zo bedroeg de WTOS uitkering voor jarige MBO studenten: 674,- per jaar en de verhoging kindgebondenbudget voor deze groep bedraagt ongeveer 204,- per jaar. Een vader die kinderalimentatie betaalt, helpt niet want deze wordt verrekend met de uitkering. Alleenstaande ouders zijn er enorm op achteruitgegaan met het vervangen van de alleenstaande oudertoeslag en het afschaffen van de WTOS voor jarigen. Daarmee staan de mogelijkheden voor jongeren om naar school te gaan onderdruk. Voorstel LCR De LCR verzoekt het ministerie van SZW een nadere regeling te treffen voor alleenstaande ouders met onderwijs volgende kinderen. In dit kader stelt de LCR voor: - De kinderalimentatie voor schoolgaande kinderen niet te verrekenen met de bijstand; - Het kindgebondenbudget voor jarigen zodanig te verhogen dat dit gelijk wordt aan de WT0S uitkering die zij voorheen ontvingen. 3.2 Als het jongste kind 18 jaar wordt en dit kind nog scholier is Een aantal alleenstaande ouders in de bijstand en mensen met een laag inkomen dreigen in ernstige problemen te komen wanneer hun jongste kind 18 jaar wordt en dit kind nog scholier is op het voortgezet onderwijs (voor 18+ kinderen op het MBO is het probleem minder nijpend). Kern van het probleem is dat de tegemoetkoming van scholieren dermate laag is dat de ouders moeten bijspringen. Ouders met een laag inkomen of minima kunnen dat niet. Op zich lijkt dit geen nieuw probleem. Ook in het verleden gold voor alleenstaande ouders dat hun alleenstaande oudertoeslag kwam te vervallen als het jongste kind 18 jaar werd. Echter veel gemeenten hadden voorheen een speciale regeling zodat de norm 3

4 alleenstaande ouder nog wat langer kon doorlopen. Nu de regering de verantwoordelijkheid voor deze groep bij de Belastingdienst heeft gelegd hebben gemeenten deze regeling afgeschaft. De gemeenten kunnen in sommige gevallen bijzondere bijstand verlenen of de norm verhogen (individualiseren) voor alleenstaande ouders. Dat mag echter alleen in zeer bijzondere omstandigheden, niet standaard. We constateren dat: De verantwoordelijkheid voor kinderen van gemeente verplaatst is naar belastingdienst; De gemeenten geen middelen heeft om alleenstaande ouders met kinderen van te ondersteunen. Sterker nog zij spreken ouders aan op hun zorgplicht en verstrekken ook geen uitkering aan kinderen tussen jaar die geen onderwijs volgen. In bijzondere gevallen zijn er gemeenten die bijzondere bijstand verstrekken. De meeste gemeenten zijn erg terughoudend. De LCR constateert dat alleenstaande ouders worden overgeleverd aan de gemeentelijke beleidsvrijheid van de bijzondere bijstand om hun kind nog naar school te kunnen laten gaan. Voorstel LCR: - Een regeling in de bijstand te treffen die voorziet in een speciale regeling voor eenoudergezinnen bij wie het jongste kind 18 jaar wordt en nog scholier op het voortgezet onderwijs is. - Het al eerder gedane voorstel om kinderalimentatie niet te verrekenen met de bijstand. Ad 4 Kostendelersnorm De publieksprijs voor de Cliënt-in Beeldprijs 2016 ging op 7 april jl. naar de Groot MO/GGZ overleg met het Zwartboek kostendelersnorm. De zorgen over en de effecten van de kostendelersnorm blijven onverminderd hoog. De kostendelersnorm die er voor zorgt dat mensen die elkaar willen helpen worden gestraft met verlaging van hun uitkering. We zien vele schrijnende effecten. Zwerfjongeren die niet terug naar huis kunnen, omdat hun ouders dan te maken krijgen met de kostendelersnorm. De bezuiniging op de uitkering wordt hier dan teniet gedaan door de kosten voor de opvang van deze jongeren. Dak- en thuislozen die niet meer bij vrienden of familie terecht kunnen voor (tijdelijk) onderdak uit vrees voor de kostendelersnorm. In Den Haag is vier dagen al niet meer tijdelijk. Een werkende die iemand opvangt, wordt geconfronteerd met korting op huurtoeslag en alleenstaande ouderkorting. Degene die wordt opgevangen, kan geen uitkering aanvragen. In de vier grote steden is het aantal aanvragen voor postadressen bij hulpverlenende instanties (explosief) gegroeid. Dit heeft alles te maken met de kostendelersnorm en leidt ertoe dat mensen echt gaan zwerven en eigenlijk spookburgers gaan worden. Bij jongeren is dit een trend die al langer wordt geconstateerd. Het grote probleem is dat zonder postadres een uitkering aanvragen niet mogelijk is, een bankrekening niet te openen is, een ziektekostenverzekering niet af te sluiten is, het verlengen van een identiteitsbewijs niet mogelijk is. 4

5 Voor de AOW is de kostendelersnorm uitgesteld maar dat geldt niet voor ouderen met een AIO-uitkering; Zij worden wel degelijk getroffen door een mantelzorgboete. Mensen worden vaak dubbel gekort. Mensen die een woning delen kunnen al te maken krijgen met korting op hun uitkering vanwege lagere woonlasten en daar komt de kostendelersnorm vervolgens nog eens overeen. Voorstel LCR Gemeenten kunnen gebruikmaken van enige beleidsvrijheid bij toepassen van de norm maar dit geldt niet voor de SVB in het kader van de AIO, het UWV in het kader van de toeslagen en de belastingdienst. Daarom pleit de LCR voor afschaffen van de kostendelersnorm. De LCR verzoekt u bovenstaande punten onder de aandacht te brengen van de staatssecretaris. Met vriendelijke groet, Gerrit van der Meer Voorzitter Samenstelling Landelijke Cliëntenraad Landelijke cliëntenorganisaties: Vakcentrale voor Professionals / Christelijk Nationaal Vakverbond (VCP/CNV), Ieder(in) (vertegenwoordiger mensen met lichamelijke beperkingen), Ieder(in) (vertegenwoordiger mensen met verstandelijke beperkingen), Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, publieke sector), Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV, private sector), Vertegenwoordiger organisaties van Minderheden (SMN, IOT), Landelijk Platform GGz/LOC, Vertegenwoordigers van cliëntenraden: cliëntenraden SVB en UWV. Vertegenwoordigers van de gemeentelijke cliëntenparticipatie: Mobility, cliëntenraden G4, vertegenwoordiger dak- en thuislozen. 5