IBA 50 projecten. Wat is IBA Parkstad?

Transcriptie

1 iba 50

2 IBA 50 projecten Wat is IBA Parkstad? 01 Central Park 02 Romeins kwartier 03 Muziekboulevard 04 Stadskantoor 05 Urban Experience 06 City Oost 07 Brightlands & Stadsboulevard 08 Wilhelminaberg 09 Ikgroenhet 10 Groeves 11 Slot Schaesberg 12 Gebrookerbos 13 Endless Summer 14 Leisure Lane 14 Leisure Ring 15 RWZI Terworm 16 Emma Safety Footwear 17 Woontuin Hoensbroek 18 Nature Wonder World 19 Brunssum Centrum / Noord 20 Treebeek / Brunssum-West 21 NATO & Omgeving Brunssummerheide 22 St. Servatiuskerk Vaesrade 23 Scholen Nieuw Lotbroek & Passart 24 Bekkerveld 25 Lauradorp 26 HogerOP Heerlerbaan 27 C - Mill Kerkenplan Landgraaf 29 Center Court 30 Elisabeth Stift 31 Superlocal 32 C-City & IBAscoop 33 Rolduc 34 Energiek Heilust 35 Oerland van Kalk 36 Klooster Loreto & Damiaan 37 Gebiedsontwikkeling ZLSM 38 Romeins Villalandschap 39 OLV van Altijddurende Bijstand Kunrade 40 Zorgboulevard / Buitenplaats Benzenrade 41 Hoeves Imstenrade, Terlinden & De Aar 42 Poort van Parkstad Onderbanken 43 Stationsomgeving Nuth 44 Nul op de meter Nuth 45 Reus van Schimmert 46 Zorgplein Schinveld 47 Gebiedsontwikkeling Schinnen 48 Scholen Kleine Kernen 49 IBA Labor 50 IBA Sustainable Innovations 5 thema s geven Parkstad een nieuwe toekomst

3 Voorwoord Geachte Parkstedeling of geïnteresseerde in Parkstad! Provincie Limburg en IBA Parkstad hebben gezamenlijk besloten om een Informatiemarkt te organiseren. Tijdens de Informatiemarkt krijgt de bezoeker een inspirerend beeld over de wijze waarop IBA Parkstad de regio van binnenuit versterkt. De informatiemarkt luidt de uitvoeringsfase van IBA Parkstad in. Samen met Provincie, gemeenten, ondernemers, cultureelmaatschappelijke organisaties en bewoners werkt IBA Parkstad sinds 2014 aan de toekomst van de regio. Werkgelegenheid, een duurzame toekomst voor onze inwoners en een in alle opzichten gezonde regio om in te wonen, werken en recreëren is de uitdaging die we samen oppakken. De Aandeelhouders van IBA, bestaande uit Provincie Limburg en de 8 gemeenten uit de regio Parkstad, hebben in 2016 een uitvoeringsprogramma van 50 projecten vastgesteld. Medio 2017 zijn uit de 50 projecten de 15 sleutelprojecten geselecteerd. Deze projecten, van bijzonder belang en kansrijk voor realisatie moeten in 2020 in realisatie of gerealiseerd zijn. Ook de overige projecten kunnen op de steun van IBA rekenen. Twee jaar vóór het Expojaar 2020 is een tussentijdse presentatie van de stand van zaken van de projecten op zijn plaats. Nu, aanvang 2018, vind ik het van belang dat een breed publiek wordt geïnformeerd over de projecten en wat deze betekenen voor omgeving en de regio. De projecten gaan een nieuwe fase in. De projectresultaten kunnen steeds concreter worden gemaakt. Dat is een taak die de projecteigenaren samen met IBA Parkstad oppakken. Tijdens de Informatiemarkt presenteren de projecteigenaren hun projecten. Laat u informeren over de kansen die de projecten bieden voor Parkstad, maar ook voor u persoonlijk. Ter gelegenheid van de informatiemarkt presenteren we de stand van zaken van de IBA 50 projecten in dit boekje. Het is de eerste uitgave van een reeks die in 2020 compleet moet zijn. Een echt bewaarexemplaar dus. Ik wens u namens het IBA Team een uitdagende Informatiemarkt toe. Ontmoet, inspireer en debatteer, want samen maken we Parkstad sterker. Dus denk en doe mee! drs. ing. K. (Kelly) Regterschot algemeen directeur IBA Parkstad BV 3

4 Wat is IBA Parkstad? IBA + PARKSTAD = IBA PARKSTAD IBA Het concept IBA (Internationale Bau Ausstellung) is meer dan honderd jaar geleden in Duitsland ontstaan. Wat begon als een tentoonstelling voor de moderne bouw, ontwikkelde zich tot een succesvolle formule die in een regio of stad een krachtige impuls geeft aan economie, ruimte én samenleving. Parkstad Parkstad bestaat uit acht gemeenten in de voormalige Oostelijke Mijnstreek: Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Onderbanken, Simpelveld, Schinveld en Voerendaal. Voor IBA Parkstad is Schinnen ook aangesloten, omdat Schinnen, Onderbanken en Nuth in 2019 als gemeente Beekdaelen verdergaan. Deze negen gemeenten kenmerken zich door de mijnsluitingen in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Dat leidde tot sociale problematiek, hoge werkloosheid, vergrijzing en wegtrekkende jongeren. De regio heeft van alles te veel: woningen, bedrijventerreinen, winkel- en kantoorruimtes, schoolgebouwen, buurthuizen en kerken. Het gebied moet terug groeien en tegelijkertijd aantrekkelijk blijven om te wonen en werken. IBA Parkstad Parkstad past tot 2020 de IBA-methode toe. Vernieuwende ideeën worden opgehaald uit de regio en daarbuiten. Experts buigen zich over toonaangevende projecten en identificeren de kansen die deze de regio bieden. Daarnaast voegt IBA waarde toe aan projecten, zowel inhoudelijk als financieel. Met als doel: projecten en dus de regio beter maken. Bureau IBA Parkstad begeleidt, verbindt en zwengelt projecten aan. In 2020 worden de projecten in een expositie getoond als voorbeeld van vernieuwing in de bouw. Tevens wordt de impact van de projecten op de leefomgeving inzichtelijk gemaakt. Provincie Limburg Provincie Limburg en de acht Parkstadgemeenten hebben in oktober 2013 besloten IBA Parkstad van start te laten gaan. Sinds juli 2014 is de organisatie en uitvoering daarvan in handen van IBA Parkstad B.V. In januari 2017 is de gemeente Schinnen eveneens toegetreden. De Provincie en gemeenten zijn samen het commitment aangegaan tot en met 2020, het expojaar van IBA Parkstad. 4

5 5

6 01 Central Park Het Centrum van Heerlen zal een grote noodzakelijke transformatie ondergaan. Het kernwinkelgebied wordt ingedikt. In het Schinkelkwartier staan (nu nog) veel leegstaande kantoren, winkels en verloederde monumentale panden. Een groot deel van het project omvat het voormalige winkelcentrum De Plu. In de eerste helft van 2018 wordt gestart met de sloop van Schinkel- Zuid (het onderdeel waartoe De Plu behoort). Bij sloop staat hergebruik van materialen centraal. Gemeente Heerlen en IBA veranderen dit voor het centrum beeldbepalende stukje stad in een Central Park: een aantrekkelijk woongebied met nieuwe woningen in stedelijk groen. Het Burgemeester Van Grunsvenplein, dat nu nog een leeg, steenachtig plein is, wordt in deze groene herinrichting van de totale openbare ruimte meegenomen. Het Parkstad Limburg Theater van Heerlen komt daarmee in een fantastische parkachtige setting te staan. Het is een sprekend voorbeeld van hoe in een krimpgebied, met veranderend koop- en woongedrag, omgegaan wordt nieuwe invulling van gebouwen en openbare ruimte. Een project van nationaal belang. Gemeente Heerlen Tot 2023 IBA Parkstad heeft het stedenbouwkundig concept ontwikkeld (contourenplan). Daartoe heeft IBA samen met gemeente Heerlen relevante partijen bij elkaar gebracht, burgers laten participeren. Om te laten zien wat vergroening van de openbare ruimte in het centrum betekent heeft IBA het Park Urbana gerealiseerd. Dit (tijdelijke) park speelt in op de behoefte aan meer groen in de stad. Ervaringen van gebruikers van het park, opgedaan tijdens twee edities Park Urbana, worden meegenomen in het uiteindelijke ontwerp van de openbare ruimte. In het contourenplan is ook een permanent paviljoen op het Burgemeester Van Grunsvenplein aangeduid. IBA zal in samenwerking met gemeente Heerlen onderzoeken hoe het paviljoen kan worden ingepast in de plannen. 6

7 02 Romeins kwartier Heerlen Centrum is in grote mate gevormd door de Romeinse historie. Zowel ruimtelijk als maatschappelijk. Het is waardevol om die historische structuur weer zichtbaar te maken, in musea én in het straatbeeld. Ondergrondse schatten moeten bovengronds zichtbaar worden. Dankzij dit project verbetert de openbare ruimte op het Raadhuisplein en Tempsplein. Samen met gemeente Heerlen heeft IBA het archeologisch depot van Provincie Limburg laten landen in de voormalige bibliotheek van Heerlen. Gemeente Heerlen Duurzaamheid en hergebruik van materialen zijn belangrijke uitgangspunten bij de totstandkoming van het Romeins Kwartier. Gemeente Heerlen ontwikkelt daarnaast een innovatief belevingsconcept. Daarin komen collecties en verhalen over het Romeins verleden en archeologie samen én ze worden zichtbaar gemaakt voor de burger. Samen met gemeente Heerlen ziet IBA Parkstad grote kansen voor versterking van de identiteit van het gebied en haar inwoners en ondernemers. Inrichting van de buitenruimte is cruciaal. IBA werkt mee aan het opstellen van een ontwerp van de openbare ruimte door de gemeente Heerlen en de inpassing daarvan in het Romeins Kwartier. Bewoners en ondernemers in de omgeving zullen hierbij betrokken worden, om de Heerlense identiteit van heden en verleden te versterken. Het plangebied omvat ook de nieuwbouw van het Stadskantoor, gelegen op steenworp afstand van het monumentale Raadhuis van architect Peutz. Het huidige stadskantoor zal worden gesloopt. IBA onderzoekt het hergebruik van materialen die bij de sloop vrijkomen. IBA adviseert ook over een duurzame realisatie van de nieuwbouw door toepassing van innovatieve isolatietechnieken en installaties. IBA is daarnaast supervisor bij de prijsvraag voor het ontwerp van de nieuwbouw en bewaakt de inpassing van de nieuwbouw in het Romeins Kwartier. 7

8 03 Muziekboulevard Muziekcultuur is belangrijk in Parkstad, en daarmee belangrijk in het centrum van Heerlen. Om deze cultuur te behouden en uit te bouwen wordt in het stadshart een breed muziekaanbod voor een jong publiek gepresenteerd. In dat kader wordt de Muziekboulevard ontwikkeld. Bij het maken van de plannen zijn meerdere scenario s bedacht. Op basis van onderzoek en advies van IBA heeft Gemeente Heerlen uiteindelijk voor de meeste uitgebreide variant gekozen. Twee panden worden gesloopt en de Nieuwe Nor wordt uitgebreid tot een middenzaal voor 600 personen. Dat is goed voor de kwaliteit van het poppodium, voor popmuziek in Parkstad én voor jong talent uit de regio. Door ook de gevels fysiek aan te pakken ontstaat een fraai aanzicht, waardoor de Muziekboulevard zichtbaar wordt. IBA heeft mede vorm gegeven aan deze plannen en zal de prijsvraag voor het nieuwe ontwerp van het nieuwe gebouw mee beoordelen. Gemeente Heerlen & Woningstichting Weller De Nieuwe Nor en Muziekboulevard staan niet op zich. De gebouwen zijn gelegen tegenover het Schelmenhofje, wat deel uitmaakt van de in totaal Vijf Pleintjes aan deze kant van de stad. Dit Schelmenhofje wordt in de zomer ook gebruikt voor (muzikale) evenementen door de Nieuwe Nor. Weller is daarnaast bezig met de opwaardering van de Luciushof. Deze ingrepen maken dat er rondom de Vijf Pleintjes een vitaal cultureel centrum ontstaat met een divers aanbod en een aantrekkelijke omgeving met een gevarieerd woon-, winkel- en horecaaanbod. Door ook te experimenteren met Park Urbana in dit gedeelte van de stad, heeft IBA mee vorm gegeven aan de invulling die nu aanstaande is. 8

9 04 Stadskantoor Het stadskantoor van gemeente Heerlen voldoet niet meer aan de eisen van de tijd. Het huidige, oude stadskantoor, gelegen op steenworp afstand van het monumentale Raadhuis van architect Peutz, zal worden gesloopt. IBA onderzoekt het hergebruik van materialen die bij de sloop vrij komen. IBA adviseert ook over een duurzame realisatie van de nieuwbouw door toepassing van innovatieve isolatietechnieken en installaties. IBA is daarnaast supervisor bij de prijsvraag voor het ontwerp van de nieuwbouw en bewaakt de inpassing van de nieuwbouw in het Romeins Kwartier. Gemeente Heerlen Vanwege de locatie van het stadskantoor, in het Romeins Kwartier, is dit project geïntegreerd in IBA-project 2: Romeins Kwartier. 9

10 05 Urban Experience Tot het project Urban Experience (bidbook gemeente Heerlen) behoren het rijksmonument Royal, het plein de Bongerd en de gevels in de Saroleastraat, De Bongerd en de Promenade. IBA heeft geadviseerd om het oude stadsdeel logisch te laten aanhaken op de nieuwbouw van het Maankwartier door een goede verbinding in de openbare ruimte. Dit wordt gerealiseerd door het opknappen/renoveren van de gevels, waartoe een gevelfonds is opgericht met een financiële bijdrage van IBA. Ook het realiseren van een kwalitatief hoogwaardige, herkenbare openbare ruimte draagt bij aan de beleving van het centrum van de stad. De kwaliteit van dit gebied gaat ook omhoog door de pleinen op te waarderen. Daarnaast komen er nieuwe ontmoetings- en belevingsplekken. Al deze vernieuwingen sluiten aan op andere verbeteringen in het centrum. Belangrijk is dat het herkenbare gebouw, waar veel mensen herinneringen aan hebben, de Royal (inclusief Maxim en Rivoli) als gebouw behouden blijft voor de stad. Om het gebouw een passende, functie (terug) te geven, wordt door commerciële en culturele partijen samengewerkt met gemeente Heerlen. IBA brengt deze partijen samen en brengt kennis in. Gemeente Heerlen 10

11 06 City Oost Aan de oostelijke kant van Heerlen ligt een kans op herontwikkeling. Hier kan een nieuwe belevingskwaliteit ontstaan. Heerlen heeft ambities op het gebied van onderwijs en creatieve industrie. Studenten zorgen voor een levendige stad. Er wordt dan ook gewerkt aan een studentencommunity. Die brengt nieuwe vitaliteit in het centrum. Het voormalige Coriovallum College (Arcus gebouw) is geschikt voor de verwezenlijking van deze ambities. Gemeente Heerlen Ook wordt hiervoor het Grand Hotel aan de Groene Boord herontwikkeld en worden plannen gemaakt voor de Euregiocampus, een door architect Peutz ontworpen gebouw. Door de studentencommunity zorgvuldig en groen in te passen, ontstaat een aantrekkelijke leef- en verblijfsomgeving. Hier kan een nieuwe belevingskwaliteit ontstaan. Heerlen heeft ambities op het gebied van onderwijs en creatieve industrie. 11

12 07 Brightlands & Stadsboulevard In de zomer van 2016 is de Brightlands Smart Services Campus geopend. Één van de drie campussen van Provincie Limburg. Dit moet een van s werelds meest toonaangevende locaties voor ICT-oplossingen worden. Er zijn vooruitstrevende onderzoeksbureaus, bedrijven en investeerders gevestigd. Zij bundelen in één gebouw hun kennis en ervaring tot de nieuwste en beste Smart Services. De campus ligt aan de stadsautoweg, een perfecte plek voor klanten van verder weg. Dit moet een van s werelds meest toonaangevende locaties voor ICT-oplossingen worden. Provincie Limburg & Gemeente Heerlen De stadsautoweg moet transformeren naar stadsboulevard. Daar concentreert zich de grootste werkgelegenheid van Zuid-Limburg (o.a. Atrium, Hogeschool Zuyd, APG). Kansen ontstaan door financiële instellingen te verbinden met de campus. Aan de boulevard ligt ook het overdekte Shoppingcenter t Loon. Om dit winkelcentrum herkenbaarder en aantrekkelijker te maken, moet het een onderscheidend aanbod krijgen dat zich bijvoorbeeld meer richt op urban living. IBA brengt kennis en expertise in en stimuleert daarmee de ontwikkeling van de stadsboulevard. 12

13 08 Wilhelminaberg De Wilhelminaberg staat symbool voor de transformatie van oude mijnindustrie naar een duurzame, sterke, nieuwe vrijetijdseconomie. De berg is een toeristische parel. Pinkpop en Snowworld omzomen de berg. De berg is een attractie op zich, een plek die sociale cohesie versterkt omdat het mensen samen brengt. De top van de Wilhelminaberg, een voormalige mijnsteenberg, is nu al een waardevol oriëntatiepunt voor de regio. Het is een plek met een grote aantrekkingskracht. Maar ook een plek met kansen voor de regio. Om die kansen voor de Wilhelminaberg te verzilveren zet IBA in op twee thema s: energie en bewegen. Beide bieden kansen voor een duurzame en toekomstgerichte vorm van beleving. Gemeente Landgraaf Tot 2022 Bovenop de berg wordt de Oloïde ontwikkeld. Dit kunstwerk symboliseert waar IBA voor staat, het is de icoon voor de regio. Een voorbeeldproject waartoe de regio in staat is. De Oloïde is het ankerpunt voor de doorontwikkeling van het vrijetijdstoerisme in de regio Parkstad. IBA daagt technici uit om innovatieve materialen te ontwikkelen en informatietechnologie toe te passen om van de Oloïde een icoon met grote aantrekkingskracht te maken. De Oloïde is van alle bewoners van Parkstad. IBA zal daarom bij de totstandkoming burgers en ondernemers actief betrekken. De Oloïde staat niet op zichzelf en zal betrokken worden in een grotere gebiedsontwikkeling van Park Gravenrode (Kerkrade en Landgraaf) tot aan de Rouenhof in Landgraaf. De combinatie met projecten als Ikgroenhet (project 9 uit het Uitvoeringsprogramma) zorgt ervoor dat alle attracties en activiteiten landschappelijk ingepast worden, waardoor deze plek recreatief interessant blijft. 13

14 09 Ikgroenhet Groen verbindt: fysiek, sociaal en mentaal. Ikgroenhet verbindt burgers en zorgt voor sociale cohesie in de wijk. Burgers werken samen aan hun leefomgeving (met de nadruk op het vergroenen van hun directe omgeving) en leggen daardoor waardevolle contacten. In samenwerking tussen diverse maatschappelijke groepen moet Parkstad veranderen in een groen, gezond, sociaal, ecologisch kwalitatief en economisch waardevol leefgebied. Bureau Verbeek heeft in opdracht van IBA het totaalplan voor Ikgroenhet opgesteld. Uitgangspunt vormt een brede vergroening van Parkstad op verschillende niveaus. Van parken tot voortuinen en perken. In het totaalplan wordt begonnen met de ontwikkeling van de wandel -en fietsroutes, via de ontwikkeling van urban wildernis naar de vergroening van voortuinen. Zo worden waardevolle verbindingen gelegd met de grotere groengebieden in de regio. Bewonersparticipatie staat hierin centraal. De vergroening van groenstroken en voortuinen is in uitvoering., bijvoorbeeld in de Landgraafse wijk Eikske. IBA maakt de inwoners bewuster van het belang van groen in de leefomgeving. Dat doet IBA door samen te werken met gemeentes en corporaties. Samen activeren we inwoners om verantwoordelijkheid te nemen. Meerdere gemeentes binnen Parkstad gaan samen met haar burgers aan de slag met Ikgroenhet. Gemeente Landgraaf 14

15 10 Groeves Sinds begin 20ste eeuw winnen we in de regio zilverzand in de verschillende groeves. De zogenaamde groevengordel strekt zich uit van Heerlerheide tot in Abdissenbosch en gaat daar de grens over. De zilverzandwinning kan niet altijd doorgaan en stopt op een gegeven moment. Als de zilverzandwinning eindigt, dan moeten de groeves een nieuwe (groene) invulling krijgen. Het gebied zal worden terug gegeven aan de natuur en de omgeving. Omwonenden en bezoekers kunnen deze locaties dan gebruiken als verblijfslocatie en genieten van de natuur. Sibelco / Beaujean / L Ortye IBA zoekt naar een kwaliteitsimpuls voor de nieuwe (recreatieve, landschappelijke) inrichting van het gebied. De groevengordel vormt een overgangsgebied tussen de stad en de natuur. De aaneenschakeling van groeves maakt het mogelijk een rijke historie van mijnbouw en delfstoffenwinning te ervaren. Door middel van het realiseren van verschillende routes wil IBA deze historie aan bezoekers laten zien, ook wanneer nog ontgrondingen plaatsvinden. IBA heeft de ontwikkelingspotentie zichtbaar gemaakt en de groeves als 1 integraal gebied gedefinieerd. IBA onderzoekt hoe de groeves beleefbaar kunnen worden gemaakt en hoe de groeves kunnen worden verbonden, bijvoorbeeld door een rondje groeves en uitkijkpunten. Ook tijdelijke openstelling van (een gedeelte van) de groeves wordt onderzocht. Burgers die jarenlang rondom de groeves die in productie zijn hebben gewoond, worden door IBA betrokken bij de toekomstige invulling van de groeves. Eigenaren en exploitanten van de groeves worden samen met de bewoners geactiveerd om de toekomst van het groevegebied in te vullen. 15

16 11 Slot Schaesberg Het zeventiende-eeuwse Slot Schaesberg wordt herbouwd in meerdere decennia tijd. Het is een sociaal project waar jonge vakmensen én mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij betrokken worden. Bij de herbouw worden authentieke ambachten gekoppeld aan moderne technieken. IBA stimuleert ontwikkeling en gebruik van duurzame moderne technieken, zoals 3D-toepassingen. Zo kunnen restauratiewerkzaamheden slim en innovatief worden ontwikkeld en uitgevoerd. Bij de herbouw worden authentieke ambachten gekoppeld aan moderne technieken. Stichting Slot Schaesberg In de uitvoering wordt een koppeling gemaakt tussen onderwijs, arbeidsmarkt en maatschappelijke participatie. Het onderwijs is een belangrijke partner. Nieuwe vakmensen worden opgeleid, nieuwe technieken worden ontwikkeld en aangeleerd. De herbouw van dit Slot zal ver de periode van IBA overschrijden, desalniettemin kan de bijdrage van IBA in het printen van onderdelen van het gebouw in koper en zink bijdragen aan enerzijds de educatieve doeleinden en anderzijds de totale herbouw van het Slot. 16

17 12 Gebrookerbos Heerlen Noord - tussen kasteel Hoensbroek en de Brunssummerheide - was vroeger het decor van de mijnbouw. Gebouwen zijn verdwenen en ook het aantal mensen dat er woont is afgenomen. Door de jaren heen zijn in dit gebied veel open ruimtes/open plekken ontstaan die er verloren bijliggen. Gemeente Heerlen Onder de noemer Gebrookerbos hebben burgers hiervoor zelf kleine, middelgrote en grote projecten bedacht en bij de gemeente Heerlen aangedragen om de verloren ruimtes weer invulling te geven. Zo zijn er initiatieven voor (nieuwe) stadslandbouw, natuur en toerisme/recreatie. Overheid en inwoners verbeteren samen de leef-, werk- en recreatieve omgeving in Heerlen- Noord. IBA levert een financiële bijdrage aan het stimuleringsfonds waarop bewoners een beroep kunnen doen. 17

18 13 Endless Summer Endless Summer is een project dat is ingediend door een particuliere initiatiefnemer. Een surfliefhebber, die in gedachten had, dat je in Parkstad niet alleen het hele jaar door zou kunnen skiën maar dat je er ook het hele jaar door zou moeten kunnen surfen. Het idee is om in de regio een unieke watersportlocatie te ontwikkelen: een indoor-surflocatie met een eigen golfmachine. Hier kunnen liefhebbers 24/7 surfen, onafhankelijk van het weer. Een indoor-surfpark is een aanvulling op het rijke De Parkstad regio kan zo centrum voor de actiesport worden... Dhr. B. Zinzen Tot 2022 palet toeristische bestemmingen in Parkstad Limburg. De Parkstad regio kan zo centrum voor de actiesport worden, waar je op 1 dag kan surfen en skiën op een spreekwoordelijke steenworp afstand, zonder een stap aan zee of in de bergen te hebben gezet. IBA draagt inhoudelijk en financieel bij aan het haalbaarheidsonderzoek en de ontwikkeling van het businessplan. 18

19 14 Leisure Lane Daar waar de Leisure Ring er is voor het snelverkeer, is de Leisure Lane er voor het langzaam verkeer. De Leisure Lane is een attractie op zichzelf. De Leisure Lane wordt de schakel in het internationale netwerk van lange afstand fietsroutes tussen de Duitse Vennbahn en het Belgische kolenspoor. Stadsregio Parkstad Limburg & Provincie Limburg Het is een aantrekkelijk fietspad door de hele regio waarmee je het landschap en de cultuur in de regio kunt beleven. Het maakt parken binnen het stedelijke gebied toegankelijk en het verbindt stedelijke functies en de attracties in Parkstad op een vloeiende manier. IBA heeft de Leisure Lane samen met Parkstadgemeenten en Provincie Limburg ontwikkeld. IBA geeft de Leisure Lane een extra kwaliteitsimpuls door de landschappelijke waarde te vergroten. Uitgangspunten daarbij zijn biodiversiteit en aantrekkelijke beplanting. Inmiddels worden ook de eerste mogelijkheden verkend om e-mobility op de Leisure Lane toe te staan. De bijzondere breedte van dit fietspad (4,5 meter breed) biedt hiervoor mogelijkheden. Hoe geweldig zou het zijn om deze route van Zuid- naar Noord-Parkstad met een e-car te kunnen ontdekken? 19

20 14 Leisure Ring De Buitenring betekent meer dan bereikbaarheid voor Parkstad. Het is een Leisure Ring, die ons mooie landschap en de toeristische attracties in de etalage zet. Als een belevenis, waar bezoekers graag nog eens voor terugkomen. Met de Leisure Ring laten we zien dat we niet alleen onze afzonderlijke parels in de etalage kunnen zetten, maar dat we ze ook kunnen verbinden tot één mooie ketting. De vele toeristische attracties en mooie landschappen krijgen namelijk hun eigen etalage langs de Leisure Ring. Die etalages worden met elkaar verbonden door natuurlijke en technische oplossingen, op en langs het asfalt. Zo beleven bezoekers én inwoners de weg en het gebied. De samenwerkende partners Parkstad Limburg, Provincie Limburg en IBA Parkstad hebben de handen ineen geslagen om van de Buitenring een ware attractie te maken. Samen met ondernemers aan de BPL wordt vorm gegeven aan de Leisure Ring: de etalage van GaiaZOO is in aanleg, en in het voorjaar wordt een pilot van een kilometer gekleurde LED-verlichting aangelegd in de middengeleider. Ook worden dit jaar een aantal bijzondere kruisingen geaccentueerd, zodat de verbinding met het landschap zichtbaar wordt. Stadsregio Parkstad Limburg & Provincie Limburg 20

21 15 RWZI Terworm De Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Terworm is in 2015 buiten gebruik gesteld. Bij de open oproep zijn twee initiatieven ingediend die kansen tot een herontwikkeling van deze locatie zagen. IBA heeft beide initiatieven bij elkaar gebracht en samen met de gemeente Heerlen de verdere herontwikkeling van de RWZI-locatie onderzocht. Daarvoor is met de gemeente Heerlen en een groot aantal andere partners een ambitiedocument opgesteld. Centraal daarin stonden ontwikkelingen als cultuurpark, wellnesspark of voedselpark. Gemeente Heerlen Tot 2018 De ontwikkelrichting voedselpark bleek het meest kansrijk te zijn. Met ondernemers is uitvoerig gesproken over de mogelijke exploitatie van (een gedeelte van) deze locatie. De haalbaarheid wordt momenteel onderzocht. Waterschapsbedrijf Limburg heeft het terrein eind 2017 overgedragen aan gemeente Heerlen. 21

22 16 Emma Safety Footwear Emma Safety Footwear was oorspronkelijk gevestigd in Treebeek, gemeente Brunssum. Het bedrijf biedt werk aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. In het oorspronkelijke plan zou de fabriek op duurzame wijze moeten worden verbouwd, in combinatie met een gebiedsontwikkeling die de leefbaarheid rondom de fabriekslocatie verbetert. Inmiddels heeft Emma Safety Footwear de productie verplaatst naar gemeente Kerkrade. Het bedrijf biedt werk aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Emma Safety Footwear Tot

23 17 Woontuin Hoensbroek Het gebouw van de voormalige Christus Koning school in Hoensbroek heeft een nieuwe invulling gekregen. Hier is De Woontuin in gehuisvest: kleinschalige huisvesting van jongeren met een zorgindicatie. Het is een toekomstbestendig en kostenefficiënt zorgproject. De woonvertrekken zijn innovatief ingericht. Door een flexibele inrichting is het pand in de toekomst makkelijk aan te passen voor een nieuwe bestemming. IBA heeft de toepassing van hergebruikte materialen gefinancierd, o.a. voor de gevelkozijnen met hoge isolatiewaarde. Het karakteristieke schoolgebouw is verduurzaamd door installaties aan te passen en de isolatiewaarde sterk te verbeteren. Dhr. J. Willems & Vastgoedbeheer Limburg Tot 2018 Het project vervult een belangrijke plek in de wijk. Iedereen kan er tuinieren in de tuin die is heringericht als openbare plek voor de omgeving. De tuin is aangekleed door en voor bewoners en omwonenden. Daarnaast is in het gebouw een wijksteunpunt gevestigd. Bewoners uit de wijk en zorgbewoners met een beperking kunnen elkaar ontmoeten, zodat de zorgbewoners contact met de wijk houden. 23

24 18 Nature Wonder World Nature Wonder World was onderdeel van de transformatie van de oostzijde/oostflank van Brunssum. Dit gebied, waar jarenlang zand en grind ontgonnen is, zou dienen als decor voor het nieuw te realiseren attractiepark. In een oude steengroeve was het toeristisch attractiepark gepland dat jaarlijks twee miljoen bezoekers zou trekken. De aanleg van de Buitenring is altijd een voorwaarde geweest voor de realisatie van dit toeristische park. Bereikbaarheid is een eerste essentiële voorwaarde IBA zal dan alsnog kennis en expertise inbrengen om s werelds duurzaamste attractiepark te realiseren. Gemeente Brunssum Tot 2017 voor een attractie van deze omvang. Ondanks de realisatie van de Buitenring, die doorontwikkeld kan worden tot een Leisure Ring (zie project 14), is het initiatief eind november 2017 door de projecteigenaar ingetrokken. Mogelijk bestaat er in de toekomst nog een kans om op deze locatie een dergelijk prachtig initiatief tot ontwikkeling te brengen. IBA zal dan alsnog kennis en expertise inbrengen om s werelds duurzaamste attractiepark te realiseren. 24

25 19 Brunssum Centrum / Noord Het Lindeplein, grenzend aan de Brikke Oave en het gemeentehuis in het centrum van Brunssum, is recentelijk helemaal opgeknapt. Om de verbinding van het plein met de lager gelegen vijver te versterken is voorgesteld om een paviljoen of kiosk op het plein te realiseren. De gemeente heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de realisatie van een kiosk, ontworpen door wereldberoemd architect Gerrit Rietveld. IBA ziet in het Rietveldgebouw, ooit voorzien op de plek van het stadhuis, een object met internationale aantrekkingskracht. Ook wordt onderzocht of met dit waardevolle initiatief uit de tijd van de Mijnen een link kan worden gelegd naar het heden. Gemeente Brunssum 25

26 20 Treebeek / Brunssum-West Treebeek wordt op grote schaal nieuw ingericht. De afgelopen jaren zijn intensieve stappen in de verbetering van de kwaliteit van de hele wijk gezet. De kwaliteit van de wijk is al aanzienlijk verbeterd. Woningcorporatie Wonen Zuid heeft de duurzame renovatie van de markante mijnwerkerswoningen bijna afgerond. Rondom het Treebeekplein is hoogwaardige nieuwbouw gerealiseerd. Die sluit naadloos aan op de oude arbeiderswoningen en kreeg nationale waardering door nominatie voor de Abe Bonnemaprijs De flats aan het Treebeekplein en het casino worden gesloopt. Hier worden op duurzame wijze nieuwe woningen gebouwd. Het sloopafval van de flats kan hiervoor hergebruikt worden. Er wordt ook gedacht aan energieneutrale cradle2cradle woningen. IBA biedt de woningbouwcorporatie kennis en expertise op gebied van duurzaam bouwen. Voor de leefbaarheid van Treebeek is de buitenruimte belangrijk. IBA heeft een plan voor de openbare ruimte met het thema bewegen geïnitieerd. Burgers worden actief betrokken bij de invulling van het plan. Een van de uitgangspunten daarbij is om bewoners aan te moedigen meer te bewegen, door gebruik te maken van het park dat in de wijk gelegen is. Gemeente Brunssum 26

27 21 NATO & Omgeving Brunssummerheide De zone tussen de Brunssummerheide en de bebouwde gebieden biedt de mogelijkheid om met verschillende maatregelen opnieuw ingericht te worden. De eerste geslaagde aanzet is gemaakt door gemeente Brunssum en Provincie Limburg met de ontkluizing van de Roode Beek en door afgraving van de mijnsteenberg richting het Schutterspark. Gemeente Brunssum Doelstelling is om de samenhang in het natuurgebied tussen de bestaande internationale school, het Schutterspark en de Heilige-Familiekerk aan de rand van de wijk Langeberg te versterken. Zo kan op termijn een volwaardige ingang van de Brunssummerheide vanuit het centrum van Brunssum ontstaan. IBA heeft meegewerkt aan het opstellen van een richtinggevend ruimtelijk kader. IBA heeft meegewerkt aan het opstellen van een richtinggevend ruimtelijk kader. 27

28 22 St. Servatiuskerk Vaesrade De H. Servatiuskerk met pastorie is een rijksmonument, gebouwd in 1929 in een door het expressionisme en de neogotiek beïnvloede stijl. Het ontwerp is van architect Nic. Ramakers uit Sittard. De kerk heeft cultuur- en architectuurhistorische waarden. Op initiatief van het Kerkbestuur en de Stichting Dorpshuis Vaesrade wordt realisatie een gemeenschapsvoorziening in de kerk nagestreefd. Door de gemeenschapsvoorziening wordt dit monument en zijn cultuurhistorische waarde behouden. Tevens wordt in sterke mate bijgedragen aan het versterken van de sociale structuur van Vaesrade. Er ontstaat een nieuw kloppend hart in de kern van Vaesrade, waarmee de relatie tussen oud en jong verstevigd wordt. Zo wordt invulling gegeven aan een grote behoefte in de gemeenschap: een trefpunt. De voorziening krijgt een brede doelstelling voor verschillende maatschappelijke functies. Een deel van de kerk blijft behouden voor de eredienst. Gemeente Nuth en Provincie Limburg ondersteunen het project. Een schetsontwerp met een globale kostenraming is opgesteld. IBA heeft geadviseerd over aantoonbare innovatieve energiebesparende duurzaamheidsmaatregelen, die bijdragen aan het betaalbaar maken van de accommodatie. Zo wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de instandhouding van de parochie. Gemeente Nuth 28

29 23 Scholen Nieuw Lotbroek & Passart Hoensbroek krijgt een nieuwe duurzame Brede Maatschappelijke Voorziening (BMV) in de buurt Nieuw Lotbroek. Hierin krijgen twee basisscholen én diverse verenigingen een plek. Er is door de gemeente Heerlen samen met schoolstichting Movare gekozen voor een buitengewoon innovatief en duurzaam ontwerp. Vanuit het onderwijs is door de directie een vooruitstrevende visie ontwikkeld waarin talentontwikkeling van individuele kinderen centraal staat. Het ontwerp van het nieuwe gebouw sluit daar op aan. Naast een schoolvoorziening worden maatschappelijke instellingen gehuisvest en ruimtes voor buurtbewoners gerealiseerd. Gemeente Heerlen / Movare / INNOVO IBA heeft de partijen ondersteund bij architectenselectie en gewaarborgd dat de vooruitstrevende visie optimaal in het gebouw tot zijn recht komt. De toegepaste methodiek van IBA heeft ertoe geleid dat de wensen van gebruikers en de onderwijsvisie optimaal in het ontwerp zijn verwerkt. Groene daken en zonnepanelen reduceren CO2 uitstoot. Door koppeling aan het mijnwaterproject wordt het gebouw duurzaam verwarmd en gekoeld. In de wijk de Passart wordt door schoolstichting INNOVO gekeken naar mogelijkheden voor een duurzame herontwikkeling van de daar gevestigde basisschool. Net als in Nieuw Lotbroek zal er veel aandacht zijn voor het verduurzamen van het gebouw. Ook wordt door INNOVO onderzocht of zorggerelateerde functies kunnen worden ondergebracht in het schoolgebouw. IBA zal wensen van gebruikers en onderwijsvisie inventariseren en in het uiteindelijke ontwerp verwerken. 29

30 24 Bekkerveld In de wijk Bekkerveld staat het markante gebouwencomplex van de voormalige HTS in een groene parkachtige omgeving. Dit gebouw verdient een nieuwe invulling. Het pand is in eigendom van Wonen Limburg, die er een nieuwe invulling voor zoekt. IBA heeft meegedacht over de nieuwe invulling van het gebouw, met behoud van de unieke uitstraling. De plannen zijn nog in ontwikkeling. Dit gebouw verdient een nieuwe invulling Gemeente Heerlen In dit gebied rondom en op het Bekkerveld bevinden zich belangrijke monumentale gebouwen zoals bijvoorbeeld de Anna-kerk, een gebouw van architect Peutz. Deze markante gebouwen kunnen in de toekomst mogelijk een nieuwe functie krijgen die een versterking kunnen zijn voor dit fantastische woongebied aan de rand van het centrum van Heerlen. 30

31 25 Lauradorp Bij de open oproep is er door de buurtgemeenschap Lauradorp een plan ingediend om het bestaande stads- en dorpsgezicht Lauradorp te ontwikkelen tot een duurzame wijk die energiezuinig, levensloopbestendig en toekomstbestendig is. Hierbij moet rekening gehouden worden met de stedenbouwkundige structuur en de karakteristieke uitstraling. Ook is er aandacht voor het materiaalgebruik van de woningen en de architectuur. De meeste woningen zijn eigendom van de bewoners. Het is voor particulieren vaak een grote financiële ingreep om zelf te investeren in duurzaamheid. Daarnaast is het ingewikkeld om woningen met deze monumentale status duurzaam aan te pakken. Om ontwikkeling toch mogelijk te maken werken eigenaren/bewoners samen met financiële instellingen en de woningcorporatie onder aansturing van gemeente Landgraaf. Gemeente Landgraaf Door de samenwerkende partijen is met medewerking van IBA een maatschappelijke kosten-baten-analyse (MKBA) uitgevoerd. Daaruit blijkt dat aanpakken van de wijk hard nodig is, anders wordt het onderhoud van de woningen op termijn voor de bewoners onbetaalbaar. Verder moet nu worden vorm gegeven op welke manier dit aanpakken ook daadwerkelijk te realiseren is. De renovatiemakelaar inventariseert wensen en brengt belangen van betrokkenen bijeen om uitvoering van renovatiemaatregelen mogelijk te maken. Bij deze aanpak zijn naast de Stadsregio Parkstad en IBA meerdere woningcorporaties betrokken en denkt ook het Kadaster mee. Er is ook een verbinding gemaakt met het project renovatiemakelaar van Stadsregio Parkstad. 31

32 26 HogerOP Heerlerbaan Het project HogerOP Heerlerbaan omvat de grootschalige renovatie van vier van de zeven hoogbouwflats op de Heerlerbaan. In totaal 500 woningen worden op innovatieve wijze gerenoveerd en verduurzaamd. Het project levert door gebiedsgericht werken een bijdrage aan wonen, welzijn en zorg in dit Heerlense stadsdeel. Op integrale wijze is een innovatief plan ontwikkeld dat drie hoofdcomponenten telt. Zorgconcepten, duurzaamheid én ruimtelijke kwaliteit. Ruimtelijk worden de flats verbeterd door enkele stedenbouwkundige ingrepen, terwijl uitstraling en duurzaamheid worden verbeterd door de transformatie van de blokken. Tenslotte geeft een nieuw wijkpunt een duidelijk sociaal karakter aan het project, zorg en ontmoetingen worden in dit gemeenschapshuis gefaciliteerd. De aanpak beoogt de ouder wordende burger een stapje hogerop in hun wooncarrière te bieden en daarbij de eigen vertrouwde omgeving levensloopbestendig te maken. Bij de transformatie van de flats worden de plinten van de gebouwen (de ruimtes op de begane grond) geopend. Gemeenschappelijke functies zullen hier een plek vinden en het straatbeeld verlevendigen. De buitenkant van het gebouw wordt zodanig aangepakt dat bewoners en bezoekers het exterieur ervaren als een nieuwe en uitnodigende omgeving. Met het oog op duurzaamheid worden een aantal maatregelen in de buitenschil doorgevoerd: extra isolatie en HR++ beglazing. Het dak wordt geïsoleerd in combinatie met het plaatsen van zonnecollectoren. IBA heeft het onderzoek naar behoeften van bewoners om slimme technieken in te zetten voor zorg, welzijn en sociale interactie mee uitgevoerd. Gebleken is dat er behoefte is aan domotica en dat dat technisch mogelijk is. Ook is er de wens om een glasvezelnetwerk aan te leggen. Daarnaast brengt IBA kennis en expertise in op het gebied van duurzaamheid. Stichting Weller Wonen Tot 2019 Er is ook op kunstzinnige wijze gewerkt aan een kwalitatief betere uitstraling van de omgeving. Aan de buitenzijde van 1 van de flats is een iconische mural (muurschildering) van Hendrik Beikirch aangebracht. Mogelijk worden nog andere murals op de flats aangebracht. 32

33 27 C - Mill 2.0 C-Mill 2.0 is de werktitel voor de doorontwikkeling van bedrijventerrein Mill in de Heerlense wijk Molenberg. In 2007 telde het voormalige Philipsterrein 15 bedrijven. In 2011 won Mill de Menzis Award voor het beste bedrijventerrein. In 2017 zijn er al 120 bedrijven gevestigd. Dat maakt Mill een van de meest succesvolle bedrijventerreinen in transitie. Dhr. G. Simonis Van Mill kunnen we veel leren voor vergelijkbare processen. Hoe we dat succes kunnen vasthouden en de komende jaren vergroten. Op wetenschappelijke wijze worden deze vragen in kaart gebracht en beantwoord. Het jubileumjaar 2017 (10-jarig bestaan) stond in het teken van onderzoek, presentatie van bevindingen en doorontwikkeling. IBA organiseerde in samenwerking met Mill een TED. Ervaringen werden uitgewisseld, uitdagingen voor de toekomst geduid en de kritische succesfactoren in kaart gebracht voor de ontwikkeling van vergelijkbare bedrijfsterreinen. Samen met de eigenaar van Mill zal IBA tot 2020 het succes van het bedrijventerrein uitdragen en kennis en ervaring delen. Van Mill kunnen we veel leren voor vergelijkbare processen. 33

34 28 Kerkenplan Landgraaf Ten tijde van het vaststellen van de IBA-50 projecten die in het uitvoeringsprogramma een plekje kregen, zijn de kerken in de Kakert (Barbarakerk, andere invulling) en de kerk op t Eikske (Michaëlkerk, mogelijke sloop en hergebruik materialen) in Landgraaf opgenomen. Inmiddels blijkt dat de verschillende kerkbesturen in Landgraaf niet stil zitten. Diverse ideeën om de leegstaande en leeg komende kerkgebouwen te voorzien van een nieuwe invulling zijn verzameld. Zelfs sloop van een kerkgebouw behoort tot de overwegingen (Michaelkerk). Dit project wordt in een breder kader geplaatst in het kerkenplan dat de gemeente Landgraaf op dit moment opstelt. Ook kerken in Ubach over Worms worden betrokken in het onderzoek. Particuliere initiatieven, zoals die van de Fanfare Eendracht om de kerk op de Lichtenberg een nieuwe invulling te geven als repetitie- en uitvoeringszaal, worden samen met IBA doorgenomen. Financiële aspecten, mogelijkheden om gebouwen te verduurzamen en bestaande of gewenste gebouwconstructie wordt onderzocht. Een van de belangrijkste opgaven in deze regio is het behoud van cultureel erfgoed, dat mogelijk een nieuwe invulling krijgt. In de gemeente Landgraaf wordt werk gemaakt van verschillende religieuze gebouwen, door verschillende samenwerkende partijen. Gemeente Landgraaf 34

35 29 Center Court Gemeente Kerkrade werkt aan plannen voor het Center Court Kerkrade, een bundeling van bewegen, sport, kennis, (gezondheids-)zorg en onderwijs op het Atriumterrein. Op het vierkante meter grote ziekenhuisterrein (ruim zes voetbalvelden) zijn een groot sportcomplex met zwembad, sporthal en buitensportvelden, zorgwoningen, zorg- en ziekenhuisfaciliteiten, studentenwoningen en een kennisen expertisecentrum (planbureau) gepland. Alles is erop gericht de bewoners van Kerkrade op weg te helpen naar een actieve en gezonde leefstijl. Gemeente Kerkrade Tot 2022 Op dit ogenblik wordt het concept verder ontwikkeld en worden de plannen voor het voormalig Atriumterrein nader onderzocht. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zal de gemeenteraad medio 2018 besluiten of Center Court Kerkrade er definitief komt. Bij groen licht zou al in 2018 kunnen worden gestart met de uitvoering van de plannen. Center Court vormt dan over enkele jaren samen met het reeds aangelegde Martin Buberplein, het zogenaamde Hub Kerkrade en het volledig opgeknapte centrum het nieuwe stadshart van de gemeente. Het wordt een plek waar men voor elkaar zorgt, samen beweegt, samenwerkt en van elkaar leert. IBA Parkstad heeft het grote belang van de ontwikkeling van het Center Court onderkend. IBA heeft drie landelijk bekende landschapsbureaus gevraagd een plan te maken voor deze uitzonderlijke plek. De keuze is gevallen op het plan waarin het Atriumterrein een groene openbare ruimte wordt. Door toepassing van ondergronds bouwen loopt de nieuwbouw dankzij het hoogteverschil naadloos over in het landschap. IBA zal actief betrokken blijven bij de planontwikkeling waarbij duurzaamheidsmaatregelen een belangrijk uitgangspunt vormen. 35

36 30 Elisabeth Stift Woonzorg Elisabeth Stift is een stichting met vrijwilligers (uit de zorg, bouw en financiële expertise) en buurtbewoners. Door 26 wooneenheden met centrale voorzieningen te realiseren kan het voormalige klooster Elisabeth Stift in Kerkrade worden behouden. IBA heeft deze innovatie als pilotproject voor duurzaamheidsmaatregelen ondersteund. Er is een studie naar innovatief isolatiemateriaal gedaan. Het enthousiasme van de vrijwilligers werkt aanstekelijk. Stichting Woonzorg Elisabeth Stift Tot 2018 Dit heeft geleid tot ontwikkeling van een duurzaam isolatiemateriaal (isolatie-stucwerk), dat ook elders in erfgoed goed toepasbaar is. Vaak is het behoud van erfgoed namelijk afhankelijk van het terugbrengen van de energielasten, en het verduurzamen van het gebouw. Voor Elisabeth Stift betekent de besparing die de isolatie oplevert een haalbare exploitatie van het markante kloostergebouw als woon-zorggebouw. Het enthousiasme van de vrijwilligers werkt aanstekelijk. Bomen van de eerste editie van Park Urbana zijn op het buitenterrein van het voormalige klooster geplaatst en hebben op die manier een tweede leven gekregen. 36

37 31 Superlocal Superlocal is een innovatief vastgoedproject in Kerkrade, waar drie hoogbouwflats op duurzame wijze worden getransformeerd tot circa 125 nieuwe huurwoningen die klaar zijn voor de toekomst. Woningcorporatie HEEMwonen, Gemeente Kerkrade en IBA Parkstad werken samen met verschillende andere partijen (waaronder ook de Stadsregio Parkstad) aan een methode om de hoogbouwflats te hergebruiken door circulair bouwen en recycling. Momenteel wordt 1 flat duurzaam gesloopt, de vrijkomende materialen worden in het projectgebied opnieuw gebruikt. Gemeente Kerkrade IBA ondersteunt het expogebouw dat op de begane grond is samengesteld uit 2 voormalige woningen van de flat. Deze werden in oktober 2017 uit de flat gehesen. Uitdaging is dat zoveel mogelijk van het betonnen casco van een woning kan worden hergebruikt. Door de circulaire aanpak hopen de partners een nieuwe impuls aan de projectlocatie te geven die tevens een positieve uitstraling heeft naar de omliggende buurt Bleijerheide in Kerkrade. Het Superlocal-project is een open source project. Dat wil zeggen dat de kennis die wordt opgedaan wordt gedeeld. Om te toetsen of de ambitie volledig hergebruik van materialen uit het projectgebied economisch en maatschappelijk haalbaar is, voeren de projectpartners experimenten uit. Gemeente Kerkrade, gezamenlijk met alle andere partijen heeft op initiatief van IBA een subsidieaanvraag bij de EU ingediend. In oktober 2017 is door de EU 5,- miljoen toegekend aan dit unieke en innovatieve project. 37

38 32 C-City & IBAscoop IBAscoop is bedoeld om vanuit de lucht inzicht te krijgen in de ruimtelijke structuur van de regio Parkstad. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van het Columbus Earth Theater op het Museumplein in Kerkrade. Voor de projectie in dit bijzonder gebouw (omgekeerde halve bol) is een interactieve film ontwikkeld. Door gebruik te maken van de unieke mogelijkheden van het Columbus Earth Theater en de publieksfunctie van C-City, laat IBA samen met Museumplein Limburg op unieke wijze de bijzondere Museumplein Limburg toekomst van Parkstad zien, die gebaseerd is op het kenmerkende verleden van deze voormalige mijnstreek. De kijker wordt meegenomen van het verleden via het heden naar de toekomst van Parkstad. Een toekomst waar IBA Parkstad samen met gemeentes, Provincie Limburg en overige partners aan bouwt om de regio te versterken. Om zo een kansrijke toekomst voor burgers en ondernemers te waarborgen. 38

39 33 Rolduc Abdij Rolduc in Kerkrade (Parkstad Limburg) behoort tot de belangrijkste religieuze monumenten van Nederland: het is het grootste abdijcomplex in de Benelux en staat op de UNESCO-lijst van 100 belangrijkste monumenten van ons land. Abdij Rolduc is het grootste Rijksmonument van Nederland en is meer dan negenhonderd jaar oud. Het is van belang om het complex in huidige stijl stand te houden. Dat is een moeilijke opgave, alleen al vanwege de omvang van het enorme complex. Ook de omliggende parkachtige omgeving en de historische verbindingen bieden kansen voor de toekomst. Gemeente Kerkrade Gemeente Kerkrade en het Bisdom zijn een proces gestart om te onderzoeken welke delen van Rolduc zouden kunnen worden herbestemd. Behoud van cultureel erfgoed en een duurzame opwaardering van de gebouwelijke structuur is van belang om de gebouwen vandaag de dag te kunnen gebruiken. IBA brengt partijen bijeen en brengt kennis en expertise in. Het is van belang om het complex in huidige stijl stand te houden. 39

40 34 Energiek Heilust Heilust is een wijk in Kerkrade-West. Een wijk uit de wederopbouwperiode van de jaren 50 van de vorige eeuw. In Heilust worden tal van maatregelen genomen om de wijk voor de toekomst leefbaar te houden en de kwaliteit voor de bewoners te verbeteren. Zo worden honderden woningen gesloopt, parken aangelegd en wordt aan veel bestaande woningen kwaliteit toegevoegd door ze te verduurzamen. IBA zal in samenwerking met HEEMwonen een ontdekkingsroute door de wijk ontwikkelen. HEEMwonen Tot 2021 IBA zal in samenwerking met HEEMwonen een ontdekkingsroute door de wijk ontwikkelen. Langs deze route wordt de ruimtelijke herstructurering van de wijk zichtbaar. Sloop, bouw, renovatie, herbestemming zijn in deze wijk in een klein gebied tastbaar aanwezig, door de verschillende decennia heen. Om invulling te geven aan de gemeenschappelijke duurzaamheidsambitie zal HEEMwonen in samenwerking met IBA ca. 20 zeer duurzame woningen gaan of laten realiseren ter afsluiting van de herstructurering van de markante wijk Heilust. 40

41 35 Oerland van Kalk Naast de investering in stedelijke gebieden zet IBA zich nadrukkelijk ook in voor het landelijke gebied van Parkstad. In Simpelveld en Voerendaal ligt het Oerland van Kalk als hoogste plateau van Nederland. Samen met de gemeentes heeft IBA een landschappelijke visie voor het gebied opgesteld. Gemeente Voerendaal & Gemeente Simpelveld Gemeenten en ondernemers maken gezamenlijk dit plateau toegankelijk voor via entrees langs hoofdroutes richting Heuvelland, Midden-Limburg en Aken. Het is een gebied met grote kwaliteiten: met een uniek natuurgebied, gebouwen van Kunradersteen en adembenemende vergezichten. Het gebied wordt (economisch) ontwikkeld tot een duurzame locatie voor bezinning en inspiratie. Het wordt gepositioneerd als toeristisch cluster. Er wordt beoogd om de schakelpunten aan de randen van het plateau op te waarderen tot Poorten van het Landschapspark. Deze poorten zijn bedoeld als bezoekersinformatiepunt en natuurtransferium. Daar kan men de auto parkeren en te voet of met de fiets verder het gebeid in gaan. Binnen het gebied zijn ondernemers zeer actief bezig met hun toekomst. Ze hebben zich georganiseerd in een coöperatie. Samen met gemeentes en IBA werkt de coöperatie aan positionering van de verblijfsaccomodaties en andere recreatieve uitspanningen en het uitdragen van de landschappelijke aantrekkingskracht van het gebied. 41

42 36 Klooster Loreto & Damiaan In Simpelveld staan twee beeldbepalende kloosters: Loreto en Damiaan. Beide hebben een belangrijke plek in de geschiedenis van het dorp. Het monumentale Loretoklooster heeft haar originele functie grotendeels verloren en staat nagenoeg leeg. De zusters hebben echter vanuit Aken een invulling bedacht, die aansluit op hun traditie én op de toeristische ambitie van Parkstad. Het klooster wordt een museum, Schat van Simpelveld. Dit museum zal een unieke collectie van kerkelijke gewaden bevatten en een gerestaureerd atelier waar de nonnen van Clara Fey deze gewaden vanaf 1878 maakten. Huize Damiaan is al herontwikkeld tot een Butler Academy. Er liggen kansen in een verbinding tussen beide kloosters alsook in het herstel van de kloostertuin. Ook het aansluiten op de Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) die er nu reeds langs loopt en op de toekomstige Leisure Lane (zie project 14), zal de toeristische ontwikkeling van Simpelveld versterken. Beide initiatieven zijn aansprekende voorbeelden van herbestemming van omvangrijk historisch erfgoed. Beide kloosters beginnen aan een nieuw stuk geschiedenis met een nieuwe invulling. Een knappe prestatie. Kloosterorde & International Butler Academy Tot

43 37 Gebiedsontwikkeling ZLSM Het station in Simpelveld is een vertrek- en aankomstplaats van de ZLSM (Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij), ook wel bekend als de Miljoenenlijn. Deze nostalgische route leidt met een stoom- of dieseltrein langs de mooiste plekken in het Zuid-Limburgse Heuvelland. Gemeente Simpelveld De stationsomgeving is een aantrekkelijk gebied voor toeristisch en recreatief publiek. Vanuit station Simpelveld is er aansluiting op de Vennbahn en op de Leisure Lane (zie project 14). Gemeente Simpelveld wil het station en haar omgeving opnieuw ontwikkelen, in combinatie met de aanleg van een natuurtransferium dat onderdeel is van het Oerland van Kalk. Bij de stationslocatie Simpelveld (ZLSM) wordt een herkenbare poort gerealiseerd, die de toegang tot het Oerland van Kalk markeert. Gemeente Simpelveld voert samen met IBA een studie uit naar de ruimtelijke invulling van het gebied. Het betreft zowel de gebouwen als de openbare ruimte. Ondernemers worden daar nadrukkelijk bij betrokken. Gemeente Simpelveld voert samen met IBA een studie uit naar de ruimtelijke invulling van het gebied. 43

44 38 Romeins Villalandschap De Romeinen leefden eeuwen geleden in deze regio. De nederzettingen en het badhuis in Heerlen zijn bekend. Maar ook in het Oerland van Kalk zijn restanten van dit verleden te ontdekken. Van Voerendaal tot Bocholtz en verder tot in Aken wijzen vondsten op een uitgebreide agrarische sector en Romeinse boerderijen, de zogeheten villa rustica. IBA brengt partijen samen en levert kennis en expertise. Gemeente Simpelveld De omvang en rijkdom van dit erfgoed moet beter zichtbaar en verdiept worden. Want de schaal en diversiteit ervan worden vaak onderschat. De historische rijkdom van het gebied wordt gekoppeld aan de dorpsontwikkeling van Bocholtz. Het zichtbaar maken van het Romeinse verleden is mede geïnspireerd op een traject met studenten van de RWTH en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. IBA brengt partijen samen en levert kennis en expertise. 44

45 39 OLV van Altijddurende Bijstand Kunrade De karakteristieke OLV van Altijddurende Bijstand kerk in Kunrade ligt op een prominente plek en heeft een logische centrumfunctie voor de gemeenschap. Het Kerkbestuur van de OLV van Altijddurende Bijstand in Kunrade werkt samen met het bisdom, provincie Limburg, gemeente Voerendaal en marktpartijen aan een herbestemmingsplan voor de kerk van Kunrade, zodat deze een duurzame toekomst tegemoet kan gaan. Gemeente Voerendaal Tot 2019 De OLV van Altijddurende Bijstand kerk in Kunrade krijgt een nieuwe bestemming. In het gebouw komt een kleinschalige woonzorgvoorziening. Met deze herontwikkeling, die door Delphinium Zorg is voorzien, wordt tegemoetgekomen aan de toenemende (maatschappelijke) vraag naar betaalbare kwalitatief hoogwaardige zorghuisvesting in de regio Parkstad. Ouderen uit Kunrade kunnen hierdoor in hun eigen dorpskern een geschikte zorgwoning betrekken, wanneer zelfstandig wonen niet meer lukt. In het gebouw komt tevens een sociaalmaatschappelijke wijkfunctie, terwijl ook de kapelfunctie wordt behouden. IBA heeft geadviseerd over mogelijke wijkfuncties voor de kerk en over de architectonische kwaliteitsverbetering bij herbestemming. 45

46 40 Zorgboulevard / Buitenplaats Benzenrade Zorgcentrum Mondriaan (voormalige Welterhof) sloopt haar voormalige hoofdgebouw achter het ziekenhuis van Heerlen op een duurzame en vernieuwende manier. Alle beschikbare materialen voor hergebruik zijn geïnventariseerd door ReUse Materials. IBA heeft mogelijk gemaakt dat nuttige elementen uit het gebouw worden gerecycled en het overige sloopafval wordt verwerkt in bouwmaterialen. Zorginstelling Mondriaan Tot 2018 Een klein stukje gebouw van het voormalige complex blijft staan en wordt onderdeel van een nieuw park. Dit vormt een groene fiets- en wandelverbinding tussen het stedelijke gebied van Heerlen, het Oerland van Kalk en het Heuvelland. Het is een van de poorten van het Oerland van Kalk. IBA heeft medewerking verleend aan het ontwerp van de buitenruimte. De totstandkoming van het nieuwe park is het resultaat van een samenwerking tussen omwonenden, medewerkers van Mondriaan en cliënten. 46

47 41 Hoeves Imstenrade, Terlinden & De Aar Parkstad heeft tientallen verborgen parels: monumentale herenhoeves en kleine kasteeltjes die leegstaan en verwaarloosd raken. Dit historisch erfgoed, zoals de hoeves Imstenrade, Terlinden en De Aar, moet zichtbaar en geschikt voor hergebruik worden gemaakt. Mw. I. Beckers & Dhr. F. Klement Een verbinding tussen de hoeves via de oude beekdalen zou wenselijk zijn, bijvoorbeeld door de openbare ruimte langs de route, de bermen, herkenbaar in te richten. Zo ontstaan ook toeristische wandel- en fietsmogelijkheden langs deze monumenten. IBA adviseert over de invulling van de openbare ruimte langs de wandel- en fietsroutes. 47

48 42 Poort van Parkstad Onderbanken Diverse toeristisch recreatieve ontwikkelingen binnen Onderbanken zijn samengebracht in de totaalvisie Poort van Parkstad Onderbanken. De belangrijkste onderdelen hieruit zijn Kasteel Etzenrade, de fietsbrug met een bijzonder kunstwerk over provinciale weg N274, het zweefvliegveld en de Feldbissbreuk in Onderbanken. Bij het rijksmonument Etzenraderhuuske, de kasteelhoeve van voormalig Kasteel Etzenrade worden de historische grachten gereconstrueerd, die een functie krijgen als waterberging. Het thema archeologie wordt op een vernieuwende manier neergezet in een fascinerend landschap. Gebruikmakend van pollen die bij opgravingen zijn gevonden wordt authentieke flora in het gebied teruggebracht. Het landschap wordt vormgegeven door Piet Oudolf met LOLA landschapsarchitecten. Het belangrijke geologische fenomeen, de Feldbissbreuk, heeft het landschap van de regio in grote mate gevormd. Door een aantal ingrepen in het landschap wordt dit zichtbaar gemaakt voor het grote publiek. Over de N274 wordt een fietsbrug gerealiseerd die een veilige oversteek over de N274 garandeert voor de schoolgaande jeugd uit Onderbanken. Een iconisch kunstwerk van Marijke de Goey siert de brug en vormt zo een poort vanuit het noorden van Parkstad. Gemeente Onderbanken Tot 2019/2020 Het zweefvliegveld versterkt haar leisure-activiteiten binnen het gebied van de Schinveldse Bossen. Het terrein wordt opgewaardeerd en krijgt meer functies. Het wordt een toeristische hotspot voor kleinschalige verblijfsrecreatie, met een sterke verbinding richting Duitsland. IBA heeft partijen bij elkaar gebracht in een bijzonder proces en zo mede vormgegeven aan de planvorming. Door het aantrekken van specialisten als Piet Oudolf, Marijke de Goey en vele anderen wordt een excellente kwaliteit verkregen. 48

49 43 Stationsomgeving Nuth Met de komst van de Buitenring ontstaat in Nuth de mogelijkheid het stationsgebied te verfraaien en Nuth als Poort van Parkstad te ontwikkelen. De nu nog onaantrekkelijke, infrastructurele omgeving wordt met sloop getransformeerd tot een aantrekkelijk gebied voor omwonenden en ondernemers. De huidige structuur en inrichting van het stationsgebied, vooral die aan de centrumzijde, verhindert dat het gebied zich kan ontplooien tot de levendige entree die de gemeente Nuth verdient. Gemeente Nuth Tot 2022 Het gebied moet zich ontwikkelen tot een kenmerkend (boven)lokaal knooppunt, zowel wat betreft openbaar vervoer als ook toerisme. De herinrichting van het Stationsgebied zorgt uiteindelijk voor een toeristische impuls door de aansluiting op Corio Glana, Kasteel Hoensbroek en het Mijnspoor. Daarnaast krijgt ook het openbaar vervoer hier een impuls door de aanleg van busverbindingen op de bestaande treinverbinding. Gemeente Nuth heeft opdracht verstrekt om een gebiedsvisie op te stellen. IBA heeft daarbij geadviseerd. 49

50 44 Nul op de meter Nuth Nul op de meter Nuth maakt deel uit van een nationaal akkoord tussen overheid, aannemers en woningbouwverenigingen om bestaande woningen te verduurzamen. Het is onderdeel van het programma energiebesparing. Wonen Limburg heeft de mogelijkheden onderzocht om met de huidige technieken woningen zo duurzaam mogelijk te maken. Bewoners zijn betrokken via woonkamergesprekken. Gemeente Nuth Om een energieneutrale woning te realiseren moeten isolatiemaatregelen worden doorgevoerd en installaties vervangen. Bewoners zijn betrokken via woonkamergesprekken. Gebleken is dat nul op de meter technisch haalbaar is, maar dat het veel vergt van de hele bouwketen. Vooralsnog is het realiseren van deze woningen niet haalbaar gebleken. Deze uitdaging ligt dus nog voor ons. 50

51 45 Reus van Schimmert De eerste steen van de Reus van Schimmert, zoals de watertoren in de volksmond wordt genoemd, werd in 1926 gelegd. De toren staat op 170 meter boven NAP en ligt centraal op het plateau van Schimmert, het hoogste punt van Zuid-Limburg. De watertoren werd tot 2014 door Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) gebruikt als drinkwaterreservoir en om voldoende druk op de waterleidingen in de omgeving te zetten. Nu is de watertoren in particulier eigendom. De huidige eigenaar wil het Rijksmonument behouden voor de regio door er een nieuwe bestemming aan te geven. Dhr. N. Eurelings De nieuwe bestemming van de watertoren in Schimmert moet innovatie, educatie en beleving combineren tot een voor bewoners en bezoekers aantrekkelijke attractie. Door gebruik te maken van streekproducten wordt maatschappelijke samenhang en verbinding gestimuleerd. Zo leren bezoekers bewust om te gaan met voeding en het belang van duurzaamheid. IBA heeft geadviseerd over de architectonische kwaliteit, het verbeteren van de toegankelijkheid en bijgedragen aan onderzoek naar de verduurzaming van het gebouw. 51

52 46 Zorgplein Schinveld Dit project bundelt een aantal zorgactiviteiten voor ouderen rondom de Bleekplaats in Schinveld. Zo worden onder andere de eenzaamheid onder ouderen en de mantelzorg beter aangepakt. Het project verbetert ook de levensloopbestendigheid van de woningen rondom het plein. Het plein is opnieuw ingericht, waardoor het een plek is geworden waar jong en oud kunnen samenkomen. Gemeente Nuth Momenteel overlegt IBA Parkstad met gemeente Onderbanken om initiatieven in het centrum van Schinveld op te pakken. Het gaat dan om de herbestemming van de Wielderschool en het mogelijk verplaatsen van een aantal bedrijven. 52

53 47 Gebiedsontwikkeling Schinnen Het gebied rond Thull, Muldersplas en omgeving - met de Alfa Brouwerij als centrale spil - wordt herontwikkeld. Alfa wil een brasserie en proeflokaal inrichten dat past bij de brouwerij en dat vormgeeft aan de toekomst van het gebied. Samen met het terrein en de omgeving moet het een plek krijgen in de recreatieve sector. Daarbij wordt een verbinding gemaakt met de Geleenbeek en met het oude mijnspoor richting het centraal plateau. Over het oude mijnspoor zorgt de Leisure Lane (zie project 14) voor verbinding met Vaesrade, Heerlen en de toekomstige Beekdaelenroute in het noordelijke buitengebied. De verbeterde recreatieve routes maken het gebied veel toegankelijker en aantrekkelijker. Gemeente Schinnen & Alfa Brouwerij IBA heeft geadviseerd over landschappelijke invulling van het gebied. Daarnaast is geadviseerd over energiebesparende maatregelen voor de Alfa-brouwerij en omgeving. Het plangebied rondom De Gijselaar ligt aan de westrand van de kern Amstenrade. Verschillende partijen willen er gebouwen herontwikkelen of nieuw bouwen. Daarom is besloten samen een quick scan uit te voeren en een visie op te stellen. IBA heeft partijen bij elkaar gebracht om tot een gezamenlijk stedenbouwkundig plan te komen. 53

54 48 Scholen Kleine Kernen Krimp en ontgroening leiden tot steeds minder leerlingen. Daar moeten locaties en gebouwen op worden aangepast. De scholenstichtingen INNOVO, Movare en Kindante wilden, samen met de gemeenten Onderbanken en Schinnen, de basisscholen in de kleine kernen toekomstproof maken. IBA heeft de partijen samengebracht. Gemeente Onderbanken De plannen zijn niet verder uitgewerkt door de stichtingen. IBA ziet onverminderd de uitdaging voor de gemeentes en scholenstichtingen in Parkstad om te komen tot een breed gedragen locatiebeleid voor kleine scholen. IBA draagt daar graag aan bij. 54

55 49 IBA Labor IBA Labor is een door IBA Parkstad opgezet samenwerkingsverband dat gezamenlijk experimenten bedenkt en uitvoert die bijdragen aan de transitie van de gebouwde omgeving. Nieuwe flexibele en duurzame bouwconcepten met betrekking tot circulair bouwen worden ontwikkeld, waarbij energievraagstukken en hoogwaardig hergebruik van materialen centraal staan. De experimenten vinden plaats in de renovatieen transitiemarkt, met name binnen de bestaande gebouwelijke voorraad. ReUseMaterials & 4D Architects Er wordt samen toegewerkt naar de realisatie van een inventief lab: het GTB lab (Green Transformable Lab). Middels GTB Lab wordt een voorbeeld gegeven van een nieuwe ontwerpbenadering, waarbij de transformatie van gebouwen en het hergebruik van bouwonderdelen garant staan voor de toekomstwaarde van gebouwen. ReUseMaterials heeft een database ontwikkeld waarmee een duurzame sloopmethodiek succesvol in de markt is gezet. Materialen die bij sloop vrijkomen worden circulair gemaakt. Het daaruit voortgekomen Resourcehouse zal dit in de markt zetten. Dit betreft de realisatie van een volledig flexibel, circulair en betaalbaar woonhuis dat reeds voor 66% bestaat uit hoogwaardige hergebruikte materialen en grondstoffen, gewonnen uit duurzame sloop. Nieuwe duurzame en flexibele bouwconcepten worden binnen IBA Labor Wonen reeds in de regio toegepast en getest. IBA Labor zal binnen haar doelstellingen verankerd worden in het onderwijs, waarbij experts op de verschillende vakgebieden worden betrokken. Tevens wordt bij alle projecten de mogelijkheid onderzocht om Labor werkzaamheden uit te proberen en/of toe te passen. Om zo de wetenschap en de praktijk dichter bij elkaar te brengen. 55

56 50 IBA Sustainable Innovations In dit project zijn initiatieven op het gebied van duurzame innovaties geclusterd. Voorbeelden daarvan zijn: Nutsbedrijf Duurzame Energie Parkstad Limburg, waarbij huishoudens op meerdere duurzame energiebronnen worden aangesloten om het energieverbruik te verlagen en tevens de CO2 te beperken. Het aanleggen van een Gelijkspanningskabel tussen de RWTH Campus (universiteit Aken) en bedrijfsterrein Avantis in Heerlen, waarmee energieverlies drastisch kan worden beperkt. Ook de ontwikkeling van IBA Labor op Avantis (zie project 49) was is een duurzame innovatie, waarbij expertise op het gebied van circulaire economie zowel op het gebied van bedrijvigheid, onderzoek, wetenschap en onderwijs wordt geclusterd. Deze projecten vereisen een lange voorbereidingstijd, Het is goed om te zien dat met het GTB Lab (project 49) en het Resource House (project 49) in samenhang met Resource Limburg, alsook met projecten als Superlocal (project 31) en HogerOP Heerlerbaan (project 26) reeds belangrijke stappen op het gebied van circulaire economie in Parkstad worden gezet. Gemeente Onderbanken 56

57 5 thema s geven Parkstad een nieuwe toekomst Tientallen IBA-projecten geven Parkstad een nieuwe toekomst. Elk project is gebaseerd op één of meer thema s. In totaal onderscheiden we vijf verschillende thema s. Je kunt ze beschouwen als een propellerblad (een vliegwiel); pas als ze alle vijf in beweging zijn en samenwerken, dan draait het vliegwiel en geeft het kracht. Zo werkt het met alle IBA-projecten: samen maken ze van Parkstad een inspirerende en toekomstbestendige omgeving. Dat zorgt voor hernieuwde trots voor bewoners en ondernemers van Parkstad. PARK: het landschap opnieuw ontdekt (Collateral Landscape) Het buitengebied (de landelijke gemeenten) en de parkgebieden (Park Gravenrode en de Groevengordel/ heidegebied) van Parkstad hebben veel te bieden. Dit landschap wordt met grote en kleine recreatieve attracties opnieuw beleefd en toegankelijk voor veel mensen, van cultuurtoeristen tot rustzoekers. Dat lukt met de fiets- en wandelroute Leisure Lane dwars door het groen, en met de Buitenring eromheen. Deze route (de Leisure Lane) verbindt ook initiatieven zoals wijnbouw en stadslandbouw. Andere projecten benutten materiaal uit de bodem, zoals zilverzand en Kunradersteen. Of ze gebruiken het landschap als bron van duurzame energie, zoals grondwater in de oude mijngangen en waterkracht van de vele beken. 57