Stereotypering in reclame Daniël Haije NJV Vereniging voor Reclamerecht

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Stereotypering in reclame Daniël Haije NJV Vereniging voor Reclamerecht"

Nora Driessen
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Daniël Haije NJV Vereniging voor Reclamerecht 2/.. 1

2 Op het programma 3/.. Bestrijding van schadelijke stereotypering in reclame: de juridische gereedschapskist Voorbeelden uit de rechtspraak van de Reclame Code Commissie Conclusies 4/.. De juridische gereedschapskist 2

3 5/.. Het gereedschap: wet? 6/.. Discriminatieverbod in Grondwet Verbod van onderscheid (direct en indirect) in Algemene wet gelijke behandeling, Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen Concrete behandeling van personen wordt genormeerd. Geen specifiek wettelijk verbod op schadelijk gebruik van stereotypen. Gevolg genormeerd, maar mogelijke oorzaak niet Geen voorbeelden in rechtspraak van rechtstreekse toepassing van het discriminatieverbod / verbod van onderscheid op reclame-uitingen 3

4 Het gereedschap: mensenrechtenverdragen? 7/.. Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen ( VN-Vrouwenverdrag ) Artikel 5(a) VN-Vrouwenverdrag: De Staten die partij zijn bij dit Verdrag, nemen alle passende maatregelen om ( ) het sociale en culturele gedragspatroon van de man en de vrouw te veranderen ten einde te komen tot de uitbanning van vooroordelen, van gewoonten en van alle andere gebruiken, die zijn gebaseerd op de gedachte van de minderwaardigheid of meerderwaardigheid van één van beide geslachten of op de stereotiepe rollen voor mannen en vrouwen. Probleem: staten worden genormeerd, reclamemakers niet. Geen directe werking art. 93 Gw Het gereedschap: mensenrechtenverdragen? 8/.. Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap Artikel 8(1)(b) Verdrag: Staten die Partij zijn verplicht passende maatregelen te nemen om stigmatisering (stereotyping in het de Engelse taalversie), vooroordelen en schadelijke praktijken ten opzichte van personen met een handicap te bestrijden, met inbegrip van die gebaseerd op grond van sekse en leeftijd. Ook hier probleem: staten worden genormeerd, reclamemakers niet. Geen directe werking art. 93 Gw 4

5 Het gereedschap: mensenrechtenverdragen? 9/.. Kamervragen over toepassing VN- Vrouwenverdrag Vraag: Kunt u aangeven op welke wijze u stereotypering van vrouwen in reclames ( ) wilt tegengaan? Kunt u aangeven welke mogelijkheden u hiervoor ziet? Antwoord: Vergt bewustwording. Niet iets wat zich van bovenaf laat dicteren Meerjarige aanpak van onderop en breed gedragen op het thema vrouw en media Wijst op door OCW gefinancierd onderzoek (uitgevoerd door WOMEN Inc.) naar bewustheid mediamakers Wijst op klachtprocedure bij RCC Het gereedschap: zelfregulering? 10/.. Nederlandse Reclame Code (NRC), art. 2 (goede smaak & fatsoen) + art. 4 NRC (nodeloos kwetsend). Reclame-uitingen dienen in overeenstemming te zijn met de wet, de waarheid, de goede smaak en het fatsoen, respectievelijk dat deze niet in strijd mogen zijn met het algemeen belang, de openbare orde of de goede zeden. Toelichting bij artikel 2 NRC: Houdt onder meer in ( ) dat reclame geen vorm van discriminatie op grond van geslacht, ras of etnische afstamming, nationaliteit, godsdienst of levensbeschouwing, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid mag bevatten of bevorderen. NB: Samenhangend: sociaal/seksueel succesbepaling RVA, bodyshamingbepaling in Reclamecode voor Cosmetische Producten 5

6 Het gereedschap: zelfregulering? 11/.. Nederlandse Reclame Code (NRC), Artikelen 2 en 3 NRC. Reclame-uitingen dienen in overeenstemming te zijn met de wet, de waarheid, de goede smaak en het fatsoen, respectievelijk dat deze niet in strijd mogen zijn met het algemeen belang, de openbare orde of de goede zeden. Toelichting bij artikel 2 NRC: Houdt onder meer in ( ) dat reclame geen vorm van discriminatie op grond van geslacht, ras of etnische afstamming, nationaliteit, godsdienst of levensbeschouwing, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid mag bevatten of bevorderen. 12/.. 6

7 13/.. Voorbeelden uit RCC-rechtspraak 7

8 15/.. Proefprocessenfonds Clara Wichmann e.a. / Suitsupply 16/.. RCC 13 oktober 2016, doss. 2016/00286 Klacht: negatief stereotype dat scheve man-vrouw verhoudingen normaliseert en verheerlijkt. Seksediscriminatie. Beroep op VN-Vrouwenverdrag. Strijdigheid met VN- Vrouwenverdrag niet meegewogen in eerdere beslissingen over dezelfde uitingen. 8

9 Proefprocessenfonds Clara Wichmann e.a. / Suitsupply 17/.. RCC: VN-Vrouwenverdrag niet zonder meer van toepassing in relatie klagers en adverteerder Normen VN-Vrouwenverdrag zijn in NL-samenleving levend, en spelen in zoverre rol bij beoordeling of sprake is van strijdigheid met goede smaak/fatsoen Uit overwegingen in eerdere zaken blijkt dat RCC seksisme, negatieve stereotypering van de vrouw en discriminatie heeft meegenomen in beoordeling Geen plaats voor (verdere) inhoudelijke beoordeling SIRE - Jongens 18/.. 9

10 SIRE - Jongens 19/.. RCC 14 augustus 2017 (VAF), doss. 2017/00528 Klacht: campagne maakt gebruik van gender stereotypering, die bijdraagt aan instandhouding van antieke denkbeelden. VAF: Veel ruimte bij aanprijzing nietcommercieel denkbeeld dat bijdraagt aan maatschappelijk debat. Denkbeeld gestaafd. Gender stereotyping geen bezwaar, want ophef past bij doel aanzwengelen maatschappelijke discussie. Afwijzing. Specsavers - Zeemeeuw 20/.. 10

11 Specsavers - Zeemeeuw 21/.. RCC 15 augustus 2016, doss. 2016/00507 Klacht: commercial is onnodig stigmatiserend, racistisch en kwetsend. Stereotypering van de zwarte man als dom, onhandig en slechtziend dvaf: huidskleur doet niet ter zake in TVC. Bedoeling is op een humoristisch bedoelde wijze brillen van adverteerder aan te prijzen, niet verkondigen boodschap over persoon met donkere huidskleur. Specsavers - Zeemeeuw 22/.. Bezwaar: Stigmatiserende beeldvorming, ook als die als grapje wordt gepresenteerd, is fnuikend en moet daarom worden vermeden. RCC: geen sprake van stigmatisering en/of racisme. Humor zit niet in het feit dat de hoofdpersoon dom is, maar dat hij slechte ogen heeft en daarom een meeuw niet van een bal kan onderscheiden. 11

Beeld vrouw niet van deze tijd + pornografische associaties (locatie, kleding, gedrag en yoghurt op de neus)

12 Almhof - Hoekje 23/.. Almhof - Hoekje 24/.. RCC 22 augustus 2017 (VAF), doss. 2017/00530 Klacht: reclame is seksistisch vanwege stereotypering. Beeld vrouw niet van deze tijd + pornografische associaties (locatie, kleding, gedrag en yoghurt op de neus) VAF: humoristisch bedoeld + vanwege duidelijk absurdistische karakter geen aanleiding om seksistisch of stereotyperend te achten. Verwijzing naar porno ligt verder niet voor de hand. 12

Misplaatste negatieve verwijzing naar uiterlijk kenmerk.

13 ASN Bank - Gewoontedier 25/.. ASN Bank - Gewoontedier 26/.. RCC 28 juni 2018 (dvaf), doss. 2018/00467 Klacht: iedereen die das draagt wordt in het verdomhoekje geplaatst. Misplaatste negatieve verwijzing naar uiterlijk kenmerk. dvaf: geen stereotypering van mannen die een stropdas dragen, maar verwijzing naar concurrenten van ASN. Geen sprake van schetsen negatief beeld das-dragende mannen. 13

14 27/.. Conclusies Conclusies 28/.. Juridische gereedschapskist: Alleen zelfregulering Geen specifieke bepaling tegen schadelijke stereotypering, wel breed toepassingsgebied art. 2 en 3 NRC Rechtspraak RCC: niet snel aangenomen, humor en absurdisme belangrijke factoren Nog geen toegewezen klacht op basis van ongeoorloofde stereotypering 14

15 29/.. Uitsmijter Ikea - Opgeladen Opstaan 30/.. 15

Ikea - Opgeladen Opstaan 31/.. RCC 19 april 2018 (dvaf), doss.

in bed liggen en een gezin vormen met een kind.

gezinssituatie wordt uitgebeeld dvaf: Het uitbeelden van personen op een wijze

worden geacht. Discriminatie wegens seksuele voorkeur is niet toegestaan.

16 Ikea - Opgeladen Opstaan 31/.. RCC 19 april 2018 (dvaf), doss. 2018/00300 Klacht: De televisiecommercial begint en eindigt met twee vrouwen die in bed liggen en een gezin vormen met een kind. Klaagster acht het strijdig met de goede zeden dat deze situatie als een gewone gezinssituatie wordt uitgebeeld dvaf: Het uitbeelden van personen op een wijze die hun (homo- )seksuele voorkeur toont, dient maatschappelijk aanvaardbaar te worden geacht. Discriminatie wegens seksuele voorkeur is niet toegestaan. Hoogenraad & Haak, advertising + IP advocaten info@hoogenhaak.nl t +31 (0) f +31 (0) PO Box KB Amsterdam 16

Vergelijkbare documenten

Procedures RCC/CvB. Daniël Haije Voorjaarsbijeenkomst VvRr Utrecht, 8 april 2013

Procedures RCC/CvB. Daniël Haije Voorjaarsbijeenkomst VvRr Utrecht, 8 april 2013 Procedures RCC/CvB Daniël Haije Plan van behandeling I. Aard van de procedure bij RCC en CVB. II. De levensloop van een klacht. III. Verslag studiecommissie. I. Aard van de procedure Aard van de procedure