De Romantiek. De Duitse GÖTTERDÄMMERUNG

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De Romantiek. De Duitse GÖTTERDÄMMERUNG"

Sandra van der Linden
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De Romantiek De Duitse GÖTTERDÄMMERUNG

2 30 januari 1933: Hindenburg draagt het kanselierschap over aan Hitler

4 Er bestond je kunt het niet anders noemen een zeer wijdverbreid gevoel van verlost en bevrijd worden van de democratie Sebastian Haffner, Van Bismarck tot Hitler (1978)

5 Het Vaderland, 31 jan De Tijd, 31 jan. 1933

8 Maart 1933: Terreur, feesten en declamaties, verraad, collectieve shock Dit des te meer en heilige gelofte? ( )

15 wereldvreemdheid van de Duitse (politieke) cultuur: Duitsland bestond niet als politieke natie; politieke versnippering wereldvreemdheid Wereldvreemdheid + wereldvroomheid cultuur kreeg een haast religieuze lading; vorming werd surrogaatreligie

16 Politiek? Alleen interessant wanneer zij de gestalte aannam van iets dat boven de politiek verheven was: Rijk, Volk, Natie Men verwachtte kortom van de politiek antwoord op de ultieme vragen

17 men moet zich engageren Heidegger tegen Karl Jaspers, maart 1933

19 Open brief van Romain Rolland aan Gerhart Hauptmann, waarin de schending van de Belgische neutraliteit door de Duitse troepen werd gehekeld 'Zijn jullie afstammelingen van Goethe, of van Attila?'

20 Andere reacties: De Verklaring van 16 oktober 1914, ondertekend door 3016 professoren, die daarin hun verontwaardiging uitspraken dat de vijanden van Duitsland zogenaamd om onze bestwil een tegenstelling willen creëren tussen de geest van de Duitse wetenschap en wat zij het Pruisische militarisme noemen Erich Marcks: In waarheid zijn het juist de diepste krachten van onze cultuur, van onze geest en onze geschiedenis die deze oorlog dragen en bezielen

21 Vredestijd, met zijn cancanachtige mentaliteit. Het uitbreken van de oorlog komt als een verlossing, en maakt een einde aan de afgrijselijke wereld die niet meer bestaat of niet meer zal bestaan als het grote onweer voorbij is getrokken Thomas Mann besluit tot een intellectuele dienstplicht : Betrachtungen eines Unpolitischen Geïnspireerd door de Romantiek, dat altijd als een uitermate betoverend gebeuren in de Europese geestesen kunstgeschiedenis gevierd zal worden Civilisatie versus Cultuur Het appolinische vs. het dionysische

22 Het Westen is apollinisch-socratisch, optimistisch. De Duitse cultuur daarentegen heeft meer elementaire dionysische kracht in zich In de woorden van Mann: Duitsland is meer muziek dan democratie tragiek, roes, lustbeleving bij ontbinding en dood, Eros, Tristan, Dionysus Schopenhauer, Nietzsche, Wagner Het dionysische vereenzelvigt Mann met het romantische, en het romantische is het tegendeel van het de politiek. Zij is droom, muziek, jezelf laten gaan, aangetrokken worden door het geluid van de posthoorn, verlangen naar verre landen, heimwee (Eichendorff)

De deugniet of nietsnut als grote tegenhanger van het (Duitse) plichtsbesef en het moderne nuttigheidsdenken (voor Mann: Verlichtingsdenken, politiek) HET

23 De deugniet of nietsnut als grote tegenhanger van het (Duitse) plichtsbesef en het moderne nuttigheidsdenken (voor Mann: Verlichtingsdenken, politiek) HET POËTISCHE De poëzie moet worden beschermd tegen de politiek: zij mag zelf geen politiek worden, en de politiek moet er geen greep op willen hebben Thomas vs. Heinrich Mann

25 Nooit eerder, zolang de zon aan het firmament staat en de planeten om haar heen draaien, had de mens zichzelf op zijn kop, dat wil zeggen op zijn denkbeelden gezet en de werkelijkheid volgens die denkbeelden opgebouwd

Aanvankelijk groot enthousiasme onder de jongromantici voor de Franse Revolutie: Hölderlin, Hegel, Schelling (die het land van papen en schrijvers wil ontvluchten en verlangt

26 Aanvankelijk groot enthousiasme onder de jongromantici voor de Franse Revolutie: Hölderlin, Hegel, Schelling (die het land van papen en schrijvers wil ontvluchten en verlangt naar de vrijere luchten in Parijs), Tieck, Wackenroder, Schleiermacher, Novalis e.a. De Franse Revolutie vertegenwoordigt de geboorte van de Vrije Mens; politiek wordt publiek

De tirannie van de rede, misschien wel de ergste van alle, staat de wereld nog te wachten ( ) Hoe edeler en voortreffelijker de zaak, hoe duivelser het misbruik dat

28 De tirannie van de rede, misschien wel de ergste van alle, staat de wereld nog te wachten ( ) Hoe edeler en voortreffelijker de zaak, hoe duivelser het misbruik dat ervan wordt gemaakt. Brand en overstromingen, de nadelige gevolgen van vuur en water, zijn niets vergeleken met het onheil dat de rede zal aanrichten Georg Forster, 1793

29 - Afkeer van de politieke agitatie die de Franse Revolutie oproept - De revolutie markeert voor Goethe het rampzalige begin van het massatijdperk - Revolutie als een sociale en politieke vulkaanuitbarsting - Politiek: belangen van het geheel van de maatschappij is voor de meeste mensen te groot en maakt de massa een speelbal van agitators en doet een gunstig klimaat ontstaan voor een eruptie van de lagere instincten

De mens is voor een beperkte situatie geboren; van eenvoudige, nabije, duidelijk omschreven doeleinden kan hij het nut inzien en hij went eraan gebruik te maken van de middelen die hij direct bij de

30 De mens is voor een beperkte situatie geboren; van eenvoudige, nabije, duidelijk omschreven doeleinden kan hij het nut inzien en hij went eraan gebruik te maken van de middelen die hij direct bij de hand heeft; zodra hij daarentegen in de wijde wereld komt, weet hij niet meer wat hij wil, noch wat hij moet, en het is om het even of hij verstrooid wordt door alles wat er op hem afkomt of dat hij door de grootsheid en waardigheid ervan buiten zichzelf raakt. Het wordt altijd zijn ongeluk als hij ertoe wordt gebracht naar iets te streven waar hij zich niet door de regelmaat van een eigen activiteit mee kan verbinden Wilhelm Meisters Lehrjahre

31 Friedrich Schiller: De Franse Revolutie was een vrijgevig moment dat een niet ontvankelijk geslacht had aangetroffen; niet ontvankelijk, want innerlijk onvrij Verlichting en wetenschap hebben zich slechts als theoretische cultuur bewezen, een uiterlijke aangelegenheid voor innerlijke barbaren. De publieke rede is nog niet tot de kern van de persoon doorgedrongen In plaats van omhoog te snellen naar het organische leven, valt de losgeslagen gemeenschap terug in het rijk van het elementaire

32 Schoonheid is de weg die je moet bewandelen om bij vrijheid uit te komen De ziekte van de cultuur (fragmentatie) moet worden genezen door een esthetische opvoeding: Om het eindelijk ronduit te zeggen, de mens speelt alleen wanneer hij in de volle betekenis van het woord mens is, en hij is alleen helemaal mens wanneer hij speelt Spel: verstand, gevoel, verbeeldingskracht, herinnering, verwachting, enzovoorts enzoverder

Het nut is het grote idool van onze tijd, waarvoor alle krachten slavenarbeid moeten verrichten en waaraan alle talenten hulde moeten bewijzen.

33 Het nut is het grote idool van onze tijd, waarvoor alle krachten slavenarbeid moeten verrichten en waaraan alle talenten hulde moeten bewijzen. In deze grove weegschaal legt de geestelijke verdienste van de kunst geen gewicht, en beroofd van alle opmontering verdwijnt ze van de lawaaierige markt van de eeuw

Vergelijkbare documenten

GESCHIEDENIS VAN KUNST EN MEDIA DE MENS OP HOL. HvA - IAM - hoorcollege - geschiedenis van kunst en media: de mens op hol

GESCHIEDENIS VAN KUNST EN MEDIA DE MENS OP HOL 1 Wolfgang Goethe - Die Leiden des Jungen Werther (1774) 2 de negentiende eeuw: utopie of dystopie? de kinderen van de verlichting dááág adel, hallo burgerij!