Samenvatting Levensbeschouwing H4 en H5. 2 Leven en wereld: drie soorten brillen

Transcriptie

1 Samenvatting Levensbeschouwing H4 en H5 Samenvatting door Eva 1680 woorden 2 jaar geleden 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Hoofdstuk 4: Denken over de mens 1 inleiding - Wijsgerige Antropologie Mens en dier Lichaam en geest Vrijheid en determinatie Man en vrouw 2 Leven en wereld: drie soorten brillen - Drie benaderingen van de mens: Hoe je kijkt naar het bestaan van leven en wereld. Dit is je mensbeeld, deze kan je kijken vanuit 3 brillen, namelijk: 1. de religieuze bril (christelijke bril voornamelijk): Je kijkt dan naar de wereld vanuit een religieus perspectief. Geloof je in scheppingsverhaal. 2. Atheïstische bril: Als je deze bril opzet, ga je ervan uit dat er geen God of goden bestaan. Dit standpunt heeft gevolgen voor de manier waarop je kijkt naar het bestaan, het ontstaan en naar de ontwikkeling van leven en wereld. Men zal vragen als waarom niet beantwoorden met een beroep op God. Gaat uit van wetenschap. 3. de bril van de kunstenaar: De bril van de kunstenaar wordt wel de esthetische benadering genoemd. Vanuit de esthetische benadering wordt duidelijk dat kunstenaars met hun kunst (van beeldende kunst tot muziek) proberen de zin en de betekenis van het bestaan uit te drukken. Natuurlijk is de bril van de kunstenaar niet gelijk aan de religieuze bril, maar kunst kan wel als poging worden gezien om zin en betekenis te geven aan het bestaan. 1. Wat bedoelt Sartre met de kreet: 'Existentie gaat vooraf aan essentie. Pagina 1 van 6

2 Existentie gaat vooraf aan essentie betekent dat de mens niets iets vast is (een essentie), maar een mens maakt zichzelf continu (is existentie). 2. Wat is volgens Sartre het verschil tussen een ding en een mens? Het verschil tussen een mens en een ding is dat een mens vrij is om te kiezen en een ding heeft geen andere keuze dan een ding te zijn. 3. Welk probleem is er volgens Sartre verbonden met de houding: "Ik ben nu eenmaal zo-en-zo en ik kan niet anders zijn dan wat ik ben."? Het probleem bij de houding ik ben nu eenmaal zo en zo is dat je dan van jezelf een ding maakt en daarmee je vrijheid ontkent. 4. Wat houdt vrijheid in in het existentialisme? Vrijheid in het existentialisme betekent kiezen (doen wat je wilt) en verantwoordelijk zijn voor je doen. 5. Waarom was er sprake van een grote dip na de Tweede Wereldoorlog? Er was sprake van een dip na de 2 e WO, omdat het menselijke bestaan opnieuw moest worden opgebouwd en het existentialisme gaf vooral jongeren iets om in te geloven. 6. Waarom was het voor Sartre vanzelfsprekend dat God niet kon bestaan? Volgens Sartre kon God niet bestaan, omdat God de vrijheid van de mens ontkent. God bepaalt namelijk het doel van de mens en volgens Sartre kan de mens dat alleen zelf doen. 7. Leg uit: 'L'Enfer, c'est les autres' aan de hand van de opvatting van vrijheid. De hel dat zijn de andere betekent dat de vrijheid van de mens door de ander wordt afgenomen. De ander maakt zo een hel. De hel moet je figuurlijk verstaan. 8. Leg uit: "Wie kiest, kiest voor alle mensen". Wie kiest kiest voor alle mensen betekent dat als je kiest die keuze altijd gevolgen heeft voor andere. Je keuze betekent ook dat je het belangrijk vindt. 9. Waarom zocht het existentialisme aansluiting bij het marxisme? Het existentialisme zocht aansluiting bij het marxisme, omdat Sartre dacht dat het marxisme een vrijheid bood voor alle mensen. Vanuit de totale gelijkheid was iedereen vrij. 3 de mens: ziel, geest en lichaam De mens heeft een lichaam, een ziel en een geest. De ziel van de mens Voor wie gelooft dat de mens een ziel heeft, is de ziel het hoogst in de mens. De ziel brengt de mens het dichtst bij God. De ziel verbindt de mens met zijn oorsprong. Wanneer je gelooft dat de mens onsterfelijk is, heb je het over de ziel die onsterfelijk is. Deze opvattingen passen binnen een religieus mensbeeld. Dualisme = aan de ene kant de ziel en aan de andere kant het lichaam en de geest. Pagina 2 van 6

3 Als je tussen de ziel en het lichaam het verschil steeds maar groter maakt, wordt het moeilijker om te begrijpen hoe het lichaam en de ziel iets met elkaar te maken hebben. Of hoe ze elkaar beïnvloeden. Je ziet dan bv niet meer dat mensen lichamelijk ziek (hoge bloeddruk) kunnen worden door geestelijke spanning (stress). De ziel komt volgens Plato- in de mens doordat het in het lichaam is gevallen. De ziel kan zich omlaag laten leiden door het verlangen naar het lichamelijke genot en omhoog laten leiden door het verlangen naar de hogere wereld van de ideeën. De mens komt tot wijsheid door het hogere verlangen naar het ware, goede en het schone. De geest van de mens De geest is veel sterker verbonden met zijn lichaam, zelfs moeilijk te onderscheiden. De geest is zijn zelfbewustzijn. Alle producten zoals wetenschap, ons recht, ons moraal, onze kunst, onze taal vormen onze geest. Het geestelijk welzijn van de mens is volgens veel mensen, het belangrijkste. Het lichaam van de mens Lichaam, geest en ziel vormen de mens. Dit kan je als enige echt zien. Wat voor de mens geldt, geldt in laatste instantie voor al het leven. Ook dat kan herleid worden tot zijn materiële oorsprong. Zo wordt de mens teruggebracht tot zijn lichaam, zijn materie. Onderscheid tussen geest en lichaam Deze opvatting over de mens wordt dualisme genoemd. Het lichaam is het fysieke deel en de geest is het mentale deel. Mijn ware ik huist in de geest volgens Plato. Mijn geest is als het ware de essentie (of de kern) van wie ik ben. De geest (of ziel) zit als het ware gevangen in het lichaam. Plato beschrijft de waarheid als verlangen naar wijsheid. Kennis van de waarheid is direct verbonden met het verlangen naar het goede en het schone. Plato noemt het verlangen naar de hogere werkelijkheid van wijsheid eros. Eros is de liefde en liefde is bij Plato verlangen hebben naar wijsheid (het ware, goede en schone). De mens is homo eroticon en heeft een geestelijk verlangen en een lichamelijk verlangen. De uiting van het verlangen is dus geestelijk en lichamelijk (dualisme), waarbij Plato een duidelijke hogere waardering heeft voor het geestelijk verlangen. 5 Existentialisme vs structuralisme Voor het eerst ontwikkeld door Ferdinand de Saussure ( ). Als een manier om de betekenis van woorden in een taal te bepalen, werd het structuralisme als methode toegepast. Pagina 3 van 6

4 Filosofische benadering van de werkelijkheid waarin de individuele verschijnselen worden opgevat als elementen uit een systeem. Om een bepaald verschijnsel te begrijpen moet men dus in de eerste plaats nagaan welke plaats het inneemt in het systeem als geheel en wat zijn relatie is met andere elementen uit het systeem. Het existentialisme is een 20e-eeuwse filosofische en literaire stroming die individuele vrijheid, verantwoordelijkheid en subjectiviteit vooropstelt. Het existentialisme beschouwt iedere persoon als een uniek wezen, verantwoordelijk voor eigen daden en eigen lot. Essentie = waar iets voor bedoeld is, een voorbedacht doel. Bv pen om te schrijven Macht =Disciplineren en normaliseren. - Disciplineren is het onderwerpen aan normen en waarden die bij een machtsysteem horen en normaliseren is het uiteindelijk vrijwillig accepteren of eigen maken van die macht. Hoofdstuk 5 Over waarden en normen Ethiek is de reflectie op: Voorbeelden van ethische vragen: Abortus? Botox? Kinder arbeid? 2 onderverdeling binnen de ethiek 3 Twee richtingen binnen de ethiek Doel ethiek = stelt dat elke handeling goed is als je daarmee een goed doel bereikt. Beginsel ethiek (plicht-ethiek) = handel zo, dat je de mensheid, zowel jezelf als ieder ander, steeds ook altijd tegelijkertijd als doel beschouwt, nooit alleen als een middel. De ethiek die zich richt op het categorisch imperatief. Een handeling is moreel goed als je handelt volgens die regel, waarvan jij zou willen dat het een algemene wet wordt. Bv geld lenen ~ Immanuel Kant. Pagina 4 van 6

5 Abstract of concreet geluk (Aristoteles tegenover Kierkegaard) 1. Waarom beschouwt Aristoteles geluk als een activiteit en niet als een toestand? Leg uit. Geluk is geen toestand (die je niet zelf kunt beïnvloeden. Geluk is een activiteit dus een handeling (die je wel zelf kunt bepalen). Ethiek is bij Aristoteles een kwestie van goed functioneren. Of te wel doen waarvoor je bedoeld bent. Als de mens het goede doet en daarmee zijn essentie realiseert dan zal de mens gelukkig worden. Ethiek is een kwestie van handelen (doen) om geluk te realiseren. 2. Geef door middel van een model de tegenstellingen aan tussen Aristoteles en Kierkegaard. Het schema moet zo weinig mogelijk tekst bevatten. 3. Heeft de mens volgens Aristoteles een doel? Licht toe. Volgens Aristoteles heeft alles een doel (telos) dus ook de mens. Het doel van de mens (of de bedoeling van de mens) is uiteindelijk om gelukkig te zijn. Geluk is bij Aristoteles om gelukt te zijn en dat is uiteindelijk het doel van de mens. 4. Hoe bepaalt Aristoteles het doel van iets. Leg uit. Het doel is te bepalen door te kijken naar de bedoeling of de functie van iets. Zo is bijvoorbeeld de bedoeling ( of functie) van een pen om te schrijven. De functie van het oog om te kijken. Alles heeft een bedoeling door te kijken naar de meest essentiële eigenschap van iets. 5. Wat houdt een deugd in bij Aristoteles. Geef een voorbeeld. De deugd is het midden tussen twee uitersten. De deugd is een (karakter)eigenschap van de mens. Bijvoorbeeld: Matigheid is de deugd die het midden is tussen bijvoorbeeld alleen studeren voor school of helemaal niets doen aan studie voor school. Voorbeeld 2: Dapperheid is het midden tussen overmoedigheid (te veel dapperheid) en laf zijn (te weinig dapperheid). Pagina 5 van 6

6 6. Welke kritiek heeft Kierkegaard op Aristoteles? De kritiek van Kierkegaard richt zich op het abstracte en algemene van de ethiek van Aristoteles. Volgens Kierkegaard is het goede alleen te bepalen door individuele mensen die in hun bestaan (existentie) hun passies moeten laten gelden. Iedere mens bepaalt individueel in een concrete (historsiche, sociale en culturele) situatie wat het goede is. Utilitarisme van Bentham en Mill - Een handeling is moreel goed door de gevolgen te inventariseren op basis van zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen. - 4 Ethiek en mensbeeld Heteronomie= de morele wet wordt bepaald door iets of iemand buiten de mens. Autonomie = de morele wet wordt bepaald door de mens zelf. 5 Waarden: voorbij doel en plicht Na de Verlichting: de mens bepaalt zelf zijn rechten en gaat op zoek naar universele rechten. 7 Verantwoordelijkheid Ethiek is gefundeerd op het bestaan van de vrije wil. Lees boek Pagina 6 van 6