Multiregionale economische effecten van de mainport Schiphol
|
|
- Lotte Bakker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Multiregionale economische effecten van de mainport Schiphol Gerlof Rienstra, directeur Rienstra Beleidsonderzoek en Beleidsadvies tel ) Olaf Koops, directeur Netherlands Economic Observatory tel ) Walter Manshanden, directeur Netherlands Economic Observatory tel ) Inleiding Momenteel is er veel te doen over de positie van luchtvaartbedrijf KLM in de combinatie met Air France. Een aangekondigde reorganisatie, zowel aan Nederlandse als aan Franse zijde, houdt de publieke opinie bezig. Werkgevers en vakbonden onderhandelen, vooralsnog nationaal, langdurig en vooral in Frankrijk heftig, over de toekomst van de twee luchtvaartbedrijven. Naast de financiële en personele problematiek is er ook sprake van inkrimping van bestemmingen. Daarmee komt in Nederland ook de positie van de Luchthaven Schiphol in beeld, omdat deze voor een belangrijk deel afhankelijk is van transferpassagiers op intercontinentale vluchten en vooralsnog gebaat is bij een zo sterk mogelijke KLM als home carrier in een internationale alliantie. Tegenwoordig kan iedereen vliegen; het is een open, zeer competitieve markt geworden. De kwaliteit van de combinatie KLM-Schiphol in de internationale luchtvaartmarkt is het uitgebreide netwerk van bestemmingen en het samenbrengen van deze passagiersstromen op Schiphol voor transfer. Op de luchtvaartmarkt is dat een waarde, juist voor Nederland en de Metropoolregio Amsterdam, omdat Schiphol en KLM een thuismarkt hebben waar je niet van kunt leven. In de huidige, nu publieke, discussie is de kernvraag wat het ons waard is. Wat is namelijk de economische betekenis van de luchtvaartactiviteiten voor de Nederlandse, maar ook voor de regionale economie? Temidden van deze discussie hebben Decisio en SEO 1 recent onderzoeksrapporten geproduceerd over het economische belang van respectievelijk de mainport Schiphol en de hubfunctie voor Schiphol. In het Decisio-rapport gaat het vooral om de regio Amsterdam maar er is ons inziens ook een belang voor andere regio s in Nederland die positieve effecten ondervinden van de mainport Schiphol. Daarvoor zijn namelijk instrumenten aanwezig. In dit artikel wordt een berekeningswijze geïntroduceerd voor de bepaling van economische effecten van het luchtvaartcluster op Schiphol, d.w.z. luchthaven, luchtvaart en luchtvaartgerelateerde bedrijven, aan de hand van een zogenoemde multiregionale input-output analyse (MRIO) 2. Enige mogelijkheden van deze techniek worden hieronder toegelicht en de uitkomsten ervan worden vergeleken met de resultaten van de analyses door Decisio. We kunnen hier niet uitputtend zijn, maar wel laten zien dat er betere regionale en sectorale inzichten ontstaan. 1 Decisio (1 september 2015), Economisch belang van de mainport Schiphol. Analyse van directe en indirecte relaties; SEO (september 2015), Economisch belang van de hubfunctie van Schiphol. In 2006 hebben SEO, Buck Consultants International en TNO (met o.m. auteurs Olaf Koops en Walter Manshanden) een vergelijkbare studie uitgevoerd, Economische effecten van Schiphol, alsmede Kuipers, B., et al (2007), Maatschappelijk economische analyse Mainport Schiphol, TNO/SEO/The Visioning Group, Delft. 2 Ontwikkeld in een samenwerkingsverband tussen Netherlands Economic Observatory, VU, Ecorys en Rienstra Beleidsonderzoek en Beleidsadvies 1
2 (Multi)regionale input-output analyse De basis is de regionale input-output analyse. Deze analysetechniek is niet nieuw, maar uitgevonden door een Russische immigrant in de Verenigde Staten, Wassily W. Leontief, die eerst een internationaal model met handelsstromen ontwikkelde met o.a. de naar hem genoemde paradox, maar later ook een interregionaal input-outputmodel voor zijn land bouwde. Daarin maakte hij onder andere zichtbaar wat de (inter)regionale gevolgen waren van de grote investeringen van de Amerikaanse overheid in het militair-industrieel complex voor de afzonderlijke Amerikaanse staten in de jaren veertig van de vorige eeuw 3. Voor dit model is hij in 1973 beloond met de Nobelprijs. Wassily W. Leontief Input-output analyse is daarmee een van de oudste en bekendste instrumenten in de economie om economische structuren en effecten te beschrijven of te verklaren, zowel nationaal als regionaal, effectief en relatief eenvoudig. Wat maakt regionale input-output analyse nu zo effectief? Het is een beschrijving van leveringen tussen bedrijven onderling, aan consumenten, de overheid en het buitenland (export) en geeft de import van diezelfde bedrijfstakken. In de analyse geeft het eerst nationale effecten, daarna vindt een regionale herverdeling plaats en ten slotte, het berekent klinkklare euro s en eventueel daarna ook banen. Het interessante aspect is dat het vertelt wie het met wie doet door die intermediaire leveringen (leveringen van goederen en diensten tussen sectoren), en vooral waar in Nederland, naast export en import. M.a.w. het gaat over relaties en transacties. Daarmee geeft het inzicht in de regionale verdeling van productie en consumptie, in ketens. Toepassingsmogelijkheden MRIO Regionale input-output tabellen zoals MRIO kennen vele toepassingsmogelijkheden. Zo geven zij een zeer gedetailleerd beeld van de productieprocessen in een regio, de vraag en het aanbod van goederen en diensten in een regio en de relaties van sectoren in een regio met zowel andere sectoren in de regio als met sectoren in de rest van Nederland. Naast meer beschrijvende mogelijkheden worden de tabellen ook voor analytische doeleinden gebruikt 4. De toepassingsmogelijkheden kunnen in drie typen worden samengevat. Als eerste het berekenen van economische effecten van investeringen, bijvoorbeeld in infrastructuur, gebiedsontwikkeling, milieu en energie. Een belangrijke tweede toepassing vinden we in regionale toekomstverkenningen en scenario-studies, d.w.z. het vooraf kunnen inschatten van de consequenties van beleidsmaatregelen die in de toekomst kunnen worden genomen. Daarvoor leveren de toekomstscenario s van o.a. het CPB het nationale raamwerk. Een derde toepassing heeft 3 Richardson, H.W. (1978) Regional and Urban Economics, blz , Penguin Education 4 Rijksuniversiteit Groningen en CBS (1999), Regionale samenhang in Nederland, blz. 3 2
3 betrekking op regionaal-economisch structuuronderzoek, waarbij het mogelijk is regionale aandrijvers en volgers in een regionale economie te bepalen 5. Of de relaties met overige gebieden, zowel binnen Nederland (regionaal) als met het buitenland (export/import) in beeld te brengen. Een voorbeeld van een dergelijk multiregionaal relatiepatroon is in figuur 1 afgebeeld voor de regio Amsterdam. De dikte van de pijlen geeft een indruk van de intensiteit van de (intermediaire) relaties tussen deze regio en de andere regio s in Nederland. De relaties met de regio Rotterdam en Utrecht zijn daarin het meest dominant. Figuur 1: Multiregionale intermediaire relaties van de Regio Amsterdam Bron: Netherlands Economic Observatory en Rienstra/QGIS Decisio heeft in haar analyse gebruik gemaakt van een biregionale input-outputanalyse, waarbij Nederland is verdeeld in twee regio s, namelijk Amsterdam en Overig Nederland. Onze MRIOaanpak heeft verschillende voordelen t.o.v. deze analyse, waarbij het feit dat zij multiregionaal is het belangrijkste is. Als je dus wilt weten wat een activiteit zoals de luchthaven Schiphol in een regio economisch betekent, dan kun je dat bepalen voor geheel Nederland, voor de regio zelf, maar ook voor alle andere regio's waarmee in dit geval het luchtvaartcluster economische relaties onderhouden, zoals de regio Leiden, Utrecht, Den Haag en Rotterdam, of de gehele Randstad. Een tweede voordeel is dat niet alleen zogenoemde 1e orde-(bestedings)effecten in beeld worden gebracht maar ook de zogenoemde voorwaartse (aan wie en waar leveren Schiphol en KLM) en achterwaartse (van wie en waar kopen zij in, ofwel leveranties) kwantitatief in beeld kunnen worden gebracht. Dit is de belangrijkste toepassing van de MRIO. De kernvraag is namelijk wat, van wie en waar Schiphol en KLM inkopen (achterwaarts) en aan wie zij hun diensten leveren (voorwaartse effecten). Het belang van Schiphol en KLM zit in die voorwaartse effecten. Achterwaarts nemen Schiphol en KLM hoofdzakelijk onderhoudsdiensten voor vliegtuigen, voedsel en drank, alsmede brandstof af. Daarnaast zijn er tal van diensten nodig voor de afhandeling van de vluchten en de passagiers, zoals bagageafhandeling. Het echte economische effect zit in het voorwaartse effect: 5 Bijvoorbeeld in Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (2014), blz.68-73; Manshanden, W. & B. Kuipers (2015), Samenhang Stad en Haven Rotterdam; koersen op de toekomst. TNO/Erasmus Universiteit Rotterdam, Delft. 3
4 wie maakt gebruik van Schiphol en KLM? Dat zijn zakelijke reizigers in het internationale bedrijfsleven (Zuidas), de VN-functies in Den Haag, Nederlandse consumenten op vakantie, maar ook buitenlandse kunstliefhebbers op doorreis die de transfer benutten voor het Rijksmuseum of Mauritshuis. Het is daarom van belang inzicht te hebben in het aandrijfvermogen van het luchtvaartcluster en de doorwerking daarvan in de regionale economie maar ook in de samenhang met sectoren en regio s in andere delen van Nederland. Daarbij tekenen we aan dat de KLM niet de gehele luchtvaartsector van Schiphol is. Schiphol levert diensten aan luchtvaartbedrijven waarvan de KLM de belangrijkste, maar niet de enige. Onderscheid met aanpak Decisio Echter, het belangrijkste onderscheid met de input-output analyse van Decisio is dat zij in hun studie gebruik heeft gemaakt van locatiequotiënten in de werkgelegenheid om de regionale en sectorale toedeling van input en output te benaderen. Locatiequotiënten zijn daar niet voor bedoeld. Een locatiequotiënt is een praktisch middel om regionale en lokale over- of ondervertegenwoordiging van economische sectoren t.o.v. een nationaal gemiddelde te bepalen, het beschrijft en daarmee houdt het op; het verklaart niets. Het zegt niets over de intensiteit en omvang van de economische relaties tussen die sectoren en regio s. In MRIO zijn deze relaties wel geraamd aan de hand van feitelijke stromen tussen regio s, namelijk een groot aantal soorten goederen, en personen, waaronder interregionaal (zakelijk) personenverkeer. Resultaten MRIO voor economisch belang mainport Schiphol Welke resultaten over het economisch belang van de mainport Schiphol levert nu onze multiregionale analyse op? We beginnen nationaal. De sector luchtvaart (vervoer door de lucht) produceert nationaal in totaal voor een waarde van 10 mld. euro. Dat is praktisch Schiphol/KLM, afgezien van enige regionale luchthavens. Van deze waarde is 2.5 mld. euro toegevoegde waarde, 3.5 mld. euro import uit het buitenland en 4 mld. euro de waarde van intermediaire leveringen binnen Nederland. Deze sector koopt volgens de nationale input-outputtabel van het CBS vooral in bij de aardolie-industrie (1.3 mld. euro), de opslag en dienstverlening van vervoer (800 mln. euro) en de reparatie van machines (600 mln. euro). In de input-output tabel is ook zichtbaar aan wie de sector diensten levert. De diensten worden met name geëxporteerd naar het buitenland, in totaal voor 6.6 mld. euro. Onder de export vallen zowel de dienst aan de buitenlandse (transfer-)passagiers als het gebruik van Schiphol door buitenlandse luchtvaartmaatschappijen. Daarnaast maken Nederlandse consumenten en bedrijven gebruik van de sector luchtvaart, in totaal voor respectievelijk 1.2 mld. euro en 2.2 mld. euro. De sector levert het merendeel van haar diensten aan de sectoren reparatie en installatie van machines (800 mln. euro) en reisbureaus en reisorganisaties (650 mln. euro). De overige 750 mln. euro wordt verspreid over de economie geleverd aan allerlei sectoren uit de handel en dienstverlening. In de multiregionale input-outputtabel zijn deze stromen geregionaliseerd en zo is waar te nemen welke regionale clusters voor- en achterwaarts afhankelijk zijn van het luchtvaartcluster rond Schiphol in de Metropoolregio Amsterdam. Toeleveranciers aan het luchtvaartcluster zijn voor 58 procent afkomstig uit de Metropoolregio Amsterdam, afnemers voor 46 procent (op basis van de sectoren transport en groothandel uit de MRIO van het jaar 2008). Zo blijkt dat de belangrijkste toeleverancier van het luchtvaartcluster in Amsterdam de aardolie-industrie is uit het havenindustrieel complex van Rotterdam. Deze belangrijke economische relatie tussen de twee mainports van ons land is in de Decisio-studie geheel buiten beschouwing gebleven. Ook de 4
5 transportsector uit Rotterdam is een belangrijke toeleverancier voor Schiphol. Daarnaast worden de diensten hoofdzakelijk ingekocht in het zakelijke dienstencluster van de Metropoolregio Amsterdam zelf (verhuur en overige zakelijke diensten, specialistische zakelijke diensten, financiële diensten en ICT). Maar ook de regio Utrecht is belangrijk voor ICT diensten en verhuur en overige zakelijke diensten. Een nadere verbijzondering van de multiregionale input-outputtabel zou het luchtvaartcluster nog gedetailleerder zichtbaar maken binnen de sectoren groothandel en transport in de Metropoolregio Amsterdam. Conclusies We sluiten af met een aantal conclusies. Met de MRIO introduceren we een aantrekkelijke methode om de economische effecten van investeringen, economische structuur en toekomstscenario s door te rekenen. De belangrijkste voordelen betreffen vooral het multiregionaal karakter en de feitelijke onderbouwing van de intermediaire relaties tussen regio s en sectoren in plaats van het gebruik van locatiequotiënten als regionaliseringsmethode zoals door Decisio toegepast. Er ontstaat daardoor een beter inzicht in de voorwaartse en achterwaartse effecten van productie en investeringen, zowel sectoraal als regionaal. Dit maakt het mogelijk nauwkeuriger en met de juiste methode te onderzoeken wie en waar in Nederland voordeel ondervindt van Schiphol; consumenten in het verzorgingsgebied van Schiphol, zakelijke gebruikers naar bedrijfstak in de nabijheid van de Zuidas, Utrecht, Leiden, Den Haag en Rotterdam. Dergelijke relaties geven naar onze mening meer inzicht in het belang van de mainports voor de Nederlandse economie maar bieden ook inzicht in potentiële kwetsbaarheden door onderlinge verwevenheden, zoals tussen de mainports Schiphol en Rotterdam. De waarde van Schiphol en KLM voor Nederland en voor de regionale economie wordt zo beter duidelijk. 5
De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden
De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden Ontwikkeling aantal passagiers, 2008-16 Landen EU > 50 miljoen pax in 2016 Aantal
Nadere informatieSamenvatting ... 7 Samenvatting
Samenvatting... In rapporten en beleidsnotities wordt veelvuldig genoemd dat de aanwezigheid van een grote luchthaven én een grote zeehaven in één land of regio, voor de economie een bijzondere meerwaarde
Nadere informatieDe vraag naar luchtvaart in de Brainportregio en het Catchment Area van Eindhoven Airport. Walter Manshanden & Leo Bus
De vraag naar luchtvaart in de Brainportregio en het Catchment Area van Eindhoven Airport Walter Manshanden & Leo Bus Vraagstelling 1. Wat is de economische structuur van de regio en typering van de bedrijvigheid
Nadere informatieNederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad
Nederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad Mark Thissen Aanleiding: Verzoek EZ De vernieuwende ruimtelijk-economische visie op de
Nadere informatieWerkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding
Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2015 aanzienlijk gestegen. Het aantal werkzame personen is toegenomen met 1,4% (1.700). Het totaal komt hiermee op ruim 119.000 arbeidsplaatsen (voltijds)
Nadere informatieOntwikkelingen Nederlandse luchtvaart. Een beknopt overzicht
Ontwikkelingen Nederlandse luchtvaart Een beknopt overzicht Ontwikkelingen Nederlandse luchtvaart Een beknopt overzicht Dit rapport is geschreven door: Jasper Faber Eric Tol Wilhelmina van Wijlen Delft,
Nadere informatieEconomische effecten van diverse ontwikkelingsscenario s voor Schiphol. drs. R.B.T. Lieshout. SEO Economisch Onderzoek. r.lieshout@seo.
Economische effecten van diverse ontwikkelingsscenario s voor Schiphol drs. R.B.T. Lieshout SEO Economisch Onderzoek r.lieshout@seo.nl Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 2006, 23
Nadere informatieDe Rotterdamse haven na 2030
De Rotterdamse haven na 2030 B. Kuipers, zakelijk directeur Erasmus Rotterdam Onderzoek ministerie van V&W: Wat is het belang en de betekenis van de mainports in 2040 voor de Nederlandse economie? Onderzoek
Nadere informatieMultiplicatoren: handleiding
Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Multiplicatoren: handleiding De multiplicatoren van het finaal gebruik behelzen een klassieke toepassing van het traditionele inputoutputmodel
Nadere informatieRegionale prognoses 2016. Meppel
Regionale prognoses 2016 Meppel Hogere en breder gedragen groei Naar verwachting groeit de Nederlandse economie in 2016 met 2,7 procent. Hoewel de uitvoer nog steeds de grootste groeibijdrage levert, heeft
Nadere informatieHet economisch belang van luchtvaart. Is stilstand of krimp slecht voor Nederland?
Het economisch belang van luchtvaart Is stilstand of krimp slecht voor Nederland? CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieTabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers
Prognose 2020 Door Alexander Otgaar, RHV Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse studies zijn in het verleden uitgevoerd met als doel om de economische bijdrage van Rotterdam the Hague Airport (hierna aan
Nadere informatieVERDIENVERMOGEN EN AANPASSINGSVERMOGEN IN DE NOORDVLEUGEL
VERDIENVERMOGEN EN AANPASSINGSVERMOGEN IN DE NOORDVLEUGEL 10 november 2015 Prof. Dr. Oedzge Atzema Olaf Koops Msc Dr. Walter Manshanden Dr. Han Olden Daniel Speldekamp MSc AANLEIDING Regionale koplopers
Nadere informatieNieuwe waardering van tijd: Implicatie voor reizigersgedrag, - modellen en beleid Jan Veldhuis SEO Economisch Onderzoek
Nieuwe waardering van tijd: Implicatie voor reizigersgedrag, - modellen en beleid Jan Veldhuis SEO Economisch Onderzoek www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Airneth Seminar Den Haag, 25 september
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral opwaartse bijstelling overheidsconsumptie. Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,6 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB05-144 21 december 2005 9.30 uur Groei economie derde kwartaal 2005 hoger dan eerder geraamd De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van 2005 met
Nadere informatieWerkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding
Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2016 aanzienlijk gestegen. Het aantal banen is toegenomen met 1% (1.500). Het totaal komt hiermee op 154.100 ( Bron CBS). Belangrijkste punten Nog nooit
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1956 woorden 21 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Werkstuk door een scholier 1956 woorden 21 november 2006 6,8 167 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Hoofdvraag: Hoe moet het verder met de luchtvaart op schiphol? Ik denk dat Schiphol wel
Nadere informatieRegionale prognoses 2015. Culemborg
Regionale prognoses 2015 Culemborg Hogere en breder gedragen groei Naar verwachting groeit de Nederlandse economie in 2015 met 1,7 procent. Daarbij dragen consumenten dit jaar voor het eerst sinds 2008
Nadere informatieBeleving op Schiphol
Beleving op Schiphol Schiphol wil Europe s preferred airport zijn. Dat lukt aardig: onze nationale luchthaven is ook dit jaar weer verkozen tot de beste van Europa en tot de nummer drie op de wereldranglijst.
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 2,9 procent in Economische groei vierde kwartaal 2,7 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-010 13 februari 2007 9.30 uur Economie groeit 2,9 procent in 2006 De Nederlandse economie is in 2006 met 2,9 procent gegroeid. Dit is bijna twee keer
Nadere informatieDe arbeidsmarkt klimt uit het dal
Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog
Nadere informatieSamenvatting Regionaal-Economische betekenis Lelystad Airport
Samenvatting Regionaal-Economische betekenis Lelystad Airport Inhoud Blz. 1 Inleiding 1 2 Trends in de luchtvaart 2 3 SWOT Lelystad Airport 2 4 Scenario s 5 5 Economische betekenis 5 6 Hoe nu verder? 7
Nadere informatieWerkgelegenheidseffecten Eindhoven Airport. Uitgevoerd door Stratagem Strategic Research BV
Werkgelegenheidseffecten Eindhoven Airport Uitgevoerd door Stratagem Strategic Research BV 12 maart 2012 1 Inleiding In 2007 hebben Stratagem en Ecorys onderzoek verricht naar de toenmalige en mogelijk
Nadere informatieDe maatschappelijke kosten en baten van een luchthaven in zee moeten in beeld komen
! Terug naar Krant Bas ter Weel, Carl Koopmans, Rogier Lieshout Opinie 14 uur Tekst Krant " # 5 reacties $ % De maatschappelijke kosten en baten van een luchthaven in zee moeten in beeld komen Opinie Carl
Nadere informatieVliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens,
Vliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens, 1997-2014 Indicator 19 oktober 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieEconomisch belang van de mainport Schiphol. Analyse van directe en indirecte economische relaties
Economisch belang van de mainport Schiphol Analyse van directe en indirecte economische relaties OPGESTELD IN OPDRACHT VAN: Ministerie van Infrastructuur en Milieu OPGESTELD DOOR: Adres: Valkenburgerstraat
Nadere informatieEconomische betekenis van General Aviation in Nederland
Economische betekenis van General Aviation in Nederland Inhoud Blz. 1 Achtergrond en aanleiding 1 2 General Aviation in Nederland 2 3 Trends en ontwikkelingen in de GA-sector 3 4 Economische betekenis
Nadere informatie25 jaar bewegen rond de luchthaven
25 jaar bewegen rond de luchthaven Peter Joustra Senior Projectleider 13 november 2015 @peter_joustra #SADC_NL Outline 1. SADC : organisatie en scope. 2. Van 1987 tot heden: de ontwikkeling van luchthaven
Nadere informatie11 september 2001; de oorlog in Irak; de SARS epidemie; de fusie tussen Air France en de KLM; de opkomst van de goedkope luchtvaartmaatschappijen.
Kan Schiphol de reizigers nog wel aan in 2020? Eric Kroes Directeur van Significance Hoeveel luchtreizigers zijn er op Schiphol te verwachten in 2020? Kan de luchthaven die aantallen nog wel aan? Levert
Nadere informatieVliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens,
Vliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens, 1997-2016 Indicator 17 mei 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieVliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens,
Vliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens, 1997-2017 Indicator 24 oktober 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal 2015. Bedrijfsleven onveranderd positief
Conjunctuurenquête Nederland Tweede kwartaal 215 Bedrijfsleven onveranderd positief Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het tweede kwartaal 215.
Nadere informatieWindmolenparken Zichtbaar vanaf de kust
Windmolenparken Zichtbaar vanaf de kust De impact op recreatie en toerisme -Addendum bij de studie uit 2014- Inhoud Blz. 1 Inleiding 1 2 Omvang van de impact (actualisatie) 3 3 Conclusies en aanbevelingen
Nadere informatieLeasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2014
Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2014 Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen NVL Samengesteld door: Peter-Jan Bentein, Secretaris 31 maart 2015 Versie 1.0 (Leden) Productievolume Productievolume
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 3,5 procent in Economische groei vierde kwartaal liefst 4,4 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-008 14 februari 2008 9.30 uur Economie groeit 3,5 procent in 2007 De Nederlandse economie is in 2007 met 3,5 procent gegroeid. Dit is de hoogste groei
Nadere informatieFlashraming CBS: export zorgt voor economische groei
Persbericht PB14-050 14 augustus 2014 09.30 uur Flashraming CBS: export zorgt voor economische groei - Economie groeit volgens de flashraming met 0,5 procent ten opzichte van eerste kwartaal 2014 - Volgens
Nadere informatieNov 2018 verkiezingen ORS Vertegenwoordiger kan Peter /of vervanger zijn (specialist DR 2.0) Waar sturen we onze vertegenwoordiger mee op pad?
Nov 2018 verkiezingen ORS Vertegenwoordiger kan Peter /of vervanger zijn (specialist DR 2.0) Waar sturen we onze vertegenwoordiger mee op pad? Wat vinden wij als DR op belangrijke thema s? Moeten we als
Nadere informatieStrategie Schiphol Group
Strategie Schiphol Group Om de preferred airport in Europa te blijven, wil Schiphol Group de luchthaven verder ontwikkelen als hoogwaardige hub. Daartoe werken we nauw samen met onze homecarrier KLM, die
Nadere informatieVliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens,
Vliegbewegingen en handelsverkeer op Nederlandse luchthavens, 1997-2015 Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieStijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel
M200515 Stijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel Exportthermometer drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, januari 2006 Exportprestaties en exportpotentieel van de industrie, de
Nadere informatieBEHIND THE BOTTLE. De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie
BEHIND THE BOTTLE De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie Bij Coca-Cola werken 800 werknemers Coca-Cola ondersteunt,3 miljard BBP in Nederland 22% van alle banen bij frisdranken-, water-,
Nadere informatieAandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen
Rapport Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Drie afbakeningen van het MKB Oscar Lemmers Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er waren geen
Nadere informatieLigt de toekomst van Schiphol in Dubai?
Ligt de toekomst van Schiphol in Dubai? Over de opkomst van Dubai als mega hub en hoe samenwerking met deze luchthaven de concurrentiepositie van Schiphol kan versterken. Abdel El Makhloufi & Sander Onstein
Nadere informatieWTL Samenvatting Conclusie verdubbeling
Mei 2014 Inhoud Samenvatting... 1 Conclusie... 1 1. Definitieve cap op het luchtverkeer van Schiphol... 2 2. Het algemene economische belang van Schiphol... 2 2.1 Positief welvaartseffect... 2 2.2 Negatief
Nadere informatie, 5 FEB 2009. Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Ministerie van Verkeer en Waterstaat > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De heer J.G.M. Alders Ubbo Emmiussingel 41 9711 BC GRONINGEN Plesmanweg 1-6 2597 )G Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den
Nadere informatieRonde tafel Havenvisie 2030
Ronde tafel Havenvisie 2030 Strategische connectiviteit: nieuw Aanpak perspectief voor de waardering van de Amsterdamse scenarioworkshop haven Bart Kuipers Rotterdam stad+haven M.m.v. Dr. M. Nijdam, Prof.dr.
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Utrecht Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-038 15 mei 2009 9.30 uur Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Grootste krimp na de Tweede Wereldoorlog Export en investeringen vallen
Nadere informatieOktober Regionale Recessie Barometer Rotterdam. Economische verwachting tot 2011
Economische verwachting tot 2011 Oktober 2009 CONCLUSIES Zakelijke diensten, zorg en logistiek hebben een belangrijk aandeel in de Rotterdamse werkgelegenheid. Verwachte daling van werkgelegenheid in Rotterdam
Nadere informatieRapport Nederland en internationale waardeketens
Rapport Nederland en internationale waardeketens Oscar Lemmers Linda Rozendaal Fintan Van Berkel Roger Voncken Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er waren
Nadere informatieOnze activiteiten. Ons businessmodel
Onze activiteiten Om onze missie 'Connecting the Netherlands' efficiënt en effectief uit te voeren, hebben we onze kernactiviteiten ondergebracht in vier business areas: Aviation, Consumer Products & Services,
Nadere informatieKLM-bijdrage aan de Internetconsultatie Belasting op Luchtvaart
KLM-bijdrage aan de Internetconsultatie Belasting op Luchtvaart Vraag 1 Hoe kijkt u aan tegen deze aspecten van een belasting op luchtvaart? Zijn er onderwerpen die u in dit verband onder de aandacht wil
Nadere informatie6. Zee- en luchthavens: poorten op Europa en de wereld
6. Zee- en luchthavens: poorten op Europa en de wereld De totale toegevoegde waarde van de Vlaamse zeehavens en luchthavens nam in 2006 toe. De directe toegevoegde waarde van de zeehavens nam af, maar
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei valt terug
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB11-069 15 november 2011 9.30 uur Economische groei valt terug Economie 1,1 procent gegroeid op jaarbasis in derde kwartaal Kwartaal op kwartaal 0,3 procent
Nadere informatieHet belang van het MKB
MKB Regio Top 40 Themabericht Rogier Aalders De nieuwe MKB Regio Top 40 is uit. Zoals u van ons gewend bent, rangschikken we daarin de veertig Nederlandse regio s op basis van de prestaties van het MKB
Nadere informatieGrensoverschrijdend Nederlandse economie groeit van buitenlandse reis
Grensoverschrijdend Nederlandse economie groeit van buitenlandse reis 2 3 Even toelichten Om maar meteen met de deur in huis te vallen. In de driehoek uitgaand, binnenlands en inkomend toerisme wordt het
Nadere informatieAviAtion Logistics 2011-2012
AviAtion Logistics 2011-2012 T TECHNIEK Aviation Logistics 2011-2012 Aviation Logistics: Slimme organisatie op de grond en in de lucht. De luchtvaart is een dynamische wereld. Het op vluchtschema laten
Nadere informatieEnergieprijzen in vergelijk
CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:
Nadere informatieExterne en infrakosten van lucht- en zeevaart. Huib van Essen, 21 november 2014
Externe en infrakosten van lucht- en zeevaart Huib van Essen, 21 november 2014 Doel en scope van de studie Update van de studie De prijs van een reis uit 2004 Overzicht van: Externe kosten van verkeer
Nadere informatieONDERZOEKSMEMORANDUM. De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie. 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP
ONDERZOEKSMEMORANDUM De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP De productie van bedrijven en instellingen is gelijk aan de verkoopwaarde van alle
Nadere informatieArbeidsmarktprognoses van UWV. Marcel Spijkerman Menno de Vries
Arbeidsmarktprognoses van UWV Marcel Spijkerman Menno de Vries Arbeidsmarktonderzoek bij UWV Vastgelegd in UWV Kennisagenda Terugkijken Duiding arbeidsmarktontwikkelingen Vacatureonderzoek Enz. Vooruitkijken
Nadere informatieInternationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan?
Internationale handel H7 1 Waar komt het vandaan? Economie voor het vmbo (tot 8,35 m.) Internationale handel Importeren = invoeren (betalen) Exporteren = uitvoeren (verdienen) Waarom importeren: Meer keuze
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Friesland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Friesland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda
Nadere informatieCPB Memorandum. CEP-op-maat transportsector
CPB Memorandum Hoofdafdeling(en) : V Afdeling(en) : MPA Samensteller(s) : Wim Groot, John Stikkelman Nummer : 64 Datum : 11 april 2003 CEP-op-maat transportsector 2003-2004 Deze CEP-op-maat voor de transportsector
Nadere informatieZo werkt Rotterdam: een vergelijking van de regionaaleconomische
Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek / Netherlands Organisation for Applied Scientific Research TNO Inro rapport 2002-027 : een vergelijking van de regionaaleconomische
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Groningen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Groningen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda
Nadere informatieHet economisch belang van luchtvaart
Het economisch belang van luchtvaart Amsterdam, september 2012 In opdracht van KLM Het economisch belang van luchtvaart en de effecten van kostenverhogende beleidsmaatregelen Joost Zuidberg Jan Veldhuis
Nadere informatieVoorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA 'S-GRAVENHAGE. Datum Aankoop aandelen Air France-KLM
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA 'S-GRAVENHAGE Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den
Nadere informatieHavenmonitor. De economische betekenis van Nederlandse zeehavens
Havenmonitor De economische betekenis van Nederlandse zeehavens 2002-2017 Onderzoekers Dr. Larissa van der Lugt Jan-Jelle Witte MSc Elias Becker MSc Martijn Streng MSc Oktober 2018 Opgesteld voor: Ministerie
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Overijssel. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Overijssel Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Gelderland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Gelderland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Brabant. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Brabant Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieRegionale economische groei, 2012
Indicator 15 juli 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De Nederlandse economie kromp in
Nadere informatieInitiatiefvoorstel Haagse VVD
Initiatiefvoorstel Haagse VVD Ris 295303 Den Haag Düsseldorf / Den Haag Parijs in 30 min 2025: Met het openbaar vervoer van Den Haag naar Düsseldorf of Parijs in 30 minuten Het lijkt een droom: een rechtstreekse
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2013 2014 31 936 Luchtvaartnota D VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 27 augustus 2014 Ordening 1 hebben kennis genomen van het voorgehangen
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zuid-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke
Nadere informatieBEHIND THE BOTTLE. De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie
BEHIND THE BOTTLE De bijdrage van Coca-Cola aan de Nederlandse economie Bij Coca-Cola werken 725 werknemers Coca-Cola ondersteunt,3 miljard BBP in Nederland 21% van alle banen bij frisdranken-, water-,
Nadere informatiePersbericht. Economie verder gekrompen. Centraal Bureau voor de Statistiek. Uitvoer blijft groeien. Minder investeringen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB13-011 14 februari 2013 9.30 uur Economie verder gekrompen Economie krimpt in vierde kwartaal 0,2 procent t.o.v. kwartaal eerder Ten opzichte van een jaar
Nadere informatieRegionaal-Economische Barometer
Regionaal-Economische Barometer Verwachtingen voor Assen-Beilen in 2011 Januari 2011 CONCLUSIES Groeiverwachting Nederlandse economie in 2011 1½ procent Overheid en zorg goed voor 40 procent van de werkgelegenheid
Nadere informatieWerkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding
Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2014 vrijwel gelijk gebleven. Het aantal werkzame personen nam af met 238; een daling van 0,2%. Het totaal komt hiermee op 117.550 full-time arbeidsplaatsen.
Nadere informatieaé=íçí~äé=ãáäáéìjéññéåíéå=î~å çåòé=åçåëìãéíáé=éå=éêççìåíáé=áå â~~êí=ãéí=üéí=ãáäáéì=áåéìíj çìíéìí=ãççéä=îççê=îä~~åçéêéå
aé=íçí~äé=ãáäáéìjéññéåíéå=î~å çåòé=åçåëìãéíáé=éå=éêççìåíáé=áå â~~êí=ãéí=üéí=ãáäáéì=áåéìíj çìíéìí=ãççéä=îççê=îä~~åçéêéå Samen maken we morgen mooier. Documentbeschrijving 1. Titel publicatie De totale milieu-effecten
Nadere informatieWerkgelegenheid in Leiden
maart 2010 Werkgelegenheid in Leiden Jaarlijks publiceert de eenheid Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) de meest actuele cijfers over het aantal bedrijven en werkzame personen in Leiden gebaseerd op het
Nadere informatiePOLICY RESEARCH CORPORATION
POLICY RESEARCH CORPORATION MANAGEMENT SOLUTIONS FOR COMPANIES AND GOVERNMENTS Update 206 veiligheidscluster HSD 3 februari 207 Policy Research Corporation Nederland B.V. Copyright 207 Parklaan 40 306
Nadere informatieQuick Scan Schiphol na 2020
Quick Scan Schiphol na 2020 Samenvatting en conclusies Het mainportbeleid voor Schiphol is al tientallen jaren op volumegroei gericht. Het kabinet lijkt dit te willen voortzetten. Dit leidt tot een verhoogde
Nadere informatieTransport in Nederland
Centraal Bureau voor de Statistiek Postbus 24500 2490 HA Den Haag Transport in Nederland Piet Verbiest, Coen Leentvaar Sector Nationale rekeningen 31 oktober 2013 TRANSPORT IN NEDERLAND Hoewel transport
Nadere informatieSCHATTING BBO OPBRENGSTEN
SCHATTING BBO OPBRENGSTEN 1. Opbrengsten BBO aan overheidsinkomsten Voordat wordt ingegaan op de opbrengsten die de BBO aan Lands kas zal bijdragen, wordt stilgestaan bij het gegeven dat het BBO-stelsel
Nadere informatieExportprestaties van het industriële MKB in 2003
M200410 Exportprestaties van het industriële MKB in 2003 Exportthermometer Jolanda Hessels Kees Bakker Zoetermeer, november 2004 Exportprestaties van het industriële MKB in 2003 In 2003 laat de export
Nadere informatieLuchtvaartfeiten. Overzicht van aantallen vluchten, passagiersstromen en goederenstromen op de Nederlandse luchthavens
Luchtvaartfeiten Overzicht van aantallen vluchten, passagiersstromen en goederenstromen op de Nederlandse luchthavens Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid KiM In het Regeerakkoord heeft het kabinet een
Nadere informatiePERSONEELSTEKORT BEDRIJVEN LOOPT VERDER OP. Conjunctuurenquête Nederland Vierde kwartaal 2018
PERSONEELSTEKORT BEDRIJVEN LOOPT VERDER OP Conjunctuurenquête Nederland Vierde kwartaal 18 Voorwoord Dit rapport bevat de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het vierde kwartaal
Nadere informatieDe leefomgeving en toekomstige
De leefomgeving en toekomstige ontwikkelingen RTHA Mini master class 2 juni 2015 Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Natuur en Milieufederatie Zuid- Holland De Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland
Nadere informatieInvesteren voor groei in de MRDH; balans tussen industrie en diensten
1 Investeren voor groei in de MRDH; balans tussen industrie en diensten Essay in opdracht van de MRDH NEO Observatory Working paper Walter.J.J. Manshanden Rotterdam www.neo-observatory.nl Juni 2016 2 Inhoudsopgave
Nadere informatieMaaS pilot: Rotterdam The Hague Airport. Marktconsultatiedag 29 november
MaaS pilot: Rotterdam The Hague Airport Marktconsultatiedag 29 november RTHA ligt centraal in de regio Mogelijkheid tot opschaling naar andere luchthavens NL en Internationaal HUIDIG VERVOERSAANBOD Trein
Nadere informatieDe invloed van landsgrenzen en taalverschillen op de luchthavenkeuze in België en Nederland. Uitkomsten van de KiM luchthavenkeuze enquête 2013
De invloed van landsgrenzen en taalverschillen op de luchthavenkeuze in België en Nederland. Uitkomsten van de KiM luchthavenkeuze enquête 2013 Internationale connectiviteit Staat op alle metropolenlijstjes
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk Datum 17 mei 2018 Betreft Beantwoording
Nadere informatieEconomie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder
Persbericht PB13-070 14 november 2013 09.30 uur Economie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder - Economie groeit in derde kwartaal met 0,1 procent ten opzichte van tweede kwartaal - 46 duizend
Nadere informatieLeasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2016
Leasingmarkt in Nederland Marktcijfers 2016 Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen NVL Samengesteld door: Peter-Jan Bentein, Secretaris 28 februari 2017 Versie 1.0 (Website) Inhoud Productievolume
Nadere informatieOnze onderneming. Amsterdam Airport Schiphol. Schiphol Group
Onze onderneming is een luchthavenonderneming met een belangrijke maatschappelijke functie. De luchthavens van de groep creëren waarde voor de samenleving en de economie. Ze dragen bij tot onze missie,
Nadere informatieSchiphol. de economische motor. Schiphol: de economische motor. AirportCity. www.schiphol.nl. www.youtube.com/schiphol
Schiphol de economische motor AirportCity Amsterdam Airport Schiphol is een lichtend voorbeeld van een AirportCity: een toonaangevende efficiënte luchthaven die haar bezoekers en de daar gevestigde ondernemingen
Nadere informatieVraag 4 Acht u deze plannen in het belang van Nederland, de Nederlandse economie en de Nederlandse Staat (als aandeelhouder)?
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456
Nadere informatie