Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij?

Transcriptie

1 Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen Bérénice Storms

2 SITUERING EN VERANTWOORDING Inkomensbescherming in België: Bovenwettelijke en privé-verzekeringen Sociale verzekeringen Minimale voorzieningen Minimumuitkeringen sociale zekerheid Gewaarborgde minimuminkomens Individuele bijstand Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet) Recht op maatschappelijke dienstverlening Geldelijke materiële hulpverlening Niet-geldelijke materiële hulpverlening Immateriële hulpverlening

3 Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime en discretionaire opdracht Gevolg: Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW s Lappendeken aan steunnormen

4 Aanvullende steun Percentage van de OCMW s dat aanvullende financiële steun verleent aan: Vl Kempen Cliëntsiuatie A (vrouw, relatiebreuk) 71,2 69,2 Cliëntsiuatie B (koppel, ziektekosten) 76,5 80,8 Cliëntsiuatie C (koppel + kinderen) 81,7 76,9 Cliëntsiuatie D (asielzoeker) 55,6 46,2 Cliëntsiuatie E (langdurig werkloze) 64,6 61,5 Cliëntsiuatie F (vrouw, kachel) 62,4 65,4 Cliëntsiuatie G (student, messenset) 64,2 80,8 Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, Geel: KHK

5 Aanvullende steun: omvang Cliënt A (vrouw, relatiebreuk) 6 15 Cliënt B (koppel, ziektekost) Cliënt C (koppel + kinderen) Cliënt D (asielzoeker) 6 16 Minimum Maximum Mediaan /101 Cliënt E (langdurig werkloze) 4 15 Cliënt F (vrouw, kachel) 4 15 Cliënt G (student, messenset) Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK

6 PROBLEEMSTELLING Vraagstelling: Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving? Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.

7 MAATSCHAPPELIJKE EN WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: OCMW s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over: Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomensbescherming

8 Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting Gezondheid: Gezonde voeding Geschikte kleding Adequate huisvesting Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging Rust Ontspanning Autonomie: Veilige kindertijd Betekenisvolle relaties Mobiliteit Veiligheid

9 Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs) Drie criteria: Gezonde levensstijl mogelijk Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen Aanvaard door lageinkomensgezinnen

10 17 typegezinnen Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling 1. Alleenstaande vrouw 2. Alleenstaande man 3. Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) 4. Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) 5. Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) 6. Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar ) 7. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) 8. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar) 9. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) 10. Koppel 11. Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) 12. Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) 13. Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) 14. Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) 15. Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) 16. Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar) 17. Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)

11 17 typegezinnen Geen variatie naar: Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd Huisvesting: huurwoning (private of sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer Gezondheid: geen chronische ziekten of bijzondere ziektekosten Activiteitsstatus volwassenen: langdurig werkloos

12 Vuistregels: Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten

13 Criteria: Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden

14 gezonde voeding

15 Gezonde voeding

16 Geschikte kleding Criteria: Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding

17 Geschikte kleding

18 Geschikte kleding

19 Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen

20 Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor gezonde personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psychosociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering reële medische kosten!

21

22

23 Adequate huisvesting Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Adequate Woonsurvey 2005 door huisvesting K. Heylen (HIVA)) : Kwaliteitsvolle woning: Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet Voldoende ruim Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht Woonomgeving Aanwezigheid van voorzieningen Woonzekerheid Een betaalbare prijs

24 Adequate huisvesting Adequate huisvesting Huisvestingskosten: illustratief Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten Onderhoud (poetsen, verven, behangen, ) Herstel Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!

25

26

27 Veiligheid:veilig wonen Veiligheid Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid

28

29 Rust en ontspanning Uitgangspunten: Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd

30

31

32

33 Veilige kindertijd Criteria : Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en zorg (Delphi)

34 Veilige kindertijd Concrete uitgaven: Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld

35

36

37 Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens: Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen

38

39

40 Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass

41

42 TOTAAL BUDGET

43 TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting

44 Kostprijs kind Eenoudergezin Tweeoudergezin

45 150% 100% 50% 0% Budgetstandaard (=100) en minimuminkomens Leefloon Minimumloon Werkloosheid Invaliditeit Eénouder, 1 K, 15j Eénouder, 2K, 2 & 4j Eénouder, 2K, 8 & 15j Koppel Koppel, 1 K, 4j Koppel, 1 K, 8j Koppel, 1 K, 15j Koppel, 2K, 2 & 4j Koppel, 2K, 8 & 15j Bron: Cantillon, 2009 Alleenst. Eénouder, 1 K, 4j Eénouder, 1 K, 8j

46 Budgetstandaard en minimuminkomens Leefloon en minimum werkloosheidsuitkering liggen voor alle typegezinnen ver onder Budgetnorm Minimum invaliditeitsuitkering voor alleenstaanden en éénoudergezinnen ongeveer gelijk aan Budgetnorm, voor koppels ook deze veel lager Minimumloon is voor koppels met kinderen beneden Budgetnorm

47 Besluit Bugetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (hier: typegezinnen en normatieve budgetten)

48 Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Competenties: motiveren en leren budgetteren Toegankelijke sociale instituties

49 Voor wie meer wil lezen: Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco

50 Wordt vervolgd: Uitbreiding budgetstandaard naar: Wallonië en Brussel Meer typegezinnen: Ouderen Gezinnen met gezondheidsproblemen Werkende gezinsleden Nieuw samengestelde gezinnen Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs Eigenaars