Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren

Transcriptie

1 Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen Bérénice Storms PROBLEEMSTELLING Vraagstelling: g Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving? Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid. 1

2 SITUERING EN VERANTWOORDING Inkomensbescherming in België: Bovenwettelijke en privé-verzekeringen Sociale verzekeringen Minimale voorzieningen Minimumuitkeringen sociale zekerheid Gewaarborgde minimuminkomens Individuele bijstand Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet) Recht op maatschappelijke dienstverlening Geldelijke materiële hulpverlening Niet-geldelijke materiële hulpverlening Immateriële hulpverlening Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime en discretionaire opdracht Gevolg: Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW s Lappendeken aan steunnormen 2

3 Aanvullende steun Percentage van de OCMW s dat aanvullende financiële steun verleent aan: Vl Kempen Cliëntsiuatie A (vrouw, relatiebreuk) 71,2 69,2 Cliëntsiuatie B (koppel, ziektekosten) 76,5 80,8 Cliëntsiuatie C (koppel + kinderen) 81,7 76,9 Cliëntsiuatie D (asielzoeker) 55,6 46,2 Cliëntsiuatie E (langdurig g werkloze) 64,6 61,5 Cliëntsiuatie F (vrouw, kachel) 62,4 65,4 Cliëntsiuatie G (student, messenset) 64,2 80,8 Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, Geel: KHK Aanvullende steun: omvang Cliënt A (vrouw, relatiebreuk) 6 15 Cliënt B (koppel, ziektekost) Cliënt C (koppel + kinderen) Cliënt D (asielzoeker) 6 16 Minimum Maximum Mediaan Cliënt B (koppel, ziektekost) Cliënt E (langdurig werkloze) 4 15 Cliënt F (vrouw, kachel) 4 15 Cliënt G (student, messenset) / Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK 3

4 MAATSCHAPPELIJKE EN WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: OCMW s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over: Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomensbescherming Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting Gezondheid: Gezonde voeding Geschikte kleding Adequate t huisvesting Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging Rust Ontspanning Autonomie: Veilige kindertijd Betekenisvolle relaties MobiliteitM it Veiligheid 4

5 Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs) Drie criteria: Gezonde levensstijl mogelijk Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen Aanvaard door lageinkomensgezinnen 17 typegezinnen Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling 1. Alleenstaande vrouw 2. Alleenstaande man 3. Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) 4. Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) 5. Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) 6. Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar ) 7. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) 8. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar) 9. Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) 10. Koppel 11. Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) 12. Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) 13. Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) 14. Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) 15. Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) 16. Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar) 17. Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar) 5

6 17 typegezinnen Geen variatie naar: Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd Huisvesting: huurwoning (private of sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer Gezondheid: geen chronische ziekten of bijzondere ziektekosten Activiteitsstatus volwassenen: langdurig werkloos Vuistregels: Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten 6

7 Criteria: Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden gezonde voeding 7

8 Gezonde voeding Geschikte kleding Criteria: Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding 8

9 Geschikte kleding Geschikte kleding 9

10 Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes p persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor gezonde personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts,,g geneesmiddelen (infectieziekten, traumata,,psycho- sociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering reële medische kosten! 10

11 11

12 Adequate huisvesting Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Adequate Woonsurvey 2005 door huisvesting K. Heylen (HIVA)) : Kwaliteitsvolle woning: Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet Voldoende ruim Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht Woonomgeving Aanwezigheid van voorzieningen Woonzekerheid Een betaalbare prijs Adequate huisvesting Huisvestingskosten: Adequate illustratief huisvesting Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten Onderhoud (poetsen, verven, behangen, ) Herstel Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten! 12

13 13

14 Veiligheid:veilig wonen Veiligheid Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid 14

15 Rust en ontspanning Uitgangspunten: Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd 15

16 16

17 Veilige kindertijd Criteria : Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en zorg (Delphi) Veilige kindertijd Concrete uitgaven: Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld 17

18 18

19 Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens: Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen 19

20 Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass 20

21 TOTAAL BUDGET

22 TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting Hoeveel kost een kind? 22

23 Budgetstandaard en minimuminkomens Budgetstandaard (=100) Leefloon Minimumloon Werkloosheid Invaliditeit 150% 100% 50% 0% Alleenst. Eénouder, 1 K, 4j Eénouder, 1 K, 8j Eénouder, 1 K, 15j Eénouder, 2K, 2& & 4j Eénouder, 2K, 8 & 15j Koppel Koppel, 1 K, 4j Koppel, 1 K, 8j Koppel, 1 K, 15j Koppel, 2K, 2 & 4j Koppel, 2K, 8 & 15j Bron: Cantillon, 2009 De budgetstandaard naar huishoudelijke bestedingscategorieën all (vrouw) all (man) all+ ki 2 all+ ki 8 all+ ki 15 all+ ki 2,4 all+ ki 8,15 kop kop+ki kop+ki kop+ 2 8 ki 15 Bank en verzekering Huur, verbruikerskosten Ziekenfondsbijdrage, zorgverzekering, hospitalisatieverzekering internet, kabeltv, vakbondsbijdrage, provinciebelasting TOTAAL vaste (maandelijkse) uitgaven (niet-discretionair inkomen) Voeding Klein onderhoud d woning (poetsgerief, spaarlampen) Gezondheid en verzorging Kleding Herstel schoenen,schoensmeer, naaigerief en waspoeder Vervoer (trein, bus, onderhoud fiets) Ontspanning, onderhoud relaties, onderwijs, zakgeld Nazicht boiler, centrale verwarming, herstellingen aan woning Rest- en GFT afval TOTAAL Leefgeld (discretionair inkomen) Keukenuitrusting Rookmelders en zaklamp Bed en toebehoren Wasmachine, strijkijzer en -plank, droogrek, wasspelden, kleerkast Fiets Groot onderhoud woning (verven, behangen, vloerbekleding en gordijnen vervangen) computer, printer, fototoestel, tv+dvd+radiocd, GSM, zetel, kast, tafeltje TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen (discretionair inkomen) TOTAAL BUDGETSTANDAARD kop+ 2,4 kop+ 8,15 23

24 Noodzakelijk inkomen en uitgekeerd leefgeld in het kader van schuldbemiddeling Noodzakelijk inkomen (budgetstandaard) all (vrouw) all all+ ki all+ ki all+ ki (man) all+ ki 2,4 all+ ki 8,15 kop kop+ ki 2 kop+ ki 8 kop+ ki 15 kop+ 2,4 kop+ 8,15 TOTAAL Leefgeld TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen TOTAAL DISCRETIONAIR INKOMEN Cumulatief % dossiers naar toegekend maandelijks leefgeld (VCS, 2009) Alleenstaand Eenoudergezin Koppel Koppel met kinderen Budgetstandaard en minimuminkomens Leefloon en minimum werkloosheidsuitkering liggen voor alle typegezinnen ver onder Budgetnorm Minimum invaliditeitsuitkering voor alleenstaanden en éénoudergezinnen ongeveer gelijk aan Budgetnorm, voor koppels ook deze veel lager Minimumloon is voor koppels met kinderen beneden Budgetnorm Leefgelden (schuldbemiddeling) in meer dan de helft van de dossiers ontoereikend 24

25 Besluit Bugetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen i < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (hier: typegezinnen en normatieve budgetten) Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens i i zijn vandaag de dag ontoereikend Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Individuele competenties: motiveren en leren e budgetteren e Maatschappelijke condities: pleidooi voor rechtvaardiger,offensiever en dynamischer (lokaal) sociaal beleid: Criteria: toegankelijk, integraal, preventief en curatief, krachtengericht, effectief 25

26 Voor wie meer wil lezen: Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco Wordt vervolgd: Uitbreiding budgetstandaard naar: Wallonië en Brussel Meer typegezinnen: Ouderen Gezinnen met gezondheidsproblemen Werkende gezinsleden Nieuw samengestelde gezinnen Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs Eigenaars 26