waarneming De transdiagnostische factor - benoemen wat we doen en verklaren waarom het werkt - Jacques van Eijden & Frederik Boven

Transcriptie

1 De transdiagnostische factor waarneming - benoemen wat we doen en verklaren waarom het werkt - Jacques van Eijden & Frederik Boven FVB Congres 3 november 2018 Vaktherapie werkt. Hoe dan?

2 Wie zijn wij? Jacques van Eijden Frederik Boven vaktherapeut dans werkzaam als psychomotorisch therapeut bij Autisme Team Noord Paramedisch Natuurgeneeskundig Therapeut Directeur Somatic Movement Institute theoretisch psycholoog en filosoof promotieonderzoek naar de geschiedenis van autisme oprichter en bestuurslid Autisme Digitaal ervaringsdeskundige autisme

3 Indeling presentatie Benoemen wat we doen Hoe kunnen we Jacques Somatic Movement aanpak beschrijven in alledaagse termen? Verklaren waarom het werkt Hoe kan de werkzaamheid van deze aanpak theoretisch onderbouwd worden in wetenschappelijke termen? Vervolg van het project

4 Indeling workshop Benoemen wat we doen Hoe kunnen we Jacques Somatic Movement aanpak beschrijven in alledaagse termen? Verklaren waarom het werkt Hoe kan de werkzaamheid van deze aanpak theoretisch onderbouwd worden in wetenschappelijke termen? Vervolg van het project

5 Casus Client: Hans is een volwassen man met autisme Hulpvraag: Ik ben bang om weer door mijn rug te gaan! Analyse: Het is slechts deels een fysiek probleem. Het is deels ook een waarnemingsprobleem. Hans heeft een verstarde waarneming Aanpak: Flexibiliseren van zijn waarneming door ervaringsgerichte oefeningen

6 Wat verstaan we onder waarneming? Externe gewaarwording Externe duiding Interne gewaarwording Interne duiding

7 Flexibele waarneming Externe gewaarwording Externe duiding Interne gewaarwording Interne duiding

8 Verstarde waarneming Externe gewaarwording Externe duiding Interne gewaarwording Interne duiding

9 Het probleem bij Hans Verstarde waarneming: Hans ziet zijn rug als een vormvast object dat stuk gaat als je het probeert te buigen (zoals een bezemsteel) Hans kan niet omschakelen naar een andere visie: zijn rug heeft dynamische kracht en dit geeft zowel stevigheid als soepelheid Door zijn autisme heeft Hans moeite met flexibel schakelen tussen de verschillende vormen van waarneming die nodig zijn in verschillende contexten

10 Ervaringsgerichte oefeningen Externe gewaarwording Hoe ziet een rug er uit? Externe duiding Wat kan de ander met zijn rug? Hoe voelt je eigen rug? Interne gewaarwording Wat kun je zelf met je rug? Interne duiding

11 Hoe ziet een rug er uit? Externe gewaarwording spieren leveren dynamische kracht aan de rug de wervelkolom wekt de indruk van een vormvast object

12 Hoe ziet een rug er uit? Externe gewaarwording oefening bij Hans: Hans laten zien en met zijn handen laten voelen dat de rug een object-kant heeft, aan de hand van een model van de ruggengraat Hans laten zien en met zijn handen voelen dat de rug ook dynamische kracht heeft, aan hand van rekbare banden

13 Hoe voelt je eigen rug? mijn rug voelt beweeglijk mijn rug voelt stijf Interne gewaarwording

14 Hoe voelt je eigen rug? oefening bij Hans: Hans laten voelen dat de stevigheid van zijn rug niet alleen door zijn ruggengraat komt, maar ook uit zijn buikspieren. Hans heel bewust laten voelen wat er gebeurt met zijn spieren als hij zijn rug recht of juist voorover buigt Interne gewaarwording

15 Wat kun je zelf met je rug? je kunt met je rug dingen oppakken en tillen je kunt je rug recht houden Interne duiding

16 Wat kun je zelf met je rug? oefening bij Hans: Hans laten voelen dat de stevigheid van zijn rug niet alleen door zijn ruggengraat komt, maar ook uit zijn buikspieren. Hans heel bewust laten voelen wat er gebeurt met zijn spieren als hij zijn rug recht of juist voorover buigt Interne duiding

17 Wat kan de ander met zijn rug? een rug heeft harde delen die doen denken aan een statisch object Externe duiding een rug heeft dynamische delen

18 Wat kan de ander met zijn rug? Externe duiding oefening bij Hans: Met je eigen lichaam aan Hans laten zien wat je allemaal kunt met je rug. Hem eerst alleen laten observeren, hem daarna vragen om je bewegingen na te doen. Dan draai je de rollen om: vraag Hans wat hij kan met zijn rug en doe zijn manier van bewegen na. Vraag hem naar jouw bewegingen te kijken.

19 Indeling workshop Benoemen wat we doen Hoe kunnen we Jacques Somatic Movement aanpak beschrijven in alledaagse termen? Verklaren waarom het werkt Hoe kan de werkzaamheid van deze aanpak theoretisch onderbouwd worden in wetenschappelijke termen? Vervolg van het project

20 Belichaamde cognitie Mark Johnson Amerikaanse filosoof Voordat we er woorden aan kunnen geven nemen we al patronen waar in wat we ervaren. Deze patronen zijn belichaamd : ze zijn onderdeel van lichamelijke beweging en waarneming Foto door Mikethelinguist Foto: uoregon.edu Deze patronen delen we met andere mensen door middel van bijv. dans, muziek en schilderen

21 Belichaamde cognitie George Lakoff Amerikaanse taalwetenschapper We delen wat we waarnemen op in categorieën, zoals stoelen, emoties, diagnoses, enz. Deze categorieën worden mede bepaald door hoe een menselijke lichaam de wereld ervaart. Foto: Mikethelinguist We gebruiken patronen in eerdere waarnemingen om nieuwe ervaringen te categoriseren.

22 Twee soorten patronen Johnson en Lakoff beschrijven dus patronen in wat we ervaren die belichaamd zijn: die onderdeel zijn van lichamelijke beweging en waarneming en die mede bepaald worden door hoe een menselijk lichaam de wereld ervaart De ervaringsgerichte oefeningen die we net hebben gedemonstreerd focussen op twee van zulke patronen: beeldschema s en affordances Foto door Mikethelinguist

23 Patroon type 1: beeldschema s Beeld: een concrete waarneming van interactie met de wereld niet alleen visueel maar alle zintuigen, en ook beweging bijvoorbeeld je interactie met een stoel, kopje of lepel Beeldschema: terugkerend patroon in de waarneming van onszelf en de wereld om ons heen bijvoorbeeld: statisch object Foto door Mikethelinguist

24 Ideaal: flexibel omgaan met beeldschema s object beeld beeldschema beeld kracht

25 Hans: verstarring van beeldschema object beeld Hans: verstarring van beeldschema beeldschema beeld Het lukt Hans niet om een ander beeldschema op de rug toe te passen

26 Patroon type 2: affordances To afford: Engels woord voor mogelijk maken, in staat stellen Affordance: patroon van handelen en waarnemen dat mogelijk Foto door Mikethelinguist wordt gemaakt door de interactie tussen het menselijke lichaam en zijn omgeving een stoel maakt bijvoorbeeld mogelijk: zitten, hoger staan, iets neerleggen

27 Ideaal: flexibel omgaan met affordances object met rechte rug fietsen schema beeld affordances Beeld kracht iets van de hoge plank pakken met rechte rug fietsen een appel van de grond oprapen

28 Hans: verstarring van affordances object met rechte rug fietsen schema beeld affordances Beeld Het lukt Hans niet om andere mogelijkheden van de rug te zien

29 De rol van context Waarom is het belanrijk om flexibel om kunnen gaan met beeldschema s en affordances en dus met waarneming? Dit stelt je in staat om goed in te spelen op verschillende contexten. De ene context vraagt om een andere stijl van waarneming dan de andere context.

30 Ideaal: inspelen op verschillende contexten schema beeld context affordance met rechte rug fietsen kracht een boek van de bovenste plank pakken een appel oppakken

31 Hans: kan niet flexibel inspelen op de context schema beeld context affordance met rechte rug fietsen object Ik ga door mijn rug Ik ga door mijn rug

32 Samenvatting Externe gewaarwording Hoe ziet een rug er uit? BEELDSCHEMA Externe duiding Wat kan de ander met zijn rug? AFFORDANCE v BEELDSCHEMA Hoe voelt je eigen rug? Interne gewaarwording AFFORDANCE Wat kun je zelf met je rug? Interne duiding

33 Transdiagnostisch Probleem van verstarde waarneming: De cliënt is onvoldoende in staat flexibel te schakelen tussen verschillende vormen van waarneming Kan diverse oorzaken hebben: - fysiologisch: niet kunnen focussen door vermoeidheid - cognitief: contextblindheid door autisme of schizofrenie - sociaal: te veel in je hoofd zitten door theoretisch werk - cultureel: analytische benadering door Westerse cultuur

34 Indeling presentatie Benoemen wat we doen Hoe kunnen we Jacques Somatic Movement aanpak beschrijven in alledaagse termen? Verklaren waarom het werkt Hoe kan de werkzaamheid van deze aanpak theoretisch onderbouwd worden in wetenschappelijke termen? Vervolg van het project

35 Website

36 Workshop 1 mei 2019 zaterdagmiddag van tot uur in de stad Groningen 125 euro opgave via info@werkenmetwaarneming.nl

37 Workshop 2 workshop werken met waarnemingsstijlen 19 januari 2019 zaterdagmiddag van tot uur in de stad Groningen 125 euro opgave via info@werkenmetwaarneming.nl