FORMULEREN VAN VERANDERINGSDOELEN

Transcriptie

1 FORMULEREN VAN VERANDERINGSDOELEN DE PLEGER LEREN OM REËLE EN HAALBARE DOELEN TE STELLEN VANUIT EEN BEWUSTZIJN VAN DE CONSEQUENTIES VAN HET EIGEN GEDRAG. Doel Cliënten leren reële en haalbare doelen te stellen, en worden gestimuleerd hierin kleine stappen te zetten om zo snel succeservaringen te kunnen opdoen. Dit betekent dat de cliënt zich bewust is van de consequenties van zijn gedragsverandering en bereid is om hierin te investeren. Na verloop van tijd evalueer je samen met de cliënt of de doelstellingen behaald zijn. Werkwijze De hulpvraag van de cliënt staat hier centraal, dus deze moet aansluiten bij de behoeften en doelstellingen van de cliënt. Het is net bij plegers van partnergeweld heel belangrijk de cliënt volledig en actief te betrekken bij het opstellen van de behandeldoelen. Daarnaast is het heel belangrijk om tot haalbare doelen te komen. Deze doelen helpen ook om de complexiteit van de problematiek overzichtelijk te maken en structuur te bieden, vb. wanneer iemand overspoeld wordt door zijn problemen. De oefening rond waarden kan helpen om positieve doelen te formuleren, vb. een betrouwbare partner komen afspraken na, ook als hij boos is; een zorgzame vader doet regelmatig iets met zijn kinderen, Doelen worden best beschreven aan de hand van de SMART-methode (Smeijsters, 2003): S: specifiek zo concreet mogelijk beschreven. M: meetbaar: er is objectie te horen of zien (in gedrag en uitspraken) dat het doel behaald is. A: acceptabel: aansluitend bij de gangbare normen en waarden bij de context van de cliënt. R: realistisch: aansluitend bij de hulpvraag en haalbaar voor de cliënt. T: tijd: voorzien van een tijdsplanning. Tijdens de begeleiding worden deze doelen regelmatig terug besproken en wordt er bekeken welke van deze doelstellingen behaald zijn, welke moeten bijgesteld worden en bekijken waar de motivatie tot veranderen verminderd is. Zo wordt het echt een plan van aanpak. Valkuilen Soms hebben cliënten te hoge verwachtingen van zichzelf en/of hun omgeving en deze worden in de doelen duidelijk. Dit kan onder andere te maken hebben met het gegeven dat er vaak sprake is van een beperkte 1

2 eigenwaarde. Dit doet de kans op mislukking stijgen waardoor dit negatieve zelfbeeld opnieuw bevestigd wordt. Het kan er toe leiden dat cliënten hun veranderingsproces volledig ondermijnen. Je kan dit als hulpverlener bespreken als de cliënt over voldoende zelfreflecterend vermogen beschikt. Daarnaast kan je het plan van aanpak uitvoerig bespreken, waarin risicofactoren die een verhoogd effect op terugval worden bekeken, die mogelijks niet erkend worden door de cliënt. Op basis van deze risicofactoren (vb. drankmisbruik) wordt dan bekeken wat mogelijke andere pistes van aanpak kunnen zijn. Sommige cliënten vertonen weerstand tegen de tijdsplanning die mee moet opgemaakt worden. Bekijk hierin vooral wat haalbaar is voor de cliënt. Hierbij blijft het belangrijk de doelen zo concreet mogelijk te formuleren, vb. als ik moe ben zeg ik dat tegen mijn partner. Oefening Noteer een aantal doelen die je wil realiseren. Hiervoor gelden een aantal richtlijnen: Schrijf zo concreet mogelijk op wat je wel wil (en dus niet wat je niet wil); Noteer hoe je na een bepaalde tijd kan nagaan of je dit doel bereikt hebt; Zorg er hierbij voor dat dit doel haalbaar is voor jezelf en je omgeving; Maak hierbij een tijdsplanning op. Een voorbeeld: ik ga, wanneer de spanning op de woedethermometer boven de 4 loopt, om te voorkomen dat ik ga slaan of roepen ontspanning zoeken door 1 uur met de hond te gaan wandelen. Mijn plan van aanpak Datum Probleem Doel Planning Het schrijven van een plan van aanpak is een proces dat zich tijdens de begeleiding en ook daarna nog gebeurt. Op bepaalde momenten ga je best na hoe het met het behalen van deze doelen is en of er nog aanpassingen nodig zijn. Ook wanneer je een doel behaalt is het goed om hierbij stil te staan, omdat dit succesverhaal je een positieve impuls geeft om dit nieuwe, gewenst gedrag uit te breiden. Iets veranderen aan jezelf gaat met vallen en opstaan. Bespreek waar mogelijk je plan van aanpak met anderen zodat zij je kunnen ondersteunen bij het uitvoeren ervan. Tot slot: 2

3 Methodiek pleger: werken rond bewustwording 1 Doel Het doel is om cliënten inzicht te geven in de triggers van agressie en de manier waarop de spanningsopbouw verloopt. Hierdoor wordt het voor cliënten duidelijk in welke fase zij maatregelen kunnen nemen om agressie te voorkomen. Werkwijze Vaak zijn cliënten met een agressieprobleem zich niet bewust van hun spanningsopbouw en triggers van geweld. Voor je methodieken, zoals time out en ontspanningsoefeningen, kan toepassen is dit bewust zijn van oplopende spanning nodig. We maken hierin gebruik van de agressiecirkel beschreven door verschillende auteurs (Walker, 1979, Dutton & Golant, 2000, Van Dam e.a. 2009), waarin het cyclisch karakter wordt benadrukt, en die duidelijk maakt dat cliënten net als iedereen onaangenaamheden (ontlokkers) zullen meemaken en dat dit, wanneer ze hier niet anders mee leren omgaan, opnieuw tot een geweldsuitbarsting zal uitdraaien. Teken de agressiecirkel of neem een afbeelding van deze cirkel. Beschrijf hierin de verschillende fasen en begin bij de normale fase. Bespreek daarna de ontlokkers en onderzoek samen met de cliënt wat mogelijke ontlokkers kunnen zijn. Geef waar nodig voorbeelden. Bespreek daarna de opbouwfase en maak hierin een onderscheid tussen lichamelijke signalen, gedachten en gedrag. Besteed hierin extra aandacht aan de Schijnbaar Onbelangrijke Beslissingen (SOB s) die vaak bepalen of de spanning zich verder opbouwt of afneemt. Leg vervolgens, aan de hand van de straat van geweld, the point of no return. In de uitleg over het point of no return is het belangrijk om aan te geven waar je nog een time out kan nemen. Hierna zijn mensen niet meer in staat naar anderen te luisteren, hun eigen gedrag te relativeren of hun gedrag bij te sturen. Bron: Kaft movisie samen werken tegen agressie - de agressiecirkel werkblad 5, blze 69 1 Samengesteld uit: Dam, A. van, Tilburg, C.A. van, Steenkist, P. en Buisman, M. (2009). Niet meer door het lint. Handleiding. En Dam, A. van, Tilburg, C.A. van, Steenkist, P. en Buisman, M. (2009). Niet meer door het lint. Werkboek. 3

4 Bron: Kaft movisie samen werken tegen agressie - de straat van geweld werkblad 5, blze 69 Deze afbeelding van straat van geweld geeft verschillende zaken aan: de bewustzijnsvernauwing, hoe de spanning zich steeds verder opbouwt en je steeds verder rijdt in een steeds nauwer wordende doodlopende straat, waarin je alleen nog maar tegen de muur kan knallen. Het toont ook aan dat er zijstraatjes kunnen genomen worden om te voorkomen dat het zo ver komt, nl. technieken die kunnen gebruikt worden om een uitbarsting te voorkomen of spanning te verlagen (vb. time out, ontspanningsoefeningen, ). Hier vind je ook een ingevuld voorbeeld van (zie p. 83 map samen werken tegen agressie afbeelding straat). 4

5 Bron: Kaft movisie samen werken tegen agressie - de straat van geweld blze 83 Valkuilen Bij sommige cliënten duurt een spanningsopbouw heel kort, waardoor het voor hen lijkt alsof de agressieuitbarsting uit het niets komt. Wanneer je het incident dan helemaal ontrafeld komen er vaak toch gedragingen, gedachten en lichamelijke gewaarwordingen naar boven. Cliënten geven vaak aan dat sommige situaties soms wel en soms geen ontlokkers zijn, vb. wanneer ze moe zijn of wanneer ze gedronken hebben, Pas dan de beschrijving van de ontlokker aan door deze met die risicofactor te combineren. In het agressiescenario wordt er met deze situationele factoren rekening gehouden. Daarnaast is het voor cliënten met een korte spanningsopbouw ook belangrijk heel alert te zijn op signalen (beter te vroeg dan te laat remmen wanneer je remmen niet meer zo goed werken). Cliënten vullen soms in de katerfase niets in omdat ze geen nadeel ervaren. Koppel dit dan waar mogelijk aan hoe dit voor de relatie is, consequenties op lange termijn of aan de waarden. Probeer, wanneer de cliënt dit blijft formuleren, te differentiëren welke situaties de cliënt wel als hinderlijk ervaart en wil veranderen en welke niet. 5

6 Oefening: Wat zijn jouw ontlokkers? Kruis aan welke ontlokkers op jou van toepassing zijn. Vul ze aan met eigen voorbeelden Belediging Misbruik Iemand houdt zich niet aan de regel Geslagen worden Gekleineerd worden Machteloosheid Pijn Iets niet kunnen Jaloezie Autoriteiten Gecommandeerd worden Je zin niet krijgen Ongewenste bemoeienis Slecht weer Iemand reageert zich af op jou Niet nakomen van afspraken Belastingsaanslag Rekeningen moeten betalen Iemand die huilt Iemand die zeurt Onrechtvaardigheid Problemen met instanties Als ik de ander niet kan overtuigen Teveel lawaai Genegeerd worden Slecht rijgedrag Te lang moeten aanschuiven (file, kassa) Er wordt geen rekening met anderen gehouden Kleine kinderen worden geslagen Discriminatie Geldgebrek Niet gehoord worden Financieel benadeeld worden Als ik ten onrechte wordt aangevallen Als wat ik zeg niet overkomt Als ik niet uit mijn woorden geraak Als ik niet weet waar ik aan toe ben Als anderen overlast veroorzaken Als ik voor schut wordt gezet Als ik bedreigd wordt Als ik alcohol of drugs gebruik Als ik van het kastje naar de muur wordt gestuurd Als ik persoonlijk wordt geraakt Als ik moe ben Als ik me niet goed voel Oefening: signalen van spanningsopbouw In dit schema staan een aantal signalen die kunnen optreden bij spanningsopbouw op weg naar een uitbarsting. Kruis aan welk signaal je bij jezelf herkent en vraag ook aan iemand die je goed kent of deze wil aankruisen welke signalen hij/zij bij jou herkent. Voeg eventueel eigen signalen toe die niet in de lijst staan. 6

7 signaal ik ander Hartkloppingen Warm gevoel Trillen/beven Versnelde ademhaling Vuisten ballen Zweten Stem verheffen Onrustig bewegen Jezelf groot maken Spieren aanspannen Schelden/vloeken Strakke blik Argumenten herhalen Beschuldigen Ruw omgaan met spullen Negatieve gedachten 7