KWAADHEID, TIJD, STRESS EN ALCOHOL

Transcriptie

1 KWAADHEID, TIJD, STRESS EN ALCOHOL MET DE PLEGER INZICHT KRIJGEN HET PROCES VAN WOEDE-UITBARSTINGEN EN DE GEVOELENS DIE ERAAN VOORAFGAAN. 1 Doel Als we werken rond de opbouw van kwaadheid dan moeten zowel de cliënt als de hulpverlener een idee hebben van hoe snel de cliënt tot een uitbarsting van geweld komt. Met andere woorden, hoeveel tijd is er voor het testen van gedragsalternatieven? Is het een geleidelijk proces waarbij de cliënt eerst ergernis ervaart die overgaat in kwaadheid en nadien uitmondt in een woedeuitbarsting? Of leidt de ergernis rechtstreeks tot een woedeuitbarsting? Hierover nadenken verhoogt het zelfinzicht bij de cliënt en doet hem/haar stilstaan bij de gedachten en gevoelens die vooraf gaan aan een uitbarsting. Werkwijze Op de volgende pagina geven we een schematisch overzicht over de opbouw van kwaadheid in de tijd. Je kan dit schema overlopen met de cliënt om tot een (beter) inzicht te komen over de opbouw van kwaadheid in de tijd en welke factoren die doen versnellen. 1 Van Olmen, J. Door het Lint. Leerproject assertiviteit omgaan met agressie. Gemeente Mol 1

2 2

3 3

4 Werken met de agressieketen 2 Cruciaal in de aanpak van agressief gedrag is de delictscenarioprocedure (Mulder, 1995; Van Beek, 1999; Van Dam e.a. 2009) waarin alle facetten die tot het probleemgedrag leiden en het in stand houden in kaart worden gebracht: ontlokkende stimuli, gedragingen, gedachten, gevoelens en instandhoudende factoren. Daarna wordt met de cliënt onderzocht op welke momenten in de gedragsketen alternatief gedrag kan worden toegepast, zodat de situatie niet escaleert. Deze keten is voor elke cliënt anders, maar voor ieder specifiek: vaak spelen in verschillende situaties wel dezelfde gedachten, gedragingen, gevoelens, aanleidingen een rol. Dit maakt dat de agressieketen, eens hij in kaart is gebracht bij nieuwe situaties, kan worden gebruikt en verfijnd waar nodig. We kiezen er hier voor om zowel een uitgebreide agressieketen als een korte agressieketen mee te geven. Een uitgebreide keten maakt dat er veel verschillende elementen in kaart worden gebracht, maar het kan tijdrovend zijn om deze helemaal uit te werken. De korte keten werkt sneller, maar brengt niet alle factoren in beeld. Doel Het doel is de cliënt inzicht te geven in alle factoren die leiden tot een uitbarsting en agressie in stand houden. Zo kan er een plan worden opgesteld om agressief gedrag in de toekomst te voorkomen. Werkwijze De agressieketen kan het best toegepast worden aan de hand van een situatie die zich voordeed waarbij het uit de hand liep. Ontrafel de eerste keer de situatie bij voorkeur aan de hand van de uitgebreide agressieketen. Bij een situatie die ernstig is, is het vaak makkelijker om alle factoren die hebben meegespeeld in kaart te brengen. Bekijk met de cliënt wat de mogelijkheden zijn om in de toekomst escalatie te voorkomen. Vraag na afloop wat de cliënt hiervan heeft geleerd, en wat hij meeneemt. Vraag ook aan de cliënt om het schema over te schrijven of mee te nemen zodat hij dit laten nog eens kan bekijken. Valkuilen Het is voor cliënten vaak moeilijk om alle relevante factoren te zien, zeker de meer schaamtevolle factoren (vb. SOB 3 s). Begin daarom eerst bij de onderdelen die voor de cliënt zelf duidelijk zijn en probeer daarna samen met de cliënt, vb. aan de hand van voorbeelden, de andere onderdelen in te vullen. Als er dan nog onderdelen niet ingevuld geraken laat ze dan voorlopig open en kom er later, wanneer het hier bij zou kunnen aansluiten, nog op terug. 2 Samengesteld uit: Dam, A. van, Tilburg, C.A. van, Steenkist, P. en Buisman, M. (2009). Niet meer door het lint. Handleiding. En Dam, A. van, Tilburg, C.A. van, Steenkist, P. en Buisman, M. (2009). Niet meer door het lint. Werkboek. 4 3 SOB = schijnbaar onbelangrijke beslissing

5 Agressieketens 3 Uitgebreide agressieketen 5

6 Korte Agressieketen Oefening Werk een bij voorkeur recente uitbarsting uit met behulp van bovenstaande agressieketens. Bespreek daarna deze oefening met je begeleider. Het is geen probleem als niet elk onderdeel wordt ingevuld. Dit kan tijdens de bespreking met je hulpverlener of in een later stadium nog worden aangevuld. Situatie Wat ging er aan vooraf? (verleden, omstandigheden) Stemming: Ontlokker Gebeurtenis: Gewaarwordingen: Opbouwfase Gedachten: Remmers/ontremmers: 6

7 Gedrag: Situatie op scherp Schijnbaar Onbelangrijke Beslissingen (SOB s): Omstandigheden: Middelen: Uitbarsting Verbaal/materieel/fysiek: Terugblik op de situatie Gevolgen korte termijn: positief/negatief: Gevolgen lange termijn: positief/negatief 7