Cultuurvisie Amersfoort 2030

Transcriptie

1 Cultuurvisie Amersfoort 2030 Prioriteiten voor de uitvoering in 2018 Stad met een hart Pagina 1

2 1) Inleiding Cultuurvisie en prioriteiten In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030 beschreven. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. Stapsgewijs gaat de uitvoering, samen met partijen in de stad, vorm krijgen. Voor de uitvoering van de cultuurvisie stelt de gemeenteraad nu voor 2018 de prioriteiten van de gemeentelijke inzet vast. Hier zal het college van Burgemeester & Wethouders met voorrang mee aan de slag gaan. Onze overige inzet voor de cultuurvisie is op hoofdlijnen beschreven in het document Cultuurvisie Amersfoort 2030 Opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda. Dit heeft op veel onderdelen nog een verkennend karakter. In de loop van 2018 zal de eerste Uitvoeringsagenda door het college van Burgemeester & Wethouders worden uitgewerkt. Rol van de raad De gemeenteraad stelt de cultuurvisie en de prioriteiten voor de uitvoering vast. De Uitvoeringsagenda werkt het college van Burgemeester & Wethouders uit en blijft binnen de prioriteiten die de gemeenteraad vaststelt. Omdat de raad nu alleen voor 2018 prioriteiten vaststelt, zal het college van Burgemeester & Wethouders in de loop van 2018 eerst aan de raad besluitvorming vragen voor de prioriteiten voor de volgende 2 a 3 jaar, voordat het college de eerste Uitvoeringsagenda vaststelt. Sturingsfilosofie De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. Daarbij zien we diverse randvoorwaarden die verbeterd moeten worden. Dat gaat in sterke mate over een verandering van werkwijzen (bij de gemeente en partijen in de stad) en het opbouwen van nieuwe manieren van samenwerking. Zo zijn verbinding en samenwerking van groot belang, binnen Amersfoort en op regionale schaal. Het gaat dan om samenwerking binnen het culturele veld, waarbij we in het bijzonder willen stimuleren dat partijen van verschillende disciplines meer samenwerken, en samenwerking met partijen buiten het culturele veld. De culturele basisinstellingen zijn belangrijk voor ons culturele klimaat. We willen dat de culturele basisinstellingen toekomstbestendig en financieel weerbaar zijn. Gezien de bezuinigingen van de afgelopen jaren is dit geen vanzelfsprekendheid en is nadere analyse vereist. Hierbij betrekken we ook de motie Budgetcoach en de Nota Verbonden Partijen. Tegelijkertijd willen we meer ruimte creëren voor de kracht van inwoners, cultuurmakers, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels voor initiatieven van onderop zodat mensen zelf vorm kunnen geven aan hun gewenste cultuurbeleving. Waar nodig ondersteunen we dat, bijvoorbeeld door een verbindende rol te vervullen of met (project)subsidie die flexibel en laagdrempelig zijn. Als gemeente kunnen we op verschillende manieren een rol spelen om de randvoorwaarden voor het culturele klimaat in Amersfoort te verbeteren. In het kader van de cultuurvisie gaat het dan met name om het versterken van de verbindende rol van de gemeente, het verbeteren van onze subsidie systematiek en meer regionale samenwerking. 2

3 2) Prioriteiten voor de uitvoering in In 2018 geven we prioriteit aan vijf activiteiten. Het gaat om nieuwe of extra inzet. De invulling van de prioriteiten is mede bepaald op basis van input uit de participatie voor de cultuurvisie. Analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen Zoals toegezegd bij de bespreking van de Kaders voor de cultuurvisie in De Ronde van 13 juni 2017 maken we begin 2018 een nadere analyse van het culturele klimaat in Amersfoort. Hiermee krijgen we een scherper beeld van kansen en knelpunten, kunnen we beter benchmarken met andere steden en ontstaat een nulmeting op basis waarvan we kunnen monitoren. Specifiek onderdeel is een (vergaande) analyse van de culturele basisinstellingen. De analyse per instelling gaat onder andere over zaken als bedrijfsvoering, financiën, huisvesting, personeel, innovatie, marketing, samenwerking en huidige prestaties. De analyse levert een beeld op hoe de instellingen er in brede zin voor staan en geeft inzicht in de mate waarin de instellingen inzet kunnen plegen op de nieuwe cultuurvisie. Waar dat onvoldoende mogelijk is, worden potentiële verbetermaatregelen geïnventariseerd. We kijken dan niet alleen op individueel niveau per instelling, maar ook naar verbeteringen die in samenhang genomen kunnen worden. Hierbij betrekken we ook de Motie Budgetcoach en de nieuwe Nota Verbonden Partijen (in voorbereiding). De resultaten van de analyse zijn mede van invloed op de prestatieafspraken die we jaarlijks met de instellingen maken. Gaandeweg en stapsgewijs willen we die prestatie afspraken vormgeven aan de hand van de cultuurvisie en de daarin opgenomen ambities en opgaven, en daarbij ook de samenhang vergroten tussen de afspraken met de verschillende instellingen. Zie de bijlage voor een globaal beeld over de huidige situatie van de culturele basisinstellingen. Invoeren van een regeling voor projectsubsidies We stellen begin 2018 een regeling in voor projectsubsidies waarvoor in de eerste helft van 2018 al aanvragen gedaan kunnen worden. Vernieuwing, samenwerking tussen partijen en initiatief van onderop worden belangrijke criteria. De wijze van aanvragen, beoordelen en toekennen wordt laagdrempelig. Tegelijkertijd moeten spelregels en een goede verantwoording gewaarborgd blijven. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen kleine en grote projecten waarbij voor kleine projecten extra kan worden ingezet op laagdrempeligheid. We kunnen projectsubsidies voor wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk aanjagend karakter. De focus in 2018 leggen we op de thema s diversiteit, jongeren en innovatie van cultuuraanbod: - Diversiteit: We willen initiatieven ondersteunen die bijdragen aan het vergroten van de variatie en afwisseling in het cultureel klimaat en / of die bijdragen aan een inclusieve samenleving (bevorderen van de cultuurparticipatie van mensen die te maken hebben met barrières). We leggen een verbinding naar ons programma Diversiteit, waarin mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk, psychisch), etnisch-culturele diversiteit en sexuele diversiteit speerpunten zijn. We gaan nog bekijken of we hierop een nadere en/of aanvullende focus aanbrengen in de regeling voor projectsubsidies. Omdat het thema diversiteit ook relevant is voor de andere opgaven van de cultuurvisie, verwachten we brede effecten. Zo kan het ook gaan om 3

4 initiatieven die in de wijk plaatsvinden of die zorgen voor verbreding van het cultuuraanbod. - Jongeren: We willen impulsen geven aan het verbeteren van het cultuuraanbod voor jongeren. Dat kan bijvoorbeeld betrekking hebben op eigen initiatieven van jongeren (voor en door jongeren), het bestaand aanbod aantrekkelijker maken voor jongeren (innovatie, inspelen op jongerentrends), extra programmering of het verbeteren van informatievoorziening. Ook kan het gaan om ontmoetingen van jongeren (met elkaar of met anderen) te stimuleren. - Innovatie van cultuuraanbod: We willen innovatie in het cultuuraanbod stimuleren. Door middel van innovatie kan worden ingespeeld op verschillende trends binnen de culturele sector (zie Bijlage paragraaf 4 Trends in kunst en cultuur). Ook kan innovatie worden gebruikt om het aanbod voor een breder publiek aantrekkelijk te maken (met het oog op de opgaven diversiteit en jongeren). Aanpak Makers & Talent We ontwikkelen in 2018 met partijen in de stad een aanpak om de randvoorwaarden voor cultuurmakers te verbeteren, inclusief talentontwikkeling. Dat gaat om hardware en software. Bij hardware gaat het om fysieke ruimte, vast of tijdelijk, en denken we bijvoorbeeld aan atelier- en/of expositieruimte, podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. Bij software denken we aan zaken als netwerken, verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten (bijvoorbeeld kunst in de openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en onderwijs. Een kwartiermaker zal met het culturele veld verkennen wat nodig is en de aanpak vormgeven. Vooruitlopend op de aanpak willen we kansrijke en bijzondere initiatieven in 2018 ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven. Aanpak Cultuureducatie We gaan met diverse betrokken partijen nieuwe stimuleringsmaatregelen vormgeven om cultuureducatie in brede zin te versterken, in de driehoek gezin school vrije tijd. Naast culturele competenties en interesses, gaat het dan bijvoorbeeld ook om 21st century skills, taalvaardigheid en mediawijsheid. De aanpak wordt mede afgestemd en/of (deels) opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs waar cultuureducatie een van de sporen is binnen een bredere, wijkgerichte aanpak voor talentontwikkeling van kinderen (naast bijvoorbeeld sport en 21st century skills ). Voor de vorming van de aanpak evalueren we de uitvoering van de bestaande regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (in Amersfoort is met deze landelijke regeling gewerkt in de periode en onlangs is deelname verlengt voor de periode ). Ook betrekken we de opbrengsten van de onderwijsconferentie over Cultuureducatie met Kwaliteit die Scholen in de Kunst in november 2017 gaat organiseren met Amersfoortse scholen en andere betrokkenen. Vooruitlopend op de aanpak willen we in 2018 cultuureducatie op scholen een extra financiële impuls geven en initiatieven op dat vlak ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven. Toekomstverkenning van het museum aanbod in Amersfoort Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met het oog op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van het Stadshart. 4

5 Dat gaat stapsgewijs. Als onderdeel van de Visie Stadshart geven we eerst prioriteit aan een verkenning van het toekomstperspectief voor het museum aanbod in Amersfoort. Daarbij verkennen we ook de kansen rond de vestiging van het CollectieCentrum Nederland (CCN) in Vathorst (2020). Uit de analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen (zie eerder) komt al input voor het toekomstperspectief van het museum aanbod. We ronden de bredere analyse eerst af voordat we het museum aanbod (waar nog nodig) nader verkennen. 5

6 Cultuurvisie Amersfoort 2030 Stad met een hart Pagina 1

7 1) Inleiding Kunst en cultuur in Amersfoort Inwoners in Amersfoort vinden cultuur belangrijk voor hun stad, van een bibliotheek (vindt 88% belangrijk) tot een poppodium (vindt 64% belangrijk). 1 Een ruime meerderheid van de inwoners is tevreden met het kunst en cultuuraanbod. Bijna de helft van de inwoners doet actief aan kunst en cultuur, individueel of in verenigingsverband. 2 Professioneel is er veel creativiteit, kunstenaarschap, talent en ondernemerschap in Amersfoort. Diverse organisaties zetten zich in voor de ontwikkeling van (jong) talent en hebben op dit vlak veel kennis, expertise en netwerken. Amersfoort is rijk aan cultureel erfgoed. De bekendheid van de culturele basisinstellingen neemt toe en bezoekersaantallen groeien. Er zijn belangrijke impulsen aan huisvesting gegeven: het Eemhuis is een aanwinst voor de stad, Flint is verbouwd, het Mondriaanhuis is heringericht en Fluor heeft een nieuwe plek. Er is een groot en gevarieerd aanbod aan festivals en evenementen. Desondanks staat het culturele klimaat in Amersfoort onder druk. Amersfoort is naar inwonertal de 15 e stad van Nederland, maar op cultureel aanbod staat Amersfoort in de Atlas voor Gemeenten tussen plek 30 en 40. Zo zien we in het Stadshart een te beperkt cultuuraanbod en hebben we onvoldoende landelijk aansprekende functies. Er zijn een inhaalslag en, met het oog op de verdere bevolkingsgroei van Amersfoort, een schaalsprong nodig. Driekwart van de inwoners vindt het belangrijk dat het cultureel aanbod meegroeit met het inwonertal. 3 De positie van cultuurmakers is kwetsbaar en de randvoorwaarden voor (talent)ontwikkeling zijn onvoldoende. Diversiteit is een algemene opgave: voor delen van de samenleving zijn er onvoldoende mogelijkheden om van kunst en cultuur te genieten, omdat het aanbod niet aansluit bij de behoefte of omdat er knelpunten zijn waardoor mensen met barrières te maken hebben (denk aan minima of mensen met een beperking). Voor een deel is de problematiek de afgelopen jaren versterkt door de economische crisis en er is in de periode fors bezuinigd op het gemeentelijk cultuurbudget: Amersfoort is van de grote steden in Nederland de stad waar relatief het meest bezuinigd is op cultuur. 4 De mogelijkheden om vanuit de gemeente (nieuwe) initiatieven te ondersteunen zijn minder geworden. De financiële weerbaarheid van sommige culturele basisinstellingen is gering, met (risico op) verschraling van het aanbod tot gevolg. Bij vele partijen in het culturele veld (en daarbuiten) hebben financiële beperkingen een rem gezet op het investeren in bijvoorbeeld innovatie of samenwerking. Aanleiding voor een nieuwe visie op cultuur in Amersfoort Bovenstaande schets laat zien dat cultuur een brede waarde en betekenis heeft voor Amersfoort en haar inwoners, maar dat het culturele klimaat in Amersfoort op vele vlakken moet worden versterkt. We zetten daarbij in op verbreding van het cultuurbeleid: binnen 1 Bron: AmersfoortPanel Meningen over cultuur (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S 2 Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S 3 Bron: AmersfoortPanel Meningen over cultuur (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S 4 Bron: Blueyard 1

8 het cultuurbeleid zelf en door te zorgen voor meer verbinding met andere beleidsvelden. Op onderdelen betekent dat inhoudelijke vernieuwing en verandering van werkwijzen. Zo willen we dat mensen meer ruimte krijgen om zelf initiatieven te ontplooien. In veel gevallen is een rol van de gemeente of professionele partijen niet of nauwelijks nodig, of enkel ondersteunend. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels bij inwoners, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke om zelf vorm te geven aan hun gewenste cultuurbeleving. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen, van inwoners tot professionals, in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. Bij de totstandkoming van de cultuurvisie hebben we veel positieve energie gezien. Vele partijen zien in Amersfoort kansen en zijn bereid en enthousiast om kunst en cultuur in Amersfoort te versterken. Daar willen we op voortbouwen. Tegelijkertijd zien en horen we ook noodzaak tot verbeteringen. In zijn algemeenheid worden de mogelijkheden voor samenwerking en verbinding binnen het culturele veld en daarbuiten nog niet ten volle benut. Bijvoorbeeld op het vlak van cultuureducatie is er sprake van teveel versnippering en onvoldoende onderlinge afstemming. En het culturele veld ervaart dat scholen beperkt ruimte hebben om aan cultuur te doen. Eenzelfde geluid horen we bijvoorbeeld over samenwerking tussen culturele partijen en partijen in het sociaal domein. Van de gemeente wordt een sterkere verbindende rol verwacht. Dan gaat het over het makelen en schakelen tussen partijen in de stad, en over de verbinding met de gemeente zelf. Bij dat laatste gaat het er dan bijvoorbeeld om dat men, in spreekwoordelijke zin, de weg binnen de gemeente makkelijker kan vinden en dat het aanvragen van subsidie eenvoudiger wordt. Waardevolle initiatieven kunnen nu niet altijd worden ondersteund, waardoor de stad kansen misloopt. Participatie Deze nieuwe cultuurvisie is het resultaat van diverse bijeenkomsten, gesprekken en andere ontmoetingen die vanaf medio 2016 tot en met najaar 2017 hebben plaatsgevonden. Vele partijen uit de stad (binnen en buiten het culturele veld) en mensen vanuit de gemeente (raadsleden, collegeleden en ambtenaren van verschillende beleidsdisciplines) hebben hun inbreng geleverd. In het najaar van 2016 heeft de gemeenteraad, ook met partijen in de stad, het cultuurbeleid geëvalueerd. Onderdeel van de participatie voor de nieuwe cultuurvisie was onder andere een brede bijeenkomst in Flint (30 maart 2017) en een klankbordgroep. Naast formele participatiemomenten, hebben we tijdens diverse andere gesprekken en ontmoetingen met partijen in de stad gesproken over kunst en cultuur in Amersfoort en wat zij van belang vinden voor de cultuurvisie. Daaruit zijn diverse inzichten, kansen en knelpunten naar voren gekomen die we hebben verwerkt in onze cultuurvisie. Ook voor de Visie Stadshart (2017), waarin cultuur een belangrijk thema is, heeft in 2016 een breed participatietraject plaatsgevonden waaruit input voor de cultuurvisie is gekomen. 2

9 Reikwijdte en begripsbepaling In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030 beschreven. Het cultuurbeleid gaat over uitingen van kunst en cultuur. Muziek, literatuur, dans, theater, architectuur en beeldende kunst zijn daar voorbeelden van. Naarmate de menselijke uitingsvormen zich ontwikkelen, ontstaan er ook nieuwe kunstvormen, denk aan film en video, hoorspel of interactieve digitale media. Voor de leesbaarheid en het gemak spreken we hier in de regel over cultuur en in enkele gevallen over kunst en cultuur; we bedoelen met cultuur altijd kunst en cultuur. Daarnaast heeft cultuur ook een ruimere betekenis: het gaat dan over volkscultuur, gewoonten, geschiedenis, wetenschap, taal, religie, filosofie en dergelijke. Deze ruimere betekenis van cultuur is hier niet van toepassing. Kunstuitingen kunnen gaan over alles wat er zich in de wereld afspeelt en wat zich in een mens afspeelt, zoals gedachten, ideeën en gevoelens. Of iets nu echt kunst wordt gevonden of alleen maar kunstzinnig of knap gemaakt wordt onder andere bepaald door de tijdsgeest en hoe mensen ernaar kijken. Onze cultuurvisie gaat niet over het definiëren van kunst of het bepalen van kwalitatieve maatstaven. Met deze cultuurvisie willen we dat de brede waarde en betekenis van cultuur voor Amersfoort tot uiting kan komen. Leeswijzer In paragraaf 2 geven we onze visie op cultuur in Amersfoort. Hierin beschrijven we de waarde en betekenis die cultuur heeft of zou moeten hebben, en daarmee de (abstracte) effecten die we nastreven. Dit is een visie voor lange termijn en gericht op In paragraaf 3 vertalen we dat naar opgaven waar we richting 2030 concreet aan werken. Dat zijn opgaven die we in het hier en nu zien en die richting geven aan de uitvoering. Op langere termijn ontstaan wellicht accentverschuivingen of ontstaan nieuwe opgaven. In paragraaf 4 gaan we in op de uitvoering en de rollen van de gemeente en andere partijen. 3

10 2) Onze visie op cultuur in Amersfoort Brede waarde en betekenis van cultuur Cultuur kan op verschillende manieren worden beleefd. Als producent gaat het om zelf kunst of cultuur maken, er actief aan meedoen. Dat kan professioneel zijn, als hobby of educatief. Als consument gaat het bijvoorbeeld om het bezoeken van een concert, theater, een museum of een evenement. Of thuis genieten van een boek, film, muziek of youtube video. Ook op straat kan cultuur worden beleefd, met kunstwerken in de openbare ruimte, de etalage van een galerie, architectuur van gebouwen en al het erfgoed dat nog aanwezig is. Cultuur wordt in alle delen van de samenleving beleefd, en kent dan ook een even zo grote diversiteit. Iedereen heeft eigen voorkeuren en hecht er op individuele manier waarde aan. En de samenleving is continu in beweging als gevolg van onder andere generatieverschillen, de trek naar de stad, migratie en technologische vooruitgang. Met bijvoorbeeld de doorontwikkeling van internet en social media ontstaan er telkens nieuwe mogelijkheden om cultuur te maken of te beleven. Cultuur staat niet alleen op zichzelf. Een bruisend cultureel klimaat maakt Amersfoort aantrekkelijk, om te wonen of te bezoeken. Voor de economische vitaliteit is cultuur van belang. Cultuur kan mensen bij elkaar brengen en zorgen voor verbinding. Rond opgaven in het sociaal domein kunnen culturele activiteiten een rol van betekenis spelen. Onze cultuurvisie is een brede benadering van cultuurbeleid. Om de brede waarde en betekenis van cultuur voor Amersfoort te verankeren in ons beleid, gaan we uit van drie samenhangende invalshoeken die we willen versterken: 1. De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving 2. Cultuur voor een aantrekkelijke stad 3. Cultuur voor een verbonden stad 4

11 De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving De beleving van kunst en cultuur heeft een specifieke waarde voor mensen, en voor de samenleving als geheel. Op zichzelf vinden wij kunst en cultuur van grote waarde voor Amersfoort. Of het nu gaat om artistieke hoogvliegers of meer gewone culturele uitingen. Cultuur draagt bij aan inspiratie, creativiteit, verbeeldingskracht en individuele expressie. Cultuur kan vermaak zijn, humor, (ont)spanning, meditatief. Cultuur biedt reflectie op het leven, de maatschappij en wie wij zijn als mens. Cultuur verhoogt welbevinden en gezondheid. Cultuur leert ons over de geschiedenis en over normen en waarden. Richting de toekomst kan het grenzen helpen stellen of juist oprekken. En cultuur kan experimenteel zijn of experiment uitlokken. Het ontwikkelen van culturele competenties is van belang om te kunnen participeren in de samenleving en de arbeidsmarkt: meer en meer worden vaardigheden gevraagd als creativiteit, nieuwsgierigheid, het vermogen om oplossingen te bedenken en ideeën over te brengen of te verbeelden. Deze zogenaamde 21st century skills worden extra ontwikkeld door actieve deelname aan en beleving van cultuur. De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving is niet eenduidig te bepalen. We vinden dat cultuur er voor iedereen is in Amersfoort en we koesteren onze diversiteit. Cultuur voor een aantrekkelijke stad Cultuur vinden we van grote betekenis voor de stedelijke identiteit en vitaliteit van Amersfoort. Bij stedelijkheid hoort in onze visie een rijk cultureel klimaat. Cultuur draagt bij aan een bruisend en levendig klimaat, of juist voor plekken of momenten van verstilling. Voor de groei van Amersfoort en de verdere verstedelijking, is een sterk cultureel klimaat een voorwaarde en aanjager tegelijk. Een aantrekkelijke stad biedt mensen meer dan alleen prettige woonmilieus, banen en goede bereikbaarheid. Een aantrekkelijke stad biedt een stedelijke omgeving die ook inspeelt op het (toenemende) belang van beleving, levendigheid en ontmoeting. In de wetenschappelijke literatuur wordt in dat verband gesproken over stedelijke 'amenities' of woonattracties. Woonattracties waar steden dan vooral een stimulerende rol kunnen spelen zijn cultuur en ruimte bieden voor voorzieningen als horeca en detailhandel. Daarnaast zijn historiciteit en een aantrekkelijke openbare ruimte (bijvoorbeeld met kunstwerken) van belang. Cultuurmakers zoals kunstenaars, artiesten, acteurs, schrijvers zorgen voor creativiteit en meer innovatiekracht. Dat is goed voor de economische vitaliteit en het vestigingsklimaat voor bedrijven in Amersfoort. En cultuurmakers verrijken het openbare leven, bijvoorbeeld met culturele activiteiten of kunst in de openbare ruimte. Via de waarde en betekenis die cultuur heeft voor een aantrekkelijke stad, heeft cultuurbeleid raakvlakken met beleidsvelden als het woon- en leefklimaat, economie, toerisme, citymarketing, ruimtelijke ordening, monumentenzorg en beheer openbare ruimte. 5

12 Cultuur voor een verbonden stad We willen in Amersfoort een inclusieve samenleving waarin iedereen mee kan doen, zichzelf kan ontplooien en bijdragen aan de samenleving. Cultuur heeft een belangrijke rol bij het bevorderen van participatie: het activeert mensen en brengt mensen samen. Dat is goed voor het welzijn en welbevinden van mensen, en voor de samenhang in de wijken en in de stad. Cultuur draagt dan ook bij aan een verbonden stad. Voor een verbonden stad vinden wij het belangrijk om in te spelen op diversiteit. In een inclusieve samenleving hebben mensen in de eerste plaats verbinding binnen de eigen groep. In dat licht vinden we dat er in Amersfoort voor een grote diversiteit aan mensen een aantrekkelijk cultureel klimaat moet zijn. En daarnaast betekent een inclusieve samenleving dat er verbinding (of op zijn minst begrip en respect) is met de ander. Kunst en cultuur kunnen mensen van verschillende achtergrond of leefstijl dichter bij elkaar brengen. Immers, kunst kan universeel zijn, of kunst van de ander kan juist verfrissend en aansprekend worden gevonden. In het bijzonder hebben we aandacht voor (kwetsbare) mensen die niet vanzelfsprekend mee kunnen doen aan cultuur. We vinden dat iedereen van cultuur moeten kunnen genieten. Daartoe verbinden we het cultuurbeleid aan opgaven in het sociaal domein en vooral in de wijken en dicht bij de mensen. Denk aan het bestrijden van eenzaamheid, het bevorderen van gezondheid, het bieden van een steun in de rug voor mensen in armoede, het bevorderen van toegankelijkheid van het culturele aanbod voor mensen met een beperking, het stimuleren van integratie. Dat zien we als een sociaal-maatschappelijke investering in mensen die dat nodig hebben. En het verrijkt het culturele klimaat, bijvoorbeeld als er nieuwe, aansprekende uitingen van kunst en cultuur ontstaan of als meer mensen culturele instellingen of evenementen bezoeken. Via de waarde en betekenis die cultuur heeft voor een verbonden stad, heeft cultuurbeleid raakvlakken met beleidsvelden als het woon- en leefklimaat (op stedelijk, wijk- en buurtniveau), welzijn, zorg, onderwijs, arbeidsmarkt, integratie, diversiteit. 6

13 3) Opgaven richting Inwoners van Amersfoort vinden kunst en cultuur belangrijk voor hun stad. We zien echter dat het culturele klimaat onder druk staat en dat Amersfoort in vergelijking met andere steden laag scoort op kunst en cultuur. We staan voor een inhaalslag. En met het oog op de verdere groei en verstedelijking van Amersfoort richting 2030 is een schaalsprong nodig. Inwoners vinden het belangrijk dat het cultuuraanbod meegroeit met de ontwikkeling van de stad. Het culturele klimaat in Amersfoort moet worden versterkt. Alleen dan kan de in de vorige paragraaf beschreven brede waarde en betekenis van cultuur in Amersfoort tot uiting komen. Richting 2030 zien we zes brede opgaven waar we, met partijen in de stad en daarbuiten, aan gaan werken. Iedere opgave draagt bij aan alle drie invalshoeken van onze visie op cultuur: de intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving, cultuur voor een aantrekkelijke stad en cultuur voor een verbonden stad. Er is dan ook overlap tussen de opgaven: Opgave 1: Diversiteit De samenleving is divers en dat zal alleen maar verder toenemen, bijvoorbeeld door toenemende verschillen van leefstijlen, demografische trends of de komst van migranten. Deels leidt dat ook tot tegengestelde behoeften, variërend per persoon of moment. De een is op zichzelf gericht en de ander zoekt vooral saamhorigheid. Het ene moment zoekt iemand beleving en (inter)actie, en het andere moment verstilling of zingeving. Om te stimuleren dat er in Amersfoort voor een grote diversiteit aan mensen een aantrekkelijk cultureel klimaat is, zetten we in op het vergroten van de diversiteit. Dat heeft twee kanten: 7

14 We willen veel variatie en afwisseling binnen het culturele klimaat in Amersfoort. Hier gaat het om diversiteit in algemene zin zodat er een aantrekkelijk cultureel klimaat is voor alle leeftijden, leefstijlen et cetera. En om een cultureel aanbod van vele verschillende uitingen en vormen, en van artistieke hoogvliegers tot experimentele kunst tot meer gewone culturele uitingen. Om in Amersfoort een breder publiek te bedienen is het belangrijk dat er voldoende laagdrempelige kunst en cultuur is, zowel om zelf te doen en proberen in bijvoorbeeld open atelierruimtes of te genieten van bijvoorbeeld muziek, film, fotografie, cabaret, street art. De ervaring leert dat vanuit laagdrempelige vormen uiteindelijk interesse kan ontstaan voor cultuur in brede zin en de culturele massa ontstaat die nodig is. Daarnaast richten we ons op specifieke knelpunten rond diversiteit. We willen dat alle mensen voldoende mogelijkheden hebben om de cultuurbeleving te hebben die ze willen, en waar ze gelukkig van worden. Met deze opgave sluiten we bijvoorbeeld aan bij de passage over culturele participatie in het VN Verdrag voor rechten van mensen met een beperking: We moeten het mogelijk maken dat mensen met een beperking op voet van gelijkheid met anderen kunnen deelnemen aan het culturele leven. Dan gaat het bijvoorbeeld om toegankelijkheid van gebouwen of evenementen. Het vergroten van diversiteit rondom cultuur koppelen we aan ons programma Diversiteit. Speerpunten daarin zijn mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk of psychisch), sexuele diversiteit en etnisch-culturele diversiteit. Deze opgave is sterk generiek van aard: diversiteit speelt bij alle andere opgaven een rol, of het nu gaat om cultuureducatie, jongeren, makers, het cultuuraanbod of de aansluiting met het sociaal domein. Opgave 2: Cultuureducatie Kinderen die in hun jonge jaren culturele competenties ontwikkelen en veel met kunst en cultuur in aanraking komen, zullen dat in veel gevallen op latere leeftijd ook doen. Om ook in de toekomst een sterk cultureel klimaat te hebben, dat dan gedragen wordt door de kinderen van nu, gaan we de culturele ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen versterken. Extra aandacht voor kinderen past bovendien bij het profiel van Amersfoort als (jonge) gezinsstad. 8

15 Bij cultuureducatie hebben we het dan over schoolgaande kinderen, dus pakweg tot 18 jaar. Opgave 3: Jongeren gaat specifiek in op de fase daarna (vanaf pakweg 16 jaar). Cultuureducatie gaan we stimuleren in de driehoek van het gezin, de school en de vrije tijd. Dat koppelen we ook aan ons Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs waarin cultuureducatie een van de sporen is binnen een bredere, wijkgerichte aanpak voor talentontwikkeling van kinderen. Om voor gezinnen cultuur in Amersfoort aantrekkelijk te maken, is het van belang dat aanbod voor volwassenen gecombineerd wordt met aanbod voor kinderen, bijvoorbeeld via programmering of ruimtes voor kinderen. Dergelijk gezinsaanbod is interessant voor Amersfoortse inwoners, maar ook voor bezoekers. Scholen vervullen een belangrijke rol bij cultuureducatie. Scholen kunnen, in samenwerking met diverse partijen uit het culturele veld in Amersfoort, kinderen met diverse culturele uitingen kennis laten maken. Het is belangrijk dat de hele schoolgaande periode tot en met 18 jaar aan cultuureducatie wordt gedaan: een doorgaande leerlijn in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs. Cultuureducatie via ABC scholen biedt ook mogelijkheden. In de vrije tijd, buiten het gezin om, kan het in de eerste plaats gaan om de buitenschoolse opvang. In de tweede plaats is het van belang dat er een goed en divers lesaanbod is, privé of in groepsverband. We vinden het daarbij belangrijk dat er een brede diversiteit aan kunstvormen wordt aangeboden, ook de vormen die bij een kleine groep in trek zijn (denk aan bijzondere muziekinstrumenten of buitenlandse cultuur). 9

16 Rondom cultuureducatie zien we enkele specifieke thema s waar we aandacht voor hebben. Bij de cultuurbeleving van kinderen speelt technologische vooruitgang een prominente rol. Film- en beeldcultuur winnen aan belang (consumptief en als maker), en het gebruik van media. Daarbij is er ook een relatie tussen cultuureducatie en mediawijsheid: dat kinderen leren hoe beeld en media de grenzen laten vervagen tussen werkelijkheid en fictie, en in algemene zin over het gebruik van social media in de sociale omgang. Dat sluit aan bij een breder thema: het ontwikkelen van zogenaamde 21st century skills zoals creativiteit en communicatie. Deze worden extra ontwikkeld door actieve deelname aan en beleving van cultuur en het gericht ontwikkelen van culturele competenties. Opgave 3: Jongeren We vinden het van belang dat het culturele klimaat in Amersfoort jongeren in staat stelt de door hen gewenste cultuurbeleving te hebben. We richten ons op jongeren van pakweg 16 jaar tot midden twintig. Behoeften zijn uiteenlopend en divers. Als rode draad staan beleving en ontmoeting centraal. Veel jongeren beleven cultuur vooral als vorm van uitgaan, denk aan een popconcert, dance feest, bioscoop of een festival. Minstens zo belangrijk zijn vaste (culturele) ontmoetingsplekken. Ook via internet en social media komen jongeren in aanraking met cultuur. We stimuleren dat jongeren voldoende ruimte krijgen om zelf hun aanbod (mede) vorm te geven: voor en door jongeren. Jongeren kunnen zelf culturele activiteiten organiseren of instellingen en evenementenorganisaties kunnen jongeren betrekken bij hun programmering. 10

17 Voor jongeren die zelf muziek maken, schilderen, video s maken et cetera willen we, waar nodig, dat er goede faciliteiten zijn. We denken dan bijvoorbeeld aan een gevarieerd en betaalbaar cursusaanbod of de aanwezigheid van begeleiders (professioneel of vrijwilligers) die jongeren helpen bij hun talentontwikkeling. Het helpt als er specifieke, laagdrempelige plekken zijn waar jongeren makkelijk terecht kunnen voor kennis, faciliteiten of gewoon om elkaar te ontmoeten. Muziek en beeldcultuur zijn de belangrijkste kunstvormen waar jongeren interesse voor hebben. Voor jongeren zijn vermaak en intense ervaringen belangrijk. Interactie, zelf doen en ontdekken horen daarbij. Trends en voorkeuren wisselen snel. Daarmee ligt er voor diverse instellingen een permanente uitdaging om jongeren breed voor cultuur te interesseren. Digitalisering biedt daarbij kansen. Denk aan het gebruik van eigen smartphones en tablets. Of buiten de muren van een instelling: via internet is het mogelijk om virtueel door musea te wandelen of naar concerten te luisteren. Dergelijke innovatie willen we stimuleren (zie ook opgave 5: Cultuuraanbod). 11

18 Opgave 4: Makers & Talent Wij willen dat Amersfoort een thuis is voor vele cultuurmakers, zoals kunstenaars, artiesten, theatermakers, acteurs, schrijvers, beeld- en filmmakers, festivalorganisatoren, productiehuizen etc. Het kan gaan om professionals, talenten of amateurkunst (verenigingen). Ons stedelijk klimaat biedt een rijke voedingsbodem voor het ontstaan van kunst en cultuur. En andersom heeft Amersfoort voor de verdere verstedelijking een bruisend cultureel klimaat nodig. Cultuurmakers zorgen daarvoor. Deze opgave over makers en talent gaat over het ontstaan van kunst en cultuur: dat het hier aanwezig is en dat Amersfoort een blijvende bron van productie en vernieuwing is. Opgave 5: Cultuuraanbod gaat dan over de cultuurpresentatie zodat het toegankelijk is voor de consument. Voor de ene cultuurmaker is het voldoende als ze in de stad een prettige woon- of werkplek vinden, de ander zoekt lokale (ver)binding. Voor deze cultuurmakers willen we dat er in Amersfoort een passende infrastructuur is van hardware en software : De hardware is fysieke ruimte: atelieren/of expositieruimte, podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. Dat kunnen vaste plekken zijn, maar ook tijdelijke plekken, momenten of pop-up concepten. In samenwerking met instellingen of festivalorganisatoren kan ruimte voor het werk van lokale makers en/of talenten worden gereserveerd, en plekken of momenten waarop experimenteel werk een kans krijgt. Bij de software gaat het om organisatorische zaken en faciliteiten. Voor professionals en talentontwikkeling kunnen netwerken, verbinders en de aanwezigheid van begeleiders of coaches behulpzaam zijn. Met name voor jonge makers is het van belang dat er ook na hun 18 e, als vervolg op het cultuureducatieve aanbod, partijen klaar staan om de doorontwikkeling te begeleiden. Op artistiek vlak en qua ondernemerschap. Voor een vitaal makersklimaat is ook verbinding met het bedrijfsleven waardevol. Creatieven en ondernemers kunnen elkaar helpen of samenwerken. En in het bijzonder denken wij dan aan de maakindustrie, de vrijetijdssector en de creatieve sectoren. En andersom zorgt dat voor een versterking van het economisch klimaat. Het makersklimaat wordt verder gestimuleerd door verbinding met onderwijs op het vlak van kunst en cultuur. Daarbij is voor economie en onderwijs ook samenwerking in de stedelijke regio Utrecht-Amersfoort belangrijk. Tot slot is er in Amersfoort veel amateurkunst. Dat is in de eerste plaats goed voor het welzijn van de mensen die dat beoefenen. Maar tegelijkertijd is het de brede basis van het culturele veld. Vele amateurkunstverenigingen bieden vaak laagdrempelige voorstellingen en exposities. Vele beoefenaars van amateurkunst zetten zich in als vrijwilliger en zijn regelmatig (betalende) bezoekers. Een bruisend cultureel klimaat kan niet bestaan zonder een brede basis van amateurkunst. Ook daar moet ruimte voor zijn in de stad. 12

19 Opgave 5: Cultuuraanbod Amersfoort is de afgelopen decennia sterk gegroeid met een toenemende stedelijkheid. Het inwonertal van Amersfoort zal de komende jaren nog verder stijgen. De groei wordt veroorzaakt door de geboorte van kinderen in Amersfoort en doordat mensen van buiten zich hier vestigen. Denk aan migranten en de trek van jonge, vaak hoogopgeleide stellen / gezinnen die vanuit Amsterdam en Utrecht naar Amersfoort verhuizen. We willen dat het cultuuraanbod richting 2030 meegroeit met deze ontwikkeling. Dat zal stapsgewijs en over langere termijn gaan. De trek naar de stad, die landelijk en ook internationaal waarneembaar is, is niet alleen een kwantitatief gegeven, maar heeft ook een kwalitatief aspect. Steeds meer mensen willen in de stad wonen met een stedelijke leefstijl, onder andere vanwege de levendigheid en beschikbare voorzieningen zoals cultuur. En in het verlengde zorgt een aantrekkelijk woonen leefklimaat voor een vitale economie en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. In brede zin en in het bijzonder ook op het vlak van cultuur zal Amersfoort als stad voldoende moeten bieden om ervoor te zorgen dat bijvoorbeeld jonge gezinnen die van Amsterdam en Utrecht uitwijken naar Amersfoort zich aan de stad binden en echt deel worden, in verbinding staan, met de lokale samenleving en economie. Aansprekende culturele functies of evenementen zijn aantrekkelijk voor inwoners en trekken tegelijkertijd cultuurtoeristen naar de stad. Daar horen culturele magneten bij (functies of activiteiten die veel publiek trekken en zorgen voor levendigheid). En daarnaast zijn voor inwoners ook kleinschalige activiteiten welkom, ook in de eigen wijk. Dat vraagt om een goede balans tussen groot en klein, druk en rustig, concentratie in het Stadshart en spreiding over de wijken. Bij deze opgave zoomen we vooral in op het Stadshart; bij opgave 6: Wijken & sociaal domein komt de spreiding over wijken aan bod. Voor de ontwikkeling van het Stadshart is versterking van het culturele aanbod belangrijk, zoals podia, musea, evenementen, cultureel erfgoed (zie de Visie Stadshart). Cultuur is in het Stadshart onderdeel van een breed palet aan functies en omstandigheden. Voor een vitaal Stadshart is de totale functiemix van wonen, kantoren en vrije tijd voorzieningen in combinatie met zaken als bereikbaarheid, een aantrekkelijke openbare ruimte, architectuur (historisch en modern), monumentenzorg, evenementen van belang. We willen een aantrekkelijk cultuuraanbod in het Stadshart voor onze inwoners, waarbij Amersfoort ook een centrumfunctie voor de regio vervult. Aanvullend en nodig om een echte schaalsprong in het Amersfoortse cultuuraanbod mogelijk te maken, willen we ook een sterkere culturele profilering en citymarketing om meer cultuurbezoekers naar het Stadshart te trekken. We denken dan in eerste instantie aan doelgroepen die goed passen bij 13

20 de demografie van Amersfoort zodat ook inwoners profiteren van de impulsen die extra bezoekers genereren, bijvoorbeeld jonge gezinnen (tevens een doelgroep vanuit wonen campagnes) en empty nesters / ouderen. Ook de mogelijkheden voor internationaal cultuurtoerisme willen we benutten. Het cultuuraanbod moet blijvend inspelen op trends in de samenleving, denk aan de invloed van technologie, social media en de beleveniseconomie waarin vermaak, interactie en festivalisering een grote rol spelen. Dat vraagt om blijvende vernieuwing en innovatie in het hele culturele veld: om bestaande doelgroepen te blijven aanspreken en om nieuwe / andere doelgroepen te bereiken. We zien een toenemend belang van regionale samenwerking op meerdere schaalniveaus. Amersfoort heeft een regionale centrumfunctie in Regio Amersfoort. Om dat te versterken is samenwerking met onze buurgemeenten van belang. En we willen dat het cultuuraanbod van Utrecht en Amersfoort vooral complementair zijn en dat we in brede zin profiteren van elkaars nabijheid. We zetten in op samenwerking met gemeente Utrecht en provincie Utrecht op dit vlak. Stedelijke regiovorming is ook van belang om ons in nationaal perspectief en richting het Rijk te positioneren ten opzichte van andere stedelijke regio s. Tot slot gaan we kort in op enkele culturele functies die in het Stadshart, richting 2030, een stevige positie moeten hebben. Dat willen we niet alleen voor het Stadshart, maar ook in relatie tot de andere vijf opgaven die we in deze cultuurvisie zien. We kijken hier ver vooruit waarbij de haalbaarheid afhankelijk is van toekomstige kansen en (financiële) mogelijkheden. Podia voor onder andere muziek, dans, theater en film kunnen bij uitstek een breed en divers publiek bereiken. Door breed en divers te programmeren kunnen podia op het ene moment bijvoorbeeld jong publiek trekken en het andere moment ouder publiek. Podia vormen een belangrijke schakel in het uitgaan in de avonduren. En overdag kan voor kinderen geprogrammeerd worden. Podia kunnen ook een culturele ontmoetingsfunctie vervullen voor bijvoorbeeld culturele activiteiten, cultuurmakers, kennisdeling, netwerkvorming en dergelijke. De podia hebben in de eerste plaats vooral een regionale functie voor Regio Amersfoort. Er moet een volledig palet aan kleine, midden en grote podia zijn. Podia kunnen ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld amateurkunstverenigingen, jong talent of als try-out podium. Het versterken van podia sluit ook goed aan bij opgaven als diversiteit, jongeren (poppodium) en makers en talent. 14

21 Festivals en evenementen zorgen voor levendigheid in straten, op pleinen of in parken. We willen een goede balans tussen grote en kleine festivals, voor inwoners en voor bezoekers en van verschillende culturele disciplines. Ook een goede spreiding over de stad en over de seizoenen is belangrijk. Het versterken van culturele festivals en evenementen sluit goed aan bij opgaven als jongeren (muziekfestivals), makers en talent (laagdrempelig podium) en als er specifieke programmering voor kinderen is, ook bij cultuureducatie. Bovendien is er een relatie / overlap met bijvoorbeeld sport, economie, welzijn en duurzaamheid. Vanuit deze brede invalshoek, vormen evenementen (in brede zin, dus niet alleen culturele evenementen) ook een goed middel om in te zetten voor profilering en citymarketing. In het kader van ons bredere evenementenbeleid willen we ieder jaar enkele topevenementen met landelijke uitstraling. Dat kan door bestaande evenementen met potentie kansen te bieden om door te ontwikkelen, of door nieuwe en/of eenmalige evenementen naar Amersfoort te halen. Musea vervullen overdag in het Stadshart een belangrijke rol in combinatie met andere functies. Vaak wordt museumbezoek gecombineerd met horeca bezoek, winkelen of een stadswandeling door de historische binnenstad. De musea zijn net buiten het kernwinkelgebied en de horecapleinen gesitueerd en kunnen daarmee extra loop in het Stadshart brengen en de gemiddelde verblijfstijd verlengen. Om meer bezoekers voor een dagje Amersfoort naar Amersfoort te kunnen trekken en de nationale aantrekkingskracht te vergroten, is versterking van het museum aanbod in het Stadshart nodig. Voor musea ligt er een belangrijke opgave om een meer divers publiek te trekken. Musea spelen ook een belangrijke rol bij cultuureducatie van kinderen en kunnen ruimte voor lokale (jonge) kunstenaars bieden. Het Eemhuis heeft een belangrijke functie in het Stadshart als bezoek- en ontmoetingsplek. De instellingen in het Eemhuis willen dit gezamenlijk versterken. Scholen in de Kunst, de Bibliotheek en het Archief Eemland hebben een regionale rol. KAdE is een van de pijlers van het museum aanbod in Amersfoort en biedt exposities met (inter)nationale uitstraling. Scholen in de Kunst en de Bibliotheek werken ook veel buiten de eigen muren, op scholen en 15

22 bij welzijnsinstellingen, bereiken publiek van jong tot oud en spelen een verbindende rol binnen het culturele veld en het bevorderen van culturele activiteiten in de wijken. De functie van de Bibliotheek is daarbij sterk in ontwikkeling en heeft een steeds bredere betekenis, bijvoorbeeld op het vlak van educatie, ontmoeting en verbinding. Amersfoort is rijk aan cultureel erfgoed, in het Stadshart en daarbuiten. Dit draagt in hoge mate bij aan de aantrekkelijkheid van de stad. Denk aan de historische binnenstad, industrieel erfgoed, militair erfgoed of het Rietveldpaviljoen. Er zijn hier ook diverse instellingen op dat vlak gevestigd, waaronder het Archief Eemland met een bezoekersfunctie of rijksinstellingen zoals het RCE. Het is van belang dat het erfgoed behouden en versterkt wordt, en dat er passende (al dan niet culturele) activiteiten kunnen plaatsvinden. Ook kunst in de openbare ruimte draagt bij aan de cultuurbeleving. Het erfgoed en de rustigere delen van de historische binnenstad kunnen in het Stadshart een prettige balans brengen waarbij ook ruimte is voor verstilling. Ook zien wij meerwaarde als museale functies met erfgoed worden gecombineerd. Opgave 6: Wijken & sociaal domein Cultuur kan mensen activeren en samenbrengen, en dat bevordert de participatie van mensen in de samenleving. De wijk is daarbij een belangrijk schaalniveau. Laagdrempelige activiteiten nodigen uit om aan mee te doen. En in de wijk kunnen mensen makkelijker eigen 16

23 initiatieven ontplooien. Dicht bij de mensen, met elkaar en kleinschaligheid zijn sleutelwoorden bij de opgave om culturele activiteiten in de wijken te realiseren. Daarbij zien we twee kanten: Aan de ene kant zien we dat als een investering in de verbinding en saamhorigheid binnen wijken. Hierin zien we vooral een belangrijke rol voor bewoners. Saamhorigheid komt van onderop. Waar nodig kunnen meer professionele en/of georganiseerde partijen daarbij helpen, denk binnen het culturele veld aan de instellingen, makers, amateurkunstverenigingen en ook aan partijen buiten het culturele veld. Hier is overlap met opgave 1: Diversiteit. Wijken verschillen van elkaar qua bevolkingssamenstelling waardoor er ook een grote diversiteit aan culturele activiteiten ontstaat als mensen die zelf in hun wijk organiseren. Dat vraagt ook om voldoende spreiding van culturele activiteiten over de wijken. Aan de andere kant willen we het cultuurbeleid verbinden aan opgaven in het sociaal domein. Bij het realiseren van (kleinschalige) activiteiten in de wijken kan aansluiting worden gezocht bij bijvoorbeeld welzijnswerk, zorg, buurtwerk, jongerenwerk en dergelijke. Ook de aansluiting met onderwijs en sport hoort daarbij. Ook hier willen we zoveel mogelijk ruimte laten voor initiatief van mensen zelf, aansluitend bij de voor het sociaal domein vastgestelde werkwijze Indebuurt. De rol van vrijwilligers en netwerken is belangrijk, en waar nodig met ondersteuning van professionele partijen uit het sociaal domein of het culturele veld. Bij de verbinding van cultuurbeleid met het sociaal domein kan aan vele thema s worden gedacht. Enkele voorbeelden: Aandacht voor cultuureducatie en cultuurparticipatie van kinderen, draagt bij aan doelstellingen in het onderwijs- of jeugdbeleid. In het programma Jeugd en Onderwijs is aandacht voor cultuureducatie en cultuurparticipatie van de jeugd. Bij ouderen of mensen met een zorgbehoefte zijn er raakvlakken met het bestrijden van eenzaamheid of het bevorderen van gezondheid. Voor de cultuurparticipatie van mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk of psychisch) is bijzondere aandacht nodig, denk aan toegankelijkheid van gebouwen en evenementen of maatwerk bij deelname aan culturele activiteiten. Dit raakt onder andere aan het programma Diversiteit. Voor mensen die leven in of op de rand van armoede kan cultuurparticipatie de zelfredzaamheid bevorderen en zo helpen bij het vinden van een weg uit de armoede. Bijvoorbeeld het Jeugdcultuurfonds en ons minimabeleid bieden instrumenten om daar invulling aan te geven. 17

24 4) Uitvoering Rollen van gemeente en andere partijen Voor de uitvoering van deze cultuurvisie zijn vele partijen aan zet met verschillende rollen. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. In de stad is veel creativiteit, talent en ondernemerschap aanwezig. Vanuit de gemeente en samen met andere (professionele) partijen willen we dat faciliteren en stimuleren. De rol van de gemeente kan daarin variëren, bijvoorbeeld verbinden, initiëren, kennis delen, prestatieafspraken maken, subsidie verlenen, opdrachtgeverschap et cetera. Voor de uitvoering van de cultuurvisie zien we enkele belangrijke randvoorwaarden of condities die we samen met partijen in de stad willen verbeteren: Cultuur heeft een brede waarde en betekenis die verder reikt dan alleen het culturele klimaat en dus is er ook overlap met andere beleidsvelden. We willen het cultuurbeleid verbinden met andere beleidsvelden. We willen vooral dat mensen de ruimte krijgen om zelf initiatieven te ontplooien. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels bij inwoners, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke om zelf vorm te geven aan hun gewenste cultuurbeleving. Verbinding en samenwerking binnen het culturele veld is essentieel. Ook tussen partijen van verschillende culturele disciplines (zoals beeldende kunst, muziek, dans, toneel et cetera) en met een verschillend profiel (zoals instellingen, evenementenorganisaties, zelfstandige makers, gevestigde en nieuwe spelers et cetera). Ook de samenwerking met actoren buiten het culturele veld, zoals onderwijs, welzijnswerk, het bedrijfsleven en dergelijke, is nodig. Daar ligt primair een taak voor partijen in de stad. Om samenwerking te bevorderen zet de gemeente in op een verbindende rol. Ook van de culturele basisinstellingen verwachten wij dat zij samenwerken, aan elkaar complementair zijn en een belangrijke rol als verbinder spelen, bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren (in en buiten de instelling), initiatieven van onderop te ondersteunen of hun pand te gebruiken als ontmoetingsruimte voor derden. Voorop blijft staan dat zij opereren vanuit hun kerntaak en eigen kracht. Daarbij is het in de eerste plaats van belang dat de instellingen een gezonde bedrijfsvoering kunnen hebben en de ruimte hebben om te investeren in zaken als samenwerking en innovatie. 18

25 De gemeente heeft binnen de begroting middelen beschikbaar om te investeren in het culturele klimaat. Om dat zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten, zien we in algemene zin een aantal opgaven. Zo willen we in ons cultuurbudget voldoende flexibiliteit hebben om in te kunnen spelen op actuele en toekomstige ontwikkelingen. Met de basisinstellingen, die structurele subsidie ontvangen, maken we prestatieafspraken. Hetzelfde doen we met partijen die meerjarige subsidie ontvangen (telkens maximaal vier jaar). Structurele of meerjarige subsidie biedt partijen zekerheid, wat nodig is om duurzaam te investeren in het culturele klimaat. Daarnaast willen we het voor partijen in de stad met goede initiatieven zo eenvoudig mogelijk maken om incidenteel een bijdrage te vragen. Tegelijkertijd moeten eerlijke spelregels en een goede verantwoording gewaarborgd blijven. Projectsubsidies bieden daartoe goede mogelijkheden. We kunnen projectsubsidies voor wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk aanjagend karakter. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen kleine en grote projecten waarbij voor kleine projecten extra kan worden ingezet op laagdrempeligheid en een beperkte overhead voor indieners. Ook kan aan andere (financiële) instrumenten worden gedacht, bijvoorbeeld een revolverend fonds, microkredieten, een jongerenfonds, een impulsprogramma. Het gaat erom dat partijen makkelijk kunnen investeren in het culturele klimaat. We zetten ook in op samenwerking met andere partners buiten de stad, bijvoorbeeld binnen Regio Amersfoort of met provincie en gemeente Utrecht. Dat past bij de regionale centrumfunctie van Amersfoort en stedelijke regiovorming. Daaronder hoort ook het volgen en waar mogelijk beïnvloeden van regionale, provinciale en landelijke beleidsdiscussies, vanuit de positie en opgaven van Amersfoort. Het culturele veld in Amersfoort heeft in toenemende mate met ontwikkelingen buiten de gemeentegrenzen te maken en een goede verbinding hiermee kan de stad veel opleveren. Uitvoeringsagenda De Cultuurvisie Amersfoort 2030 beschrijft kernachtig en op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting Deze visie en de daarin genoemde ambities en opgaven zijn mede bepaald op basis van behoeften en ideeën uit de stad, van het culturele veld en daarbuiten. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. Met het oog op de toekomst zetten we met de cultuurvisie een richting in die we gaandeweg gaan realiseren, en die nog ruimte laat voor nadere invulling met partijen in de stad. Voor de uitvoering bepaalt de gemeenteraad de prioriteiten op basis waarvan het college van Burgemeesters en Wethouders een Uitvoeringsagenda maakt. Die wordt jaarlijks geactualiseerd, met (blijvende) inbreng van partijen uit de stad. 19

26 In de Uitvoeringagenda nemen we alleen activiteiten op waar de gemeente een rol heeft. De stad pleegt uiteraard een veel bredere inzet voor het culturele klimaat in Amersfoort. Wij zien het als een blijvende uitdaging om daar met onze inzet goed op aan te sluiten. 20

27 Cultuurvisie Amersfoort 2030 Opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda Stad met een hart Pagina 1

28 1) Inleiding Van visie naar prioriteiten naar de eerste Uitvoeringsagenda In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030 beschreven. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. Stapsgewijs gaat de uitvoering vorm krijgen. In de cultuurvisie hebben we in de afsluitende paragraaf Uitvoering aangegeven dat voor de uitvoering de gemeenteraad de prioriteiten vaststelt en dat het college van Burgemeester & Wethouders vervolgens een Uitvoeringsagenda maakt, met (blijvende) inbreng van partijen in de stad. Onze inzet bestaat uit een mix van lopende activiteiten en activiteiten die we nieuw, anders of met extra ambitie oppakken. Op basis van de brede participatie die we het afgelopen jaar voor de cultuurvisie hebben gedaan, is op dit moment die nieuwe inzet voor een deel al concreet te benoemen. Voor een deel is nadere verkenning nodig, ook met partijen in de stad. Dit betekent dat we nu nog geen volledig uitgewerkte Uitvoeringsagenda presenteren. Voor de uitvoering van de cultuurvisie stelt de gemeenteraad nu voor 2018 de prioriteiten vast (zie het document Cultuurvisie Amersfoort 2030 Prioriteiten voor de uitvoering in 2018 ). Hier zal het college van Burgemeester & Wethouders met voorrang mee aan de slag gaan. Onze overige inzet voor de cultuurvisie hebben we op hoofdlijnen in dit document beschreven en vormt de opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda. Dit betreft enkele concrete activiteiten en heeft verder in hoofdzaak nog een sterk verkennend karakter. Daarmee ontwikkelen we in de loop van 2018 stapsgewijs en met partijen in de stad de Uitvoeringsagenda voor de cultuurvisie. We hebben uiteindelijk voor ogen dat we in de Uitvoeringsagenda onze inzet telkens voor een jaar bepalen en een globale vooruitblik geven door 2 a 3 jaar vooruit te kijken. Ieder jaar actualiseren we de Uitvoeringsagenda met (blijvende) inbreng van partijen uit de stad. Rol van de raad De Uitvoeringsagenda blijft binnen de prioriteiten die de gemeenteraad vaststelt. Omdat de raad nu alleen voor 2018 prioriteiten vaststelt, zal het college van Burgemeester & Wethouders in de loop van 2018 eerst aan de raad besluitvorming vragen voor de prioriteiten voor de volgende 2 a 3 jaar, voordat het college de Uitvoeringsagenda vaststelt. Nieuwe manieren van (samen)werken We zetten met de Cultuurvisie Amersfoort 2030 in op verbreding van het cultuurbeleid: binnen het cultuurbeleid zelf en door te zorgen voor meer verbinding met andere beleidsvelden. Bij de realisatie van de cultuurvisie zijn dan ook vele partijen betrokken. Om te stimuleren dat partijen in de stad meer investeren in cultuur in Amersfoort, zien we diverse randvoorwaarden die we willen verbeteren. Dat gaat in sterke mate over een verandering van werkwijzen (bij de gemeente en partijen in de stad) en het opbouwen van nieuwe manieren van samenwerking: 2

29 Zo zijn verbinding en samenwerking van groot belang, binnen Amersfoort en op regionale schaal. Het gaat dan om samenwerking binnen het culturele veld, waarbij we in het bijzonder willen stimuleren dat partijen van verschillende disciplines (zoals kunstenaars, makers, artiesten, musea, podia, evenementenorganisaties, cultuureducatieve organisaties et cetera) meer samenwerken. Ook willen we samenwerking stimuleren van partijen in het culturele veld met partijen buiten het culturele veld, zoals onderwijs, welzijnswerk, het bedrijfsleven en dergelijke. Op regionale schaal gaat het om samenwerking met gemeente Utrecht en provincie Utrecht voor de stedelijke regio Utrecht-Amersfoort en om samenwerking binnen Regio Amersfoort. De culturele basisinstellingen zijn belangrijk voor ons culturele klimaat. We willen dat de culturele basisinstellingen toekomstbestendig en financieel weerbaar zijn. Gezien de bezuinigingen van de afgelopen jaren is dit geen vanzelfsprekendheid en is nadere analyse vereist. Tegelijkertijd willen we meer ruimte creëren voor de kracht van inwoners, cultuurmakers, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels voor initiatieven van onderop zodat mensen zelf vorm kunnen geven aan hun gewenste cultuurbeleving. Waar nodig ondersteunen we dat, bijvoorbeeld door een verbindende rol te vervullen of met (project)subsidie die flexibel en laagdrempelig zijn. Als gemeente kunnen we op verschillende manieren een rol spelen om de randvoorwaarden voor het culturele klimaat in Amersfoort te verbeteren. Het gaat dan onder andere om het versterken van de verbindende rol van de gemeente, het (beter) uitlokken van initiatieven met (project)subsidie en meer regionale samenwerking. Bij de totstandkoming van de cultuurvisie hebben we veel positieve energie gezien. Vele partijen in de stad willen kunst en cultuur in Amersfoort versterken. Daar willen we op voortbouwen. Leeswijzer In paragraaf 2 geven we een totaaloverzicht van onze generieke inzet en onze inzet per opgave. Hierin zijn ook de prioriteiten uit het document Cultuurvisie Amersfoort 2030 Prioriteiten voor de uitvoering in 2018 opgenomen. In paragraaf 3 geven we een overzicht van de financiële middelen voor de uitvoering. In de bijlage is op hoofdlijnen een analyse van het culturele klimaat in Amersfoort opgenomen. Achtereenvolgens geven we in vogelvlucht een beschrijving van: 1. De demografie van Amersfoort gecombineerd met enkele algemene ontwikkelingen in de samenleving. 2. Het culturele klimaat van Amersfoort in cijfers (inclusief een vergelijking met andere steden) en op basis van de beleving en meningen van inwoners. 3. Een beeld van de vitaliteit van de culturele basisinstellingen. 4. Trends in kunst en cultuur. 5. Relevant cultuurbeleid van andere overheden. 3

30 2) Opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda In deze paragraaf geven we op hoofdlijnen een totaaloverzicht van onze inzet voor de cultuurvisie. Dat gaat om prioriteiten van de gemeenteraad (die we met voorrang in 2018 oppakken) en onze overige inzet. De overige inzet heeft op veel onderdelen nog een sterk verkennend karakter en sommige activiteiten zijn al concreet. Voor de overige activiteiten en verkenningen is nog een nadere fasering nodig (niet alles kan tegelijk in 2018 worden opgepakt), een en ander afhankelijk van de ambtelijke capaciteit en de inzet die partijen in de stad kunnen plegen. Zodoende ontwikkelen we in de loop van 2018 stapsgewijs en met partijen in de stad de Uitvoeringsagenda voor de cultuurvisie. Het overzicht op de volgende pagina s vormt de opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda. Het is telkens in drie delen opgebouwd: 1) Een puntsgewijze samenvatting van de (belangrijkste) ambities uit de cultuurvisie. De ambities bepalen de richting van onze inzet. 2) Een globale, puntsgewijze schets van de huidige stand van zaken. Dat is onder andere gebaseerd op een analyse op hoofdlijnen van het culturele klimaat in Amersfoort (zie de bijlage) en uit input van de participatie. De stand van zaken geeft de aanleiding voor onze inzet weer. 3) De activiteiten en verkenningen die we gaan doen, onderverdeeld naar prioriteiten in 2018 en overige inzet. 4

31 Generieke inzet Ambities cultuurvisie (generiek): - Brede, integrale benadering van cultuurbeleid met meer verbinding en samenwerking. - Efficiënte besteding van middelen met meer ruimte voor flexibiliteit, inzet van projectsubsidies en vernieuwende financiële instrumenten. - Culturele basisinstellingen moeten op orde zijn. - Meer ruimte voor initiatief van onderop. - Meer samenwerken met regionale partners en inspelen op landelijk cultuurbeleid, onder andere met stedelijke regiovorming. Waar staan we nu (generiek): - Het aanvragen van subsidie wordt soms ingewikkeld gevonden en inhoudelijke criteria (uit het verleden) voldoen niet meer in alle gevallen. Dit belemmert onder andere initiatieven van onderop. - Veel culturele basisinstellingen staan onder druk. - Samenwerking en verbinding tussen culturele partijen en met partijen buiten het culturele veld komen vaak moeilijk of niet tot stand. - Momenteel verkennen we met provincie en gemeente Utrecht de mogelijkheden voor stedelijke regiovorming (een speerpunt in het nationaal cultuurbeleid). - Er is geen (gestructureerde) samenwerking op cultuur binnen Regio Amersfoort. - Enerzijds horen we dat er in brede zin behoefte is aan fysieke ruimte voor culturele activiteiten en tegelijkertijd zien we dat ruimtes in maatschappelijke gebouwen bepaalde delen van de dag of week niet gebruikt worden. Activiteiten : Prioriteit in 2018: Analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen Zoals toegezegd bij de bespreking van de Kaders voor de cultuurvisie in De Ronde van 13 juni 2017 maken we begin 2018 een nadere analyse van het culturele klimaat in Amersfoort. Hiermee krijgen we een scherper beeld van kansen en knelpunten, kunnen we beter benchmarken met andere steden en ontstaat een nulmeting op basis waarvan we kunnen monitoren. Specifiek onderdeel is een (vergaande) analyse van de culturele basisinstellingen. De analyse per instelling gaat onder andere over zaken als bedrijfsvoering, financiën, huisvesting, personeel, innovatie, marketing, samenwerking en huidige prestaties. De analyse levert een beeld op hoe de instellingen er in brede zin voor staan en geeft inzicht in de mate waarin de instellingen inzet kunnen plegen op de nieuwe cultuurvisie. Waar dat onvoldoende mogelijk is, worden potentiële verbetermaatregelen geïnventariseerd. We kijken dan niet alleen op individueel niveau per instelling, maar ook naar verbeteringen die in samenhang genomen kunnen worden. Hierbij betrekken we ook de Motie Budgetcoach en de nieuwe Nota Verbonden Partijen (in voorbereiding). De resultaten van de analyse zijn mede van invloed op de prestatieafspraken die we jaarlijks met de instellingen maken. Gaandeweg en stapsgewijs willen we die prestatie afspraken vormgeven aan de hand van de cultuurvisie en de daarin opgenomen ambities en opgaven, en daarbij ook de samenhang vergroten tussen de afspraken met de verschillende instellingen. Zie de bijlage voor een globaal beeld over de huidige situatie van de culturele basisinstellingen. 5

32 Prioriteit in 2018: Invoeren van een regeling voor projectsubsidies We stellen begin 2018 een regeling in voor projectsubsidies waarvoor in de eerste helft van 2018 al aanvragen gedaan kunnen worden. Vernieuwing, samenwerking tussen partijen en initiatief van onderop worden belangrijke criteria. De wijze van aanvragen, beoordelen en toekennen wordt laagdrempelig. Tegelijkertijd moeten spelregels en een goede verantwoording gewaarborgd blijven. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen kleine en grote projecten waarbij voor kleine projecten extra kan worden ingezet op laagdrempeligheid. We kunnen projectsubsidies voor wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk aanjagend karakter. De focus in 2018 leggen we op de thema s diversiteit, jongeren en innovatie van cultuuraanbod: - Diversiteit: We willen initiatieven ondersteunen die bijdragen aan het vergroten van de variatie en afwisseling in het cultureel klimaat en / of die bijdragen aan een inclusieve samenleving (bevorderen van de cultuurparticipatie van mensen die te maken hebben met barrières). We leggen een verbinding naar ons programma Diversiteit, waarin mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk, psychisch), etnisch-culturele diversiteit en sexuele diversiteit speerpunten zijn. We gaan nog bekijken of we hierop een nadere en/of aanvullende focus aanbrengen in de regeling voor projectsubsidies. Omdat het thema diversiteit ook relevant is voor de andere opgaven van de cultuurvisie, verwachten we brede effecten. Zo kan het ook gaan om initiatieven die in de wijk plaatsvinden of die zorgen voor verbreding van het cultuuraanbod. - Jongeren: We willen impulsen geven aan het verbeteren van het cultuuraanbod voor jongeren. Dat kan bijvoorbeeld betrekking hebben op eigen initiatieven van jongeren (voor en door jongeren), het bestaand aanbod aantrekkelijker maken voor jongeren (innovatie, inspelen op jongerentrends), extra programmering of het verbeteren van informatievoorziening. Ook kan het gaan om ontmoetingen van jongeren (met elkaar of met anderen) te stimuleren. - Innovatie van cultuuraanbod: We willen innovatie in het cultuuraanbod stimuleren. Door middel van innovatie kan worden ingespeeld op verschillende trends binnen de culturele sector (zie Bijlage paragraaf 4 Trends in kunst en cultuur). Ook kan innovatie worden gebruikt om het aanbod voor een breder publiek aantrekkelijk te maken (met het oog op de opgaven diversiteit en jongeren). Overige activiteiten en verkenningen in : Mede op basis van de ervaring die we opdoen met projectsubsidies, gaan we in brede zin onze subsidie systematiek herijken en verbeteren. Dit gaat zowel over inhoud (regels en criteria) als de wijze waarop het aanvragen, beoordelen en toekennen wordt georganiseerd. Aanvullend verkennen we de mogelijkheden om andere, vernieuwende financiële instrumenten in te zetten. We streven naar meer flexibiliteit om goed uitvoering te kunnen geven aan de cultuurvisie. We versterken onze verbindende rol als gemeente. We gaan onderzoeken of en hoe we een cultuurmakelaar (werktitel) hiervoor kunnen inzetten. De cultuurmakelaar richt zich op verbinding en samenwerking tussen partijen in de stad en richting de gemeente. Dat is aanvullend op het reguliere werk waarin we ook al veel doen aan verbinding en samenwerking. Zo zijn de beleidsadviseurs ook aanspreekpunt voor partijen in de stad en zijn sommigen ook ambtelijk accounthouder voor de culturele basisinstellingen. Verder geven we extra invulling aan onze verbindende rol door 6

33 bijeenkomsten te organiseren. We denken aan een jaarlijkse brede netwerk- en/of kennisbijeenkomst en daarnaast op basis van behoeften in het culturele veld kleinschalige ontmoetingen gericht op specifieke doelgroepen of thema s. In algemene zin krijgt de verbindende rol invulling via onze gehele inzet, denk bijvoorbeeld aan de regeling projectsubsidies (criterium samenwerking) en doordat we onze inzet bij de verschillende opgaven met partijen in de stad vormgeven en uitvoeren. Voor (boven)regionale samenwerking zetten we allereerst in op de aanpak stedelijke regiovorming met provincie Utrecht en gemeente Utrecht. De aanpak richt zich op het inzetten van cultuur als motor voor de verdere ontwikkeling van de stedelijke regio Amersfoort-Utrecht. Met provincie Utrecht werken we aan de uitvoering van het Cultuurpact Binnen Regio Amersfoort gaan we, op termijn, nader verkennen hoe we samenwerking rondom kunst en cultuur kunnen versterken. Veel ruimtes in maatschappelijk vastgoed, zoals culturele gebouwen, onderwijsgebouwen of sportaccommodaties, worden tijdens bepaalde delen van de dag of week niet gebruikt. We gaan verkennen hoe we dergelijke ruimtes beter kunnen benutten en ruimte kunnen bieden aan culturele activiteiten (of andere maatschappelijke activiteiten). Dit gaat vooral om gebruik voor bijvoorbeeld bewonersinitiatieven, cultuureducatie, oefenruimte of voor amateurkunstverenigingen. Bij de ontwikkeling van Amerena doen we ervaring op met meervoudig gebruik van ruimten door verschillende partijen. De specifieke behoefte aan ruimtes voor (professionele) cultuurmakers pakken we apart op (zie opgave Makers & Talent). Voor de verdere invulling van de Uitvoeringsagenda, het bewaken en monitoren van de Cultuurvisie Amersfoort 2030 en daarover blijvend in gesprek zijn met partijen in de stad, is ambtelijke coördinatie nodig. Deze coördinatie in combinatie met diverse verkenningen vergt de eerste jaren extra ambtelijke inzet, evenals het versterken van de verbindende rol van de gemeente met bijvoorbeeld een cultuurmakelaar. We gaan de benodigde ambtelijke capaciteit invullen. Op basis van de financiële kaders voor de cultuurvisie (zie paragraaf 3 Middelen) kan dit alleen tijdelijk voor maximaal drie jaar ( ). 7

34 Inzet bij Opgave 1: Diversiteit Ambities cultuurvisie: - Variatie en afwisseling: een aantrekkelijk cultureel klimaat voor alle leeftijden, leefstijlen et cetera. En een cultureel aanbod van vele verschillende uitingen en vormen, en van artistieke hoogvliegers tot experimentele kunst tot meer gewone culturele uitingen. - Inclusieve samenleving: cultuurparticipatie in alle delen van de samenleving met extra aandacht voor mensen die te maken hebben met barrières om mee te doen met cultuur - N.B. Dit thema is sterk generiek van aard en speelt in alle andere vijf opgaven een rol Waar staan we nu: - Er is een breed gedeelde indruk dat de diversiteit onvoldoende is - Er is nog geen goed beeld waar de diversiteit laag is - De BACK (Brede Adviesgroep voor het Cultureel Klimaat) geeft aan dat subsidies voor aanvragen met een doelstelling / effect rond diversiteit vaak op basis van de regels moeten worden afgewezen Activiteiten : Prioriteit in 2018: Diversiteit is een van de focusthema s voor de regeling voor projectsubsidies (zie generieke inzet). Overige activiteiten en verkenningen in : Om voor de opgave Diversiteit de focus te kunnen bepalen, gaan we in kaart brengen op welke aspecten het culturele klimaat in Amersfoort onvoldoende divers is. Dat richt zich op het aanbod (uitingen van kunst en cultuur die onvoldoende aanwezig zijn in Amersfoort) en op de vraag (doelgroepen waar het aanbod onvoldoende in de behoefte voorziet en doelgroepen die met barrières te maken hebben). Vervolgens bepalen we nadere speerpunten en stimuleringsmaatregelen. Om meteen in 2018 concrete initiatieven gericht op diversiteit te kunnen ondersteunen, bieden we hiervoor ruimte in de regeling projectsubsidies. De ingediende initiatieven leren ons ook al het nodige over behoeften in de samenleving op dit vlak en waar kansen of knelpunten liggen. 8

35 Inzet bij Opgave 2: Cultuureducatie Ambities cultuurvisie: - Er moet een brede infrastructuur zijn voor de cultuureducatie van kinderen met diverse achtergronden, in de driehoek gezin school vrijetijd. - Ontwikkeling van 21st century skills, taalvaardigheid en mediawijsheid. - Inspelen op trends als technologie en het belang van mediawijsheid. - Vergroten aanbod op scholen (doorgaande leerlijn PO en VO) en in vrije tijd (lesaanbod, buitenschoolse opvang). - Specifiek cultuuraanbod voor gezinnen met (jonge) kinderen. Waar staan we nu: - Cultuureducatie op basisscholen komt in Amersfoort tot stand via het Rijksprogramma Cultuureducatie met Kwaliteit waaraan de gemeente via Cultuur en Jeugd&Onderwijs mede een bijdrage levert. De huidige regie ligt bij Scholen in de Kunst, en lokale cultuurinstellingen en onderwijsinstellingen werken samen in de uitvoering. Het programma is beperkt tot PO, er is geen doorgaande leerlijn naar VO. - In algemene zin is er rond cultuureducatie sprake van teveel versnippering, onvoldoende onderlinge afstemming en samenwerking met scholen is in de praktijk vaak lastig en er zijn grote verschillen tussen scholen in de mate waarin ze aan cultuureducatie doen. - Meer dan de helft van de jongeren volgt buiten school les voor kunst en cultuur (zoals muziekles, schilderles, toneelles et cetera), en 43% zou dat vaker willen doen. - Via het JeugdCultuurFonds kunnen kinderen uit minimagezinnen extra financiële steun krijgen voor lessen; de indruk is dat de mogelijkheden nog beperkt worden benut. - Bibliotheek Eemland richt zich op het bevorderen van leesvaardigheid met het programma de bibliotheek op school en schoolbibliotheken op een groot aantal basisscholen. Daarnaast stimuleert ze onder meer de taalvaardigheid, de ontwikkeling van 21st century skills en mediawijsheid. Activiteiten : Prioriteit in 2018: Aanpak Cultuureducatie We gaan met diverse betrokken partijen nieuwe stimuleringsmaatregelen vormgeven om cultuureducatie in brede zin te versterken, in de driehoek gezin school vrije tijd. Naast culturele competenties en interesses, gaat het dan bijvoorbeeld ook om 21st century skills, taalvaardigheid en mediawijsheid. De (meerjarige) aanpak wordt mede afgestemd en/of (deels) opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs waar cultuureducatie een van de sporen is binnen een bredere, wijkgerichte aanpak voor talentontwikkeling van kinderen (naast bijvoorbeeld sport en 21st century skills ). Voor de vorming van de aanpak evalueren we de uitvoering van de bestaande regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (in Amersfoort is met deze landelijke regeling gewerkt in de periode en onlangs is deelname verlengt voor de periode ). Ook betrekken we de opbrengsten van de onderwijsconferentie over Cultuureducatie met Kwaliteit die Scholen in de Kunst in november 2017 gaat organiseren met Amersfoortse scholen en andere betrokkenen. Vooruitlopend op de aanpak willen we in 2018 cultuureducatie op scholen een extra financiële impuls geven en initiatieven op dat vlak ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven. 9

36 Inzet bij Opgave 3: Jongeren Ambities cultuurvisie: - Divers cultuuraanbod voor jongeren (pakweg van 16 jaar tot midden twintig), rekening houdend met verschillende achtergronden en voorkeuren - Ruimte voor ontmoeting - Voor en door jongeren: mogelijkheden om zelf te organiseren of door instellingen betrokken worden bij de programmering - Betaalbare ruimte met passende faciliteiten (voor oefenen, les, talentontwikkeling e.d.) - Inzetten op muziek, beeldcultuur, (innovatie door middel van) digitalisering Waar staan we nu: - De algemene indruk is dat het cultuuraanbod in Amersfoort voor jongeren nog te weinig te bieden heeft, en dat ook informatievoorziening beter zou kunnen (o.a. via social media) - Er is nog onvoldoende beeld over de cultuurbeleving van jongeren - Enkele cijfers uit de Jongerenstadspeiling (2015): o Percentage jongeren met creatieve hobby daalt: van 59% in 2010 naar 54% in 2015 o Een kwart van de actieve jongeren volgt les of cursus; 43% zou dat vaker willen doen Activiteiten : Prioriteit in 2018: Jongeren is een van de focusthema s voor de regeling voor projectsubsidies (zie generieke inzet). Overige activiteiten en verkenningen in : Met het oog op een aanpak voor langere termijn gaan we eerst de cultuurbeleving van jongeren beter in kaart brengen. Daarbij betrekken we jongeren en jongerenorganisaties en waar nodig vullen we aan met onderzoek. Op basis hiervan moet een beter beeld ontstaan over te onderscheiden doelgroepen (met het oog op diversiteit), welke vormen van cultuur belangrijk zijn, hoe jongeren dat beleven (inclusief trends) en wat jongeren nodig hebben. Om meteen in 2018 concrete initiatieven gericht op jongeren te kunnen ondersteunen, bieden we hiervoor ruimte in de regeling projectsubsidies. De ingediende initiatieven leren ons ook al het nodige over behoeften op dit vlak en waar kansen of knelpunten liggen. 10

37 Inzet bij Opgave 4: Makers & Talent Ambities cultuurvisie: - Ruimte voor het ontstaan van kunst en cultuur: Amersfoort is een thuis voor cultuurmakers en zij zorgen voor sfeer en levendigheid in de stad. - Talentontwikkeling van (jonge) makers. - Zichtbaar maken van lokaal werk. - Hardware: fysieke ruimte (vast of tijdelijk), zoals atelierruimte, expositie- of podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. - Software: netwerken, verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten (bijvoorbeeld kunst in de openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en hoger onderwijs. - Een brede en vitale basis van amateurkunst. Waar staan we nu: - De algemene indruk is dat in Amersfoort de randvoorwaarden voor cultuurmakers en talentontwikkeling onvoldoende op orde zijn. - We zijn met enkele makers in gesprek over hun huisvestingsproblemen en mogelijke oplossingen. - Amersfoort heeft een breed palet aan amateurkunst. Tijdens de participatie kwam naar voren dat de mogelijkheden voor subsidie als beperkt worden ervaren en dat sommige gezelschappen behoefte hebben aan betere oefen- en repetitieruimte. Activiteiten : Prioriteit in 2018: Aanpak Makers & Talent We ontwikkelen in 2018 met partijen in de stad een (meerjarige) aanpak om de randvoorwaarden voor cultuurmakers te verbeteren, inclusief talentontwikkeling. Dat gaat om hardware en software. Bij hardware gaat het om fysieke ruimte, vast of tijdelijk, en denken we bijvoorbeeld aan atelier- en/of expositieruimte, podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. Bij software denken we aan zaken als netwerken, verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten (bijvoorbeeld kunst in de openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en onderwijs. Een kwartiermaker zal met het culturele veld verkennen wat nodig is en de aanpak vormgeven. Vooruitlopend op de aanpak willen we kansrijke en bijzondere initiatieven in 2018 ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven. 11

38 Inzet bij Opgave 5: Cultuuraanbod Ambities cultuurvisie: - De ontwikkeling van het cultuuraanbod in Amersfoort groeit mee met de bevolkingsontwikkeling van Amersfoort en verdere verstedelijking. Vooral in het Stadshart is binnen de totale functiemix versterking van cultuur nodig. - Vergroten van de aantrekkelijkheid van de musea, podia en evenementen, met een mix van culturele magneten (functies die veel publiek trekken, waarvan enkele ook (inter)nationaal) en kleinschalige activiteiten (vooral gericht op eigen inwoners). - Stimuleren innovatie, om in te spelen op trends en een divers(er) publiek te bereiken. - Versterken cultuurtoerisme en culturele profilering. - Inzetten op cultureel erfgoed en kunst in de openbare ruimte. - Verder versterken ontmoetingsfunctie Eemhuis Waar staan we nu: - Amersfoort loopt met musea, podia en evenementen achter qua cultuuraanbod: als 15 e stad van Nederland staat het cultuuraanbod al jaren tussen de 30 e en 40 e plaats. Alleen op cultureel erfgoed neemt de stad een hogere positie in (12 e plaats). - Met het oog op de bevolkingsgroei en toenemende stedelijke leefstijl, is richting de toekomst een schaalsprong nodig. - Culturele profilering is beperkt en Amersfoort trekt relatief weinig cultuurtoeristen. Het Stijljaar 2017 zorgt voor een positieve impuls. Activiteiten : Prioriteit in 2018: Innovatie van cultuuraanbod is een van de focusthema s voor de regeling voor projectsubsidies (zie generieke inzet). Prioriteit in 2018: Toekomstverkenning van het museum aanbod in Amersfoort Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met het oog op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van het Stadshart. Dat gaat stapsgewijs. Als onderdeel van de Visie Stadshart geven we eerst prioriteit aan een verkenning van het toekomstperspectief voor het museum aanbod in Amersfoort. Daarbij verkennen we ook de kansen rond de vestiging van het CollectieCentrum Nederland (CCN) in Vathorst (2020). Uit de analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen (zie eerder) komt al input voor het toekomstperspectief van het museum aanbod. We ronden de bredere analyse eerst af voordat we het museum aanbod (waar nog nodig) nader verkennen. Overige activiteiten en verkenningen in : We willen de culturele profilering van Amersfoort en het cultuuraanbod via citymarketing versterken. Om extra bezoekers naar Amersfoort te trekken, bepalen we welke doelgroepen en welk cultuuraanbod kansrijk zijn. We denken dan in eerste instantie aan doelgroepen die goed passen bij de demografie van Amersfoort zodat ook inwoners profiteren van de impulsen die extra bezoekers genereren, bijvoorbeeld jonge gezinnen en empty nesters / ouderen. Ook de mogelijkheden voor internationaal cultuurtoerisme willen we benutten, een en ander voortbouwend op het Stijljaar

39 Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met het oog op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van het Stadshart. Dat gaat stapsgewijs. Mede in lijn met de Visie Stadshart richten we ons op lopende zaken en verkenningen: - Versterken evenementen: We werken aan een verbeterprogramma om evenementen beter te faciliteren (onder andere via de service organisatie voor evenementen) en we gaan een nadere inhoudelijke strategie bepalen zodat we gerichter keuzes maken in het type evenementen dat we ondersteunen (binnen en buiten het Stadshart), waar we op inzetten voor profilering en dat de integraliteit van bijvoorbeeld cultuur, sport, economie, welzijnsbeleid rond evenementen beter gewaarborgd wordt. We betrekken hierbij de evaluatie van ons evenementenbeleid. - Toekomstverkenningen van musea (prioriteit in 2018) en podia in het Stadshart. De analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen (zie bij generieke prioriteiten) geeft hiervoor mede input en ronden we eerst af voordat we het toekomstperspectief van de musea en podia verkennen. - Herinvulling Rietveldpaviljoen: Als algemeen uitgangspunt geldt dat wij voor het gebouw graag een maatschappelijke of culturele functie zouden zien. Er worden vier scenario s verkend. De cultuurhistorische en architectonische waarde van het gebouw blijft behouden. - Verkenning in potlood van huisvestingsbehoeften. Voorlopig betreft dit enkel een inventarisatie; de haalbaarheid van het investeren in huisvesting hangt in de eerste plaats af van beschikbaar budget of investeringsbereidheid van bijvoorbeeld vastgoedpartijen. We willen zorgvuldig omgaan met kansen die zich aandienen: een inventarisatie dient in de eerste plaats om in de toekomst elke investering integraal af te kunnen wegen; in de tweede plaats willen we mogelijkheden benutten om opgaven of wensen te combineren en vastgoed zo efficiënt en effectief mogelijk te laten gebruiken. 13

40 Inzet bij Opgave 6: Wijken & sociaal domein Ambities cultuurvisie: - Meer culturele activiteiten in de wijken: dichtbij de mensen, met elkaar, kleinschalig. - Aanpak van onderop ; gemeente vooral verbinden en waar nodig faciliteren. - Stimuleren van verbinding en saamhorigheid in wijken, met een belangrijke rol voor (actieve) inwoners. - Verbinding van cultuurbeleid met opgaven in het sociaal domein. Waar staan we nu: - Er zijn grote verschillen tussen wijken: wijken met veel of juist weinig culturele activiteiten en het soort activiteit varieert met de bevolkingssamenstelling. - In de stad leven veel ideeën en bereidheid om initiatieven te ontplooien, maar daadwerkelijke realisatie blijkt vaak lastig, bijvoorbeeld omdat verbinding en samenwerking ontbreekt. - Een deel van de culturele basisinstellingen, zoals Scholen in de Kunst en Bibliotheek Eemland, werken al veel in de wijken, bijvoorbeeld met scholen of zorginstellingen. En een deel van de culturele basisinstellingen zijn met hun activiteiten nog sterk gebonden aan hun gebouw; tijdens de participatie kwamen geluiden naar voren om meer buiten de eigen muren te denken. - Het sociaal domein is in transitie en voor veel partijen heeft het (extra) ontplooien van culturele activiteiten daarmee een lage(re) prioriteit. Activiteiten : Overige activiteiten en verkenningen in : Om meer culturele activiteiten in wijken te stimuleren en aansluiting te vinden met opgaven in het sociaal domein, willen we initiatieven van onderop ondersteunen. Om hierin een eerste stap te kunnen zetten willen we, in aansluiting op de werkwijze in het sociaal domein, eerst met Indebuurt033 verkennen of zij een rol kunnen spelen bij deze startimpuls. Dit overleg moet nog starten. Momenteel verkennen we met enkele partijen in de stad de haalbaarheid van een project om actieve cultuurparticipatie voor ouderen te verbeteren en te stimuleren. Dit doen we in het kader van het landelijke subsidieprogramma Lang Leve Kunst. Op weg naar Age Friendly Cities. Het gaat om een tweejarig project ( ) waarbij ondernemerschap en samenwerking tussen kunst, cultuur, zorg en welzijn centraal staan. Met het oog op stimuleringsmaatregelen voor langere termijn gaan we met diverse partijen in de stad verkennen wat ervoor nodig is dat meer culturele activiteiten in de wijken kunnen ontstaan en/of aansluiting wordt gevonden met opgaven in het sociaal domein. 14

41 3) Middelen Voor de uitvoering van de cultuurvisie zijn financiële middelen nodig. In de eerste plaats is er in de meerjarenbegroting structureel budget opgenomen voor kunst en cultuur: Budgetten Kunst en cultuur (gebaseerd op 2017): Subsidies uit structureel budget: Bibliotheek Cultuureducatie Amateurkunst Podia Musea Evenementen en volksfeesten Beeldende kunst Media* Overig: Evenementen (incidenteel budget t/m 2020) Kamp Amersfoort (incidenteel budget 2017) Werkbudget Huur Smallepad (KAdE) Overhead (o.a. apparaatskosten, kapitaallasten) TOTAAL *Mediabeleid is geen onderwerp van de cultuurvisie. Daarnaast is er in de Kadernota besloten om extra financiële ruimte te creëren voor uitvoering van de cultuurvisie. Dit betreft incidenteel budget voor Het extra budget is nog onder voorbehoud van vaststelling van de meerjarenbegroting door de gemeenteraad op 7 november

42 Op basis van de Kadernota is in extra beschikbaar voor de uitvoering van de cultuurvisie. We gaan daarbij uit van de volgende besteding van deze middelen: Activiteiten 2018 Bedrag Prioriteiten: Analyse cultureel klimaat en culture basisinstellingen Regeling voor projectsubsidies Aanpak Makers & Talent Aanpak Cultuureducatie Toekomstverkenning museum aanbod Overige activiteiten, generiek en per opgave (indicatief): Stedelijke regiovorming en Cultuurpact Verbindende rol gemeente: o.a. cultuurmakelaar en bijeenkomsten Ambtelijke inzet (tijdelijk): coördinatie en verkenning Diversiteit en Jongeren (excl. inzet via projectsubsidies) Cultuuraanbod (excl. inzet via projectsubsidies) Wijken & Sociaal Domein TOTAAL De verdeling is indicatief: tot op zekere hoogte kunnen we per opgave of activiteit meer of minder budget inzetten, mede afhankelijk van de verdere uitwerking van onze inzet. Voor de regeling voor projectsubsidies hebben we nu opgenomen (inclusief maximaal 20% implementatie- en uitvoeringskosten). Hiermee gaan we initiatieven uit de stad uitlokken. Bij andere activiteiten zijn de middelen deels ook bedoeld om initiatieven uit te lokken. We bekijken nog op welke manier we dat het beste kunnen doen, waarbij het een mogelijkheid is om dat via de regeling voor projectsubsidies te doen en het totale bedrag daarvoor dan dus hoger wordt. De besteding van de extra middelen in 2019 en 2020 (respectievelijk en ) bepalen we bij het uitwerken van de eerste Uitvoeringsagenda in de loop van 2018, en mede op basis van de prioriteiten van de gemeenteraad vanaf De extra middelen zijn incidenteel (voor drie jaar). Dit heeft twee belangrijke consequenties: - Er zijn geen mogelijkheden om de culturele basisinstellingen structureel te versterken (enkel incidenteel met impulsen, projectsubsidies e.d.). Dit kan van invloed zijn op de rol en inzet die zij kunnen plegen, en derhalve op de fasering van activiteiten. Op basis van de analyse van de culturele basisinstellingen wordt hierover meer duidelijk. - Continuering van de inzet na 2020 vergt structureel budget en dit is nog niet gewaarborgd. Hierover is nadere besluitvorming door de gemeenteraad nodig. 16

43 Bijlage Analyse van het culturele klimaat in Amersfoort In deze analyse op hoofdlijnen beschrijven we de huidige stand van zaken van Amersfoort en het culturele klimaat. Achtereenvolgens geven we in vogelvlucht een beschrijving van: 1. De demografie van Amersfoort gecombineerd met enkele algemene ontwikkelingen in de samenleving. 2. Het culturele klimaat van Amersfoort in cijfers (inclusief een vergelijking met andere steden) en op basis van de beleving en meningen van inwoners. 3. Een beeld van de vitaliteit van de culturele basisinstellingen. 4. Trends in kunst en cultuur. 5. Relevant cultuurbeleid van andere overheden. 1) Demografie en samenleving De samenleving is divers en dat zal alleen maar verder toenemen, bijvoorbeeld door de komst van migranten of toenemende verschillen van leefstijlen. Deels leidt dat ook tot tegengestelde behoeften, waar balans in moet worden gevonden. De een is individualistisch en de ander zoekt vooral saamhorigheid. De een voelt zich vooral prettig in de eigen groep, de ander ziet diversiteit als verrijking. Er is behoefte aan beleving en (inter)actie, en er zijn tegenbewegingen die behoefte aan verstilling of zingeving laten zien. Er is een trek naar de stad, waardoor ook Amersfoort (en de meeste omringende gemeenten) richting 2030 (een ook richting 2040) nog verder zal groeien: Figuur B1: Bevolkingsprognose Amersfoort tot 2040, twee scenario s Bron: Gemeente Amersfoort, O&S (mei 2017) Dat is niet alleen een kwantitatief gegeven, maar heeft ook een kwalitatief aspect. Steeds meer mensen willen in de stad wonen en zoeken een stedelijke leefstijl, onder andere vanwege de levendigheid en beschikbare voorzieningen zoals cultuur. Amersfoort zal ook op dat vlak voldoende moeten bieden om er voor te zorgen dat bijvoorbeeld jonge gezinnen die van Amsterdam en Utrecht uitwijken naar Amersfoort zich aan de stad binden en echt deel worden, in verbinding staan, met de lokale samenleving en economie. 17

44 Amersfoort heeft, onder andere door het ontbreken van een universiteit en de beperkte aanwezigheid van hoger onderwijs, relatief weinig twintigers. Velen trekken tijdens studie weg uit Amersfoort en er komt nauwelijks instroom van elders bij. Van de andere kant blijft er nog steeds een grote groep twintigers in de stad aanwezig, zoals veel MBO studenten en werkende jongeren. En onder andere als gevolg van krapte op de woningmarkt en versobering van studiefinanciering, wonen jongeren langer thuis. Vanaf eind twintig, begin dertig (als velen zich willen settlen, een gezin willen starten of al jonge kinderen hebben) is juist weer een trek naar Amersfoort zichtbaar. Als gevolg heeft Amersfoort relatief veel kinderen en jonge gezinnen. Als er één demografisch kenmerk in Amersfoort uitspringt, dan is het wel het profiel als (jonge) gezinsstad. Amersfoort krijgt richting 2030, net als de rest van Nederland maar relatief gezien in iets mindere mate, te maken met vergrijzing: het aantal ouderen zal verder toenemen. Over het algemeen neemt de interesse voor cultuur toe naarmate mensen ouder worden. We zien daarin een belangrijk onderscheid. Er zijn ouderen die lang vitaal en koopkrachtig zijn. Deze ouderen redden zichzelf prima en kunnen, als consument of als (amateur)producent, het culturele klimaat in Amersfoort een boost geven. Daarnaast zijn er ouderen die minder vitaal worden en/of minder draagkrachtig. Voor deze groep vormen toegankelijkheid en betaalbaarheid van cultuur een probleem. Dit is een bedreiging voor het culturele klimaat en voor het welzijn van deze mensen. Opgaven in het sociaal domein blijven groot. De verschillen tussen mensen die zichzelf goed weten te redden en kwetsbare mensen die door uiteenlopende oorzaken op achterstand (dreigen te) raken, lijken verder toe te nemen. Denk aan armoede, werkloosheid, fysieke en psychische gezondheid, eenzaamheid, integratie et cetera. Partijen in het sociaal domein doorgaan een ingrijpende transitie door de decentralisatie van veel taken naar de gemeente. Het schaalniveau van de wijk wordt relevanter, waar de gemeente onder andere op inspeelt met de wijkteams. Trends zijn onder andere de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en langer thuis wonen, en dus een toenemende rol voor bijvoorbeeld thuiszorg organisaties en juist een afnemende rol voor instellingen. 2) Cultureel klimaat in Amersfoort In de Vrijetijdsmonitor (2014) is de cultuurbeleving en cultuurparticipatie van inwoners in Amersfoort onderzocht. Een grote en toenemende meerderheid van de inwoners is tevreden met het culturele aanbod. Zo is 74% tevreden met het aanbod aan evenementen en toeristische activiteiten (in 2006 was 72% tevreden). En 72% is tevreden met het kunst- en cultuuraanbod (in 2006 was 61% tevreden). Overigens viel de tevredenheid bij het AmersfoortPanel onderzoek Meningen over cultuur (mei 2017) iets lager uit: daar gaf 61% aan tevreden te zijn. Beide onderzoeken zijn niet geheel vergelijkbaar, onder andere omdat de methode anders is en omdat het AmersfoortPanel geen perfecte afspiegeling is van de Amersfoortse samenleving. Aan het panel nemen relatief veel hoger opgeleiden en mensen van middelbare leeftijd deel. Iets minder dan de helft van de inwoners geeft aan cultureel actief te zijn: 45% heeft in 2014 een voorstelling, concert of museum bezocht (dat was in %) en 43% deden actief aan kunst en cultuur (in 2006 was dat 39%). Bij het AmersfoortPanel (2017) gaf 38% aan cultureel actief te zijn. 18

45 Figuur B2: Cultuurbeleving inwoners Amersfoort (2014) Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S Veel culturele instellingen zijn in de periode bekender geworden, met name de in het Eemhuis gevestigde instellingen KAdE, Archief Eemland en Scholen in de Kunst. Figuur B3: Bekendheid van inwoners met culturele instellingen (2014) Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S Aan het AmersfoortPanel (2017) is gevraagd hoe belangrijk zij verschillende culturele functies voor de stad vinden. Alle in Amersfoort aanwezige functies worden door een ruime meerderheid belangrijk gevonden, van een bibliotheek (vindt 88% belangrijk) tot een poppodium (vindt 64% belangrijk). 19

46 Figuur B4: Belang van culturele functies voor de stad volgens inwoners (2017) Bron: AmersfoortPanel Meningen over cultuur (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S In de Jongerenstadspeiling (2015) is onderzocht in hoeverre jongeren (10-22 jaar) in Amersfoort aan cultuur doen. Van de jongeren had in 2015 ruim de helft (54%) een creatieve hobby. Dat is een daling ten opzichte van 2010 (59%). Het bespelen van een muziekinstrument is de meest populaire creatieve hobby (18%). Een kwart van de jongeren volgde les of cursus. Van de jongeren gaf 43% aan vaker les of cursus te willen volgen. Tijd en geld zijn de belangrijkste redenen waarom jongeren dat niet doen en 14% geeft aan dat ze niet weten waar ze les of cursus kunnen volgen. Als het gaat om het bezoeken van culturele functies, is de bioscoop / filmtheater / filmhuis het meest populair bij jongeren, gevolgd door het bezoeken van een evenement / festival. Figuur B5: Vrijetijdsbesteding jongeren in Amersfoort 2015: Bron: Jongerenstadspeiling 2015, Gemeente Amersfoort, O&S Amersfoort vergeleken met andere steden: De bovenstaande cijfers over cultuurbeleving en cultuurparticipatie in Amersfoort kunnen moeilijk worden vergeleken met andere steden of landelijke onderzoeken, omdat tussen gemeenten methodiek en vraagstelling teveel verschillen. Op basis van andere indicatoren is dat wel mogelijk. In de jaarlijkse Atlas voor Gemeenten worden de 50 grootste gemeenten 20

47 (G50) met elkaar vergeleken, onder andere op het vlak van cultuur. Daarin scoort Amersfoort naar relatieve positie (benchmark) op veel indicatoren lager dan op basis van inwonertal verwacht mag worden (we zijn naar inwonertal de 15 e stad van Nederland) en scoren we naar omvang van het aanbod per inwoners lager dan het gemiddelde van de G50: - 31 e plaats op cultureel aanbod (podiumkunsten). De afgelopen 10 jaar stond Amersfoort telkens op een plek tussen 30 en 40. Deze indicator telt ook zwaar mee in de index voor woonaantrekkelijkheid waar Amersfoort op de 9 e plaats staat. - Binnen podiumkunsten scoort Amersfoort naar omvang van het aanbod per inwoners beduidend lager dan het gemiddelde van de G50: bij theater / toneel ligt het aanbod meer dan de helft lager en bij klassieke muziek en popmuziek circa een kwart. - Binnen podiumkunsten is overigens een opvallende stijging zichtbaar in het aanbod popmuziek: tot 2015 stond Amersfoort op een 38 e plaats en de laatste twee jaar is Amersfoort gestegen naar een 22 e plaats. Op de nieuwe locatie in De Nieuwe Stad heeft poppodium Fluor haar aanbod kunnen vergroten e plaats op aanbod musea (laatste meting 2015); het aanbod is ongeveer eenderde lager dan gemiddeld in de G50. Amersfoort heeft terrein verloren ten opzichte van andere gemeenten: in 2008 en 2011 stond Amersfoort nog op de 15 e plaats e plaats op aanbod evenementen (laatste meting in 2011); het aanbod is ongeveer eenderde lager dan gemiddeld in de G50. - Echter, de algemene indruk die onder andere tijdens de participatie voor de cultuurvisie naar voren kwam is dat Amersfoort zich goed ontwikkelt met aanbod van evenementen, met als nuancering dat de landelijke uitstraling nog laag is. Omdat Atlas voor Gemeenten na 2011 is gestopt met het meten van deze indicator, kunnen we die indruk niet staven e plaats naar cultureel erfgoed (rijksmonumenten). Dit bevestigt dat op dit vlak Amersfoort veel te bieden heeft. Aan het AmersfoortPanel (2017) is gevraagd hoe belangrijk zij het investeren in kunst en cultuur in Amersfoort vinden. Onderstaand diagram laat zien dat dit op meerdere vlakken belangrijk wordt gevonden, waarbij investeren in het meegroeien van het cultuuraanbod met de ontwikkeling van het inwonertal op het meeste draagvlak kan rekenen (74% vindt dit belangrijk). Figuur B6: Belang van investeren in kunst en cultuur volgens inwoners (2017) Bron: AmersfoortPanel Meningen over cultuur (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S 21