Toekomst peuteropvang in Renswoude Eindrapport

Transcriptie

1 Toekomst peuteropvang in Renswoude Eindrapport Marco Zuidam

2

3 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Landelijke ontwikkelingen van invloed op peutervoorzieningen in Renswoude Huidige situatie in Renswoude Naar toekomstige peutervoorzieningen Doorrekening scenario s Indicatoren voor berekeningen Consequenties voor ouders Consequenties voor de gemeente Renswoude Consequenties voor aanbieders Adviezen Oberon voor toekomstige inrichting peutervoorzieningen in Renswoude... 14

4 1 Inleiding Per 1 januari 2018 gaan nieuwe wetten gelden voor de peutervoorzieningen. Dit betekent dat voor peuterspeelzalen en kinderopvang dezelfde kwaliteitseisen gaan gelden. Ook veranderen de financieringsstromen en voorwaarden. Voor de gemeente Renswoude betekent dit dat ze haar financieringssystematiek voor peutervoorzieningen aan moet passen en de voorwaarden onder de loep moeten nemen. De huidige aanbieder peuterspeelzaalwerk wordt een aanbieder in een open markt. De gemeente Renswoude heeft Oberon gevraagd in dit proces van omvorming van peutervoorzieningen te adviseren. Voor u ligt het eindrapport van onze begeleiding. Om te komen tot een passend voorschools aanbod vanaf 2018 zijn beide partijen benaderd die peuterspeelzaalwerk of kinderopvang aanbieden. Er is na een kennismakingsgesprek op basis van aangeleverde gegevens van de gemeente en de huidige aanbieder van peuterspeelzaalwerk berekeningen gemaakt voor enkele mogelijke scenario s. De scenario s zijn gebaseerd op de beleidskeuzes en richtingen die op 20 september 2017 zijn besproken met wethouder Onderwijs en met de betrokken beleidsmedewerker Onderwijs. De scenario s hebben we op 25 september 2017 besproken met de huidige aanbieder peuterspeelzaalwerk. De kinderopvangorganisatie was wel uitgenodigd, maar is niet gekomen De reacties van de aanbieder zijn verwerkt in de adviezen. Oberon, oktober 2017

5 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 5 2 Landelijke ontwikkelingen van invloed op peutervoorzieningen in Renswoude Er zijn een aantal landelijke ontwikkelingen waar Renswoude rekening mee moet houden in de vormgeving van de toekomstige peutervoorzieningen. We noemen ze hier kort. In de rest van het rapport gaan we uit van een realisatie binnen deze landelijke kaders, aangevuld met wensen vanuit de gemeente Renswoude. Harmonisatie peuterspeelzaalwerk en kinderopvang Per 1 januari 2018 zet het Rijk via twee wetsveranderingen in op een verdere harmonisatie peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. Dit zijn: Wet Harmonisatie: gelijktrekken peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK): hogere kwaliteitseisen voor het hele veld. Gelijktrekken kinderopvang en peuterspeelzaalwerk (harmonisatie) Harmonisatie van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang betekent dat peuterspeelzalen vanaf 1 januari 2018 onder de wet Kinderopvang gaan vallen. Hiermee moeten zij voldoen aan de voor kinderopvang fungerende eisen. Het betekent ook dat beide vormen van opvang ook in financieel opzicht gelijk gesteld worden, waardoor ouders met recht op kinderopvangtoeslag deze toeslag ook kunnen aanvragen als hun kind naar de peuterspeelzaal gaat. Na de harmonisatie is het niet meer mogelijk om als gemeente een instellingssubsidie te verstrekken aan de huidige partner, omdat dit staatssteun zou zijn aan een marktpartij. Voor gemeenten betekent dit daarom een einde van de veelal toegepaste instellingssubsidie peuterspeelzaal. Om plekken te realiseren voor de gemeentelijke doelgroep zal de subsidie ingericht moeten worden op basis van kindplaatsen voor die gemeentelijke doelgroep. Hogere kwaliteit (IKK) Het Rijk wil het kwaliteitsniveau van peuterspeelzaal en kinderopvang op een hoger niveau brengen. Dit houdt onder andere in dat er altijd minimaal één professional per acht kinderen aanwezig moet zijn (en dus twee professionals op iedere groep bij negen kinderen of meer). Tevens wenst het Rijk een kwaliteitsimpuls in beide voorzieningen door onder meer extra inzet van hoger opgeleid personeel (met diploma hoger beroeps onderwijs, hierna HBO-ers), hoger taalniveau, meer aandacht voor scholing en invoeren van mentor per kind. De Tweede Kamer heeft beide wetsvoorstellen eind februari 2017 goedgekeurd. Op 30 mei 2017 heeft de Eerste Kamer de Harmonisatie en Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang wetten goedgekeurd. Impuls tegengaan non-bereik voorschoolse voorzieningen Het Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben in april/mei 2016 afgesproken dat gemeenten zullen trachten het non-bereik van landelijk circa peuters tegen te gaan 1. Hiervoor wordt vanaf 2016 tien miljoen extra gestort in het gemeentefonds en dit bedrag zal jaarlijks met tien miljoen toenemen tot en met In totaal wordt er vanaf 2021 dus 60 miljoen op jaarbasis uitgegeven om het non-bereik tegen te gaan. De VNG en het Rijk hebben afgesproken dat gemeenten met dit geld een aanbod doen aan ouders 2 zonder recht op kinderopvangtoeslag die momenteel geen gebruik maken van een voorschoolse voorziening. Gemeenten dienen zich dus in te spannen om 1 2 Bestuurlijke afspraken: een aanbod voor alle peuters, 27 mei Overal waar in dit rapport ouders staat, kan ouders/verzorgers gelezen worden.

6 6 Oberon voldoende peuterplekken te realiseren en een goede toeleiding te creëren voor alle ouders naar deze peuterplekken. Ook maken gemeenten aan ouders duidelijk wat het belang van voorschoolse voorzieningen zijn. De ouders die momenteel geen gebruik maken van een voorschoolse voorziening, maar die dit wel van plan zijn, vallen onder dezelfde regeling als alle andere reguliere ouders zonder recht op toeslag. Zij betalen dus ook een eigen ouderbijdrage. De VNG en het Rijk monitoren de voortgang van het extra aanbod en de bezette plekken. Er zijn echter geen wettelijke plichten of sancties genoemd voor gemeenten als deze plekken niet gerealiseerd worden. Het Rijk en de VNG hebben wel aangekondigd in 2017 de huidige verdeelsleutel te toetsen en mogelijk te herijken.

7 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 7 3 Huidige situatie in Renswoude Peutervoorzieningen In de gemeente zijn circa 160 peuters in de leeftijd van 2-4 jaar. De gemeente Renswoude werkt voor het verzorgen van peuterspeelzaalwerk samen met Peuterhonk die 1 locatie peuterspeelzaalwerk heeft in de gemeente. Peuterhonk vangt ongeveer 45 peuters op (28% van alle peuters). De peuterspeelzaal van Peuterhonk is een locatie waar alleen peuterspeelzaalwerk wordt aangeboden, er worden dus geen combinatiegroepen gemaakt met kinderdagopvang. Ouderbijdrage 2017 Ouders betalen nu 715 per jaar aan ouderbijdrage. Dat is omgerekend 3,58 per uur voor een opvang van 5 uur per week, 40 weken per jaar. Indeling typen ouders vanaf 2018 In de financieringssystematiek vanaf speelt het wel of niet hebben van kinderopvangtoeslag een rol. Ouders zijn hierdoor op te delen in een groep die recht heeft op kinderopvangtoeslag en een groep die geen recht op kinderopvangtoeslag heeft. Het Rijk heeft aangekondigd zich financieel verantwoordelijk te stellen voor de toeslagouders en heeft de opdracht gegeven aan gemeenten om een aanbod te realiseren voor de niet-toeslagouders. Dit geeft dus het volgende overzicht: Wel/geen toeslagrecht wel toeslag (beide ouders werken) geen toeslag (een ouder werkt) Verantwoordelijkheid Rijk Gemeente Subsidie In 2017 heeft de gemeente Renswoude circa op de begroting beschikbaar voor het peuterspeelzaalwerk. In de beschikking aan Peuterhonk voor 2017 is een bedrag opgenomen van circa Afhankelijk van de werkelijke bezetting kan dit bedrag nog iets hoger uitvallen bij de eindafrekening. Reflectie Oberon De circa die de gemeente Renswoude beschikbaar heeft, ligt onder wat landelijk gebruikelijk is. Van oudsher ligt de landelijk gemiddelde verhouding subsidie-ouderbijdrage op circa 65%-35%, dit vinden wij ook terug bij de circa 30 andere gemeenten waar wij de harmonisatie begeleid hebben. In Renswoude is dit precies omgedraaid: de gemeentelijke subsidie is circa 35% van de totale kosten. Oberon heeft een grove inschatting gemaakt wat een landelijk conforme subsidiehoogte zou zijn in 2017 als de huidige aanbieder Peuterhonk 1 danwel 2 beroepskracht per groep zou hebben en de gemeente circa 65% van de kosten zou dragen. Bij één beroepskracht zou een subsidie van circa normaal zijn, bij twee beroepskrachten zou een subsidie van normaal zijn. De inschatting laat zien dat de gemeente Renswoude tot en met 2017 een relatief laag bedrag beschikbaar heeft gesteld voor het peuterspeelzaalwerk.

8 8 Oberon 4 Naar toekomstige peutervoorzieningen Belang Peuteropvang Het Rijk heeft aangegeven de harmonisatie van peuterspeelzalen met name in te zetten om de keuzevrijheid voor ouders te vergroten. Gemeente Renswoude legt het accent graag meer op de ontwikkeling van jonge kinderen. Gemeente Renswoude vindt peuteropvang een belangrijke voorziening in het kader van de gehele doorgaande lijn in het jeugdbeleid. Binnen de peuteropvang komen kinderen in aanraking met professionals die hen ondersteunen om een goede start te kunnen maken in het basisonderwijs. De peuters leren hier taal, krijgen motorische uitdagingen en leren sociale vaardigheden tegenover andere kinderen en tegenover professionals. De kracht van peuteropvang ligt in de kortdurende opvang die peuters op een speelse manier voorbereidt op het basisonderwijs. Bereik Peuteropvang vanaf 2018 In 2017 vangt Peuterhonk circa 45 peuters op (2 dagdelen). Vanaf 1 januari treedt de Harmonisatiewetgeving in werking en gaat er dus e.e.a. veranderen (zie hoofdstuk 2). Van belang is om een inschatting te maken wat de gevolgen zijn voor het bereik vanaf 1 januari We geven hieronder een korte analyse vanuit gemeentelijk perspectief: m.a.w. hoeveel peuters zullen vanaf 2018 de peuterspeelzaal gaan bezoeken bij een peuteropvangaanbieder die aan alle kwaliteitseisen voldoet. Het bereik peuteropvang vanaf 2018 is afhankelijk van een aantal factoren: Zicht op aantal peuters in Renswoude: blijven er de komende 5 jaar ongeveer 160 peuters in Renswoude wonen? Op basis van demografische analyses is dit aannemelijk. In Renswoude vindt er geen sterke groei of krimp plaats de komende 5-10 jaar. Ervaringen van reeds geharmoniseerde gemeenten. Hierover verscheen juni 2017 een rapport 3. Hier staat als conclusie: Uit evaluaties na implementatie blijkt dat er geen signalen zijn van vraaguitval door de omvorming. Incidenteel ontstaat vraaguitval onder huishoudens met peuters die kort na omvorming doorstromen naar de basisschool. Dat wordt meestal ondervangen voor een overgangsregeling. Ook geven zowel aanbieders als gemeenten aan dat de harmonisatie niet heeft geleid tot een andere bezetting. Zo blijft de peuterspeelzaalpopulatie na omvorming een mengeling van peuters mét, en peuters zonder toeslagaanspraak, en geldt ook dat er na harmonisatie nog steeds zowel peuters mét, als peuters zonder VVE indicatie gebruik maken van het aanbod. Op basis van deze conclusie stellen wij dat het aannemelijk is dat het aanbod in Renswoude niet substantieel zal veranderen. De uurprijs die aanbieder(s) peuteropvang vanaf 2018 gaan vragen. Vanaf 2018 is peuteropvang een vrije marktsector waarin aanbieders de uurprijs bepalen. De aan ouders gevraagde uurprijs voor peuteropvang hangt deels af van de subsidieregeling die de gemeente Renswoude gaat opstellen: voor welke ouders gaat de gemeente subsidie beschikbaar stellen en welke aanvullende kwaliteitseisen gaat de gemeente stellen? Deze vraagstukken komen verderop in het rapport aan bod (zie hoofdstuk 6). Aanpassing in bedrijfsvoering. Peuterhonk heeft aangegeven een aanpassing in de bedrijfsvoering te overwegen per 1 januari In plaats van de huidige zeven dagdelen die men open is, overweegt men terug te vallen naar 5 dagdelen. Hierdoor heeft men een betere bezetting. Men 3 Peuterspeelzaalwerk NL III: facts & figures (Buitenhek Management & Consult)

9 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 9 verwacht dat enkele ouders met recht op toeslag de overstap zal maken naar halve dagopvang. Ten tweede wil men de startleeftijd verhogen naar 2 jaar en drie maanden in plaats van de huidige 2 jaar. Men ervaart dat 2 jarigen het lastig vinden om goed te kunnen meedraaien in de groep. Men verwacht vanaf 1 januari 2018 circa 36 peuters op te vangen, waarvan het overgrote deel geen recht op toeslag heeft. Financiële kaders gemeente Renswoude vanaf 2018 In deze paragraaf geven we een overzicht van de financiële kaders van de gemeente Renswoude voor Eind mei is de wetgeving Harmonisatie aangenomen door de Eerste Kamer. Hierdoor is er meer duidelijkheid over de gemeentelijke budgetten. Tabel 1: Beschikbare middelen gemeente Renswoude 2017 en Verschil Budget Peuteropvang Tabel 1 laat zien dat in Renswoude in 2018 een hoger budget beschikbaar is dan in 2017 voor peuteropvang. Dit komt omdat de Asscher middelen non-bereik (zie hoofdstuk 2) van circa worden toegevoegd aan het budget Peuterspeelzaalwerk. Keuzes Iedere gemeente die harmoniseert moet keuzes maken over de aard en omvang van de regeling: - Peuteropvang als apart product of integreren in de kinderopvang; - Gaat de gemeente peuteropvang subsidiëren en zo ja voor welke doelgroepen ouders: Voor ouders zonder recht op toeslag? Voor ouders met recht op toeslag? - Subsidie op basis van werkelijke afname of een aantal plekken vast inkopen; - Ouderbijdrage inkomensafhankelijk maken of niet; - Welke aanvullende kwaliteitseisen wenst de gemeente te stellen voor peuteropvang? - Welk aantal uren/dagdelen gaat de gemeente maximaal subsidiëren? - Gaat de gemeente aanvullend financieren voor peuters met een achterstand? Oberon geeft in hoofdstuk 6 haar adviezen over deze basiskeuzes. Allereerst geven wij in hoofdstuk 5 een aantal financiële doorrekeningen weer aan de hand van een aantal scenario s. Deze informatie ondersteunt de adviezen in hoofdstuk 6.

10 10 Oberon 5 Doorrekening scenario s Uitleg basismodel en twee varianten In dit traject is een drietal scenario s op verzoek van de gemeente Renswoude doorgerekend. Er is gerekend met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage voor alle ouders om goed zicht te krijgen op de effecten van de mogelijke keuze om over te stappen op een inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Tevens is gerekend op basis van zogenaamde vraagfinanciering: de gemeente betaalt alleen bij werkelijke afname. De drie scenario s zijn hieronder toegelicht. Verder is als vertrekpunt genomen dat in 2018 Peuterhonk 5 dagdelen open is voor kinderen vanaf 2 jaar en drie maanden. Momenteel is dit nog 7 dagdelen voor kinderen vanaf 2 jaar. Verderop leggen wij uit waar deze aanname op gebaseerd is. 1. Basismodel. In het basismodel gelden de volgende uitgangspunten: - De gemeente verleent voor maximaal 2,5 uur per dagdeel subsidie, dit is dus 5 uur per week. - De gemeente verleent geen subsidie aan ouders met recht op toeslag. Deze ouders betalen een bruto uurprijs aan de aanbieder en moeten een inkomensafhankelijke tegemoetkoming van hun kosten peuteropvang via de Belastingdienst aanvragen (conform kinderopvang). - Voor ouders zonder recht op toeslag geldt een inkomensafhankelijke ouderbijdrage die parallel loopt aan de kinderopvangtoeslagtabel. De gemeente verleent voor reguliere ouders zonder recht op toeslag subsidie aan de aanbieders volgens de stelregel: subsidiebedrag is fiscaal maximum minus eigen ouderbijdrage tot aan het fiscaal maximum. In de praktijk is dit in 2018 een gemiddeld subsidiebedrag van circa 6,15 per uur 4. Het staat organisaties vrij om een hogere ouderbijdrage dan het fiscaal maximum door te rekenen aan deze ouders: alles boven het fiscaal maximum betalen toeslagouders en subsidie-ouders zelf. - In het basismodel is gerekend dat ieder uur peuteropvang de aanbieder 8,50 aan inkomsten oplevert 5. Het is straks aan de aanbieder(s) om een uurprijs te bepalen. Deze 8,50 bestaat dan uit ouderbijdrage en bij subsidie-ouders aangevuld met gemeentelijke subsidie. 2. Variant 1: dagdelen van 3 uur. Dit model is volledig identiek aan het basismodel, maar er is hier gerekend wat het zou betekenen als de aanbieder dagdelen van 3 uur gaat aanbieden. Dit betekent dan enerzijds meer inkomsten, omdat ouders meer uren afnemen. Anderzijds zijn er ook meer kosten, omdat er meer personeel ingezet moet worden. 3. Variant 2: Zes dagdelen open. Dit model is qua uitgangspunten volledig identiek aan het basismodel. Het enige wat veranderd is het aantal dagdelen dat de huidige aanbieder open is: niet vijf dagdelen open zoals men heeft aangegeven, maar zes dagdelen open. Dit geeft hogere personeelskosten. Er kunnen wel meer kinderen geplaatst worden. Deze variant laat dus de mogelijke consequenties zien in het geval dat peuteropvang een hoger bereik krijgt dan nu vermoed wordt, waardoor er een ruimere openstelling komt. 4 Uitgaande van een fiscaal maximum van 7,45 (het tarief voor 2018 voor kinderdagopvang). Vanaf 2019 geldt een ander fiscaal maximum en worden ook de staffels voor vergoeding aangepast. De gemeente moet dus jaarlijks de subsidiebedragen aanpassen aan indexering en aan extra tegemoetkoming die het Rijk beschikbaar stelt aan ouders met recht op toeslag. 5 Het bedrag is gebaseerd op gegevens uit het Expertmodel 2016 van de brancheorganisatie. Hierin zijn de kostprijzen beschreven van peuterspeelzalen met en zonder VVE. In het Expertmodel is voor een peutergroep met 0% VVE peuters een kostprijs van 8,80 genoteerd. Wij werken in de berekeningen met uurtarieven voor daadwerkelijk bezette uren en hebben daarom de kostprijs tarieven van het Expertmodel omgerekend.

11 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 11 Indicatoren voor berekeningen Alvorens de consequenties voor ouders, de gemeente en voor Peuterhonk gepresenteerd worden, geven we inzicht in welke indicatoren gebruikt zijn voor de berekeningen van de drie varianten. Tabel 3: Indicatoren voor berekeningen drie varianten Basismodel Variant 1: 3 uur Variant 2: 6 dagdelen Plekken (totaal beschikbaar) 40 (maximum) 40 (maximum) 48 (maximum) Bezettingsgraad 90% 90% 90% Werkelijk bezet Aandeel recht op toeslag 35% 35% 35% Dagdelen per peuter Aantal dagdelen open Uren per dagdeel 2,5 3 3 Aanname uurprijs ,50 8,50 8,50 Uit tabel 3 is op te maken dat het aantal ouders met recht op kinderopvangtoeslag (KOT) in Renswoude 35% is; 65% van de ouders heeft geen recht op KOT en zijn een doelgroep voor de gemeente bij het toegankelijk maken van de opvang. Dit zijn cijfers die ontleend zijn uit enigszins gedateerde CBS cijfers omdat er geen actuelere cijfers bekend zijn. Dit is aanzienlijk afwijkend t.o.v. het landelijke gemiddelde, waar circa 60-70% van de ouders met jonge kinderen recht heeft op toeslag. Navraag bij twee regiogemeenten met een soortgelijke ouderpopulatie, Putten en Barneveld, leert dat bij hen het percentage ouders met recht op toeslag hoger ligt dan deze 35%. Het is daarom een voorzichtige inschatting die mogelijke financiële risico s afdekt. Ook omdat onze inschatting is dat men ten opzichte van het huidige aantal peuters (45) met name de ouders gaat verliezen die recht hebben op toeslag en die zullen gaan kiezen voor goedkopere halve dagopvang (zie ook hoofdstuk 4). Er is nu sprake van een bezetting van ongeveer 80% bij zeven dagdelen. Bij verlaging van het aantal dagdelen is een bezetting van 90% (wat het landelijke gemiddelde is) realistisch. Consequenties voor ouders Ouders betalen nu 715 per jaar aan ouderbijdrage. Dat is omgerekend 3,58 per uur voor een opvang van 5 uur per week, 40 weken per jaar. In onderstaande tabel staan voor zes inkomensklassen wat de gevolgen zijn voor harmonisatie vanaf Er is in alle varianten gerekend met 8,50 als uurprijs. Tabel 4: Vergelijking ouderbijdrage voor en na harmonisatie in Renswoude Vergelijking ouderbijdragen voor en na omvorming Uurtarief Anno ) Inkomen tot per jaar 3,58 1,50 2) Inkomen van per jaar 3,58 1,51 3) Inkomen van per jaar 3,58 1,77 4) Inkomen van per jaar 3,58 2,37 5) Inkomen van per jaar 3,58 3,11 6) Inkomen van per jaar 3,58 5,14 Uurtarief anno 2018: opbrengst 8,50

12 12 Oberon Tabel 4 laat zien dat bij alle drie de varianten ouders met een inkomen tot aan niet meer gaan betalen dan nu. Nadere analyses laat zien dat het omslagpunt bij circa ligt. Consequenties voor de gemeente Renswoude In tabel 5 staat wat de kosten vanaf 2018 kunnen gaan worden voor de gemeente Renswoude. Tabel 5: Overzicht gemeentelijke subsidie vanaf harmonisatie Beschikbaar bedrag gemeente 2018 Ingeschatte benodigde Subsidie gemeente 2018 Basismodel Verschil Variant 1: 3 uur per dagdeel Variant 2: 6 dagdelen open Bovenstaande tabel geeft aan dat de gemeente flink meer subsidie kwijt is in de geharmoniseerde situatie. Uitgaande van het basismodel:normtarief van 8,50 minus inkomensafhankelijke ouderbijdrage en dagdelen van 2,5 uur is het circa meer dan het beschikbaar budget in Het uitbreiden van de dagdelen naar 3 uur (variant 1) heeft wel invloed: ouders nemen meer uren af en dus moet de gemeente meer subsidie verlenen. De subsidie wordt dan circa hoger dan het basismodel, zodat er een verhoging is van bijna t.o.v. het beschikbaar budget. Als er vervolgens ook nog meer ouders gebruik gaan maken van de regeling, stijgen de kosten met nog eens Op verzoek van de gemeente is doorgerekend wat de verhoging van de gemeentelijke subsidie zou zijn bij het basismodel en bij 65% toeslagouders. Kortom: wat zou de hoogte van de subsidie zijn als de gemeente Renswoude een doorsnee gemeente zou zijn. Indien dit het geval zou zijn, zou de gemeentelijke subsidie neerkomen op in Dit is aanzienlijk dichter bij de huidige en ook toereikend binnen het budget van Kortom: de gemeentelijke subsidie na harmonisatie in Renswoude stijgt behoorlijk en dit komt vooral omdat Renswoude naar verhouding veel ouders heeft die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag. Consequenties voor aanbieders In de doorrekeningen is tevens getracht goed zicht te krijgen op de mogelijke effecten voor Peuterhonk. Met de organisatie wordt er momenteel nog gesprekken gevoerd over de kosten na harmonisatie, dus we doen in dit rapport geen uitspraken of de opbrengsten voldoende zijn. Wel is het mogelijk om per variant te schetsen wat de te verwachten inkomsten voor Peuterhonk zullen zijn. Tabel 6 laat van iedere variant zien wat de inkomsten zijn, zowel qua ouderbijdrage als subsidie. Om de tabel in perspectief te kunnen plaatsen: de kosten van Peuterhonk voor het peuterspeelzaalwerk zijn uit de begroting 2017 te halen. Deze bedragen over 2017 circa Echter de nieuwe kwaliteitseisen harmonisatie vragen een forse investering van de organisatie, met name vanwege het aanstellen van een tweede pm-er voor iedere groep. Voor de dekking van de kosten ontvangt Peuterhonk ouderbijdragen van de ouders van geplaatste peuters en subsidie van de gemeente Renswoude. In 2017 wordt in de begroting uitgegaan van aan ouderbijdragen. In 2017 geeft de gemeente aan subsidie. De begroting is derhalve niet sluitend.

13 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 13 Tabel 6: Inkomsten Peuterhonk vanaf Harmonisatie Ouderbijdrage Subsidie Totaal Basis model Variant 1: 3 uur per dagd Variant 2: 6 dagdelen De tabel laat zien dat het Variant 2 de meeste inkomsten genereert voor Peuterhonk. Het basismodel levert de minste inkomsten op. Echter geldt voor de kosten dat deze in het basismodel het laagste zullen zijn (minst uren personeel) en in variant 2 het hoogste (meer dagdelen open, meer inzet personeel).

14 14 Oberon 6 Adviezen Oberon voor toekomstige inrichting peutervoorzieningen in Renswoude In hoofdstuk 4 introduceerden wij de te maken 7 basiskeuzes voor de gemeente Renswoude voor de toekomstige regeling peuteropvang. Dit zijn: 1. Peuteropvang als apart product of integreren in de kinderopvang? 2. Gaat de gemeente peuteropvang subsidiëren en zo ja voor welke doelgroepen ouders: voor ouders zonder recht op toeslag? voor ouders met recht op toeslag? 3. Subsidie op basis van werkelijke afname of een aantal plekken vast inkopen? 4. Ouderbijdrage inkomensafhankelijk maken of niet? 5. Welke aanvullende kwaliteitseisen wenst de gemeente te stellen voor peuteropvang? 6. Welk aantal uren/dagdelen gaat de gemeente maximaal subsidiëren? 7. Gaat de gemeente aanvullend financieren voor peuters met een achterstand? In dit hoofdstuk geven wij voor elk van de 7 vraagstukken een advies inclusief onze onderbouwing. Vraagstuk 1: Peuteropvang als apart product of integreren in de kinderopvang? Advies: Peuteropvang als apart product houden Om jonge kinderen voor te bereiden voor de basisschool bestaan nu meerdere opvangvormen: peuterspeelzaalwerk, gastouderopvang, halve dagopvang en hele dagopvang. Er zijn ook combinaties mogelijk: een groep (halve of hele) dagopvang wordt gedurende de dag aangevuld met peuters en vanaf dat moment start het peuterspeelzaalwerk. De peuterspeelzaalkinderen worden vervolgens als eerste weer opgehaald als de peuterspeelzaaltijd voorbij is. Als aan gemeenten door het Rijk gevraagd wordt om twee dagdelen peuteropvang te organiseren, zijn er dus meerdere mogelijkheden om dit in te vullen: conform peuterspeelzaalwerk anno 2017, in combinatiegroepen of ultimo als halve dagopvang. In veruit de meeste gemeenten die reeds geharmoniseerd zijn, wordt gekozen om het peuterspeelzaalwerk om te vormen naar peuteropvang en houdt men dus dagopvang buiten de regeling. Dit omdat het peuterspeelzaalwerk tot het gemeentelijke domein behoort en dagopvang niet. Oberon adviseert de gemeente Renswoude om peuteropvang als apart product te houden. Op dit moment biedt Peuterhonk dit aparte product aan in Renswoude en dit voldoet aan een ruime behoefte van ouders, gezien het bereik van ruim een kwart van alle peuters. Het financieel mogelijke voordeel van combinatiegroepen vinden wij niet opwegen tegen de door experts genoemde pedagogische nadelen van dergelijke opvang: meer onrust op de groep, minder vaste groepen, minder vaste dagen en mogelijk meer verschillende gezichten (zowel andere peuters als andere pedagogisch medewerkers). Het is uiteraard aan de markt om een aanbod te doen dat ouders aanspreekt. Echter de gemeente kan sturen in welke setting zij peuteropvang wil subsidiëren. Ons advies luidt dus: mocht de gemeente Renswoude voor een regeling reguliere peuteropvang kiezen (zie advies 2) om dit alleen beschikbaar te stellen voor organisaties die peuteropvang als apart product aanbieden, oftewel kortdurende opvang zonder dat dit gecombineerd wordt met halve of hele dagopvang en ook dus niet opgerekt wordt naar halve dagopvang. Hiervoor hebben wij de volgende vier argumenten: 1. De gemeente Renswoude heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in Peuterhonk. Bij een aparte regeling Peuteropvang kan veel van deze activiteiten blijven bestaan. Dit is ook te rechtvaardigen vanuit de zorgplicht die de gemeente na jarenlange subsidie heeft.

15 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude Peuteropvang is vooral bedoeld om jonge kinderen goed voorbereid naar het basisonderwijs te laten gaan. Dat was van oudsher het doel en dat is het nog steeds. En ouders kiezen massaal voor deze vorm van opvang, in alle gemeenten neemt tussen de 20% en 60% van alle ouders deze vorm van peuteropvang af. 3. Met een aantrekkende economie gaan kinderopvanginstellingen mogelijk kiezen om halve dagopvang af te schaffen, omdat zij voldoende ouders kunnen bedienen die hele dagen afnemen. In de vorige economische hausse is dit ook met regelmaat gebeurd. Als deze tendens zich ook in Renswoude gaat voordoen, is het meer en meer van belang om aparte, kortdurende peuteropvang in stand te houden, zodat ouders die deze vorm wensen dit ook kunnen blijven afnemen. 4. Overstappen naar financiering van halve dagopvang is voor gemeenten aanzienlijk duurder. Gegeven het feit dat Minister Asscher twee dagdelen opvang verlangt van gemeenten, betalen gemeenten 10 uur per week voor het product halve dagopvang. Bij peuteropvang in zijn huidige vorm is dit 5 of 6 7 uur per week. Vraagstuk 2: Gaat de gemeente reguliere peuteropvang subsidiëren en zo ja voor welke doelgroepen ouders? Advies: Reguliere peuteropvang subsidiëren voor niet toeslagouders Gegeven het grote belang van peuteropvang adviseert Oberon de gemeente Renswoude om vanaf 2018 een aparte regeling peuteropvang op te zetten voor ouders zonder recht op toeslag. Hierbij zou als uitgangspunt moeten gelden: een kwalitatief hoogwaardige peuteropvang die financieel toegankelijk is voor ouders. Uit het eerder aangehaalde rapport van Buitenhek (voetnoot 5) blijkt dat ruim 95% van al geharmoniseerde gemeenten een subsidieregeling heeft voor gezinnen die geen aanspraak hebben op kinderopvangtoeslag. Een deel van deze gemeenten kiest ervoor om aanvullend te subsidiëren: men betaalt dan een deel boven het fiscaal maximum mee, dus ook voor ouders met recht op toeslag. Dit zijn met name grote gemeenten die het niveau van Peuteropvang richting VVE-niveau brengen of gaan brengen. Dit is voor Renswoude inhoudelijk niet nodig en financieel niet haalbaar. Vandaar ons advies voor Renswoude om alleen de ouders zonder recht op toeslag te gaan subsidiëren. Vraagstuk 3: Subsidie op basis van werkelijke afname of een aantal plekken vast inkopen? Advies: Subsidie verlenen op basis van afgenomen uren Oberon adviseert de gemeente om vanaf 2018 subsidie te verlenen op basis van werkelijk gebruik en niet op basis van aantal ingekochte plekken. Hiermee wordt leegstand een ondernemersrisico van de aanbieder, wat recht doet aan de marktsituatie zoals die vanaf 2018 geldt. In feite gaat de gemeente gelijk opereren als de Belastingdienst: als ouders gebruik maken van de dienst, betaalt de overheid een deel van de kosten. We zien dat de laatste twee jaar bijna alle gemeenten die gaan harmoniseren, kiezen voor dit zogenaamde vraaggestuurde financieringsmodel. Hiermee worden aanbieders geprikkeld om acties te ondernemen bij een te lage bezetting. Deze keuze impliceert wel een open-einde-regeling: vooraf is niet bekend hoeveel deze regeling op jaarbasis gaat kosten. Vraagstuk 4: Ouderbijdrage inkomensafhankelijk maken of niet? Advies: Ouderbijdrage inkomensafhankelijk maken, gekoppeld aan kinderopvangtoeslagtabel Oberon adviseert de gemeente Renswoude om voor alle ouders de ouderbijdrage voor peuteropvang inkomensafhankelijk te maken vanaf Vanuit het rechtvaardigheidsbeginsel adviseren wij de ouderbijdrage voor ouders die geen recht hebben op toeslag volledig te koppelen aan de tabel kinderopvangtoeslag (met ruim zestig inkomensklassen). Zodoende betalen ouders met een gelijk inkomen een even hoge ouderbijdrage, ongeacht of men wel of geen recht heeft op kinderopvangtoeslag. Analyses van de ouderbijdragen in 2017 en 2018 laten zien dat lage inkomens

16 16 Oberon minder gaan betalen dan nu, middeninkomens betalen grofweg hetzelfde en hoge inkomens betalen meer. Dit is in de ogen van Oberon een te rechtvaardigen verdeling: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Vraagstuk 5: Welke aanvullende kwaliteitseisen wenst de gemeente te stellen voor peuteropvang? Advies: Geen aanvullende kwaliteitseisen peuteropvang Bij grote en middelgrote gemeenten is het gebruikelijk om als gemeente aanvullende kwaliteitseisen te stellen aan peuteropvangaanbieders. Dit doen deze gemeenten om hun beleid van de afgelopen jaren te bestendigen, bijvoorbeeld ten aanzien van VVE-professionalisering of wijze van overdracht. We adviseren de gemeente Renswoude om het eerste jaar geen aanvullende kwaliteitseisen op te leggen aan peuteropvangaanbieder9s) die vanaf 1 januari peuteropvang in de gemeente wensen aan te bieden. De landelijke kwaliteitseisen worden al fors verhoogd, deel vanaf 1 januari 2018 en deels ook weer op 1 januari Het volstaat als aanbieders aan deze eisen, zoals rond inzet van HBO-er en verhoogd taalniveau beroepskrachten, voldoen. Vraagstuk 6: Welk aantal uren/dagdelen gaat de gemeente maximaal subsidiëren? Advies: Kiezen voor subsidie voor dagdelen van maximaal gemiddeld 3 uur In de gesprekken met de huidige peuteropvangaanbieder is naar voren gekomen dat zij een voorkeur hebben voor uitbreiding naar 3 uur per dagdeel. Dit biedt hen de mogelijkheid het programma volledig te kunnen draaien, zonder in tijdsnood te komen. In andere gemeenten zien we met regelmaat uitbreiding naar 3 of 3,5 uur per dagdeel en daarom adviseren wij de gemeente Renswoude om vanaf 1 januari 2018 een openstelling van 3 uur per dagdeel financieel te ondersteunen door in de verordening op te stellen dat de gemeente maximaal zes uur per week wil gaan vergoeden. Tevens adviseren wij de gemeente om verplicht te stellen dat er twee dagdelen worden afgenomen, omdat dit overeenkomt met de wens van het Rijk dat peuters minimaal twee dagdelen een voorschoolse setting bezoeken. Maximum uren toeslag bereikt Oberon adviseert de gemeente om geen subsidie te verlenen aan reguliere ouders die hun maximum aantal uren toeslag hebben verbruikt 6. Immers in dat geval gaat hun peuter al naar een vorm van voorschoolse opvang en is het niet de taak van de gemeente om extra opvang te subsidiëren. Vraagstuk 7: Gaat de gemeente aanvullend financieren voor peuters met een achterstand? Advies: Extra dagdeel tegen dezelfde subsidiecondities Peuters met een achterstand kunnen een extra dagdeel opgevangen worden. De gemeente heeft aangegeven na te willen denken over verschillende manieren van het bekostigen van een extra dagdeel voor kinderen met een achterstand, bijvoorbeeld met een lagere ouderbijdrage voor deze ouders. Voor ouders zou hiermee het uurtarief nog gunstiger uitkomen; voor de gemeente betekent een lagere ouderbijdrage een verhoging van de subsidie. Oberon adviseert de gemeente om dezelfde inkomensbijdragen te hanteren voor ouders met een peuter met een achterstand. Dit betekent dus dan ook dat dit extra dagdeel een inkomensafhankelijke ouderbijdrage kent die even hoog is als de eerste twee dagdelen. 6 Als de minst werkende ouder een contract van 11 uur heeft, dan hebben beide ouders recht op maximaal 15,4 uur kinderopvangtoeslag (140%-regeling). Als deze ouders als 1,5 dag kinderdagopvang afnemen van in totaal 15 uur en ze wensen daarnaast twee dagen peuteropvang af te nemen, krijgen zij geen teruggave via de Belastingdienst. Het voorstel luidt om deze groep bij overschrijding van hun uren niet in aanmerking te laten komen van gemeentelijke subsidie peuteropvang.

17 Toekomst peutervoorzieningen in Renswoude 17 Samengevat: advies inrichting peutervoorzieningen in Renswoude vanaf De gemeente ondersteunt ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag. - De ouders betalen vanaf harmonisatie een inkomensafhankelijke ouderbijdrage die gekoppeld is aan de kinderopvangtoeslagtabel. - De gemeente stelt geen aanvullende kwaliteitseisen op aan peuteropvang. - De gemeente subsidieert voor peuteropvang een kindplek bij iedere aanbieder die aan de kwaliteitseisen voldoet en peuteropvang als apart product aanbiedt. De subsidie is maximaal 6 uur per week per kind verspreid over twee dagdelen over twee verschillende dagen. - De gemeente verstrekt alleen subsidie bij werkelijke afname peuteropvang (vraag-gefinancierd). - Reguliere ouders met recht op kinderopvangtoeslag, die hun uren recht op opvang (140% van minste werkende ouder) reeds verbruikt hebben aan kinderdagopvang, hebben geen recht op een gesubsidieerde peuteropvangplek (zie toelichting voetnoot 6). - De gemeente hanteert het fiscaal maximum (in ,45) als zogenoemd normtarief voor te subsidiëren reguliere peuteropvanguren. Om vooraf een goede inschatting te kunnen doen welke ouderbijdrage betaald gaat worden, wordt gebruik gemaakt van CBS cijfers over gemiddelde huishoudinkomens. Deze is in Renswoude Dit geeft samengevat het volgende overzicht: Recht op kinderopvang toeslag (ouders werken allebei; eenoudergezin met werk) Geen recht op kinderopvang toeslag (ouder(s) werken niet; een van beide ouders werkt) Reguliere ouders Peuter (2,3 maanden 4 jaar) heeft geen indicatie VVE Aanbod voor max 6 uur opvang, over 2 dagdelen Ouders betalen inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Voor ouders met gemiddeld inkomen van is dit 2,37 per uur netto bij een uurtarief van 8,50 7. Ouders betalen een bruto bijdrage aan de aanbieder en vragen kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst. Aanbod voor max 6 uur opvang, over 2 dagdelen. Ouders betalen inkomensafhankelijke ouderbijdrage. Voor ouders met gemiddeld inkomen van is dit 2,37 per uur netto. De gemeente subsidieert de aanbieders tot aan het fiscaal maximum van 7,45 ( 7,45 minus ouderbijdrage tot het deel van fiscaal maximum per uur) voor max 6 uur per week. Bij inkomens van subsidieert de gemeente 6,13 per uur. 7 Uitgaande van een fiscaal maximum van 7,45 waarop de kinderopvangtoeslag is gebaseerd. Ouders in Renswoude hebben gemiddeld een verzamelinkomen tussen de en

18 18 Oberon Postbus 1423, 3500 BK Utrecht t f info@oberon.eu Utrecht, 12 oktober 2017 In opdracht van Gemeente Renswoude