Monitor Sociale Veiligheid Stand van zaken over sociale veiligheid in het mbo

Transcriptie

1 Monitor Sociale Veiligheid Stand van zaken over sociale veiligheid in het mbo 1

2 Monitor Sociale Veiligheid Stand van zaken over sociale veiligheid in het mbo Colofon Titel Monitor Sociale Veiligheid Stand van zaken over sociale veiligheid in het mbo Redactie Karel Kans, Rozemarijn van Toly & Ilona Koning Afbeeldingen De afbeeldingen zijn stills uit een animatie getekend door Ninotchka illustraties en gemaakt door Jan van der Ven Media. Datum oktober 218 ISBN/EAN Uit de meting van de Monitor Sociale Veiligheid mbo blijkt dat 8% van de studenten in het middelbaar beroepsonderwijs zich veilig voelt op school. Dat betekent dat het veiligheidsgevoel van mbo-studenten voor het eerst in jaren is afgenomen. Onder medewerkers op het mbo is het gevoel van sociale veiligheid onverminderd hoog. In deze publicatie leest u de hoofdpunten het onderzoek. Expertisecentrum Beroepsonderwijs Postbus BP s-hertogenbosch T Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) is onderdeel van CINOP. Ecbo is gespecialiseerd in onderzoek en ontwikkelt, verzamelt en verspreidt kennis over en voor het beroepsonderwijs. De Monitor Sociale Veiligheid is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de MBO Raad. MBO Raad Postbus DB Woerden ecbo 218 Overname van teksten, ideeën en resultaten uit deze publicatie is vrijelijk toegestaan, mits met bronvermelding.

3 Figuur 1 Het veiligheidsgevoel van studenten in de lesruimten (217) % 14% 1% 2% 8% (zeer) veilig beetje veilig neutraal beetje onveilig (zeer) onveilig Wat is de Monitor Sociale Veiligheid mbo? Sinds 21 wordt de sociale veiligheid in het mbo structureel onderzocht in de Monitor Sociale Veiligheid mbo. Dit is een representatief landelijk onderzoek; ruim 2. mbostudenten en ruim 7. medewerkers hebben meegedaan. In de monitor is aandacht voor het gevoel van veiligheid en voor het aantal incidenten. Diverse thema s komen aan de orde: het algehele veiligheidsgevoel van studenten en medewerkers; voorvallen van psychisch-fysiek geweld; voorvallen van materieel geweld; discriminatie en pesten de positie van LHBT-studenten en -medewerkers. Het onderzoek is uitgevoerd door het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) in nauwe samenwerking met de MBO Raad, in het bijzonder het Platform Veiligheid in het middelbaar beroepsonderwijs. In het schooljaar is een eerste meting de nul meting uitgevoerd. Vervolgens vonden er elke twee of drie jaar vervolgmetingen plaats. Figuur 2 Het onveiligheidsgevoel van studenten (22-217) 1 omgeving terrein 8 gebouw lesruimten 7,7 5 5,1 5, 4,7 4 4,5,7,4 2,4 2 1 % Het veiligheidsgevoel Studenten en medewerkers is gevraagd hoe veilig zij zich voelen op diverse plaatsen in de school. Ruim 8 van de 1 studenten voelen zich veilig (figuur 1). Relatief meer studenten voelen zich onveilig dan in voorgaande jaren. Onder medewerkers is het veiligheidsgevoel onverminderd hoog. Voor zowel studenten als medewerkers geldt dat in de lesruimten het veiligheidsgevoel hoger is dan daarbuiten (gangen, kantine, schoolplein en de omgeving van de school; zie figuren 2, en 4). Ongeoorloofd gedrag van studenten Ongeoorloofd gedrag van studenten, zoals bijvoorbeeld wapenbezit en drugsgebruik, kan het veiligheidsgevoel negatief beïnvloeden. Het aantal spijbelaars is afgenomen. Het gebruik van drugs onder studenten is toegenomen; niet alleen in het algemeen (1%), maar ook op of rond school (4%). Het aantal studenten dat specifiek op of rond school drugs heeft gebruikt, is na jaren van daling gestegen. Ook wapenbezit is toegenomen: 1,% van alle studenten neemt af en toe of geregeld een wapen mee naar school. In de vorige meting was dit,%. In de meeste gevallen gaat het om een (zak)mes. Hier vonden we verschillen tussen onderwijssectoren: wapenbezit komt het meest voor bij studenten van de sectoren Economie en Techniek. 4 5

4 Figuur Het veiligheidsgevoel van medewerkers (percentage medewerkers dat zich veilig voelt, ) lesruimten eigen ruimten gebouw terrein omgeving 75 % Figuur 4 Het onveiligheidsgevoel van medewerkers (percentage medewerkers dat zich onveilig voelt, ) 5 4, 4, 2 1,2, 2,5 2,8 2, 2,4 1, 1,7 1,5 1,1 1,1 lesruimten eigen ruimten gebouw terrein omgeving Materieel geweld In de monitor is nagegaan of studenten eigendommen van medestudenten, medewerkers of van de school gestolen of vernield hebben. Ook keken we of studenten zelf slachtoffer waren van zogenoemd materieel geweld. Onder studenten stijgt zowel het aantal slachtoffers als het aantal daders van vandalisme en diefstal licht (zie figuur 5 voor het aantal slachtoffers onder studenten). Aan medewerkers vroegen we of ze slachtoffer zijn geweest van diefstal of vernieling (figuur ). Minder medewerkers zijn slachtoffer geworden van diefstal of vernieling, terwijl er meer incidenten hebben plaatsgevonden. Medewerkers die veel contact hebben met studenten (vooral docenten) lopen een groter risico te maken te krijgen met diefstal of vandalisme. Ook mannelijke medewerkers en leidinggevenden melden vaker dan gemiddeld dat ze slachtoffer zijn geweest van materieel geweld. Schoolspullen worden het meest gestolen of vernield, gevolgd door (onderdelen van) vervoermiddelen. 7

5 Figuur 5 Slachtoffers van materieel geweld onder studenten (22-217) 15 bol 14,1 bbl 11,2 11, 1, 8,4 8,5 7,7 7,,2,1 4,5 5,1 4, 2, % Figuur Slachtoffers van materieel geweld onder medewerkers (22-217) 15 totaal,7 OP OOP/OBP 11,7,,1 8,,,,2,5 5,, 5, 4,7 5,2 5,2 5,2 4,,7 4,,7 Psychisch-fysiek geweld Met psychisch-fysiek geweld bedoelen we in dit onderzoek het toebrengen van geestelijk en/of lichamelijk letsel. Denk aan pesten, discriminatie, bedreiging, lichamelijk geweld, seksuele intimidatie en verbale agressie en vormen van agressie via digitale media. Zowel onder studenten als medewerkers neemt het aantal slachtoffers hiervan toe (figuur 8 en ). Onder studenten in de bol zijn er relatief meer slachtoffers (14%) dan onder bbl-studenten (8%, zie figuur 7). Onderwijzend personeel is vaker slachtoffer dan onderwijs ondersteunend personeel. Vaak zijn dezelfde personen meerdere keren slachtoffer. Bijna op de 1 medewerkers is slachtoffer van psychisch-fysiek geweld geweest. Per 1 mede werkers zijn er incidenten. Aan studenten is ook gevraagd of zij zich schuldig hebben gemaakt aan psychisch-fysiek geweld. In de bol zijn op de 1 studenten dader van psychisch- fysiek geweld en in de bbl 4 op de 1 studenten. Dit is meer dan in de voorgaande meting. Gevolgen van psychisch-fysiek geweld Bijna de helft van de medewerkers die te maken hebben gehad met psychisch-fysiek geweld, had hier vervolgens weinig last van. De rest, dus ruim de helft, had er wel last van. De meeste medewerkers voelden zich gespannen. Het komt soms voor dat slachtoffers door de agressie willen stoppen met werken. De gevolgen zijn ernstiger als de dader een collega of leidinggevende is dan als de dader een student betreft. Van de studenten die slachtoffer waren, had 4% weinig last van de gevolgen. Anderen hadden verschillende klachten. Zij voelden zich bijvoorbeeld rot of wilden stoppen met de opleiding. Seksuele weerbaarheid In de monitor is ingegaan op twee onderwerpen die te maken hebben met seksuele weerbaarheid: sexting en de mogelijk negatieve gevolgen daarvan, en loverboys. Bijna 1 op de 1 studenten heeft te maken gehad met negatieve gevolgen van sexting: dat wil zeggen dat er tegen hun zin beelden of berichten zijn doorgestuurd of dat zij onder druk zijn gezet om naaktfoto s of filmpjes van zichzelf te versturen. Met name jongere studenten (onder de 18 jaar) en studenten van niveau 2 zijn vaker slachtoffer zijn van sexting. Ook geeft bijna 1 op de 1 studenten (meer vrouwen dan mannen) aan beste vrienden of vriendinnen te hebben op school die slachtoffer zijn geworden van een loverboy of lovergirl. %

6 Figuur 7 Slachtoffers psychisch-fysiek geweld onder studenten onderscheiden naar leerweg en sector (217) bbl bol Totaal 7,5 1,1 Medewerkers zijn verdeeld over de vraag of er voldoende aandacht is voor seksuele weerbaarheid onder studenten. Vooral ondersteunend personeel geeft aan niet te weten of er voldoende aandacht voor is. Docenten zijn vaker van mening dat er nog onvoldoende aandacht is voor dit thema. Een derde van de docenten voelt zich toegerust om seksuele weerbaarheid te herkennen en indien nodig mee om te gaan. Combinatie van Sectoren Figuur 8 Groen Zorg & welzijn Techniek Economie % 15, 1, 1, Slachtoffers van psychisch-fysiek geweld onder studenten (22-217) 7,4 4, ,1,4 1, 1, 17,8 Controversiële onderwerpen en heftige discussies In het onderzoek is gevraagd naar discussies in de les die uit de hand liepen en de wijze waarop docenten hiermee omgaan. Verhitte discussies komen voor tussen studenten onderling of tussen studenten en docenten over onderwerpen waarover men (sterk) van mening verschilt. Deze discussies kunnen invloed hebben op de sfeer in de klas of op school en op het veiligheidsgevoel van zowel studenten als docenten. Binnen de onderzoeksperiode heeft 5% van de studenten meegemaakt dat een discussie in de klas uit de hand liep: studenten reageerden fel en er werden heftige uitspraken gedaan. Vaak ging de uit de hand gelopen discussie over een persoonlijke ruzie. Wanneer de discussie schoolgerelateerde zaken, persoonlijke ruzies of pestgedrag betrof, geven studenten relatief vaker aan dat ze vonden dat een docent niet goed met de discussie omging. 15 1,7 11, 1, 11,4*,4* 1,5* 1,1,8 7, 5,,7* 8,1* 5,* 7,5 % bol bbl 1 11

7 Figuur Slachtoffers van psychisch-fysiek geweld onder medewerkers (22-217) ,4,2 8,8 8, 7, 8,4 7,4, 8,7 7 5,2 7,4,2 7,2 7,1,1 5, 5, 5,4,8, 7, 4 2 OP OOP/OBP 1 totaal % Figuur 1 Houding van studenten tegenover homoseksuele/lesbische docenten op school Wanneer de discussie(s) over andere onderwerpen gingen (het nieuws, een oorlog of conflict) vinden studenten in verhouding vaker dat de docent goed omging met de discussie. Ruim een kwart van de docenten heeft een of meerdere keren meegemaakt dat er een onaangename situatie ontstond door felle reacties van studenten of heftige uitspraken. Het merendeel van de docenten vindt dat zij een discussie die uit de hand loopt in goede banen kunnen leiden en voelt zich bij twijfel gesteund door collega s en teamleider. homoseksuele of lesbische docenten op school % LHBT De acceptatie van LHBT-studenten en -medewerkers lijkt te verbeteren: minder studenten vinden het een probleem als medestudenten of docenten homoseksueel of lesbisch zijn (figuur 1). Ook de meeste homoseksuele, lesbische of biseksuele medewerkers geven aan open te zijn over hun geaardheid tegenover directe collega s. geen probleem geen probleem als ik het niet weet op tegen geen mening Dat neemt niet weg dat LHBT-studenten en medewerkers zich nog steeds significant vaker onveilig voelen en vaker slachtoffer zijn van vandalisme en psychisch-fysiek 1

8 geweld. LHBT-studenten worden ongeveer drie keer zo vaak slachtoffer van vandalisme, discriminatie en pesten, digitaal geweld, seksueel geweld en bedreiging als heteroseksuele studenten. LHBT-medewerkers worden vaker slachtoffer van discriminatie en pesten dan hun heteroseksuele collega s. Maatregelen om de sociale veiligheid te verbeteren De meeste scholen hebben beleid om de sociale veiligheid op school te verbeteren. Dit beleid bestaat uit fysieke en sociale maatregelen. Een fysieke maatregel is bijvoorbeeld het plaatsen van kluisjes en beveiligingscamera s. Een sociale maatregel is bijvoorbeeld een anti-pestprogramma. Minder aandacht is er voor de positie van LHBT ers en voor seksuele weerbaarheid. Wat kunnen scholen doen? Geef meer bekendheid aan bestaande maatregelen Veel scholen hebben gedragsreglementen, meldpunten voor onveiligheid en vertrouwenspersonen. Studenten en ook medewerkers zijn hier niet altijd van op de hoogte. Betrek studenten en medewerkers Scholen zouden studenten en medewerkers meer kunnen betrekken bij het ontwikkelen van hun beleid over sociale veiligheid. Voer gericht beleid Sommige groepen hebben bovengemiddeld met onveiligheid te maken, bijvoorbeeld LHBT-studenten en -medewerkers. Ontwikkel beleid speciaal voor deze doelgroepen. En onderzoek of er aanleiding is dit ook voor specifieke thema s bijvoorbeeld drugsgebruik te doen. Zet in op professionalisering Professionaliseer medewerkers op het gebied van veiligheid, bijvoorbeeld in het omgaan met agressie, het bespreken van controversiële onderwerpen of het omgaan met thema s gerelateerd aan seksuele weerbaarheid. Benieuwd naar alle resultaten? Kijk op Op de website zijn de volledige rapporten te downloaden of te bestellen. Hier kunt u ook uw school aanmelden voor deelname aan de Monitor Sociale Veiligheid. Een veilige school, daar wordt echt iedereen beter van 14

9