Hoarding. Altrecht Academisch Angstcentrum

Transcriptie

1 Hoarding Altrecht Academisch Angstcentrum

2 Presentatie door: Dr. D. Cath Psychiater en leidinggevende AAA Drs. L. Hartveld Gezondheidszorgpsycholoog i.o tot cognitieve gedragstherapeut VGCt

3 Andere deelnemers hoarding werkgroep Dr. M. Fournier Gezondheidszorgpsycholoog/Cognitieve gedragstherapeut VGCt Lid van de landelijke werkgroep Xenophora Drs. M. Korteweg Klinisch psycholoog/ psychotherapeut/ Cognitieve gedragstherapeut VGCt Dr. A. Staring GZ-Psycholoog i.o. tot klinisch psycholoog/ Cognitieve gedragstherapeut VGCt Drs. J. Schoondermark Psycholoog/Onderzoeksassistent AAA

4 Verloop workshop 09:30-10:15 Inleiding 10:15-11:00 Oefening diagnostiek hoarding bonus: Korte toelichting medicamenteuze behandeling 11:00-11:30 Pauze 11:30-11:55 Socratisch motiveren bij hoarding 11:55-12:20 Ervaringsgerichte oefening 12:20-12:45 Cognitiefgedragstherapeutische behandeltechnieken 12:45-12:55 Ruimte voor vragen discussie :00 Afsluiting

5 1. Vervolg Inleiding

6 Aanmelding Vanuit een thuisbehandeling/thuiszorg(instelling) Vanuit een intake of lopende behandeling bij een GGZ-instelling Vanuit de GGD of woningbouwcorporatie Vanuit gezinsleden/familie/vrienden Vanuit verzamelaars zelf

7 Hoarding binnen AAA Wetenschappelijke studie naar behandeling van problematische verzamelaars: Poliklinische cognitieve gedragstherapie bij Altrecht Gecombineerd met een behandeling thuis door zorginstelling Careyn Eventueel aanvullende medicatie

8 Thuisbegeleider Thuisbegeleider van thuiszorginstelling Wordt ondersteund door therapeut van Altrecht Kan zeker ook gedragstherapeutisch medewerker zijn

9 Taakverdeling Bij Altrecht vooral werken aan niet-realistische gedachten over spullen Met thuisbegeleider ordenen en wegdoen van spullen die in de weg zitten

10 Behandelprotocol Begrijpen van verzameldwang Verminderen van in huis halen van spullen Overtuigingen over spullen Ordenen en opbergen van spullen Opruimen en wegdoen van spullen Terugvalpreventie

11 Fase 1 Samen met de patiënt behandeldoelen opstellen en meer inzicht krijgen in de klachtsamenhang

12 Fase 2 Gericht op angstig makende gedachten die een rol spelen bij de verzameldwang? Kloppen deze gedachten?

13 Fase 3 Verminderen van de instroom van spullen: Samen een lijst maken welke spullen mee naar huis worden genomen.

14 Fase 4 Leren spullen thuis op een systematische manier te ordenen en op te ruimen. Samen met therapeut een organisatieplan opstellen en hier verder aan werken met de thuisbehandelaar.

15 Fase 5 Spullen daadwerkelijk wegdoen. Samen met de therapeut per leefruimte criteria formuleren welke spullen weg kunnen en welke niet.

16 2. Oefening rondom de diagnostiek van hoarding

17 Diagnostiek naar hoarding Is sprake van hoarding of een andere stoornis? Is er sprake van co-morbiditeit? Waar loopt de hoarder precies tegenaan: wat is problematisch? Is aanvullend neuropsychologisch onderzoek nodig? Is er bemoeizorg (OGGZ) nodig?

18 DSM-V: hoarding disorder A. Moeite met voorwerpen wegdoen B. Sterke neiging voorwerpen te bewaren C. Dit resulteert in grote opeenhoping spullen D. Veroorzaakt duidelijk lijden/disfunctioneren E. Niet veroorzaakt door medische aandoening F. Niet veroorzaakt door andere psychische stoornis (zoals dwang, autisme, dementie) Specificeer: buitensporige acquisitie Mate van inzicht (goed/redelijk, weinig, geen)

19 Vragen in de intake is er sprake van problematisch verzamelen? is er sprake van depressiviteit of andere stemmingsstoornis? is er sprake van AD(H)D? is er sprake van een angststoornis: posttraumatische stressstoornis, sociale fobie, piekerstoornis, dwangstoornis. is er sprake van psychoses, wanen of dissociatie? welke persoonlijkheidskenmerken staan voorop? (voor zover mogelijk waar te nemen)

20 Vervolg: vragen in de intake zijn er aanwijzingen voor autisme? is er verslavingsproblematiek? Zijn er andere probleemgebieden: seksualiteit, eetstoornissen, relatieproblematiek, schulden, verliezen, werkproblemen etc Somatische problematiek Stressfactoren: is er zorg vanuit de GGD, buren, gemeente, woningbouwcoöperatie Reden van aanmelding nu? Aanleiding? Medicijngebruik Eerdere behandelpogingen met effect?

21 Bij vermoeden van hoarding: Getrapte diagnostiek Stap 1: algemene screening Is er sprake van hoarding: Hoarding Rating Scale (HRS-I) Mate van inzicht: Y-BOCS vraag

22 Stap 2: specifieke inhoud hoarding Als aanwijzingen zijn voor hoarding, dan screening stap 2 3. Ernst van verzameldwang: Saving Inventory Revised (SI-R) 4. Hoeveelheid spullen in huis: Clutter Image Rating (CIR) 5. Drang tot meenemen spullen: Compulsive Acquisition Scale (CAS) 6. Overtuigingen mbt bezit: Saving Cognitions Inventory (SCI) 7. Ernst woningvervuiling: Checklist Woonhygienische problematiek (Checklist WHP) 8. Algemene dagelijkse Leefbaarheid (ADL) 9. Informatie over ontstaan en in standhouding verzamelgedrag: Interview verzameldwang

23 Stap 3: Vervolg stoornisspecifieke diagnostiek In kaart brengen co-morbiditeit of andere stoornissen Ernst depressie vaststellen: Beck Depression Inventory (BDI) Ernst angstsymptomen: Beck Anxiety Inventory (BAI) Screening voor ADHD: Conners Adult ADHD Rating Scales (CAARS) Screening voor autisme: Autism Questionnaire (AQ) Ernst van dwang: Yale-Brown Obsessive Compulsive Scales Alcohol/drugs/verslavingen In kaart brengen neuropsychologische tekorten

24 Casus : beschrijving 53-jarige vrouw Alleenstaand, geen kinderen Huis wordt steeds onleefbaarder Moeite om overzicht te krijgen Kan zelden spullen wegdoen Wantrouwend en associatieve denkstijl Depressieve episodes in verleden Vermoeden van AD(H)D

25 Is er sprake van hoarding: Hoarding Rating Scale-Interview (Tolin et al., 2010)

26 Casus : Hoarding Rating scale HRS-I Vraag 1: score 5 Vraag 2: score 4 Vraag 3: score 2 Vraag 4: score 6 Vraag 5: score 4 Totaalscore 21 (grenswaarde is 14 of hoger)

27 2. Mate van inzicht: Y-BOCS vraag Geeft informatie over aanpak van de patiënt (bemoeizorg, motiveren, therapie) Ingevulde lijst Weinig inzicht: Zelfrapportagelijsten minder betrouwbaar Casus 2: matig inzicht

28 3. Ernst van verzameldwang: Saving Inventory Revised (SI-R) (Frost et al., 2004) 3 schalen, en totaalscore (hoger dan 40) Hoeveelheid spullen In welke mate staat uw kamer(s) vol met spullen? Moeite met weggooien Hoe stressvol vindt u het weggooien van spullen? Drang tot aanschaf Hoeveel beheersing heeft u over uw aandrang om spullen te bemachtigen?

29 Casus 2: Saving Inventory-Revised Hoeveelheid spullen: score 25 (grens 15) Moeite met weggooien: score 18 (grens 13) Drang tot aanschaf: score 24 (grens 13) Totaalscore 67 (grens 40)

30 4. Welke ruimtes zijn in huis gevuld met spullen en in welke mate: Clutter Image Rating (CIR) (Frost et al., 2008)

31 Clutter Image Rating Grensscore is 4 en hoger, per verblijf Keuken: score 2 Slaapkamer: score 6 Woonruimte: score 2

32 5. Compulsive Acquisition Scale (Frost et al., 2002; 2009) Koopdrang Koopt u spullen die u nooit gebruikt? Koopt u spullen waar u geen geld voor heeft? Besteedt u meer tijd aan winkelen dan u zich had voorgenomen? Meenemen van gratis spullen Doorzoekt u het vuilnis van andere mensen voor spullen om mee naar huis te kunnen nemen? Voelt u zich genoodzaakt om folders of hand-outs mee te nemen van lezingen of praatjes?

33 Casus: Compulsive Acquisition Scale Subschalen Koopdrang: score 26 (grensscore 41,1) Meenemen van gratis spullen: score 9 (grensscore 23,1)

34 6. Saving Cognitions Inventory (Steketee et al., 2003) 4 subschalen gericht op overtuigingen over verzamelen: 1. Identiteit/hechting Het weggooien van dit bezit, is hetzelfde als het weggooien van een deel van mezelf 2. Controle Ik wil graag zelf de controle over mijn spullen houden 3. Verantwoordelijkheid Ik ben verantwoordelijk voor het welzijn van dit bezit 4. Geheugensteun Mijn geheugen is zo slecht, dat ik dit in het zicht moet laten staan want anders vergeet ik het

35 Casus 2: Saving Cognitions Inventory Identiteit/hechting: score 56 (grensscore 25,3) Controle: score 17 (grensscore 12,0) Verantwoordelijkheid: score 29 (grensscore 16,7) Geheugensteun: score 27 (grensscore 17,3)

36 7. Checklist Woonhygiënische problematiek (WHP) Huisbezoek en overleg met thuisbehandelaar Bijlage 4: boek Problematische verzamelaars A. Toegankelijkheid B. Ophoping van vuilnis/afval C. Ophoping van voorwerpen en afval D. Hygiëne van vloer en tapijt E. Hygiëne van muren, meubeloppervlak en vensterbanken F. Hygiëne van badkamer en toilet

37 Vervolg checklist WHP G. Hygiëne van keuken en voedsel H. Geur I. Ongedierte J. Slaapvertrek Beoordeling van overige woon- en leefomstandigheden Persoonlijke verzorging

38 Casus : checklist WHP Persoon leeft niet in een vervuilde omgeving, wel veel rommel. Geen onaangename geur. Er is stromend water in huis Er is elektriciteit aangesloten en deze werkt Het huis kan worden afgesloten en is beveiligd Veel achterstallig onderhoud: grote structurele reparaties zijn nodig, evenals een complete schilderbeurt. Mogelijk tot aanzienlijk risico op brand, verwondingen Persoonlijke verzorging: schoon en soms niet netjes

39 8. Algemeen Dagelijkse Leefbaarheid (ADL) Alledaagse activiteiten = 44/15= 2,9 (matig) Leefconditie = 9/7= 1,3 (minimaal) Veiligheid = 12/6= 2 (licht) normen 1,0-1,4 minimaal; 1,5-2,4 licht; 2,5-3,4 matig; 3,5-4,4 ernstig; 4,5-5,0 zeer ernstig

40 9. Aanvullende lijsten ADHD CAARS (Conners et al., 1999; Kooij et al., 2008) ADHD inattentive type ADHD hyperactieve type ADHD gecombineerde type Start voor het 7 de jaar Problemen door hyperactiviteit, impulsiviteit of concentratie Zelf last van problemen van hyperactiviteit, impulsiviteit of concentratie

41 Casus : CAARS (ADHD-lijst) ADHD inattentive type: score 7 (grens > 6) ADHD hyperactieve type: score 2 (grens > 6) ADHD gecombineerde type: score 9 (grens >10) Aanwijzingen dat sprake is van ADHD inattentive type

42 Autisme- PDD-SQ ontwikkelingsaspecten 5 schalen Lage sociale vaardigheid Slecht in verdelen van de aandacht Aandacht voor details Slechte communicatie Slechte imaginatie Bron: Baron-Cohen, 2001

43 Casus : PDD-SQ Lage sociale vaardigheid: score 3 (range 0-10) Slecht in verdelen van de aandacht: score 5 Aandacht voor details: score 6 Slechte communicatie: score 4 Slechte imaginatie: score 4 Totaalscore 22 (gemiddeld) Mensen met autisme scoren rond de 35

44 Beck Depression Inventory (Beck et al., 1996; van der Does, 2002) Screeningslijst voor depressiviteit Normscores 0-13 minimaal licht matig tot ernstig ernstig Casus 2: BDI 16 (licht)

45 Verslavingsproblematiek Casus 2: drinkt geen alcohol, rookt niet, gebruikt geen drugs.

46 Conclusie intake + vragenlijsten Er is sprake van problematisch verzamelen Matig inzicht Zelfrapportage onderrapporteert mogelijk Mate van binnenhalen spullen zou beperkt zijn: observeren of dat klopt Onderhoudende overtuigingen spelen een rol (identiteit, controle, verantwoordelijkheid, geheugensteun) Er is geen vervuilde woning; wel rommelig en achterstallig onderhoud Algemene dagelijkse leefbaarheid is voldoende

47 Vervolg conclusie Er zijn aanwijzingen voor ADHD onoplettende type Er zijn geen aanwijzingen voor autisme Geen voldoende aanwijzingen voor een depressieve stoornis, of andere angststoornis Neuropsychologisch onderzoek aanvragen om inzicht te krijgen in de vermogens en onvermogens

48 10. Neuropsychologisch onderzoek Nederlandse leestest voor volwassenen (NLV) Geheugentest: 15 woordentest Concentratietest: Stroop test Ruimtelijk inzicht: Complex figuur van Rey ID/EDS Stoptaak Faux Pas test Tower of London

49 Gedragstherapeutische Functieanalyse: diagnostiek De hoarder verwacht meer voordelen van het verzamelen en vermijden van wegggooien op de korte termijn dan nadelen op de lange termijn.

50 Voorbeeld BA Betekenisanalyse sequentieel: Cs: opruimen UCS-UCR: Controleverlies CR: Angst

51 Plan aanpak 1. Overleg thuisbehandelaar over mate van woningvervuiling: plannen huisbezoek 2. Geen bemoeizorg 3. GGZ (gespecialiseerde cognitieve gedragstherapie) in combinatie met thuisbehandeling 4. Medicatie (ritalin) 5. Evt. aanvullende module coachen van adhd.

52 Valkuilen hoardingvragenlijsten Afname vragenlijst: Geduld/sturing Zelfrapportage: gebrek aan inzicht bij de hoarder Setting: Is het mogelijk om daar een vragenlijst in te vullen? Comorbiditeit Voorzichtigheid en bescheidenheid is geboden

53 Wanneer verwijs je door? En waar naar toe? Bijvoorbeeld Altrecht Academisch Angstcentrum Of..Jullie instelling? Alleen onderzoek met kleine steekproeven wijst op combinatie CGT met thuisbehandeling

54 3 Hoe krijg je een hoarder in behandeling?

55 Socratisch motiveren Rollenspel waarin afspreken behandelovereenkomst bij hoarding centraal staat

56 Socratisch motiveren bij eigen casuistiek? 3-tallen (patiënt, therapeut, observator) of plenair (voor overleg)

57 4. Ervaringsgerichte oefening Hoe is het om gemotiveerd te worden tot weggooien?

58 Tasoefening Deelnemer 1 kiest een ding uit zijn tas om weg te gooien (geen waardeloos maar ook geen waardevol voorwerp) Deelnemer 2 probeert deelnemer 1 te overtuigen dit weg te gooien

59 Extra aanwijzing Deelnemer 1 probeert zicht te krijgen op eigen opvattingen over weggooien en bewaren. Hier staan we in de nabespreking bij stil.

60 Cognitieve en gedragstherapeutische behandeltechnieken bij problematisch verzamelen

61 Visualisatie-oefening

62 Visualisatie-oefening Kies een kamer in je eigen huis die je graag opgeruimder zou willen hebben

63 Visualiseer hierbij: a. Een volle kamer b. Een opgeruimde kamer c. De ideale kamer in bestaande woonsituatie

64 Nabespreking Welke gedachten treden er op? Hoeveel spanning roept het op? Welke emoties ervaar je?

65 Kosten-baten analyse Wat zijn voor- en nadelen van bewaren van spullen? Wat zijn voor- en nadelen van weggooien spullen? Wat zijn voor- en nadelen van meenemen spullen? Wat zijn voor- en nadelen van laten staan van spullen?

66 Kosten-baten analyse toepassen bij: Eigen casuistiek of jezelf

67 Gedragsexperiment Bijvoorbeeld toetsen of cliënt het ongemak aankan als hij iets weggooit.

68 Voorbeeld 1 Gedragsexperiment Cliënten hechten meer waarde aan objecten die in het zicht staan. Experiment: Voorwerp uit het zicht zetten en bekijken of het dan gemakkelijker is om weg te gooien.

69 Nabespreking Welke valkuilen kom je tegen bij het opstellen van een gedragsexperiment?

70 Opdracht Ze een gedragsexperiment op voor een patiënt of voor jezelf?

71

72 Afsluiting