26/01/2017. Nele Van Oosten/ Ivan Van Gucht

Transcriptie

1 26/01/2017 Nele Van Oosten/ Ivan Van Gucht 1

2 Definitie van differentiatie: Het positief en planmatig omgaan met verschillen tussen leerlingen met het oog op het grootst mogelijke leerrendement voor elke leerling. M.a.w. een houding waaruit blijkt dat de leerkracht verschillen vanzelfsprekend vindt en bereid is om het beste uit elk kind naar boven te halen! 2

3 [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.3

4 Basis extra - Gemeenschappelijke instructie - Verschillende inoefentrajecten BASIS: Inoefenen van de basisleerstof uit de instructie EXTRA: Inoefenen met differentiatie naar lager tempo en extra (her)instructie EXTRA: Inoefenen met differentiatie naar meer oefeningen (verbreding) en extra leerstof (verdieping) Kritische reflectie - Handboek blijft centraal. Het gaat om een klassikaal project met beperkte uitvalswegen. - Evaluatie is problematisch. - Erg arbeidsintensief. - Wat is verbredingleerstof (meer van hetzelfde) en wat verdieping (andere inhouden maar wat met de volgende leerjaren??) Hoe bepaal je dat? - (deze manier van differentiatie gebeurt vaak binnen handboeken niet erg zorgvuldig ) Mogelijke sporen binnen dit model - Als je zo wil differentiëren klemtoon leggen Niet op inhouden wel op manieren van beheersen [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.4

5 Viersporenbeleid 2 ankerpunten: Differentiatie op basis van inoefening Differentiatie op basis van instructie Gecombineerd Vertrekken vanuit een STRUCTUUR naar ZELFGESTUURD LEREN Naar inoefening: Berenoefeningen de groep die je loslaat Leerstof is gekend. Basisoefeningen nog maken? Selecteer van elke basisoefening Zelfevaluatie Zorg dat je tot de verdieping komt Laat ze zelf oefeningen maken voor hun klasgenootjes!! Laat ze zelf kiezen en uitzoeken wat ze al kennen en wat nog niet Wolvenoefeningen controlegroep Leerstof is nog niet gekend. Inoefening is nog nodig Alle basisoefeningen maken Controle na 1 rijtje Gekend, volgende oefening Niet gekend, rijtje 2 verder oefenen (extra instructie van een beer?) Uitbreidingsoefeningen kunnen nuttig zijn - vastzetten leerstof Afhankelijk hoe de inoefening verloopt, pas je de leerstof aan Tijgeroefeningen instructiegroep Leerlingen met nood aan instructie Beheersing en tempo Selectie maken van de basisoefeningen Met materiaal Met ondersteuning van de zorgleerkracht of leerkracht Streefdoel = ZELFGESTUURD LEREN Naar instructie 1. Kinderen die autonoom kunnen werken * Instructie-onafhankelijke kinderen, initiatiefrijke kinderen Deze leerlingen hebben de leerkracht nauwelijks nodig. Ze hebben ook nauwelijks instructie nodig. Wanneer er een rijk aanbod is, zullen ze zichzelf een aantal vaardigheden eigen maken. De leerkracht volgt het kind en reflecteert er geregeld mee. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.5

6 2. Kinderen die autonoom kunnen werken na de instructie * Instructie-gevoelige kinderen. Deze kinderen kunnen zelfstandig aan de slag nadat ze strategieën en werkwijzen hebben uitgewisseld. Deze leerlingen pikken de leerstof snel op. Ze zijn echter gebaat bij regelmatige instructie. Zonder instructie verloopt het ontwikkelingsproces minder vlot. De leerkracht voorziet in rijke hoeken en uitdagende materialen afgestemd op ontwikkelingsbehoeften. De methoden worden gebruikt als bronnenboeken. 3. Kinderen die (tijdelijk) aan de hand moeten worden genomen. * Instructie-afhankelijke kinderen Deze leerlingen hebben onvoldoende steun aan de werkwijzen, methode en materialen. Zij zijn er aan toe om iets nieuws te leren maar pikken het niet vanzelf op. Zij hebben een duidelijke, gestructureerde lijn, afgestemd op hun eigen mogelijkheden nodig. De leerkracht gaat hier (natuurlijk) voortdurend op zoek naar kansen voor betrokkenheid. 4. Kinderen die met een handelingsplan werken * Kinderen met een eigen leertraject. Deze kinderen worden intensief begeleid. Zij hebben een speciale aanpak nodig. Ze scoren langdurig laag op betrokkenheid en welbevinden. Dat is meestal ook bij competenties het geval. Vaak is er sprake van een leer- of ontwikkelingsprobleem. Coöperatieve differentiatie 1 Placemat Kunnen we alle leerlingen nog wel dezelfde opdrachten voorleggen? Wanneer leerlingen individueel aan het werk gezet worden, zullen nogal wat opdrachten grote problemen opleveren voor zwakke leerlingen. Misschien biedt werken met de placemat dan wel een oplossing. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.6

7 Wat is het? De leerlingen werken in groep op een gezamenlijke placemat. Dit is een vel A3- papier. In het midden staat een rechthoek: hierin komt later het gemeenschappelijk groepsproduct te staan. De andere vakken zijn voor de 4 groepsleden persoonlijk. (per 3 of vijf/zes kan ook, ander model maken dan). Hoe organiseren? Je werkt met heterogene groepen. De leerkracht bepaalt dus de samenstelling van de groepen. Onderzoek toont aan dat effectieve leergroepen bestaan uit goede, middelmatige en zwakke leerlingen die met elkaar samenwerken. Zwakke en middelmatige leerlingen hebben duidelijk baat bij de samenwerking met goede leerlingen. Die leren hun kennis verwoorden en overbrengen. Zwakke leerlingen profiteren van de samenwerking in heterogene groepen omdat ze leren van de strategieën van de goede leerlingen. Bij de groepssamenstelling kan je voor wiskunde(toepassingen) bijvoorbeeld volgende vragen hanteren: Wie maakt graag toepassingen? Wie niet? Wie kan goed toepassingen oplossen? Wie vindt toepassingen moeilijk om op te lossen? Zo maak je groepjes van 4 leerlingen en groepeer je zo lang het kan uit de 4 categorieën. De groepsgrootte De groepsgrootte beïnvloedt de mate en de aard van de interactie in de groep. Vier tot vijf leden zijn ideaal voor het houden van groepsdiscussies. Er is voldoende kans op een ruime invulling en verschillende gezichtspunten die bijdragen tot de discussie. De communicatie over en weer is bovendien overzichtelijk. Het materiaal Elke groep krijgt een placemat en een opdrachtenblad met daarop de opdrachten of het werkboek, eventueel aangevuld met een stappenplan om met de placemat te werken. De oplossingskaarten (of enveloppen met daarin een blaadje met het juiste antwoord enkel het antwoord, geen oplossingswegen) liggen op een centrale plaats. Aan de slag 1. Uitdelen van materiaal Iedere groep (van vier leerlingen) krijgt een placemat en de opdrachten. 2. Ieder schrijft zijn bevindingen op De leraar geeft een opdracht. Hij vraagt bijvoorbeeld of de groepen de drie grootste voordelen van het werken met een computer willen opschrijven of de redenen van het ontstaan van de aardbevingen in Japan. De groepsleden schrijven gedurende enkele minuten [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.7

8 individueel hun ideeën, antwoorden op in hun hoek van het vel. Bij wiskundige toepassingen lossen ze de oefening volgens hun eigen manier op. 3. Discussie Na de individuele bedenktijd, proberen de groepsleden tot een gezamenlijk antwoord te komen. De leerlingen argumenteren hun keuze maar staan open voor de inbreng van de andere groepsleden. Het overleg moet resulteren in een gemeenschappelijk antwoord. Bij wiskundige toepassingen leggen de groepsleden hun oplossing samen. Hebben ze een verschillende oplossing, dan kunnen de groepsleden elkaar ondersteunen. Zo kunnen ze hun oplossingsstrategie aan elkaar voorstellen. 4. Invullen van gemeenschappelijke rechthoek Wanneer de leerlingen overeenstemming hebben bereikt, schrijven ze het antwoord op in de gemeenschappelijke rechthoek. 5. Klassikale uitwisseling De leraar vraagt kort enkele groepjes om een reactie. Wat staat er in hun rechthoek en hoe ging de samenwerking? Willekeurig wijst hij een woordvoerder aan. Voor gesloten opdrachten (zoals bijvoorbeeld toepassingen) haalt een groepslid de juiste oplossing om te controleren. Wanneer de oplossing toch fout blijkt te zijn, kunnen ze de leerkracht aanspreken voor extra ondersteuning. Evaluatie Vraag kort enkele groepjes om een reactie: Wat heb je vandaag geleerd tijdens het groepswerk? Wat vond je moeilijk? Wat vond je gemakkelijk? Hoe verliep de samenwerking? Hoe kwam je tot een gemeenschappelijke oplossing? Hoe gingen jullie te werk wanneer verschillende groepsleden een andere aanpak of een andere oplossing voorstelden? Deze reflectie kan eventueel schriftelijk en kan nadien bewaard worden in hun portfolio. Op het einde verwoord je concrete problemen in verband met samenwerking en interactie en zoek je samen met de leerlingen naar oplossingen. De rol van de leerkracht Zorg voor een veilig klasklimaat waar kinderen kunnen en durven samenwerken. Observeer de groepen en probeer niet tussen te komen. Bied alleen hulp wanneer een groepje echt niet verder kan. Voorzie kaarten met een oplossingsstrategie zodat kinderen zelfstandig hun proces kunnen bijsturen. Feliciteer uitdrukkelijk de groepen die je in gunstige zin zijn opgevallen op het punt van samenwerking en interactie. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.8

9 2 De legpuzzel Bijvoorbeeld: bewerkingen op breuken uitvoeren Stap 1: basisgroepen. De leerlingen worden in groepen van 3 tot 5 verdeeld. Elk lid krijgt een nummer. Alle gelijke nummers in de verschillende groepen krijgen dezelfde informatie en opdrachten. De leerlingen werken zich individueel en binnen een bepaalde tijdslimiet door hun informatie en opdrachten heen. In het voorbeeld van de breuken werken we met volgende subthema s: 1)breuken ordenen 2)breuken gelijknamig maken 3)breuken optellen 4)breuken aftrekken Stap 2: expertgroepen De leerlingen met gelijke nummers uit de verschillende groepen (dus met gelijke informatie en opdrachten) gaan samenzitten, leggen hun bevindingen en opdrachten samen, lossen problemen op, zoeken extra documentatie bijeen, vragen extra uitleg aan elkaar, maken extra oefeningen, Op die manier krijgen we in ons voorbeeld experten van breuken ordenen, breuken gelijknamig maken, Stap 3: basisgroepen In deze fase worden de verschillende puzzelstukken samen gelegd. Elke leerling legt het leerstofgeheel uit dat hem werd toegewezen. Stap 4 Ten slotte wordt aan de hand van oefeningen nog eens nagegaan of iedereen alles onder de knie heeft. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.9

10 Contractwerk Tweekracht We spreken van team teaching wanneer meerdere leerkrachten op een gestructureerde manier in een gelijkwaardige relatie een gedeelde verantwoordelijkheid dragen voor het onderwijzen van een groep leerlingen in eenzelfde of in twee aanpalende ruimtes en hen de onderwijsdoelstellingen te laten bereiken. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.10

11 6 vormen van teamteaching Dubbel zo sterk Dit is een toegankelijke vorm die vaak gehanteerd wordt in nieuwe coteachingssituaties. Deze vorm wordt toegepast wanneer de les zich het best verleent tot instructie door één persoon. De leerkrachten kunnen kiezen wie de les geeft. De tweede leerkracht biedt ondersteuning aan leerlingen zonder de les te storen, als bewust lesonderdeel wanneer leerlingen nauwere begeleiding nodig hebben en/of in functie van een beter klasmanagement bij gedragsproblemen. Deze vorm is ook faciliterend bij een les waarbij veel materiaal moet worden gebruikt of handson training. Breed observeren Dit model wordt occasioneel ingezet om doelgericht informatie of data te verzamelen over de lespraktijk of over bepaalde leerlingen met een vooraf afgesproken doel. Bijvoorbeeld om te observeren of iedereen mee is met de les, om je leerkrachtenstijl te observeren (hoe breng ik dat aan?) of om verschillen in leren beter te begrijpen. Doelgericht observeren kan ook worden ingezet om de participatie van leerlingen aan een welbepaalde les in kaart te brengen of om sociale interactie in de klas te observeren. Ook bij gedragsproblemen kan het nuttig zijn om de leerlingen letterlijk eens van de andere kant te bekijken. De gegevens die zo verzameld worden, worden door het co-team nadien besproken en op basis daarvan worden bepaalde initiatieven of bijsturingen gezamenlijk genomen. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.11

12 Teamhoeken In de klas worden vier werkstations gemaakt. Aan twee daarvan geeft een leerkracht instructie, aan de andere twee werken de leerlingen zelfstandig. Een goed doordachte groepssamenstelling is essentieel want leerlingen moeten in staat zijn om zelfstandig in groep aan bepaalde opdrachten te kunnen werken. Het voordeel van dit model van co-teaching is dat de verhouding leerkracht/leerlingen verkleind wordt. Zo kunnen de leerkrachten veel intenser met de leerlingen werken, kunnen leerlingen veel meer en actiever aan bod komen in de les en kunnen leerlingen elkaar ook ondersteunen bij het groepswerk. Dit model van co-teaching wordt best frequent gebruikt. De wissel De klas wordt in twee gelijke groepen verdeeld. De coteachers nemen elk één groep voor hun rekening en beide groepen krijgen dezelfde les. Dit model kan worden ingezet bij de introductie van een nieuw onderwerp, bij herhaling, inoefening of preteaching. Voordelen zijn ook hier een kleinere leerkracht leerling ratio. Leerlingen kunnen veel meer aan het woord komen, kunnen veel actiever betrokken worden. Ook dit model wordt best vaak gebruikt. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.12

13 Klein maar dapper De klasgroep wordt verdeeld in één grotere groep en in één kleinere groep voor een specifieke instructie met een specifiek doel. Dit kan zijn: flexibiliteit in instructie, remediëring, werken aan gedrag en sociale vaardigheden, preteaching, evaluatie ( assessment ), een alternatieve lesmethode voor een bepaalde input, les of activiteit. Één coteacher geeft les aan de grote groep en de andere co-teacher geeft les aan de kleine groep in dezelfde klasruimte. Bij deze vorm van co-teaching is het belangrijk om voldoende te variëren in groepssamenstelling en dit in functie van de behoeften van de leerlingen. Dus niet steeds dezelfde kleine groep nemen, bijvoorbeeld voor remediëring. Ook dient men goed na te denken over hoe men de groepssamenstelling aan de leerlingen uitlegt. Hand in hand Dit betekent dat de twee co-teachers samen de les geven of de activiteit begeleiden. Zo kan men aan de leerlingen de interactie tussen leerkrachten tonen, voordoen of modelleren hoe je kan samenwerken. Het benadrukt de gelijkwaardigheid van rollen. Teaming kan ingezet worden om vanuit verschillende expertises hetzelfde onderwerp aan te bieden en verdiepend te werken. Men kan op een positieve manier elkaar checken: ben ik iets vergeten? Niet erg. De andere leerkracht vult aan.. Men kan zo op verschillende manieren iets aanbrengen of uitleggen. Men neemt verschillende actieve, maar gelijkwaardige rollen op, bijv. de ene geeft de theorie en de andere geeft telkens de voorbeelden. Wanneer? Als leerkrachten zich hier goed bij voelen en vlot samen lesgeven bij bredere thema s. [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.13

14 [Binnenklasdifferentiatie Ivan Van Gucht CEGO-KU Leuven]p.14