Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld: het voorbeeld van de hypothecaire kredieten

Transcriptie

1 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld: het voorbeeld van de hypothecaire kredieten 11 oktober 2017 Hans Dewachter en Alexandre Francart Prudentieel beleid en financiële stabiliteit

2 Overzicht van presentatie A. De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid 1. Wat is macroprudentieel beleid? 2. De noodzaak van macroprudentieel beleid B. Macroprudentieel beleid in België? 1. Institutioneel kader en de rol van de NBB 2. De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie 3. Macroprudentiële beslissingen in België C. Aandachtspunt van macroprudentieel beleid: hypothecair krediet 1. Opbouw van kwetsbaarheden 2. Lage microprudentiële risicogewichten en kapitaalvereisten 3. Een nieuwe macroprudentiële maatregel voor vastgoedrisico s? D. Conclusies 2/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

3 De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid Wat is macroprudentieel beleid? Macro-economisch beleid (Monetair, budgettair, ) Macroprudentieel beleid Microprudentieel beleid Financiële stabiliteit (systemisch risico) Prijsstabiliteit Economische groei Financiële markten situatie waar de kans op een discontinuïteit of een verstoring in het financieel systeem klein is of, waar, indien een verstoring zou optreden, de gevolgen voor de economie beperkt blijven Stabiliteit van financiële instellingen (idiosyncratisch risico) 3/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

4 De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid Wat is macroprudentieel beleid? Macroprudentieel beleid Definitie financiële stabiliteit beleidsinstrumenten situatie waar de kans op een discontinuïteit of een verstoring in het financieel systeem klein is of, waar, indien een verstoring zou optreden, de gevolgen voor de economie beperkt blijven Financiële stabiliteit (systemisch risico) Versterken kapitaal - tegen cyclische systemisch risico - tegen structurele systemisch risico - van toepassing op alle risico s of op specifieke risico s Versterken van liquiditeit Intermediaire doelstellingen Kredietcyclus en schuldopbouw Looptijd- en liquiditeitstransformatie Concentratierisico Incentieven - Verzekeren van stabiliteit financiering - Verzekeren van liquiditeit activa Instellen limieten op lening - t.o.v. waarde van actief (LTV) - t.o.v. inkomen van ontlener (DSTI) - Omwille van te grote blootstellingen Financiële infrastructuur 4/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

5 De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid De noodzaak van macroprudentieel beleid Microprudentieel beleid, i.e. het verzekeren van de financiële gezondheid van individuele financiële instellingen, is niet voldoende om financiële stabiliteit te verzekeren Interconnections en procyclicality van de financiële sector kunnen in se kleine macrofinanciële schokken versterken tot financiële crisis (via neerwaartse zelfversterkende spiralen) Aandacht voor de cyclische ( financial cycle ) en structurele ( interconnectedness en contagion ) systemische risico s 5/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

6 De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid De noodzaak van macroprudentieel beleid Systemische bank- en financiële crises hebben grote en persistente impact op economische groei en welvaart 6/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

7 Overzicht van presentatie A. De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid 1. Wat is macroprudentieel beleid? 2. De noodzaak van macroprudentieel beleid B. Macroprudentieel beleid in België? 1. Institutioneel kader en de rol van de NBB 2. De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie 3. Macroprudentiële beslissingen in België C. Aandachtspunt van macroprudentieel beleid: hypothecair krediet 1. Opbouw van kwetsbaarheden 2. Lage microprudentiële risicogewichten en kapitaalvereisten 3. Een nieuwe macroprudentiële maatregel voor vastgoedrisico s? D. Conclusies 7/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

8 Macroprudentieel beleid in België? Institutioneel kader en de rol van de NBB Macroprudentiële autoriteit in België (Wet van 25 April 2014) De Nationale Bank van België (NBB) is de aangeduide macroprudentiële autoriteit voor België sinds 2014 Het directiecomité van de NBB beslist over macroprudentieel beleid Macroprudentiële beslissingen (reglementen) worden door de Koning bekrachtigd In samenwerking met andere relevante autoriteiten (ECB, ESRB, ) Toepassing Belgische financiële sector Mandaat (Organieke wet NBB Art. 12 1, 36/3, 36/33) Identificeren, evalueren en opvolgen van factoren die een impact kunnen hebben op de financiële stabiliteit, in het bijzonder op de veerkracht van het financieel systeem en/of de opbouw van de systemische risico s Opstellen en uitvaardigen van aanbevelingen aan de relevante autoriteiten indien systemische risico s ontstaan ( act or explain ) Activeren van macroprudentiële instrumenten voor financiële instellingen onder NBB toezicht 8/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

9 Macroprudentieel beleid in België? De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie Financiële intermediatie in België: 2017K miljard 362m 253m Kredietinstellingen 14 m 14 m 132m 214m Niet-financiële ondernemingen Huishoudens Huishoudens 251m 113m Verzekeringsondernemingen Fondsen 77 m 88 m Publieke Overheden 135m Andere 176m 506m Buitenland Buitenland 208m Bron: NBB 9/ 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

10 Macroprudentieel beleid in België? De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie Macroprudentiële beslissingen van de NBB m.b.t. Belgische banksector hebben tot nu toe in de eerste plaats oog voor de structurele systemische en vastgoedrisico s Systemisch belangrijke banken (O-SIIs) Bijkomende kapitaalbuffers voor 8 Belgische banken van 1,50% (groep 1) en 0,75% (groep 2) Doel: versterken van de veerkracht van systemische banken gegeven de hoge economische en sociale kosten in geval van faling Beperkingen op handel in (speculatieve) activa Verhoging van de kapitaalvereisten voor te grote (speculatieve) handelsactiviteiten (Art 103 CRR, Pillar 2) Doel: beperken van de incentieven van de banken om specifieke risicovolle posities in te nemen Contracyclische buffer (CCyB) Bijkomende cyclische kapitaalvereiste (buffer): op dit moment vastgelegd op 0%. Doel: versterken van de veerkracht van de banken wanneer er tekenen geeft van excessieve kredietgroei Maatregelen voor risico s in de Belgische vastgoedmarkt 5 pp verhoging van de risicogewichten toegepast door (IRB) banken voor het bepalen van de kapitaalvereiste voor blootstellingen aan Belgische (residentiële) vastgoedrisico s Doel: versterking van de veerkracht van banken voor (potentieel) grote schokken in de vastgoedmarkt : maatregel werd ingevoerd en omgezet in lijn met de Europese regelgeving (Art 458 CRR) en ingevoerd voor 2 jaar 2016 : maatregel werd voor 1 jaar verlengd 2017 :?? 10 / 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

11 Overzicht van presentatie A. De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid 1. Wat is macroprudentieel beleid? 2. De noodzaak van macroprudentieel beleid B. Macroprudentieel beleid in België? 1. Institutioneel kader en de rol van de NBB 2. De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie 3. Macroprudentiële beslissingen in België C. Aandachtspunt van macroprudentieel beleid: hypothecair krediet 1. Opbouw van kwetsbaarheden 2. Lage microprudentiële risicogewichten en kapitaalvereisten 3. Een nieuwe macroprudentiële maatregel voor vastgoedrisico s? D. Conclusies 11 / 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

12 Opbouw van kwetsbaarheden op middellange termijn De NBB risicoanalyse identificeert verschillende factoren (kwetsbaarheden) die de opbouw van systemische risico s in de Belgische banksector op middellange termijn ondersteunen : De persistent hoge groei van hypothecair krediet (gemiddeld 5 a 6 % over de periode ) en de trendmatige opbouw van de schuldgraad van de Belgische huishoudens (die sinds 2004 met meer dan 20 % bbp toenam); De sterke prijsstijgingen die in de afgelopen decennia werden opgetekend op de vastgoedmarkt mede gesteund door de lagerenteomgeving - zonder substantiële prijscorrecties gedurende de financiële crisis; De soepele kredietvoorwaarden waartegen de Belgische banken en meer bepaald de IRB banken hypothecaire kredieten blijven verstrekken: Bij de nieuwe hypothecaire kredieten heeft meer dan 50 % (30 %) een quotiteit/ltv boven 80 % (90 %) 40 % van de nieuwe contracten kent een afbetalingslast (DSTI) die hoger ligt dan 40 % van het beschikbaar inkomen De hypothecaire rentetarieven en de commerciële marges die de Belgische banken vragen voor hypothecaire leningen (met vaste rente) blijven dalen 12 / 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

13 Opbouw van kwetsbaarheden op middellange termijn De NBB risicoanalyse identificeert verschillende factoren (kwetsbaarheden) die de opbouw van systemische risico s in de Belgische banksector op middellange termijn ondersteunen Gelijkaardige analyses werden uitgevoerd door de ESRB en de ECB. Deze instellingen komen tot dezelfde conclusies als de NBB (cfr. ESRB 2016 rapport Vulnerabilities in the EU residential real estate sector). While the policy measures [ 5 pp add on] that have been implemented are appropriate given the nature of residential real estate vulnerabilities in Belgium, they may not be sufficient to fully address them 13 / 27 Hoe beschermt de Nationale Bank uw geld?

14 Opbouw van kwetsbaarheden: schuldopbouw van de huishoudens Schuldratio van de Belgische gezinnen neemt trendmatig toe en bevindt zich boven het gemiddelde van het eurogebied Schuldgraad van Belgische huishoudens : ontwikkeling (in % BBP, 1999Q1-2017Q1) Schuldgraad huishoudens in eurogebied (in % BBP, 2016Q2) Euro area 58, of which: 14 / 27 Belgium Hypothecair krediet Andere leningen Bronnen: EC, ECB, NBB (National financial accounts). Euro area 0 Lithuania Latvia Slovenia Slovakia Estonia Italy Ireland Austria Germany Malta France Luxembourg Belgium Greece Spain Finland Portugal Netherlands Cyprus

15 Opbouw van kwetsbaarheden: schuldopbouw van de huishoudens Trendmatige actieve schuldopbouw van de Belgische huishoudens, in tegenstelling het eurogebied waar passieve schuldafbouw wordt geobserveerd Groei van de schuldratio (in % BBP, 2010Q1-2017Q1) Schuldgraad: totale groei (in % BBP, 2010Q1-2017Q1) Actieve vs passieve (de)leveraging (in % BBP, 2010Q1-2017Q1) 20 PASSIVE ACTIVE LEVERAGING LEVERAGING ES PT SI LT AT EA DE NL EE FR FI BE MT LU Euro area Belgium Bijdrage BBP groei² Bijdrage nominale schild Groei schuldratio LV -30 ACTIVE PASSIVE DELEVERAGING DELEVERAGING Schuldgraad, groei door schuldopname (in % BBP, 2010Q1-2017Q1) Bron: ECB, NBB. 1 Geen data voor Cyprus, Griekenland, Ierland, Italië and Slovakije. 15 / 27

16 Opbouw van kwetsbaarheden: schuldopbouw van de huishoudens Milderende factor: Belgische huishoudens bij de meest vermogende van Europa, maar het vermogen blijft sterk geconcentreerd bij kleine fractie huishoudens 350 (Netto) financiële activa (in % BBP, 2017Q1) 40 Verhouding schuld tot financiële activa (in %, 2001Q1-2017Q1) Belgium Netherlands Italy Malta France Euro area Germany Austria Spain Portugal Cyprus Greece Luxembourg Ireland Latvia Estonia Finland Slovenia Lithuania Slovakia Netto financiële activa Bronnen: ECB, NBB. Financiële activa België Eurogebied 16 / 27

17 Opbouw van kwetsbaarheden: schuldopbouw van de huishoudens Samenstelling van de uitstaande hypothecaire schuld: pockets of risk (% van uitstaande hypothecaire schuld van Belgische gezinnen) HFCS I (2010) 9,8 3,0 4,6 0,9 3,9 2,9 15,5 8,5 45,9 5,0 11% van uitstaande leningen combineert een DSTI > 30% en een I-LTV > 80% HFCS II (2014) 4,7 3,6 3,3 1,8 6,2 5,5 22,4 3,8 45,3 3, Loan-to-value ratio (LTV) 2 ( %) Debt-service-to-income ratio (DSTI) 1 Hoger dan 50 % Tussen 40 en 50 % Tussen 30 en 40 % Minder dan of gelijk aan 80 % Meer dan 80 % Sources: ECB, NBB (HFCS 2010 and 2014). 1 Maandelijkse afbetaling in verhouding tot het bruto inkomen van Belgische huishoudens. 2 Schuld van huishoudens in verhouding tot de geraamde waarde van het onderliggend onroerend goed. Tussen 20 en 30 % 20 % of lager 17 / 27

18 Opbouw van kwetsbaarheden: Belgische vastgoedmarkt Dynamsiche vastgoedmarkt in de laatste decennia zonder significante prijscorrecties in de financiële crisis en (beperkte) signalen van overwaardering Prijsontwikkelingen vastgoed in België /02/1981 1/02/1983 1/02/1985 1/02/1987 1/02/1989 1/02/1991 1/02/1993 1/02/1995 1/02/1997 1/02/1999 1/02/2001 1/02/2003 1/02/2005 1/02/2007 1/02/2009 1/02/2011 1/02/2013 1/02/2015 1/02/2017 1/02/1981 1/02/1983 1/02/1985 1/02/1987 1/02/1989 1/02/1991 1/02/1993 1/02/1995 1/02/1997 1/02/1999 1/02/2001 1/02/2003 1/02/2005 1/02/2007 1/02/2009 1/02/2011 1/02/2013 1/02/2015 Prijsindex 1/02/2017 Model-based over (+) en onder (-) waardering van Belgisch vastgoed (in %) 0-5 Over- of onderwaardering Financiële crisis -10 Financiële crisis / 27

19 Opbouw van kwetsbaarheden: kredietvoorwaarden van de Belgische banken Rentetarieven historisch laag en commerciële marges voor hypothecaire kredieten blijven dalen Rentetarieven op nieuwe hypothecaire leningen met rentevastperiode van meer dan 10 jaar¹ (in %) België Eurogebied Uitsplitsing van de rente op hypothecaire leningen (in %) rentemarge 20-jaar swap rate MFI interest rate Sources: Thomson Reuters Datastream, ECB. ¹ Grijze zone geeft het 10%-90% betrouwbaarheidsinterval gebaseerd op de rentetarieven in het eurogebied. 19 / 27

20 Opbouw van kwetsbaarheden: kredietvoorwaarden van de Belgische banken De leningen met zeer lange looptijden lopen sterk terug, maar het deel van het inkomen dat huishoudens besteden aan de afbetaling van hypothecaire leningen blijft hoog, zelfs in de lage renteomgeving. Bron: NBB. 20 / 27

21 Opbouw van kwetsbaarheden: kredietvoorwaarden van de Belgische banken Belgische huishoudens lenen grotere bedragen mede dankzij de lage rente wat zich vertaalt in een stijgend aandeel van leningen met (zeer) hoge quotiteit (LTV) Bron: NBB. 21 / 27

22 Opbouw van kwetsbaarheden: kredietvoorwaarden van de Belgische banken Het aandeel van leningen dat verschillende kwetsbaarheden combineert ( pockets of risk ) blijft bijgevolg belangrijk! 25% van uitstaande leningen combineert LTV > 90% met DSTI > 30 % 45% 25% 45% van uitstaande leningen heeft een LTV > 80% 22 / 27 Bron: NBB.

23 Lage microprudentiële risicogewichten en kapitaalvereisten Banken zijn kwetsbaar voor vastgoedrisico: de toegepaste risicogewichten van de Belgische banken zijn bij de laagste van de EU, niettegenstaande de opbouw van systemische risico s 50 Risicogewicht voor residentieel vastgoed (in %) SE NO BE FI NL UK DK IT DE LU FR ES PL PT CZ SK IE 23 / 27 Bron: EBA (2014) Fourth report on the consistency of risk weighted assets

24 Opbouw van kwetsbaarheden op middellange termijn De kwetsbaarheden hebben zich nog niet vertaald in een stijging van de defaults 1. Mandaat van de NBB is om deze op een laag niveau te houden 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 Niet-geregulariseerde achterstallige leningen (in % van aantal contracten) 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Achterstallige leningen, per productiejaar 2 (in % van aantal leningen toegekend in elk productiejaar) 0,6 0, M+6 M+12 M+24 M+36 M+48 M+60 M+72 M+84 M+96 Hypothecaire leningen Bron: NBB. ¹ Leningen waarvan drie periodieke afbetalingen niet (volledig) werden afgelost of waarvan een afbetaling niet (volledig) werd afgelost minstens drie maand na betaaldag. 2 Leningen worden gegroepeerd per jaar van uitgifte (vintages). De lijnen geven per vintage de achterstallige contracten x maand (horizontale as) na begin van de lening. Regularisaties van achterstallen worden niet in rekening gebracht. 24 / 27

25 Een nieuwe macroprudentiële maatregel voor vastgoedrisico s? Bijkomende macroprudentiële maatregel van de NBB Versterken van de veerkracht van de banken (en financiële stabiliteit) door het verhogen van de risicogewichten voor vastgoedrisico s (van 10% naar >15%): Verzekeren van het goed functioneren van financiële intermediatie en de duurzame kredietverlening aan huishoudens en ondernemingen (vermijden credit crunch) Beschermen van de spaargeld van Belgische gezinnen dat in grote mate geplaatst wordt in Belgische financiële sector Ontmoedigen van te risicovolle leningen en te grote risicoblootstelling van de banken (vermijden van excessieve schuldenlast bij kwetsbare groepen) 25 / 27

26 Overzicht van presentatie A. De noodzaak van een effectief macroprudentieel beleid 1. Wat is macroprudentieel beleid? 2. De noodzaak van macroprudentieel beleid B. Macroprudentieel beleid in België? 1. Institutioneel kader en de rol van de NBB 2. De banken als belangrijke schakel in de financiële intermediatie 3. Macroprudentiële beslissingen in België C. Aandachtspunt van macroprudentieel beleid: hypothecair krediet 1. Opbouw van kwetsbaarheden 2. Lage microprudentiële risicogewichten en kapitaalvereisten 3. Een nieuwe macroprudentiële maatregel voor vastgoedrisico s? D. Conclusies 26 / 27

27 Conclusies De regelgeving en toezichtkader voor de financiële sector zijn sinds (en als gevolg van) de financiële crisis substantieel aangepast (uitgebreid en verscherpt); Naast een versterking van het microprudentieel toezicht in het kader van de bankenunie (onder toezicht van de ECB/SSM) is er nood aan een bijkomend macroprudentieel toezicht gericht op het verzekeren van financiële stabiliteit; In België werd de Nationale Bank van België aangeduid als macroprudentiële autoriteit. Reglementen moeten bekrachtigd worden door de Koning (accountability); Als macroprudentiële autoriteit volgt de NBB de opbouw van systemische risico s op, geeft ze aanbevelingen aan relevante autoriteiten en neemt ze zelf macroprudentiële beslissingen; De meest substantiële beslissingen van de NBB betreffen het structureel versterken van de veerkracht van de financiële sector (O-SII, trading activities, vastgoedrisico s). Cyclische risico s blijven voorlopig beperkt maar worden nauwgezet opgevolgd; Een belangrijk aandachtspunt van de NBB als macroprudentiële autoriteit blijft de verdere opbouw van systemische risico s in de vastgoedmarkt; Indien deze ontwikkelingen zich doorzetten is een bijkomende macroprudentiële maatregel gericht op het versterken van de veerkracht van de banken mogelijks vereist. 27 / 27