University of Groningen. Uit het oog, uit het hart? van Busschbach, Jooske T.

Transcriptie

1 University of Groningen Uit het oog, uit het hrt? vn Busschbch, Jooske T. IMPORTANT NOTE: You re dvised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Plese check the document version below. Document Version Publisher's PDF, lso known s Version of record Publiction dte: 1996 Link to publiction in University of Groningen/UMCG reserch dtbse Cittion for published version (APA): Busschbch, J. T. V. (1996). Uit het oog, uit het hrt? stbiliteit en verndering in persoonlijke relties s.n. Copyright Other thn for strictly personl use, it is not permitted to downlod or to forwrd/distribute the text or prt of it without the consent of the uthor(s) nd/or copyright holder(s), unless the work is under n open content license (like Cretive Commons). Tke-down policy If you believe tht this document breches copyright plese contct us providing detils, nd we will remove ccess to the work immeditely nd investigte your clim. Downloded from the University of Groningen/UMCG reserch dtbse (Pure): For technicl resons the number of uthors shown on this cover pge is limited to 10 mximum. Downlod dte:

2 Appendix 0 Overzicht 1: de hypothesen Hypothese 1: verschillen in de mte wrin in relties wordt geïnvesteerd. Deze verschillen zijn te verklren vnuit verschillen in de kosten en de bten vn the onderhouden vn het contct, de omvng vn de investeringen in het verleden en e d toekomstige bten hiervn in de toekomst, de zekerheid vn die gezmenlijke toekomst, de mte wrin lterntieve relties beschikbr zijn en de eigen hndelingsruimte. Hypothese : vernderingen in relties op de lnge termijn. De investeringen in een reltie nemen f wnneer de bten zijn fgenomen of de koste n vn het onderhouden vn het contct zijn toegenomen, wnneer de toekomstige bten vn de investeringen in de toekomst gedld is, wnneer de zekerheid over die gezmenlijk e toekomst is fgenomen, wnneer het ntl lterntieve relties is toegenomen en/o f wnneer de hndelingsruimte kleiner is geworden. Hypothese 3: verschillende overwegingen bij verschillende soorten relties. (bten): Overwegingen over de directe bten hebben meer invloed binnen emotionele relties n e gezelschpsreltiesdn binnen instrumentele relties en relties wrin informtie word t uitgewisseld. Een fnme in de directe bten vn het contct leidt dn ook voorl binnen emotionele en gezelschpsrelties tot een fnme in de investeringen. b (kosten): Overwegingen over de kosten hebben meer invloed binnen instrumentele en gezel - schpsrelties dn binnen emotionele of relties wrin informtie wordt uitgewisseld. Een verhoging vn de kosten leidt dn ook voorl binnen instrumentele en gezelschps - relties tot een fnme in de investeringen. c (investeringen): Overwegingen over de investeringen uit het verleden hebben meer invloed binnen emotionele en instrumentele relties dn binnen gezelschpsrelties en relties wri n informtie wordt uitgewisseld. Bij gelijke omvng vn de investeringen in het verlede n zijn emotionele en instrumentele relties het meest stbiel. d (socile positie nder): Overwegingen over de socile positie vn de nder hebben lleen invloed binnen instrumentele relties en relties wrin informtie wordt uitgewisseld en geen invloe d binnen emotionele en gezelschpsrelties. Een reltief lge socile positie vn de nde r leidt dn ook voorl binnen instrumentele relties en relties wrin informtie word t uitgewisseld tot een fnme in de investeringen. e (homogeniteit): Overwegingen over de homogeniteit vn de reltie hebben meer invloed binnen emotio - nele relties en gezelschpsrelties dn binnen instrumentele relties en relties wri n informtie wordt uitgewisseld. Wnneer een reltie minder homogeen wordt dn leidt dit voorl binnen emotionele en gezelschpsrelties tot een fnme in de investeringen. f (zekerheid vn de gezmenlijke toekomst): Overwegingen over de zekerheid vn de gezmenlijke toekomst hebben meer invloe d binnen instrumentele relties en relties wrin informtie wordt uitgewisseld dn binnen emotionele en gezelschpsrelties. Wnneer er minder zekerheid is over de gezmenlijk e toekomst dn leidt dit voorl binnen instrumentele relties en relties wrin informti e wordt uitgewisseld tot een fnme vn de investeringen. g (lterntieven): 61

3 Appendix O Overwegingen over de beschikbrheid vn lterntieve relties hebben meer invloe d binnen gezelschpsrelties en bij relties wrin informtie wordt uitgewisseld dn binnen instrumentele en emotionele relties. Een toenme in het ntl beschikbre lterntiev e relties leidt dn ook voorl binnen gezelschpsrelties en relties wrin informti e wordt uitgewisseld tot een fnme in de investeringen. h (hndelingsruimte): Overwegingen over de hndelingsruimte hebben meer invloed binnen gezelschpsreltie s en instrumentele relties dn binnen emotionele relties en relties wrin informti e wordt uitgewisseld. Een beperking vn de hndelingsruimte leidt dn ook voorl binnen gezelschpsrelties en instrumentele relties tot een fnme in de investeringen. Hypothese 4: de korte en de lnge termijn vernderingen (bten en kosten): Een vermindering vn de directe bten en/of een verhoging vn de kosten vn het contct leidt tot minder fnme in de investeringen op de korte termijn dn op de lnge termijn. b (toekomstige bten): Een vermindering in de toekomstige bten vn het contct leidt tot een even grote fnme in de investeringen op de korte termijn ls op de lnge termijn. c (hndelingsruimte en lterntieven): Een beperking in de hndelingsruimte of een toenme vn het ntl lterntieven leidt tot een grotere fnme in de investeringen op de korte termijn dn op de lnge termijn. d (soorten steun): Vernderingen in de investeringsoverwegingen leiden op de korte termijn voorl tot nee dling in de mte wrin in emotionele relties wordt geïnvesteerd, terwijl dit op de lnge termijn voorl gevolgen heeft voor de gezelschpsrelties. Binnen relties wrin voor l instrumentele steun wordt uitgewisseld zijn de vernderingen op de lnge termijn eve n groot ls die op de korte termijn. e (substitutie): Investeringen in l bestnde relties nemen f nrmte er meer nieuwe relties worde n ngegn, de investeringen nemen toe nrmte er meer relties verloren zijn gegn. hypothese 5: invloed levensgebeurtenissen. (leefsitutie): Wnneer een gebeurtenis invloed heeft op iemnds leefsitutie dn zullen met nme in de emotionele relties en in de gezelschpsrelties de investeringen fnemen. b (verndering in woonsitutie): Wnneer een gebeurtenis invloed heeft op iemnds woonsitutie dn zullen met nme n i de instrumentele en gezelschpsrelties de investeringen fnemen. c (verndering in werksitutie): Wnneer een gebeurtenis invloed heeft op iemnds werksitutie dn zullen met nme n i de instrumentele en de relties wrin informtie wordt uitgewisseld de investeringe n fnemen. 6

4 Appendix 0 Overzicht : Multiniveu-nlyse, het sttistisch model Het rndomcoëfficiëntenmodel is opgebouwd uit drie vergelijkingen (nr Bosker & Snijders, 1990; Ms, 1991): De bsis wordt gevormd door een regressievergelijking voor het schtten vn de prmeters op het niveu vn de relties. y = A + B x + c. in i i in in y = wrde vn de fhnkelijke vribele Y voor reltie r vn geïnterviewde i. in A = de intercept specifiek voor geïnterviewde i. i B = de regressiecoëfficiënt specifiek voor geïnterviewde i vn vribele x op y. i x = wrde vn reltiekenmerk x voor reltie r vn geïnterviewde i. in c = de storingsterm specifiek voor reltie r vn geïnterviewde i. in Wnneer sprke zou zijn vn één set relties ofwel één geïnterviewde dn zouden, ls in een conventionele regressievergelijking, zowel de intercept ls de regressiecoëfficiënt sl constnte prmeters gescht kunnen worden. Bij meerdere geïnterviewden zouden, steed s prt, specifieke prmeters gescht kunnen worden voor elke set vn relties. Dit ltst e leidt echter tot een groot ntl schttingen en tot knskpitlistie (Snijders & Boskers, 1994). In plts drvn kunnen we ook de prmeters, die specifiek zijn voor de geïnterviewden, ten dele verklren uit kenmerken vn de geïnterviewden (n te geven met zi), en het tnie verklrde deel opvtten ls stochstische vribelen. We komen dn tot de volgende twe e regressievergelijkingen op het niveu vn de geïnterviewden: A i = A 0 + G 0 z i + d i. A 0 = de lgemene intercept. G 0 = de regressiecoëfficiënt op y vn kenmerk z gemeten op het niveu vn de geïnter - viewde. z i = wrde vn kenmerk z voor geïnterviewde i. d = de storingsterm specifiek voor geïnterviewde i op de intercept. i In deze vergelijking gt het om de vrintie in de intercept. Hiermee kunnen we ngn of verschillen tussen de geïnterviewden in de hoogte vn de regressielijn vn x op y verklrd kunnen worden door verschillen in kenmerk z. B i = B 0 + H 0 z i + e i. B 0 = het (constnte) effect vn vribele x op y voor elke reltie onfhnkelijk r vn de geïnterviewde. H 0 = de regressiecoëfficiënt vn vribele z op de smenhng tussen x en y voor elke reltie r vn geïnterviewde i. z i = wrde vn kenmerk z vn geïnterviewde i. e i = de storingsterm specifiek voor geïnterviewde i op de regressiecoëfficiënt. Met deze ltste vergelijking kn ngegn worden of de verschillen in de regressiecoëfficiënten (de hellingen) verklrd kunnen worden vnuit verschillen tussen de geïnterviewden wt betreft kenmerk z. 63

5 Appendix O Door vergelijking en 3 in vergelijking 1 te pssen komen we tot één vergelijking. the vste deel vn de vergelijking wordt gevormd door de prmeters voor de smenhn g tussen reltiekenmerken en de invloed vn kenmerken vn geïnterviewde op hoogte n e sterkte vn deze smenhng. Het rndom-deel wordt gevormd door een storingsterm voo r de vrintie op het reltieniveu en een storingsterm voor de vrintie op het niveu vn de geïnterviewde en een storingsterm voor de interctie tussen beide niveus. De prmeter s vn dit ltste rndom-effect geven n hoe stbiel de gevonden vste effecten zijn. Anders gezegd; in hoeverre de vste effecten per onderzoekseenheid verschillen. Is deze prmeter significnt dn moeten we er vn uitgn dt de specifieke effecten per geïnterviewd e verschillen. Is het rndom-effect niet significnt dn kunnen we er vn uitgn dt we, wt dit betreft, niet hoeven te controleren voor verschillen tussen de geïnterviewden. 64

6 Appendix A Anvulling lgemene nlyses Tbel A1. Bsismodellen multiniveu-nlyses op de verndering in de frequentie vn contct, met een vergelijking vn de vernderingen op de korte en lnge termijn. Model 0 T-T1, korte ter- T3-T1, lnge termijn mijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden 0 0 b n gemiddelde verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel: c op reltie-niveu s d intercept t toetsing model : devintie df 1 1 vrintie tussen relties s + t vrintie tussen geïnterviewden s /n + t Het dtbestnd is beperkt tot drie vn de vier onderzoeksgroepen, de controlegroep i s buiten de nlyses gehouden. b. Gemid deld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewde te berekenen. c. binnengroepsvrintie. d. tussengroepsvrintie. 65

7 Appendix A Tbel A. Model 1 vn de multiniveu-nlyse op de vernderingen in de frequentie v contct, met een vergelijking vn de vernderingen op de korte en lnge termijn: d controlevribelen. n e T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn b kenmerken relties lgemeen gemiddelde kenmerken geïnterviewden controlevribelen verhuizers -.76 (.17)* -. (.4) pensioen -.65 (.9)* -.05 (.4) vrouw/mn.01 (.18).14 (.5) leeftijd.0 (.01)*.01 (.00)* rndom-deel: op reltie-niveu s intercept t.3.56 toetsing t.o.v.model 0 : devintie verschil devintie 4 verschil df 4 4 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 1% 1% vrintie tussen geïnterviewden s /n + t dling t.o.v. model 0 10% 5%. Zie ook noten bij tbel A1 b. Ongestndriseerde regressiecoëfficiënt met tussen hkjes de stndrdfout. Met een * is ngegeven wnneer de prmeter significnt is bij p<

8 Anvulling lgemene nlyses Tbel A3. Model S1 vn de multiniveu-nlyse op de verndering in de frequentie v contct op de lnge termijn: de investeringsoverwegingen: het sprzme model. n T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.5 (.05)* verndering kosten -.37 (.04)* investeringen duur reltie.39 (.05)* wederkerigheid -.17 (.04)* toekomstige bten verndering homogeniteit.13 (.06)* zekerheid toekomst smen type reltie.5 (.06)* soort steun instrumenteel -.17 (.08)* emotioneel -.16 (.08) gezelschp.35 (.16) kenmerken geïnterviewden verndering tijdsbudget -.01 (.00) interctie verndering tijd * gezelschp -.01 (.00)* controlevribelen verhuizers -.30 (.19) pensioen -.34 (.33) vrouw/mn -.05 (.0) leeftijd -.00 (.00) rndom-deel: op reltieniveu s 3.03 intercept t.36 regressie coëfficiënt b bten.14/-.0 kosten.1/-.01 investeringen: duur reltie.17/.44 toekomst smen: type reltie.1/-.16 soort steun: gezelschp 1.5/-0.01 toetsing t.o.v. Model 0 : devintie 1070 verschil devintie 845 verschil df 7 vrintie tussen relties s + t 3.39 dling t.o.v. model 0 37% vrintie tussen geïnterviewden s /n + t.54 dling t.o.v. model 0 40%. Zie ook noten bij de tbellen A1 en A. b. vrintie/covrintie. 67

9 Appendix A Tbel A4. Model S vn de multiniveu-nlyse op de verndering in de frequentie v contct op de lnge termijn: de invloed vn de tussentijdse investeringen. n T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.5 (.05)* verndering kosten -.34 (.04)* investeringen duur reltie.41 (.05)* wederkerigheid -.11 (.04)* tussentijdse investeringen.05 (.0)* toekomstige bten verndering homogeniteit.13 (.06)* zekerheid toekomst smen type reltie.47 (.06)* soort steun instrumenteel -.3 (.08)* emotioneel -. (.08)* gezelschp.8 (.16) kenmerken geïnterviewden verndering tijdsbudget -.01 (.00) interctie verndering tijd * gezelschp -.01 (.00)* controlevribelen verhuizers -.4 (.19) pensioen -.1 (.33) vrouw/mn -.04 (.0) leeftijd -.01 (.01) rndom-deel: op reltieniveu s 3.03 intercept t.36 regressie coëfficiënt bten.15/-.01 kosten.1/-.01 investeringen: duur reltie.17/.44 toekomst smen: type reltie.1/-.15 soort steun: gezelschp 1.5/-.04 toetsing t.o.v. Model S1 : devintie verschil devintie 9 verschil df 1 vrintie tussen relties s + t 3.39 dling t.o.v. model 0 37% vrintie tussen geïnterviewde s /n + t.53 dling t.o.v. model 0 41%. Zie ook noten bij de vorige tbellen. 68

10 Anvulling lgemene nlyses 69

11 Appendix B Appendix B Dtbestnd geselecteerd op gegevens over de inbedding vn de reltie Tbel B1. Bsismodel multiniveu-nlyses op de verschillen in de frequentie vn contct e de vernderingen op de lnge termijn (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening vn d 1 invloed vn de inbedding vn de reltie). n e T1, cross-sectio- T-T1, korte T3-T1, lnge nele nlyse termijn termijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden n gemiddelde frequentie gemiddelde verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel: b op reltie-niveu s c intercept t toetsing model : devintie onverklrde vrintie vrintie tussen reltie s + t vrintie tussen geïnter. s /n + t Gemiddeld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewden te berekenen. b. binnengroepsvrintie. c. tussengroepsvrintie. 1 De gegevens vn de geïnterviewden wrbij de vrg nr de inbedding niet in het interview ws opgenomen, zijn buiten dit dtbestnd gehouden. Dit betrof onder ndere de controle - groep. Dit heeft ls bijkomend voordeel dt de resultten vn de nlyses op de korte en lnge termijnvernderingen direct nst elkr gezet kunnen worden. Bij de nlyses op het gehele bestnd konden de resultten voor de vernderingen op de lnge en de vernderingen op ed korte termijn in eerste instntie niet met elkr vergeleken worden omdt wr het de lng e termijnvernderingen betrof de controlegroep wel mee deed, mr wr het de korte termijn - vernderingen betrof niet. In hoofdstuk zes is de vergelijking wel gemkt, mr ps n verwijdering vn de gegevens vn de zogenmde controlegroep. 70

12 Dtbestnd inbedding Tbel B. Model vn de multiniveu-nlyses op de verschillen in de frequentie vn contct en de vernderingen drin op de lnge en korte termijn: de investeringsoverweginge n (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening vn de invloed vn de inbedding vn de reltie). T1, cross- T-T1, korte T3-T1, lnge sectionele termijn termijn nlyse b kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.9 (.04)* 4.5 (.08)*.8 (.06)* verndering kosten -.5 (.0)* -.13 (.04)* -.43 (.05)* investeringen duur reltie -.7 (.04)* -.14 (.03)*.30 (.05)* wederkerigheid -.07 (.03)*.13 (.04)* -.10 (.05)* toekomstige bten verndering homogeniteit -.05 (.03).00 (.03).10 (.09) opleiding nder -.0 (.0) -.01 (.04).01 (.0) werksitutie nder.06 (.06) -.01 (.03) -.18 (.1) zekerheid toekomst smen type reltie.3 (.04)*.13 (.05)*.5 (.06)* inbedding reltie.1 (.0)* -.19 (.06)*.01 (.03) kenmerken geïnterviewden opleiding ego.0 (.0).00 (.0).09 (.04)* verndering werksitutie ego -.11 (.14) -.00 (.01).06 (.19) verndering lterntieven.01 (.0) -.03 (.0) -.01 (.07) hndelingsruimte verndering tijdsbudget.00 (.00).03 (.0) -.00 (.00) verndering fysieke beperkingen -.09 (.1).05 (.11).10 (.15) verndering finnciële situtie n.v.t. n.v.t (.07) controlevribelen verhuizers -.11 (.13) -.15 (.14) -.37 (.4) gepensioneerden.01 (.) -.30 (.1) -.33 (.39) controlegroep -.17 (.30) -.17 (.30) -.37 (.35) vrouw/mn -.04 (.13) -.0 (.11) -.15 (.4) leeftijd.01 (.00)*.00 (.00) -.01 (.01) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model 0 : devintie verschil devintie verschil df vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 38% 69% 3% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0 6% 75% %. Zie ook noten bij tbel B1. b. Ongestndrdiseerde regressiecoëfficiënt met tussen hkjes de stndrdfout. Met een * is ngegeven wnneer de prmeter significnt is bij p>

13 Appendix B Tbel B3. Beperkt overzicht Model 4 vn de multiniveu-nlyses op de verschillen in d frequen tie vn contct en de vernderingen drin op de lnge en korte termijn: d gezmenlijke relties (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening vn de invloed vn d inbedding vn de reltie). e e e T1, cross-secti- T-T1, korte T3-T1, lnge onele nlyse termijn termijn b kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.84 (.10)*.04 (.0)*.35 (.18) emotionele.86 (.10)* -.0 (.10)* -.37 (.19) gezelschpssteun.33 (.11)* -.09 (.10).50 (.)* inbedding reltie.1 (.04)* -.0 (.10)* -.05 (.07) interctietermen inbedding * instrumentele steun -.09 (.0)*.00 (.0).04 (.05) inbedding * emotionele steun -.05 (.03) -.01 (.06).08 (.05) inbedding * gezelschpssteun -.04 (.03) -.00 (.0) -.0 (.06) rndom-deel : op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model 3 : devintie verschil devintie 0 4 verschil df vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 44% 69% 4% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0 6% 75% 4%. Om de tbel overzichtelijk te houden zijn lleen de relevnte prmeters vermeld. b. Alle investeringsoverwegingen zijn in de nlyse opgenomen. 7

14 Dtbestnd socile vrdigheden Appendix C Dtbestnd geselecteerd op gegevens over persoonlijkheidskenmerken vn de geïnterviewde Tbel C1. Bsismodel multiniveu-nlyses op de verschillen in de frequentie vn contct e de vernderingen drin op de lnge termijn (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening v de invloed vn de socile vrdigheden en introvertheid vn de geïnterviewde). n n T1, cross-sectio- T-T1, korte T3-T1, lnge nele nlyse termijn termijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden n gemiddelde frequentie gemiddelde verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel : b op reltie-niveu s op respondent-niveu (intercept) t c toetsing model : devintie vrintie tussen relties s + t vrintie tussen geïnt. s /n + t Gemiddeld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewden te berekenen. b. binnengroepsvrintie. c. tussengroepsvrintie. De geïnterviewden die de vrgenlijsten over de persoonlijkheidskenmerken (SIG en SPEL ) niet invulden zijn buiten dit dtbestnd gehouden. Dit betrof onder ndere de hele controle - groep. Dit ltste heeft ls voordeel dt de resultten vn de nlyses op de korte en lng e termijnvernderingen direct nst elkr gezet kunnen worden (zie ook noot 1 bij ppendix B). 73

15 Appendix C Tbel C. Model vn de multiniveu-nlyses op de verschillen in frequentie vn contct en de vernderingen drin op de lnge en korte termijn: de investeringsoverweginge n (dtb estnd ngepst t.b.v. de berekening vn de invloed vn de socile vrdigheden e n introvertheid vn de geïnterviewde). T1, cross-secti- T-T1, T3-T1, lnge onele nlyse korte termijn termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.33 (.03)*.1 (.05)*.4 (.05)* verndering kosten -.58 (.0)*.0 (.04) -.39 (.04)* investeringen duur reltie -.9 (.03)* -.01 (.04).77 (.04)* wederkerigheid -.04 (.03) -.09 (.04)* -.14 (.05)* toekomstige bten verndering homogeniteit -.03 (.0).19 (.07)*.19 (.08)* opleiding nder -.0 (.01).10 (.04)*.0 (.0) werksitutie nder.09 (.05).00 (.0) -.10 (.10) zekerheid toekomst smen type reltie.43 (.03)*.07 (.04).05 (.05)* kenmerken geïnterviewden opleiding ego -.01 (.0).04 (.03).08 (.04) verndering werksitutie ego -.16 (.15).1 (.14).06 (.19) verndering lterntieven.00 (.03) -.0 (.03) -.00 (.07) hndelingsruimte verndering tijdsbudget.00 (.00).00 (.00) -.00 (.00) verndering fysieke beperkingen -.11 (.13) -.03 (.17).13 (.15) verndering finnciële situtie n.v.t. n.v.t (.07) socile vrdigheden.00 (.0).00 (.00) -.00 (.00) intro-/extrversie.0 (.01)*.0 (.01)*.01 (.0) controle-vribelen verhuizers.01 (.15) -.79 (.0)*.08 (.5) gepensioneerden.19 (.4) -.74 (.31)* -.44 (.4) controlegroep n.v.t. n.v.t. n.v.t. vrouw/mn.10 (.15) -.01 (.15) -.13 (.5) leeftijd.00 (.00).0 (.01) -.01 (.01) rndom-deel : op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model 0 : devintie verschil devintie verschil df vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 33% 14% 18% vrintie tussen geïnterviewden s /n + t dling t.o.v. model 0 4% 7% 4%. Zie ook noten bij tbel C1. 74

16 Dtbestnd socile vrdigheden 75

17 Appendix C Tbel C3. Beperkt overzicht Model 4 vn de multiniveu-nlyses op de verschillen in d frequentie vn contct: de interctie tussen tussen de socile vrdigheden en de reltie en d steun die in de reltie wordt uitgewisseld (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening vn d invloed vn de socile vrdigheden en introvertheid vn de geïnterviewde). e e e T1, cross-secti- T-T1, T3-T1, lnge onele nlyse korte termijn termijn vste effecten b kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.60 (.3)* -.74 (.3)*.14 (.13) emotionele.88 (.3)* 1.01 (.33)*.0 (.11) gezelschpssteun.08 (.38).8 (.33).70 (.1)* interctietermen soc.vrdigheden * instr.steun -.00 (.0).05 (.03) -.55 (.18)* soc.vrdigheden * emot. steun -.0 (.0).05 (.03).00 (.00) soc.vrdigheden * gezelschpssteun.0 (.04).04 (.03).00 (.00) kenmerken geïnterviewden socile vrdigheden -.00 (.04).01 (.03) -.00 (.00) rndom-deel : op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model 3 devintie verschil devintie 1 10 verschil df vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 53% 16% 0% vrintie tussen geïnterviewden s /n t 45% 8% 7% dling t.o.v. model 0. Om de tbel overzichtelijk te houden zijn lleen de relevnte prmeters vermeld. b. Alle investeringsoverwegingen zijn in de nlyse opgenomen. 76

18 Dtbestnd socile vrdigheden Tbel C4. Beperkt overzicht Model 4 vn de multiniveu-nlyses op de verschillen in d frequentie vn contct: de interctie tussen de mte vn intro-/extrversie en de steun die in de reltie wordt uitgewisseld (dtbestnd ngepst t.b.v. de berekening vn de invloed vn d socile vrdigheden en introvertheid vn de geïnterviewde). e e T1, cross-secti- T-T1, T3-T1, lnge onele nlyse korte termijn termijn b kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.49 (.3)* -.14 (.33).9 (.38) emotionele.50 (.3)*.41 (.34)* -.08 (.37) gezelschpssteun.14 (.37).91 (.33)*.6 (.17)* interctietermen intro-/extrversie * instr.steun.00 (.01) -.00 (.0).00 (.00) intro-/extrversie * emot. steun.00 (.01) -.00 (.0) -.0 (.0) intro-/extrversie * gezelschpssteun.00 (.0) -.03 (.01)* -.00 (.0) kenmerken geïnterviewden intro-/extrversie -.03 (.0).03 (.01)*.01 (.01) rndom-deel : op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model 3 devintie verschil devintie verschil df vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 53% 16% 0% vrintie tussen geïnterviewden s /n t 45% 8% 7% dling t.o.v. model 0. Om de tbel overzichtelijk te houden zijn lleen de relevnte prmeters vermeld. b. Alle investeringsoverwegingen zijn in de nlyse opgenomen. 77

19 Appendix V Dtbestnd geselecteerd op gegevens over de verhuizers Tbel V1. Bsismodellen V0: de vernderingen in het contct n een verhuizing. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden 9 59 n gemiddelde verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel : b op reltie-niveu s c intercept t toetsing model : devintie vrintie tussen relties s + t vrintie tussen geïnt. s /n + t Gemiddeld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewde te berekenen. b. binnengroepsvrintie. c. tussengroepsvrintie. 78

20 Dtbestnd verhuizers Tbel V. Model V, invloed vn investeringsoverwegingen en soort steun op vernderinge in de frequentie vn contct n verhuizing. n T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.19 (.08)*.36 (.07)* verndering kosten -.01 (.01) -.37 (.08)* investeringen duur reltie -.00 (.07).41 (.09)* wederkerigheid -.1 (.06)* -.11 (.07) toekomstige bten verndering homogeniteit.1 (.1).0 (.10)* opleiding nder -.01 (.03).03 (.03) werksitutie nder -.05 (.13).06 (.14) zekerheid toekomst smen type reltie.53 (.07)*.41 (.09)* soort steun instrumentele.47 (.13)* -.18 (.14) emotionele.67 (.13)* -.14 (.14) gezelschpssteun.86 (.16)*.57 (.6)* kenmerken geïnterviewde opleiding ego.00 (.05) -.09 (.08) verndering werksitutie ego.44 (.34) -.6 (.33) verndering lterntieven -.03 (.06).7 (.1) verndering hndelingsruimte verndering tijdsbudget.00 (.00) -.0 (.01)* verndering fysieke beperking.41 (.44) -.37 (.8) verndering finnciële situtie n.v.t (.1) controlevribelen vrouw/mn.17 (.19) -.0 (.5) leeftijd.01 (.00)* -.01 (.01) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.37.4 regressie coëfficient kosten.0/.0.15/.08 investeringen: duur reltie.1/ /.00 toekomst smen: type -.17/-.06 soort steun: gezelschp /.06 toetsing t.o.v. Model V1 : devintie verschil devintie verschil df 16 0 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model V0 3% 40% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model V0 4% 53% 79

21 Appendix V. Model V1 is weergegeven in tbel 7.3. Tbel V3. Beperkt overzicht model V3 de vernderingen in de frequentie vn contct n een verhuizing: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en de vernderingen in de directe kosten vn het contct. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.48 (.13)*.18 (.14) emotionele.67 (.13)*.11 (.14) gezelschpssteun.87 (.16)* -.54 (.6)* kosten.33 (.19) -.39 (.15)* interctietermen kosten * inst.steun -.8 (.14)* -.06 (.10) kosten * emot.steun -.0 (.15) -.17 (.10) kosten * gez. steun -.0 (.15).15 (.1) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.36.4 toetsing t.o.v. Model V b devintie verschil devintie 5 9 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model V0 3% 40% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model V0 5% 53%. Bij de nlyse zijn lle elementen uit model V (Tbel V) opgenomen. Alleen d e belngrijkste prmeters zijn vermeld. b. Model V is weergegeven ls tbel V. 80

22 Dtbestnd verhuizers Tbel V4 Beperkt overzicht model V3b: de vernderingen in de frequentie vn contct n een verhuizing: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en de duur vn de reltie. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele 1.0 (.50)* -. (.14) emotionele.98 (.50)* -.11 (.14) gezelschpssteun.00 (.61)*.48 (.5) duur.7 (.14)*.4 (.09)* interctietermen duur * inst.steun -.14 (.10) -.11 (.08) duur * emot.steun -.06 (.10).13 (.09) duur * gez. steun -.4 (.1)* -.9 (.1)* rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.37.4 toetsing t.o.v. Model V b devintie verschil devintie 0 5 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 3% 40% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0 5% 53%. Bij de nlyse zijn lle elementen uit model V (Tbel V) opgenomen. Alleen d e belngrijkste prmeters zijn vermeld. b. Model V is weergegeven in tbel V. 81

23 Appendix V Tbel V5. Beperkt overzicht model V3c: de vernderingen in de frequentie vn contct n een verhuizing: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en de beschikbrheid vn lterntieven. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.43 (.13)* -.11 (.17) emotionele.64 (.13)*.07 (.16) gezelschpssteun.88 (.16)* -.59 (.31) verndering lterntieven -.15 (.11).37 (.4) interctietermen ltern. * inst.steun -.10 (.07) -.09 (.13) ltern. * emot.steun -.06 (.07) -.10 (.13) ltern. * gez. steun.1 (.09)* -.03 (.3) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.37.4 toetsing t.o.v. Model V b devintie verschil devintie 9 1 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 3% 40% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0 5% 53%. Zie de noten bij tbel V en V3. b. model V is weergegeven in tbel V. 8

24 Dtbestnd verhuizers Tbel V6 Beperkt overzicht model V3d: de vernderingen in de frequentie vn contct n een verhuizing: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en het tijdsbudget vn de betrokkene. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.53 (.13)*.1 (.14) emotionele.65 (.13)*.18 (.14) gezelschpssteun.63 (.18)*.6 (.7)* tijdsbudget.0 (.01) -.0 (.01) interctietermen tijd * inst.steun.01 (.01).01 (.01) tijd * emot.steun -.00 (.00) -.00 (.01) tijd * gez. steun -.03 (.01)*.01 (.01) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.37.4 toetsing t.o.v. Model V b devintie verschil devintie 9 3 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 9% 40% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0 5% 53%. Zie de noten bij tbel V en V3. b. Model V is weergegeven in tbel V3. 83

25 Appendix P Dtbestnd geselecteerd op gegevens over de gepensioneerden Tbel P1. Bsismodellen P0: de vernderingen in het contct n pensioen. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden n gem. verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel: b op reltie-niveu s c intercept t toetsing model : devintie vrintie tussen relties s + t vrintie tussen geïnt. s /n + t Gemiddeld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewde te berekenen. b. binnengroepsvrintie. c. tussengroepsvrintie. 84

26 Dtbestnd gepensioneerden Tbel P. Model P. Invloed vn investeringsoverwegingen en de soort steun o vernderingen in de frequentie vn contct n pensioen. p T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten. (.18).37 (.09)* verndering kosten -.13 (.07) -.44 (.11)* investeringen duur reltie -.13 (.1).33 (.14)* wederkerigheid.03 (.09) -.10 (.09) toekomstige bten verndering homogeniteit.08 (.15) -.11 (.16) opleiding nder.04 (.04).03 (.04) werksitutie nder -.34 (.) -.41 (.0)* zekerheid toekomst smen type reltie.64 (.11)*.41 (.10)* soort steun instrumentele.86 (.17)*.07 (.18) emotionele.10 (.17) -.46 (.17)* gezelschpssteun 1.69 (.36)*.93 (.33)* kenmerken geïnterviewden opleiding ego.0 (.04).04 (.06) verndering werksitutie ego.48 (.6).88 (.34)* verndering lterntieven -.0 (.07).0 (.11) verndering hndelingsruimte verndering tijdsbudget -.0 (.01)* -.01 (.01) verndering fysieke beperking -.01 (.4).06 (.61) verndering finnciële situtie n.v.t. -.1 (.14) controlevribelen leeftijd.08 (.04)*.04 (.05) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t regressie coëfficient bten.83/.00 - kosten5 -.15/.01 investeringen: duur reltie.14/.07.9/.04 toekomst smen: type.34/ /-.1 soort steun:instrumenteel -.03/.07 gezelschp 3./ /-.5 toetsing t.o.v. Model P1 devintie verschil devintie verschil df

27 Appendix P vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model P0 38% 47% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model P0 6% 55%. model P1 is weergegeven in tbel

28 Dtbestnd gepensioneerden Tbel P3. Beperkt overzicht model P3: de vernderingen in de frequentie vn contct n pensioen: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en de duur vn de reltie. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.76(1.17)*.37(1.7) emotionele -1.46(1.1) -.18(1.) gezelschpssteun 5.48(1.47)* 1.07(1.50) duur.51 (.9).8(.30) interctietermen duur * inst.steun -.37 (.1) -.06(.3) duur * emot.steun.9 (.1).31(.1) duur * gez. steun -.71 (.6)* -.03(.7) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.13.3 toetsing t.o.v. Model P b devintie verschil devintie 15 verschil df 3 3 onverklrde vrintie vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model P0 4% 47% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model P0 58% 60%. Bij de nlyse zijn lle elementen uit model P (tbel P) opgenomen. Alleen d e belngrijkste prmeters zijn vermeld. b. Model P is weergegeven ls tbel P. 87

29 Appendix P Tbel P4. Beperkt overzicht model P3b: de vernderingen in de frequentie vn contct n pensioen: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en het type reltie. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.94 (.40)*.7(.41) emotionele -.0 (.31) -1.11(.44)* gezelschpssteun 1.61 (.67)* 1.94(.50)* type reltie.54 (.11)*.71(.0)* interctietermen type * inst.steun.54 (.37) -.08(.14) type * emot.steun.1 (.79).3(.14) type * gez. steun.1 (.79) -.43(.17)* rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.13.8 toetsing t.o.v. Model P : b devintie verschil devintie 3 11 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model P0 4% 47% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model P0 57% 60%. Zie noten bij tbel P en P3. b. Model P is weergegeven ls tbel P. 88

30 Dtbestnd gepensioneerden Tbel P5. Beperkt overzicht model P3c: de vernderingen in de frequentie vn contct n pensioen: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en het opleidingsniveu vn de nder. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.47 (.5).0(.5) emotionele.3 (.3) -.6(.36) gezelschpssteun 1.71 (.37)* 1.03(.31)* opleiding nder.09 (.05).13(.05)* interctietermen opleiding * inst.steun -.01 (.01) -.0(.01)* opleiding * emot.steun.53 (.35).4(.34) opleiding * gez. steun.05 (.03).03(.03) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model P b devintie verschil devintie 6 8 verschil df 3 3 onverklrde vrintie vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 4% 47% vrintie tussen geïnt. s /n + t.33.5 dling t.o.v. model 0 58% 51%. Zie noten bij tbel P en P3. b. Model P is weergegeven ls tbel P. 89

31 Appendix P Tbel P6. Beperkt overzicht model P3d: vernderingen in de frequentie vn contct n pensioen: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie wordt uitgewisseld en de fysieke mobiliteit vn de gepensioneerden. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.64 (.18)*.14(.18) emotionele.6 (.17).47(.18)* gezelschpssteun 1.66 (.37)*.98(.3)* interctietermen fysieke mob. * inst.steun 1.0(.01)* 1.96(.93)* fysieke mob. * emot.steun -1.5(.8) 1.67(1.11) fysieke mob. * gez. steun.55(1.44) 1.80(1.47) kenmerken geïnterviewden verndering fysieke mobiliteit -.71(1.47).(1.53) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model P b devintie verschil devintie 9 4 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 4% 46% vrintie tussen geïnt. s /n + t.33.5 dling t.o.v. model 0 58% 51%. Zie noten bij tbel P en P3. b. Model P is weergegeven ls tbel P. 90

32 Appendix Z Dtbestnd geselecteerd op gegevens over de jonge moeders Tbel Z1. Bsismodellen Z0: de vernderingen in het contct n de geboorte vn een kind. T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn bsisgegevens : ntl relties ntl geïnterviewden n gemiddelde verndering frequentie lgemeen gemiddelde rndom-deel: b op reltie-niveu s c intercept t toetsing model : devintie vrintie tussen relties s + t vrintie tussen geïnt. s /n + t Gemiddeld ntl relties per geïnterviewde. Deze prmeter is noodzkelijk o m vernderingen in verklrde vrintie op het niveu vn de geïnterviewde te berekenen. b. binnengroepsvrintie. c. tussengroepsvrintie. 91

33 Appendix Z Tbel Z. Model Z. Invloed vn investeringsoverwegingen en de soort steun o vernderingen in contct n de geboorte vn een kind. p T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde verndering bten.08 (.09).15 (.09)* verndering kosten.1 (.08)* -.33 (.06)* investeringen duur reltie -.00 (.09).38 (.09)* wederkerigheid -.04 (.06) -.10 (.06) toekomstige bten verndering homogeniteit.19 (.11)*.00 (.1) opleiding nder.0 (.03) -.01 (.03) werksitutie nder -.15 (.14) -.11 (.14) zekerheid toekomst smen type reltie.68 (.07)*.7 (.08)* soort steun instrumentele.41 (.1)* -. (.13) emotionele.38 (.1)* -.14 (.1) gezelschpssteun 1.03 (.16)* -.11 (.18) kenmerken geïnterviewden opleiding ego.00 (.45).0 (.03) verndering werksitutie ego -.03 (.16) -.6 (.17) verndering lterntieven.01 (.04) -.11 (.09) verndering hndelingsruimte verndering tijdsbudget.00 (.00) -.00 (.00) verndering fysieke beperking.07 (.0) -.00 (.13) verndering finnciële situtie n.v.t..0 (.06) controlevribelen leeftijd -.03 (.16).03 (.0) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t regr.coëfficient bten5.18/.04.18/-.05 investeringen: duur reltie.16/ /.00 toekomst smen: type.03/ /-.10 toetsing t.o.v. Model Z1 : devintie verschil devintie verschil df 1 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model Z0 3% 34% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model Z0 14% 5%. Model Z1 is weergegeven in tbel

34 Dtbestnd jonge moeders Tbel Z3. Beperkt overzicht model Z3: vernderingen in de frequentie vn contct n d geboorte vn een kind: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie word uitgewisseld en de vernderingen in de directe bten vn het contct. e t T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele.41 (.1)*.19(.13) emotionele.40 (.11)*.17(.1) gezelschpssteun 1.05 (.16)*.11(.18) bten.48 (.3)*.10(.) interctietermen bten * inst.steun.19 (.16) -.06(.15) bten * emot.steun -.31 (.16)*.09(.13) bten * gez. steun -.38 (.1).7(.19) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t toetsing t.o.v. Model Z b devintie verschil devintie 6 6 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 3% 33% vrintie tussen geïnt. s /n + t.41.9 dling t.o.v. model 0 7% 8%. Bij de nlyse zijn lle elementen uit model Z (Tbel Z) opgenomen. Alleen d e belngrijkste prmeters zijn vermeld. Zie ook noten bij tbel Z. b. Model Z is weergegeven ls tbel Z. 93

35 Appendix Z Tbel Z4. Beperkt overzicht model Z3b: de vernderingen in de frequentie vn contct n d geboorte vn een kind: het interctie-effect tussen het soort steun dt binnen de reltie word uitgewisseld en de duur vn het contct. e t T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddelde soort steun instrumentele 1.88(.58)*.(.13) emotionele.38(.57).16(.1) gezelschpssteun.1(.8)*.13(.18) duur.34 (.0) -.39(.09)* interctietermen duur * inst.steun -.3 (.1)*.00(.00) duur * emot.steun.01 (.1).00(.00) duur * gez. steun -.6 (.18).75(.89) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.8.19 toetsing t.o.v. Model Z b devintie verschil devintie 8 6 verschil df 3 3 onverklrde vrintie vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 % 33% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0-14% 6%. Zie noten bij tbel Z en Z3. b. Model Z is weergegeven in tbel Z. 94

36 Dtbestnd jonge moeders Tbel Z5. Beperkt overzicht model Z3c: vernderingen in de frequentie vn contct n d geboor te vn een kind: de interctie tussen de soort steun dt binnen de reltie word uitgewisseld en de werksitutie vn de nder. e t T-T1, korte termijn T3-T1, lnge termijn kenmerken reltie lgemeen gemiddeld soort steun instrumentele 1.33 (.31)*.1(.) emotionele.80 (.30)* -.09(.34) gezelschpssteun 1.11 (.17)*.09(.18) werksitutie nder -.15 (.13) -.0(.3) interctietermen werk * inst.steun -.35 (.11)* -.04(.7) werk * emot.steun -.01 (.01).40(.6) werk * gez. steun.08 (.19) -.11(.40) rndom-deel: op reltieniveu s intercept t.6.17 toetsing t.o.v. Model Z : b devintie verschil devintie 13 6 verschil df 3 3 vrintie tussen relties s + t dling t.o.v. model 0 % 33% vrintie tussen geïnt. s /n + t dling t.o.v. model 0-9% 1%. Zie noten bij tbel Z en Z3. b. Model Z is weergegeven ls tbel Z. 95

37 Dtbestnd jonge moeders Dnkwoord Bij de verdediging vn een proefschrift stt in ons universitire stelsel de persoon vn de promovendus heel centrl. Anders dn bij ndere proeven vn bekwmheid een is proefschrift echter slechts zelden het produkt vn de rbeid en het gedchtengoed vn e d promovendus lleen. Dit geldt ook voor deze studie. Als promotor ws Frns Stokmn voor mij het belngrijkste nspreekpunt. Wr het de methodische knten vn het onderzoek betrof hield hij de vinger n de pols terwijl hij ook de nzet gf tot een verdere theoretische uitwerking vn ideeën over hoe mensen in elkr investeren. Zijn lertheid op de vertrgende uitwerking vn hoogdrvendheid en groot optimisme over de goede floop hebben er mede n bijgedrgen dt er nu een leesb r eindverslg voor u ligt. Henk Flp en Hns Ormel nmen het inititief voor het onderzoek. Henk reikte drbij de belngrijkste theoretische invlshoek n en bleef gedurende het gehele project een scher p oog houden voor de degelijkheid vn redeneringen en conclusies. Zijn inbreng is voor jmi en voor dit proefschrift vn groot belng geweest. Door lering te trekken uit de hoge eisen die hij n zijn eigen werk en n onderzoek in zijn lgemeenheid stelt, hoop ik de in toekomst enigszins tegemoet te komen n de op deze mnier opgebouwde schuld. Hns Ormel stelde de gegevens vn het eerste en twee meetmoment beschikbr en dh een grote inhoudelijke inbreng bij de strt vn het onderzoek. In de ltere fses fungeerde hij ls een constructief-kritische lezer. Hns leerde me hoe enthousisme over nieuw e ontwikkelingen binnen het onderzoeksveld smen kunnen gn met duidelijke keuzes n i onderzoeksvrg en onderzoeksopzet. Nst deze drie personen vervulde Eric vn Sonderen een heel belngrijke rol omdt j hi mij wegwijs mkte in de dt uit de eerste twee meetmomenten. Drnst wist ik mhe ltijd nst me ls colleg-onderzoeker. In 1986 werd een groep mensen ngeschreven met de vrg of zij mee wilden doen n een onderzoek over socile steun. De mensen die zich drtoe bereid toonden werde n tweeml lngdurig geïnterviewd en hen werd n drie jr gevrgd om nog eens mee e t doen met een extr interview. Hen llen en met nme de mensen die ook een derde m l hun tijd en ndcht beschikbr stelden wil ik heel erg bednken. De grote mte nv bereidwilligheid en betrokkenheid betekende veel voor het onderzoek en vormde nee belngrijke stimulns voor mij om het ook f te mken. Dit ltste geldt ook voor de interviewers uit de eerste fse vn het Socile Steun n e Netwerk project en de interviewers die verntwoordelijk wren voor het derde interview. Dnielle Otten, In de Groot, Ingrid Bousem, Erwin Boelens, Agnes Schilder en Mrinus Spreen. Mijn dnk gt ook uit nr degenen die veel werk verzetten om dit verslg bete r toegnkelijk te mken. Ndt zij l het leeuwedeel vn de interviews hd gedn, redigeerde Dnielle Otten ook het grootste deel vn dit mnuscript in de eerste fse. Jos Min boog zich over het eerste hoofdstuk en gf belngrijke nwijzingen ter verbetering vn de stijl. Jnnette vn Viegen nm het drn op zich dit hele mnuscript te redigeren. Zonder h r inzet en de steun vn hr en vn Jn vn Busschbch hd de uiteindelijke fronding vn het proefschrift wrschijnlijk nog mee r vertrging opgelopen. 93

38 Appendix Z Mensen die n de zijlijnen stonden mr die wel een belngrijke positieve bijdrge leverde in de tijd dt ik n dit proefschrift werkte, wil ik ook grg noemen zonder drbi j overigens volledig te kunnen zijn. Dr zijn ten eerste mijn 'jrgenoten' mede-io's die ook weten dt de dt en het leven soms erg robuust kunnen zijn: Peter vn Roozendl, Peter vn der Meer, Jco Berveling en Pul Ligthrt. Drnst, Evelien Zeggelink, Nrd i Steverink, Rene Torenvlied, Andres Flche, Jim Allen, Kees vn Veen, Rudie Wielers, Ronld Btenburg en Frns Wsseur en de ndere medewerkers vn het Sociologisc h Instituut en mensen in Groningen en Utrecht die mij hielpen, met wie ik ervringen en/o f een kmer deelde en die met goede moed uit bleven zien nr het eindresultt. Henk e d Vos, Siegwrt Lindenberg en de overige leden vn de ICS-stf wil ik dnken voor nhu grote betrokkenheid en enthousisme voor de wetenschp en voor het sociologisc h onderzoek in het bijzonder. Een geheel nder forum werd gevormd door de leden vn e d redctie vn het tijdschrift Psychologie & Mtschppij: zij boden mij zicht op de veelzij - digheid vn het wetenschppelijk perspectief en het plezier in het wetenschppelijk bedrijf. Bij mijn huidige colleg's vn de fdeling Socile Psychitrie vn de Rijksuniversitei t Groningen vind ik op dit moment een prettig en tolernt onderzoeksklimt. Durk Wiersm die mij geheel vrij liet in de wijze wrop ik mijn ndcht verdeelde over verschillend e verplichtingen dient hierbij met nme genoemd te worden. Anderen die ik hier met nme wil noemen zijn mijn ouders Egbert vn Busschbch n e Dons vn Busschbch-Bruynzeel die wil ik dnken voor hun vertrouwen, hun stimulns tot nuncering en vermogen tot reltivering. Ook wil ik dnk zeggen n Fienke Tjebbes en de vrouwen vn Pinkeltje die er voor hebben gezorgd dt (kleine) Fienke en Tnne nee zorgeloos bestn hdden terwijl ik dit proefschrift zorgenloos kon fmken. Kees wilde liever niet genoemd worden en dit zou ik wellicht moeten respecteren. Mijn respect voor de wijze wrop hij zijn plts in mijn leven invult wil ik hierbij echter toch lten blijken. Fienke en Tnne verrijken door hun nwezigheid en persoonlijkheden mijn bestn. Het contct met de leden vn mijn fmilie en met mijn vrienden stt l jren in het teke n vn mijn te overspnnen gebruik vn de gend. Meer nog dn door het werken n t di onderzoek, leerde ik echter vn jullie de wrde vn vriendschp, gezelschp en begrip. (-) For without friends no one would choose to live, though he hd ll other goods: even rich men nd those in the possesion of office nd of dominting power re thought to need friends most of ll; fo r wht is the use of prosperity without the opportunity of benifience, which is exercised chiefly nd in its most ludble form towrds friends? Or how cn prosperity be gurded nd preserved without friends? The greter it is, the more exposed it is to risk. And in poverty nd in other misfortunes men thin k friends re the only refuge. It helps the young to keep from error; it ids older people by ministering to their needs nd supplementing the ctivities tht re filing from wekness; those in the prime of life it stimult es to noble ctions. For with friends men re more ble to think nd to ct (Aristoteles, Nicomchen Ethics, , vert. Ross, 195). Jooske vn Busschbch, Hrlingen, juli

39 Dtbestnd jonge moeders Curriculum Vite Jooske Tnn vn Busschbch behlde in 1977 hr eindexmen Gymnsium $ n het Goois Lyceum te Bussum. Ansluitend hierop studeerde zij klinische pedgogiek n e d Rijksuniversiteit Utrecht wr zij in 1985 het doctorlexmen behlde. Gedurende h r studie ws zij onder ndere werkzm ls student-ssistent bij de fculteit Geneeskunde en Tndheelkundeten behoeve vn het medisch psychologisch curriculum. In 1983 verbleef zij een studiesemester n de University of Florid in Ginesville (U.S.A.) wr zij cursussen volgende n het Deprtment of Counseling Psychology en het Deprtment of Eduction l Counseling. Vn september 1983 tot september 1994 ws zij secretris vn ed wetenschpscommissie vn de Subfculteit Pedgogische en Androgogisch e Wetenschppen vn de Rijkuniversiteit Utrect. In jnuri 1994 werd zij ngesteld sl student-ssistent bij het Nederlnds Instituut voor onderzoek vn de eerstelijns-gezond - heidszorg (NIVEL) wr zij werkzm bleef tot jnuri Hierop volgde een n - stelling ls wetenschppelijk medewerker bij het Nederlnds centrum Geestelijke volksge - zondheid (NcGv). In september 1988 koos zij voor een functie ls ssistent in opleiding bij het Interuniversitir Centrum voor theorievorming en methodenontwikkeling in de socil e wetenschppen (ICS) in Groningen wr zij het promotieproject 'Stbiliteit en vernderin g in persoonlijke relties n ingrijpende levensgebeurtenissen' uitvoerde. In die tijd mkt e zij ook deel uit vn de redctie vn het 'Psychologie & Mtschppij'. Op dit moment is zij ls wetenschppelijk medewerker werkzm bij de Afdeling Socile Psychitrie n e d Rijksuniversiteit Groningen. 95