Nederlandse Fruiteelt
|
|
- Diana de Graaf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Innovatieagenda Nederlandse Fruiteelt Een rendabele toekomst voor de Nederlandse fruitteelt waarborgen door zo duurzaam mogelijk onderscheidende kwaliteitsproducten te produceren voor een zo breed mogelijk toegankelijke markt. Februari 2015
2 Inhoud Voorwoord Inleiding Economisch belang Nederlandse Fruiteelt Arealen & bedrijven Productiewaarde eindproducten Ontwikkelingen in de markt De verhoudingen in de keten Ontwikkelingen in het retailschap Betekenis voor de innovatieagenda Het maatschappelijke & politieke speelveld Gewasbescherming in relatie tot mens en milieu Verduurzaming van voedsel Betekenis voor de innovatieagenda De fruitsector gezien door ogen van de stakeholders Kennisniveau Bedrijfsopvolging & ondernemerschap De markt De maatschappij Middelengebruik & Emissie Arbeid Betekenis voor de innovatieagenda Naar een Innovatieagenda De hoofddoelstelling Afbakening & thema s Ambities & doelstellingen Uitwerking actielijnen De actielijn duurzame fruitteelt Actielijn kwaliteit en markt Aanpak Organisatie Rol innovatiemakelaar Tijdspad en tijdsplanning Budget
3 Voorwoord Het Productschap Tuinbouw is per 1 januari 2015 opgeheven. Voor de Nederlandse fruitteelt betekent dit concreet dat er nieuwe vormen van samenwerkingen gevonden moeten worden om innovatie aan te jagen, te coördineren en te financieren. De Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) heeft daarom samen met Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO) het initiatief opgepakt om te komen tot een innovatieagenda voor de Nederlandse fruitteelt. Achtergrond is dat de randvoorwaarden waarbinnen geproduceerd en geleverd kan worden steeds smaller worden. Het pakket aan beschikbare gewasbeschermingsmiddelen krimpt en toelating van nieuwe middelen wordt steeds lastiger. Hierdoor ontstaan onvermijdelijk knelpunten bij de bestrijding van schimmels en plagen. Aanvullend stellen retailers onder maatschappelijke druk stap voor stap meer eisen op het gebied van voedselveiligheid, kwaliteit en arbeid. Deze eisen kan de sector niet negeren omdat retailers voedselveiligheid hebben verheven tot een héél belangrijk thema bij de inkoop van producten. Ook merkt de sector dat er in toenemende mate vragen van omwonenden zijn over de effecten van het middelengebruik. Hierop niet anticiperen, vermindert het draagvlak voor teelt nabij stedelijk gebied. Ondanks het feit dat de sector de laatste jaren vooral in relatie tot emissie belangrijke stappen voorwaarts heeft gezet, moet vastgesteld worden dat op het gebied van planet (zoals energie en water) en people (zoals arbeid) de sector redelijk constant presteert. Er zijn geen negatieve uitschieters, maar er worden ook geen grote stappen voorwaarts gemaakt. Op het gebied van profit valt te constateren dat opbrengsten onder druk staan en kosten niet snel genoeg dalen in het bijzonder door een stabiliserende arbeidsproductiviteit per hectare. En dat terwijl de Nederlandse fruitsector in de markt volop producten tegenkomt uit landen waar arbeid aanmerkelijk goedkoper is dan in Nederland Dit alles bij elkaar opgeteld maakt het noodzakelijk om te blijven zoeken naar mogelijkheden om kosten te verlagen, opbrengsten te verbeteren en te blijven inspelen op ontwikkelingen in markt en maatschappij. Het mag duidelijk zijn, dat kan niet zonder innovatie. Siep Koning Directeur NFO 2
4 1. Inleiding De Nederlandse Fruitteelt 1 voorziet consumenten in binnen- en buitenland van gezonde en veilige producten. Dit doet zij door het zo duurzaam mogelijk telen van kwalitatief hoogwaardige producten. De Nederlandse Fruitteelt wil daarbij minimaal voldoen aan de normen die gesteld worden vanuit overheid, markt en maatschappij. De Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) merkt dat de inspanningen van de sector om zo duurzaam mogelijk te werken enerzijds zeer worden gewaardeerd maar anderzijds dat er krachten zijn die de sector dwingen om een tandje bij te zetten op dit vlak. Ook merkt NFO dat er in bijna de gehele keten zorgen zijn over het rendement dat door diverse oorzaken sterk onder druk staat. Tot op heden is het de sector gelukt aan de wensen vanuit markt en maatschappij te voldoen. Dit heeft de sector gerealiseerd door intensieve samenwerking tussen ondernemers, kennisinstellingen, ketenpartners en overheden op het gebied van onderzoek en innovatie. Echter, als het rendement onder druk blijft staan zal het een steeds grotere uitdaging worden om deze intensieve samenwerking ten behoeve van innovatie voort te zetten. Het uiteindelijke effect zal zijn dat de mogelijkheden om rendabel en kwalitatief goed fruit te kunnen telen binnen de kaders die de maatschappij afdwingt verder onder druk komt te staan en op punten zelfs onmogelijk zal worden. De Nederlandse Fruitteeltsector is breed van mening dat het voor een economisch en ecologisch gezonde toekomst van groot belang is dat de fruitteeltsector blijft innoveren. Het economische belang is gelegen in het rendabel kunnen blijven telen van fruit, het behoud van markttoegang, het verkrijgen van toegang tot nieuwe afzetmarkten, het behoud van middelen zolang er geen alternatieven zijn en het maatschappelijk draagvlak voor de teelt in Nederland. Het ecologische belang is gelegen in; het voorkomen van schadelijke effecten op de gezondheid van mensen (de teler, zijn gezin, omwonenden en consumenten), het behoud en benutten van biodiversiteit, de zorg voor de beschikbaarheid van schoon water en het zuinig zijn op (fossiele) grondstoffen. Omdat een euro maar één keer uitgegeven kan worden wil de sector innoveren op basis van een binnen de sector breed gedragen innovatieagenda. De wens is om de uitvoering van de agenda centraal te coördineren in samenwerking en verbinding met de belangrijkste stakeholders in en om de fruitketen. Hierdoor wordt geborgd dat beschikbare (financiële) middelen zo efficiënt en effectief mogelijk worden aangewend. Om de innovatieagenda tot stand te laten komen zijn in de afgelopen maanden in opdracht van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO) interviews gehouden met stakeholders. Ook heeft deskresearch plaatsgevonden naar actuele ontwikkelingen in teelt, markt en maatschappij. In januari 2015 zijn een tweetal stakeholdersbijeenkomsten gehouden waarin een collectief gedragen streefbeeld voor de fruitteelt is geformuleerd gekoppeld aan een advies over prioritering van de thema s binnen de innovatieagenda. Voorliggende innovatieagenda gaat in op de positie en het (economische) belang van de Fruitteeltsector en de uitdagingen waar de sector voor staat richting de toekomst. Gekoppeld aan het toekomstbeeld is een hoofddoelstelling van de agenda geformuleerd en zijn actielijnen benoemd. Deze agenda heeft nadrukkelijk niet als doel alle knelpunten in de sector op te lossen maar heeft wel als doel een bijdrage te leveren aan een rendabel en gezond toekomstperspectief voor de Nederlandse Fruitteelt. De einddatum voor realisatie van deze agenda is gesteld op 2020 omdat daarmee de horizon van de agenda goed te overzien is en omdat de datum ruimschoots past binnen streefdata die de overheid heeft gesteld ten aanzien van het realiseren van bepaalde duurzaamheidsdoelstellingen. 1 Met de Nederlandse fruitteelt wordt gedoeld op in Nederland geteeld fruit exclusief aardbeien. 3
5 2. Economisch belang Nederlandse Fruiteelt 2.1 Arealen & bedrijven Het totaal areaal 2 fruit is in de afgelopen 10 jaar ( ) nagenoeg gelijk gebleven. Het areaal appels is echter sterk afgenomen (-23,2%) ten gunste van het perenareaal dat met 32,5% gestegen is. Het areaal overig fruit is ook fors gestegen (+46,02%) onder andere onder invloed van de groei van de blauwe bessenteelt en de wijndruiventeelt Verschil Appel ha ha - 23,2% Peer ha ha + 32,5% Overig fruit ha ha + 36,02% Totaal ha ha + 2,5% De verdeling van het areaal over de teelten die vallen onder overig fruit ziet er als volgt uit 3 : 2% 17% 9% 5% 1% 6% 23% 9% 15% 13% Pruimen Zoete kersen Zure kersen Blauwe bessen Bramen Frambozen Rode bessen Zwarte bessen Wijndruiven Overig Het aantal bedrijven 4 is in de afgelopen 10 jaar ( ) met ruim 450 gedaald. Per bedrijf is de gemiddelde oppervlakte echter fors toegenomen, waarbij het gemiddeld areaal peer de meest significante stijging laat zien in de groei van de bedrijfsomvang (+68%) verschil verschil Bedrijven Gem. oppvl. Bedrijven Gem. oppvl. Bedrijven Gem. oppvl. Appel ,64 ha ,97 ha -27,4% +5,9% Peer ,50 ha ,88 ha -21,1% +68,0% Overig fruit ,79 ha ,54 ha -4,1% +41,9% Totaal ,70 ha ,19 ha -14,5% +22,2% (Opmerking: het totaal is hier geen optelling omdat op bedrijven meerdere producten geteeld kunnen worden) 2 Bron CBS-Landbouwtelling 3 Bron CBS Statline (gegevens 2013) 4 Bron CBS-Landbouwtelling 4
6 2.2 Productiewaarde eindproducten De Tuinbouw is goed voor 39% van de totale land- en tuinbouwproductie in Nederland. De totale productiewaarde van de eindproducten in de sector kwam in 2010 uit of ca. 12,5 miljard. Vers fruit is hiervan ongeveer 8% ofwel ongeveer 1 miljard. 5 5 Bron: Bron voor Groene Economie (Topsectoradvies Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, juni 2011) 5
7 3. Ontwikkelingen in de markt Dit hoofdstuk bevat een samenvatting van de ontwikkelingen in de markt. Er is vooral gekeken naar retail. Naast retail zijn er uiteraard ook nog andere verkoopkanalen zoals de speciaalzaken, foodservicebedrijven, boerderijwinkels etc. Gezien het in verhouding kleine belang in marktaandeel zijn de ontwikkelingen binnen die afzetkanalen in dit hoofdstuk buiten beschouwing gelaten. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt aangegeven wat de betekenis is voor de innovatieagenda. 3.1 De verhoudingen in de keten Kijkend naar de verhoudingen in de (Nederlandse) keten dan is de constatering dat de inkoopkantoren van supermarkten een hele sterke positie hebben. Onderstaand plaatje is gemaakt door het planbureau voor de leefomgeving laat zien dat er 5 inkoopkantoren zijn die het knooppunt vormen tussen circa boeren en tuinders enerzijds en 16,7 mio consumenten anderzijds. 6 Hier kan bij worden opgemerkt dat er ongeveer bedrijven actief zijn in de Nederlandse groenten- en fruithandel. Ruim 80% van deze bedrijven is kleinschalig. Een beperkt aantal grote handelsbedrijven zetten voornamelijk af via het retailkanaal. 7 Conclusie is dat de inkoopkantoren een factor van groot belang zijn voor de Nederlandse producenten. Helaas zorgt de geschetste consolidatie in combinatie met een versnipperd aanbod voor druk op de marges. Ook moet opgemerkt worden dat het beeld in Nederland qua verhoudingen in inkoopmacht niet substantieel afwijkt van de verhoudingen in de belangrijkste afzetlanden. 3.2 Ontwikkelingen in het retailschap Kijkend naar ontwikkelingen in het retaillandschap (in Nederland) dan zie we een aantal trends 8 : Ruimere openingstijden en elke dag in de week geopend. De consument kiest voor genot, gezond, gemak en luxe. Toch blijft nabijheid van de supermarkt het belangrijkste keuzecriterium en is de consument daarnaast sterk gefocust op de prijs, zeker in deze tijd. Aandacht voor (en omzet van) duurzame, biologische en buitenlandse producten groeit. De consument besteedt een steeds kleiner deel van zijn inkomen aan voedsel. 6 Bron: PlanBureau voor de Leefomgeving (2012) 7 Bron: Insights ABN-AMRO, Visie op Handel in en bewerking van groente en fruit (2014) 8 Bron: Rabobank cijfers en trends: een visie op branches in het Nederlandse bedrijfsleven (editie 2014/2015) 6
8 Demografische veranderingen leiden tot een ander eet- en koopgedrag en kunnen uiteindelijk ook gevolgen hebben voor het bestaansrecht van supermarkten (vooral in gebieden die sterk te maken (gaan) krijgen met afname van de bevolking). Tot nu bedroeg het aandeel van online verkoop nog maar circa 1% maar dit kanaal is volop in ontwikkeling. Zoomen we in op vers dan zien we dat de rol vers in de supermarktbranche veranderd. 9 Er worden nieuwe concepten uitgerold, versafdelingen worden uitgebreider en ambachtelijke producten keren terug. Bij de online verkoop spelen verse producten een kleine rol dus moeten supermarkten zich in de winkel met vers onderscheiden. De bekende ketens zetten groot in op vers met veranderingen in bestaande formules maar ook met nieuwe concepten. Een analyse van de websites van een aantal grote retailers in Nederland, Duitsland en Engeland laat zien dat alle retailers zich willen profileren op de thema s voedselveiligheid en duurzaamheid. Veel retailers hebben hun eigen labels met bijhorende eisen op het gebied van voedselveiligheid, hygiëne en arbeidsomstandigheden. Soms met bijbehorende certificeringsprogramma s. Ook doen diverse retailers mee in convenanten rond duurzaam voedsel en gezonde voeding. Zo kent REWE (in Duitsland) het Pro-Planet label. Tesco (in de UK) heeft een eigen certificeringsprogramma waarmee zij willen borgen dat producten volgens milieuvriendelijke standaards zijn geproduceerd. En het Nederlandse Jumbo profileert zichzelf met 6 duurzame thema s waaronder gezond eten, voorkomen van verspilling en verduurzaming van productie en inkoop. 3.3 Betekenis voor de innovatieagenda De verhoudingen binnen de keten laten zien dat de wensen vanuit retailers belangrijk zijn in de afwegingen die gemaakt worden rond de wijze waarop fruit geproduceerd wordt. De trends laten zien dat er kansen liggen voor gezond en duurzaam geproduceerd voedsel en voor het creëren van beleving maar dat het tegelijkertijd (veroorzaakt door de verhoudingen in de keten en de prijsbewuste consumenten) nauwelijks mogelijk is om de extra inspanningen die hiervoor nodig zijn betaald te krijgen. 9 Bron: De nieuwe rol van vers: whitepaper Distrifood (oktober 2014) 7
9 4. Het maatschappelijke & politieke speelveld Dit hoofdstuk bevat een samenvatting van het politiek / maatschappelijke speelveld rond de fruitsector. Aan het eind van dit hoofdstuk wordt aangegeven wat de relevante thema s zijn voor de innovatieagenda. 4.1 Gewasbescherming in relatie tot mens en milieu 10 De overheid erkend in dat er in afgelopen periode in de land- en tuinbouw belangrijke stappen zijn gezet in het verduurzamen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Tegelijkertijd wordt uitgesproken dat niet alle gewenste doelen gerealiseerd zijn. De waterkwaliteit is nog niet op orde en ook de bescherming van werknemers kan beter. Daarnaast zijn er nieuwe ontwikkelingen, zoals zorg over risico s van gewasbeschermingsmiddelen voor omwonenden en niet schadelijke organismen zoals bijen. Het kabinet heeft daarom in samenspraak met maatschappelijke partners de 2 e nota duurzame gewasbescherming (Nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst) opgesteld waarin ambities, doelen en maatregelen voor duurzame gewasbescherming zijn vastgelegd. Het kabinet heeft in de nota uitgesproken dat het noodzakelijk is om mens, dier en milieu te beschermen tegen de risico s van gewasbeschermingsmiddelen. Uiterlijk 2023 moet voldaan zijn aan alle (inter)nationale eisen op het gebied van milieu- en water, voedselveiligheid, menselijke gezondheid en arbeidsomstandigheden. Daarbij stelt het kabinet dat het bedrijfsleven en de maatschappelijke organisaties in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor het behalen van de doelen. Het kabinet wil ondersteuning bieden door onnodig belemmerende regelgeving weg te nemen. Rode draad in verduurzaming van gewasbescherming is geïntegreerde gewasbescherming waarbij het doel is de inzet van chemische middelen zoveel mogelijk te beperken om zo onder andere andere de biodiversiteit beschermen In de nota spreekt het kabinet ook uit dat zij wil dat de waterkwaliteit uiterlijk in 2023 op orde is, zowel voor water dat bestemd is voor de drinkwatervoorziening als voor de ecologische kwaliteit van oppervlaktewater zoals vastgesteld in de Kaderrichtlijn Water. Dit betekent dat in 2023 nagenoeg geen overschrijdingen meer mogen plaatsvinden de drinkwaternorm en de milieukwaliteitsnormen. In 2018 moet het aantal overschrijdingen met 50% zijn afgenomen ten opzichte van Nog een belangrijk thema is voedselveiligheid. Resten van gewasbeschermingsmiddelen blijven een zorg voor de consument. Met name de zorg over blootstelling van mensen aan meerdere stoffen tegelijk (cumulatie) is groot terwijl dit aspect nog niet meegenomen wordt in de toelatingen. Het kabinet wil vooralsnog het huidige beschermingsniveau handhaven tenzij lopend Europees onderzoek aanleiding geeft dat het beschermingsniveau dient te worden aanscherpt. Naast zorgen voor de consument heeft het kabinet ook aandacht voor de bescherming van werknemers en andere toepassers. Het kabinet wil dat werkgevers, toepassers en werknemers voldoende kennis hebben van de risico s waarbij het uitgangspunt is dat werkgevers en werknemers beiden verantwoordelijk zijn voor goede arbeidsomstandigheden op de werkvloer. In de huidige toelatingsbeoordelingen worden eventuele risico s voor omwonenden en passanten niet meegenomen. De EFSA (European Food and Safety Authority) is nu bezig met het ontwikkelen van een methodiek om dit wel in kaart te kunnen brengen. Er zijn vooral zorgen over het effect van cumulatie. 10 Bronnen: Tweede nota duurzame gewasbescherming Gezonde Groei, Duurzame Oogst (2013) en het RIVM Rapport Gewasbescherming & Omwonenden (januari 2014). 8
10 In Nederland heeft de Gezondheidsraad (het RIVM) begin 2014 een rapport opgeleverd over dit onderwerp. Het rapport onder de titel Gewasbescherming & Omwonenden geeft in de kern het navolgende het advies: Blootstelling aan chemische gewasbeschermingsmiddelen vanuit de agrarische omgeving verdient serieuze aandacht, nader onafhankelijk onderzoek en maatregelen ter beperking van de inwendige en uitwendige blootstelling Er zijn sterke aanwijzingen uit buitenlands epidemiologisch onderzoek onder agrariërs dat gewasbeschermingsmiddelen bij agrariërs negatieve gezondheidseffecten hebben (specifiek worden genoemd aandoeningen van het zenuwstelsel w.o. Parkinson en diverse vormen van kanker) De Fruitteelt wordt in de samenvatting van het rapport expliciet genoemd. De conclusie van het rapport is dat er voldoende aanleiding is tot nader onderzoek naar de specifiek Nederlandse situatie. De gezondheidsraad heeft tevens constateert dat de Nederlandse toelatingsprocedure geen omwonendentoets voor open teelten kent. Het rapport van de raad geeft ook aan dat evaluatie van gewasbeschermingsbeleid aantoont dat agrariërs veiligheid onvoldoende prioriteit toekennen en dat wet- en regelgeving niet altijd goed wordt nageleefd. De gezondheidsraad heeft de volgende aanbevelingen gedaan voor de korte termijn: (1) verbetering toelatingsprocedure vanuit EFSA, (2) her beoordeel bestaande toegelaten middelen, (3) scherp het Europese toelatingsbeleid aan in relatie tot mogelijke gevolgen voor gezondheid en (4) organiseer publieksvoorlichting door het Ctgb. Aan de overheid geeft de raad de volgende adviezen geven: (1) bevorder geïntegreerde gewasbescherming, beperk toepassing van middelen en geef voorrang aan alternatieve methoden, (2) organiseer een klachtenstructuur, (3) versterk toezicht en de handhaving door inspecties en (4) stel spuitvrije zones & afstandseisen (langs scholen en woonhuizen) bij. Aan de sector geeft de raad de volgende adviezen: (1) maak meer werk van veiligheid & veiligheidsbesef, (2) werk en doe mee aan blootstellingonderzoek, (3) werk aan actieve communicatie met omwonenden en (4) blijf werken aan technische oplossingen om emissie te beperken. Aan de fabrikanten en distributeurs geeft de raad het advies voorlichting en productinnovatie te richten op de vragen en belangen van omwonenden. 4.2 Verduurzaming van voedsel Het planbureau voor de leefomgeving heeft in 2013 vier oplossingsrichtingen voor een duurzamer voedselsysteem gepresenteerd. Het planbureau stelt dat in verduurzaming van het voedselsysteem een mix van vier elementen belangrijk is te weten; (1)anders consumeren, (2) efficiënter produceren, (3) zorgvuldiger produceren en (4) anders delen en verbinden. Voor de fruitteelt zal vooral efficiënter en zorgvuldiger produceren aandacht behoeven. Voor het vervolg van de keten (handel en retail) zal vooral het anders consumeren een aandachtspunt zijn. Het anders delen en verbinden gaat de gehele keten aan. 9
11 Het ministerie van Economische Zaken en De Alliantie Verduurzaming Voedsel (een stichting van 5 brancheorganisaties, te weten LTO Nederland, FNLI, CBL, KHN en Veneca, die samen werken aan de verduurzaming van de Nederlandse agrifoodketen) werken samen aan de transitie naar duurzaam voedsel. De agenda van de alliantie ( ) kent vier speerpunten: - Verhogen van het duurzaamheidniveau van de totale voedselketen - Verminderen van voedselverspilling en optimalisatie van reststromen - Verduurzaming van de keten - Verbetering van de transparantie en communicatie over de verduurzaming van het productie- en distributieproces. Partijen hebben de navolgden definitie van verduurzaming gehanteerd: De continue inspanningen van ondernemingen actief in de productie, verwerking, distributie, bereiding en verstrekking van voedsel, gericht op het doorvoeren van verbeteringen in het productieproces van voedsel, op het terrein van het verminderen van milieubelasting en afval, vergroten van dierenwelzijn en verbeteren van arbeidsomstandigheden, binnen een economisch haalbare context. 4.4 Betekenis voor de innovatieagenda De overheid / de maatschappij erkent dat de sector in de laatste jaren vele stappen voorwaarts heeft gezet maar verlangt tegelijkertijd dat duurzaamheid hoog op de agenda blijft staan om de milieu impact van voedselproductie tot een minimum te beperken. Dit alles met als doel mens, dier en milieu zo maximaal mogelijk te beschermen. Men kijkt daarbij in hoge mate naar het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen maar ook naar zaken als voedselverspilling en transparantie in productie- en distributieproces. 10
12 5. De fruitsector gezien door ogen van de stakeholders Dit hoofdstuk bevat een samenvatting van het beeld dat stakeholders hebben van de fruitsector. Dit beeld is tot stand gekomen op basis van individuele gesprekken die eind 2014 gevoerd zijn vanuit NFO en op basis van een tweetal stakeholderbijeenkomsten in januari Aan het eind van dit hoofdstuk wordt aangegeven wat de relevante thema s zijn voor de innovatieagenda. 5.1 Kennisniveau De Nederlandse Fruitteelt kenmerkt zich door een hoog kennisniveau op het gebied van teelt en rassenontwikkelingen. Er zijn echter factoren die het behoud van het hoge kennisniveau onder druk zetten. Deze factoren zijn o.a. (1) de marges die in de gehele keten zwaar onder druk staan, (2) onvoldoende samenwerking binnen de keten door uiteenlopende commerciële belangen, (3) het wegvallen van collectieve financiering van innovatie. Op dit moment lopen er diverse projecten met name in relatie tot emissiebeperking en gewasbescherming. Grote uitdaging hierbij is om de resultaten van deze projecten te vertalen / toegepast te krijgen op de individuele fruitteeltbedrijven. Tevens wordt gewerkt aan een IDC (Informatie en Demonstratie Centrum) voor de fruitteelt in Randwijk en is een samenwerking gevormd rond rassenontwikkeling. Er is echter geen centraal overzicht of centrale coördinatie van de projecten die gaande zijn in en rond de sector. 5.2 Bedrijfsopvolging & ondernemerschap De verwachting is dat er in de komende jaren veel bedrijven zullen stoppen door een gebrek aan bedrijfsopvolgers. Nauw samenhangend daarmee is het grote verschil in ondernemerschap waarmee bedoeld wordt dat bedrijven met toekomstperspectief bewuster bezig lijken te zijn met markt en omgeving dan bedrijven die toewerken naar een afbouw van activiteiten. Veel fruittelers erkennen het belang van duurzaamheid en kwaliteit maar tegelijkertijd zijn er ook ondernemers die relatief weinig urgentiebesef lijken te hebben van de knelpunten die vooral op het gebied van gewasbescherming en bemesting op korte termijn kunnen ontstaan. Veel producenten hebben goede ideeën met betrekking tot innovatie. Zij lopen echter te vaak vast in het proces om te uitvoering van de ze ideeën. Wat ontbreekt is kennis, kennissen en eenvoudige toegang tot subsidiebronnen. Er is behoefte aan het op een toegankelijke manier faciliteren van innovatie. Het gaat daarbij vooral om toegang tot kennis, kennissen en subsidies. 5.3 De markt De Nederlandse fruitteeltsector opereert in een vrije markt met een internationale context. Het rendement staat in de gehele keten onder druk. De oorzaak moet gezocht worden in een combinatie van factoren: een versnipperd aanbod, dalende consumptie en toenemende concurrentie. De afzetmogelijkheden met name binnen Europa zijn breed maar ook de concurrentie is hevig, met name vanuit aanbieders in opkomende productielanden. De concurrentie dwingt de sector continu te streven naar een hogere efficiëntie, een betere productkwaliteit en de ontwikkeling van nieuwe exportbestemmingen buiten Europa. Er lijken zeker kansen in het creëren van een voorkeurspositie voor in Nederland geteelde producten. De verwachting is dat samenwerking in transparante ketens in de toekomst terrein zal winnen waardoor er een hechtere relatie ontstaat tussen telers, retailers en consumenten. 11
13 Consumenten worden zich steeds meer bewust dat gezond eten belangrijk is. Ook zien steeds meer consumenten het belang van duurzaam geproduceerd voedsel. Er is nog wel een groot verschil tussen wat consumenten zeggen en de uiteindelijke keuze die gemaakt wordt in het winkelschap. Er liggen kansen om de afzet te vergroten als de sector de dalende consumptie een halt weet toe te roepen en het in Nederland geproduceerde product en werkwijze van producenten sterker weet te positioneren (Holland Branding). Maar ook het vertalen van kennis en informatie over consumentengedrag in onderscheidende producten en concepten biedt nog kansen. Voor het open krijgen van nieuwe markten is continu lobbyen noodzakelijk. Verwachting is ook dat alternatieve ontsmettingsmiddelen die kunnen garanderen dat product ziektevrij is kunnen bijdragen aan het open krijgen van nieuwe exportmarkten. 5.4 De maatschappij Het succes van bedrijven hangt niet alleen af van de eigen inspanningen ook de omgeving speelt een grote rol. De overheid erkend dat er in afgelopen jaren belangrijke stappen gezet zijn in het verduurzamen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Tegelijkertijd wordt uitgesproken dat niet alle gewenste doelen gerealiseerd zijn. De waterkwaliteit is nog niet op orde en ook de bescherming van omwonenden en werknemers kan nog beter en is er zorg over de gevolgen van het middelengebruik voor de biodiversiteit (ziek ook hoofdstuk 3 van dit document). De consument eist een gezond, veilig en kwalitatief goed product. De overheidseisen in combinatie met de kracht van retailbedrijven die bovenwettelijke MRL-eisen stellen maken dat de noodzaak tot veranderen groot is. Geconstateerd wordt dat nagenoeg alle producten voldoen aan de wettelijke eisen in relatie tot voedselveiligheid en dat de fruitteelt hierdoor voldoet aan de normen in relatie tot gezondheid. Helaas is het zo dat een deel van de producten moeilijk kan voldoen aan de strengste bovenwettelijk retailnormen waardoor de afzetmogelijkheden negatief beïnvloed worden. De sector wordt zo gedwongen te zoeken naar innovaties om de teelt rendabel met zo min mogelijk milieubelasting en zo min mogelijk residu te realiseren. Ook is merkbaar dat retail steeds sterker gaat kijken naar hoe de sector omgaat met arbeid (o.a. via GRASP). In het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen is het de uitdaging om samen met ketenpartners te zoeken naar de juiste balans tussen People Planet en Profit. 5.5 Middelengebruik & Emissie Telers geven aan dat zij zorg hebben over de afhankelijkheid van chemische middelen enerzijds en de afname van de beschikbaarheid van middelen anderzijds. De sector verwacht dat zij in de nabije toekomst nog niet kan werken zonder gebruik van chemische middelen. Wel is de sector in de volle breedte bereid om te werken aan toepassingsmethoden, toepassingstechnieken en alternatieve middelen om overlast naar bodem, water en lucht te beperken. Ook het ontwikkelen van resistente rassen staat hoog op de wensenlijst van de sector. Nieuwe veredelingstechnieken die de ontwikkeling van deze rassen kunnen versnellen zijn echter nog niet toegelaten ondanks een positief advies vanuit de EFSA. Wil de sector op lange termijn rendabel kunnen blijven produceren dan zal zij moeten blijven inspelen op de gevolgen van: een smaller en specifieker wordend middelenpakket krappe residunormen (MRL-eisen) vanuit overheid & retail zowel in de normhoogte als de breedte van het aantal stoffen scherpere wet- en regelgeving gericht op het verminderen van emissie eisen gerelateerd aan protocollen voor nieuwe markten in o.a. Azië, India en Latijns Amerika de maatschappelijke druk om duurzamer en schoner (lees gezonder) te produceren 12
14 De sector is bereid te innoveren met als doel beperking van middelengebruik maar vind het daarbij essentieel dat met name binnen Europa een eerlijk speelveld wordt gehanteerd. Met andere woorden: dat alle Europese producenten de beschikking hebben over een gelijk middelenpakket en met dezelfde spelregels worden geconfronteerd op het gebied van wetgeving en handhaving. 5.6 Arbeid Arbeid bepaald een belangrijk deel van de kostprijs van fruit. Omdat arbeid in Nederland relatief duur is zal de sector het op kostprijs niet kunnen winnen van productie in landen met lagere lonen. De beschikbaarheid van arbeid binnen Europa is momenteel goed. Vraag is wel of dit zo blijft als de economie verder aantrekt. Een toenemende zorg bestaat er ook over veranderde wet- en regelgeving rond de inzet van flexibele arbeid. Op dit moment ziet de sector slechts beperkte mogelijkheden om arbeid te automatiseren. De belemmering zit met name in het feit dat de bereidheid om privaat kapitaal te investeren om technologisch grote stappen te zetten er nauwelijks lijkt te zijn omdat de markt voor de technologische oplossingen in de fruitteelt te klein is in relatie tot het mogelijke verdienmodel. Samenwerking met andere sectoren of andere landen biedt wellicht wel mogelijkheden. 5.7 Betekenis voor de innovatieagenda Binnen de sector worden een breed scala aan onderwerpen genoemd die van belang zijn voor een gezonde en rendabele toekomst van de fruitteelt in Nederland. Uit het overleg met de stakeholders komen drie thema s als rode draad en prioriteit ten behoeve van de innovatieagenda naar voren. Het eerste thema is kwaliteit in de keten, het tweede duurzame teelt en het derde thema is markt, afzet en ketensamenwerking Daarnaast is er behoefte aan het faciliteren van innovatie in de fruitteeltsector en blijft ook arbeid een aandachtspunt. 13
15 6. Naar een Innovatieagenda Dit hoofdstuk schetst de hoofddoelstelling, de afbakening, de actielijnen en de ambities van de innovatieagenda. 6.1 De hoofddoelstelling Op basis van de input van de stakeholders, de marktontwikkelingen en de politiek maatschappelijke context waarbinnen de sector opereert kan geconcludeerd worden dat een succesvolle toekomst een toekomst is waarin rendabel fruit geteeld kan worden. Maar ook een toekomst waarin fruitteelt in Nederland maatschappelijk draagvlak heeft en waarin consumenten er 100% op kunnen vertrouwen dat het Hollandse product veilig, gezond en van goede kwaliteit is. Hierdoor moet fruit eten weer vanzelfsprekend worden zodat de consumptie weer groeit. Om dit te kunnen realiseren is het van belang dat marktkennis in de sector versterkt wordt maar ook dat de sector zowel intern als richting consument en burger meer en beter gaat communiceren. Enerzijds om uitleg te geven over de mooie gezonde producten en de duurzame manier van produceren anderzijds om te luisteren en te leren begrijpen wat consument en maatschappij van de sector verwachten. Om het vertrouwen van consumenten te waarborgen en om maatschappelijk draagvlak te behouden zal er aandacht moeten zijn voor duurzaamheid en zal de afhankelijkheid van chemische middelen terug gedrongen moeten worden zodat overlast voor mens en milieu nihil wordt en zodat residu op het product ook tot nihil gereduceerd kan worden. Daarnaast zal van oogst tot aankoopmoment de kwaliteit in de keten maximaal en op transparante wijze geborgd moeten worden. Om hier vorm en inhoud aan te kunnen geven is faciliteren van innovatie essentieel. Op basis van de analyse in de eerste drie hoofdstukken is het centrale doel van de innovatieagenda als volgt: Het waarborgen van een rendabele toekomst voor de Nederlandse fruitteelt door zo duurzaam mogelijk onderscheidende kwaliteitsproducten te produceren voor een zo breed mogelijk toegankelijke markt. Alle activiteiten binnen de innovatieagenda dienen direct bij te dragen aan deze doelstelling. De einddatum voor realisatie van deze agenda is gesteld op 2020 omdat daarmee de horizon van de agenda goed te overzien is en omdat de datum ruimschoots past binnen streefdata die de overheid heeft gesteld ten aanzien van het realiseren van bepaalde duurzaamheidsdoelstellingen. 6.2 Afbakening & thema s NFO en PPO kiezen er op basis van het maatschappelijke en politieke speelveld, de marktontwikkelingen en op basis van de stakeholdersinput voor thema s centraal te stellen binnen de innovatieagenda. Het eerste thema is Duurzame Fruitteelt het tweede thema is Kwaliteit en Markt 14
16 Beide thema s zullen worden uitgewerkt in zogenaamde actielijnen die bijdragen aan het centrale doel van de innovatieagenda. Onder de actielijnen kunnen diverse projecten lopen die voor een go- of no go worden getoetst aan de bijdrage die de projecten kunnen leveren aan de centrale doelstelling en de ambities gekoppeld de actielijnen. Door thema s gefaseerd op te pakken waarbij gezien de druk vanuit markt- en maatschappij prioriteit wordt gegeven aan duurzame fruitteelt wordt focus gerealiseerd en wordt geborgd dat implementatie vanuit en binnen NFO en PPO behapbaar is. Aspecten die te maken hebben met wetgeving en (milieu)beleid vanuit de overheid verdienen wel aandacht maar vallen buiten het werkgebied van de agenda. Daarnaast zal buiten de agenda om onderzocht worden of en op welke wijze het faciliteren van innovatie in de sector beter kan. Ook dit aspect is daarom vooralsnog geen onderdeel van de innovatieagenda. 6.3 Ambities & doelstellingen Het algemene ambitieniveau van de Nederlandse Fruitteelt is om het maatschappelijk draagvlak voor de teelt in Nederland te waarborgen. Innovatie moet minimaal resulteren in het behalen van Europese en landelijke doelstellingen zoals die zijn vastgelegd in de Tweede nota duurzame gewasbescherming en de doelstellingen in de kaderrichtlijn water. Daarnaast is het van belang dat de rentabiliteit binnen de sector verbetert. Dit wil de sector primair doen door een sterke focus op kwaliteit, door het organiseren van brede markttoegang en ketensamenwerking. De innovatieagenda moet ondernemers concrete handvatten aanreiken om aan de ambities bij te dragen. Concreet betekent dit dat na afloop van de projectperiode ( ): Ambities & doelstellingen duurzame fruitteelt: Minimaal 75% van de bedrijven aantoonbaar bezig is met de implementatie van duurzaamheid op het teeltbedrijf. Alle toeleverende bedrijven en adviseurs in de Fruitteelt weten wat bedrijven moeten doen om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen. Uiterlijk 2023 moet voldaan zijn aan alle (inter)nationale eisen op het gebied van milieu- en water, voedselveiligheid, menselijke gezondheid en arbeidsomstandigheden. - In % minder milieukwaliteitsnormoverschrijding t.o.v en in % minder t.o.v Alle bedrijven die gewasbeschermingsapparatuur gebruiken en reinigen op erven moeten uiterlijk in 2018 (individueel of als collectief) over bio filters (of vergelijkbare installaties) beschikken ter voorkoming van erfafspoeling 12 Ambities en doelen kwaliteit & markt: Verspilling in de keten is verminderd omdat producten van betere kwaliteit zijn en omdat de kwaliteit in de keten beter geborgd is en gemonitord wordt. In 2020 kunnen alle producten voldoen aan de strengste retailnormen (gerelateerd aan de normen die gelden in 2013) op het gebied van residu. In 2020 is de markttoegang uitgebreid is met exportmarkten in Azie, Noord- en Zuid- Amerika. 11 Bron: Nota duurzame gewasbescherming Gezonde Groei, Duurzame Oogst. 12 Bron: Schoner, Groener, Beter (LTO actieplan gewasbescherming ) 15
17 7. Uitwerking actielijnen Om de doelstellingen van de innovatieagenda te realiseren wordt gewerkt aan twee actielijnen: In dit hoofdstuk wordt per actielijn uiteengezet wat de bijdrage is aan de doelstellingen en wat de invulling zal zijn op hoofdlijnen. 7.1 De actielijn duurzame fruitteelt Deze actielijn zal bijdragen aan het behalen van de door de overheid vastgestelde milieudoelstellingen, het voorkomen van problemen in de teelt als gevolg van het minder beschikbaar zijn van middelen, aan het behoud en versterken van het maatschappelijk draagvlak voor de teelt in Nederland maar ook aan het rendement omdat het Nederlands product gepositioneerd kan worden als het meest duurzaam en veilig geteelde product. Binnen deze actielijn worden vier innovatiesporen uitgewerkt: 1. Verminderen van afhankelijkheid van chemische middelen 2. Beperking emissie naar bodem water en lucht 3. Residubeperking 4. Rentabiliteit door kosten te besparen. Bij rentabiliteit hoort ook het verbeteren van de opbrengst. Dit spoor is niet uitgewerkt binnen het thema duurzaamheid maar binnen de actielijn kwaliteit en markt (zie hst. 7.2) Onder de sporen vallen diverse nader te specificeren en te prioriteren projecten waarbij het de intentie is de projecten die een relatie hebben met het vet gedrukte in de oranje blokjes als eerste op te pakken. Innovatiesporen en mogelijke projecten binnen de actielijn duurzame fruitteelt. 16
18 7.2 Actielijn kwaliteit en markt Deze actielijn zal bijdragen aan een beter rendement doordat producten beter van kwaliteit zijn en beter aansluiten op de vraag uit de markt maar ook doordat prioriteit wordt gegeven aan het ontwikkelen van nieuwe afzetmarkten en het versterken van het imago van het Nederlands product. Binnen deze actielijn worden drie innovatiesporen uitgewerkt: 1. Verbeteren afzetmogelijkheden 2. Ketensamenwerking 3. Marktgericht telen, oogsten en bewaren Onder de sporen vallen diverse nader te specificeren en te prioriteren projecten waarbij de intentie is de projecten die vet gedrukt staan in de oranje blokjes als eerste op te pakken. Onder de sporen vallen ook diverse projecten die wellicht beter vanuit de productgroepen opgepakt kunnen worden. Vandaar dat het aantal blokjes dat prioriteit krijgt binnen de innovatieagenda beperkt is. Innovatiesporen en mogelijke projecten binnen de actielijn kwaliteit & markt. 17
19 8. Aanpak NFO en PPO hebben gezamenlijk het initiatief voor dit programma genomen. Zij kunnen de uitvoering van het programma niet alleen voor hun rekening nemen. Ook staat het programma van de agenda niet op zichzelf. Waar mogelijk zal aangehaakt worden bij lopende projecten 8.1 Organisatie Organisatie De coördinatie van uitvoering van de agenda zal geborgd worden vanuit NFO. Omdat de agenda niet op zichzelf staat zal daar waar mogelijk worden samengewerkt met andere organisaties zoals bijvoorbeeld LTO, Agrodis, Nefyto, LTO, GroentenFruitHuis, met voorlichters en kennisinstellingen, ketenpartners, waterschappen, de GreenPorts en de Topsectoren. De directeur van NFO is eindverantwoordelijk en wordt ondersteunt door een projectcontroller en de innovatiemakelaar. Overwogen wordt om met name in relatie tot het thema duurzaamheid een taskforce aan te stellen die kan fungeren als klankbordgroep, als ambassadeur en als wegbereider. 8.2 Rol innovatiemakelaar Om de uitvoering van de actielijnen te waarborgen is een innovatiemakelaar aangesteld. De rol van de makelaar is het op agendaniveau organiseren en borgen van draagvlak voor de agenda, het aanjagen en stimuleren van innovatie binnen de actielijnen en het organiseren van financiering. Takenoverzicht Innovatiemakelaar Fruitteelt. De feitelijke uitvoering van de projecten en de communicatie over specifieke projecten binnen de actielijnen ligt bij projectleiders en/of programmamanagers die de opdracht krijgen een zo breed mogelijke groep aan stakeholders een functionele rol te geven in de uitvoering van de projecten. 18
20 8.3 Tijdspad en tijdsplanning De doorlooptijd van het programma is van 2015 tot 2020 waarbij jaarlijks een evaluatiemoment zal worden gepland waarin de resultaten worden besproken en waarin een besluit wordt genomen over verdere voortgang. De agenda zal een dynamisch karakter hebben. Binnen de thema s zullen naar verloop van tijd nieuwe prioriteiten worden vastgesteld. De planning is dat: de agenda en aanpak in februari 2015 door het NFO bestuur besproken wordt met het verzoek de actielijnen, de innovatiesporen binnen de actielijnen en het plan van aanpak goed te keuren, de agenda in maart en april wordt besproken met de kringen en de productgroepen, de inhoud van de agenda aan de orde zal komen tijdens de Algemene Ledenvergadering, in april / mei de eerste concrete projectvoorstellen (inclusief budget klaar zijn) waarna aansluitend financiering gezocht kan worden. Er zal met name gestart worden met projecten binnen de actielijn duurzame fruitteelt. In de komende periode zullen ook de deelnemers aan de stakeholdersbijeenkomsten op de hoogte worden gehouden van de voortgang rond de innovatieagenda. 8.4 Budget De financiering van het programma zal werkenderwijs worden opgezet. Financieringsopties zijn: Aansluiting bij Topsectorenbeleid via Publiek Private Samenwerking (PPS) Europese en nationale programma s waarbij nadrukkelijk wordt gezocht naar aansluiting bij POP-gelden en EFRO-gelden Resterende gelden vanuit het PT, basis budget vanuit de NFO Cofinanciering vanuit telers, (branche) organisaties, regionale overheden, waterschappen, kennisinstellingen, voorlichters etc. Met het fruitpact en met FoodPort Zeeland is afgesproken dat contact over mogelijke projecten plaats zal vinden zodra de innovatieagenda is vastgesteld. Met GreenPort Noord Holland Noord loopt een eerste concrete stap om te komen tot een project binnen de actielijn duurzame fruitteelt. 19
21 Datum : februari 2015 Auteur : Patricia Hoogervorst werkend voor Phoocus te Ter Aar In opdracht van : De Nederlands Fruittelersorganisatie te Zoetermeer en Praktijkonderzoek Plant en Omgeving te Randwijk. 20
Duurzaam en helder naar de toekomst
Duurzaam en helder naar de toekomst De visie en ambitie van Nefyto Visie Voor een productieve en duurzame landen tuinbouw is geïntegreerde gewasbescherming een belangrijke voorwaarde. Deze land- en tuinbouw
Nadere informatieAGENDA VERDUURZAMING VOEDSEL
SAMEN WERKEN AAN EEN DUURZAME VOEDSELKETEN IN 2020 AGENDA VERDUURZAMING VOEDSEL Voorop lopen met duurzaam voedsel Nederland is wereldspeler op het gebied van voedselproductie, innovatie en agrifood-export.
Nadere informatieDe toekomst van het fruitcluster in Rivierenland
De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland Geef fruit de ruimte & innovatie Frank Engelbart 30 september 2015 Werkbezoek Provinciale Staten Provincie Gelderland Over Fruitpact Agenda 2020 Sinds 2007
Nadere informatieWAKKER WORDEN! INNOVATIE GAAT NIET VANZELF!
WAKKER WORDEN! INNOVATIE GAAT NIET VANZELF! Waarom een innovatie agenda? Maatschappij en markt vragen om verandering Technologie veranderd de wereld Arbeid gaat schaars worden Chemie minder beschikbaar
Nadere informatieZonder datamanagement geen toekomst voor teelt en keten
Zonder datamanagement geen toekomst voor teelt en keten Projectteam WUR / NFO: Carlijn Savelkouls, Jan v.d. Zande, Peter Frans de Jong, Dirk de Hoog, Robert Robbemond, Nico Bondt, Marion Bogers en Patricia
Nadere informatie16-7-2014. Uitgangssituatie. Uitgangssituatie. Waterkwaliteit is verbeterd, maar doelstelling nog niet voltooid.
Uitgangssituatie Evaluatie Nota duurzame gewasbescherming 2004-2010 Doel Doelstelling 2010 Resultaat ACTIEPLAN Gezond gewas, Schoon water Ecologische kwaliteit oppervlaktewater Drinkwaterkwaliteit Reductiemilieubelasting
Nadere informatieVergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS
Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Markt trends Vraag naar veilig en duurzaam geteeld voedsel Sterkere focus op voedselkwaliteit en gezonde
Nadere informatieIn dit document een overzicht van de stand van zaken rond de innovatieagenda voor de Nederlandse Fruitteelt.
Nederlandse Fruittelers Organisatie Datum: 22 oktober 2015 Betreft: Stand van zaken innovatieagenda In dit document een overzicht van de stand van zaken rond de innovatieagenda voor de Nederlandse Fruitteelt.
Nadere informatieSBIR Verduurzamen voedselproductie
SBIR Verduurzamen voedselproductie Informatiebijeenkomst 16 juli 2014 Alexia Michel, Ministerie EZ Topsector Agri&Food en Tuinbouw&Uitgangmaterialen Achtergrond Initiatief: topsector Agri&Food en ministerie
Nadere informatieRegionale voedselproductie en duurzaamheid. Jasper Scholten 24 september 2013
Regionale voedselproductie en duurzaamheid Jasper Scholten 24 september 2013 Methodology and tools Sustainability performance LCA Sustainable nutrition Quiz Vraag 1: Heeft een aardbei die in de supermarkt
Nadere informatieMULTIFUNCTIONELE LANDBOUW
MULTIFUNCTIONELE LANDBOUW VEELZIJDIG BOEREN MIDDEN IN DE SAMENLEVING VOORWOORD De Multifunctionele Landbouw is een groeiende sector. Steeds meer agrarische bedrijven combineren de productie van voedsel
Nadere informatieDuurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen?
Duurzame wereldvoedselvoorziening hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Even voorstellen: Ruben Bringsken Ondernemer in Food en ICT (focus op duurzame oplossingen) Eigenaar/participatie
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieVan gewasbescherming naar integrale aanpak plantgezondheid
Van gewasbescherming naar integrale aanpak plantgezondheid Helma Verberkt Beleidsspecialist Gewasbescherming / Plantgezondheid LTO Glaskracht Nederland 4 december 2013 Ontwikkelingen op nationaal en Europees
Nadere informatieInnovatieagenda Melkveehouderij
Innovatieagenda Melkveehouderij stappen naar een nieuwe melkweg samen met ketenpartijen in de melkveehouderij INLEIDING NL 20 Waarom een innovatieagenda? Innovatie is een belangrijke voorwaarde voor de
Nadere informatieTwee jaar na de nota Duurzaam Voedsel
Twee jaar na de nota Duurzaam Voedsel Waar staan we nu? Joost Reus, Directie Voedsel, Dier en Consument Waar staan we nu? Nota Duurzaam Voedsel en Beleidsagenda Duurzame Voedselsystemen Waar deden wij
Nadere informatieFUNCTIEPROFIEL. LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle. 1. LTO Noord
FUNCTIEPROFIEL LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle 1. LTO Noord LTO Noord is dé belangenbehartiger en partner voor boeren en tuinders in de negen provincies
Nadere informatieStudiebijeenkomst marktgericht fruittelen
Studiebijeenkomst marktgericht fruittelen introductie Guido van Veldhoven Getrouwd 4 kinderen Fruitteler in de vennootschap met ouders Hardfruitteler appels peren Hoofdrassen elstar conference Geen heden
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Bio-WKK voor een duurzame glastuinbouw Workshop 10 september 2009 Jan Smits Agenda Productschap Tuinbouw & kengetallen glastuinbouw Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren
Nadere informatieTuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland. Lid stuurgroep Greenports Nederland
Tuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland Lid stuurgroep Greenports Nederland Wat is een Greenport cluster van teeltbedrijven, veilingen, handelsbedrijven
Nadere informatieAmbitie: Op naar een Vitale Teelt in 2030
Ambitie: Op naar een Vitale Teelt in 2030 Met bollen en bloemen van topkwaliteit, vrij van ziekten, op een rendabele manier geteeld in harmonie met de omgeving, emissieloos, klimaatneutraal en met een
Nadere informatieHet maken van een duurzaamheidsbeleid
Het maken van een duurzaamheidsbeleid Workshop Lekker Betrokken! Phyllis den Brok Projectleider Lekker Betrokken! phyllis@phliss.nl 06-22956623 hhp://www.phliss.nl/lb.html Duurzaamheid Definitie duurzaamheid:
Nadere informatieProductschap Tuinbouw kennisknooppunt platform overheid op maat van de tuinbouw
Productschap Tuinbouw kennisknooppunt platform overheid op maat van de tuinbouw Productschap Tuinbouw 30.000 ondernemingen De Nederlandse tuinbouw- en groensector bestaat uit een kleine 30.000 ondernemingen
Nadere informatieDuurzaamheidk. Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017
Duurzaamheidk mpas Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017 Inleiding Duurzaamheidkompas #17 gezond en duurzaam voedsel Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van
Nadere informatiePresentatie advies Ruimte voor duurzame landbouw Den Haag, 20 maart Henry Meijdam. voorzitter Raad voor de leefomgeving en infrastructuur
www.rli.nl Presentatie advies Ruimte voor duurzame landbouw Den Haag, 20 maart 2013 Henry Meijdam voorzitter Raad voor de leefomgeving en infrastructuur Presentatie advies Ruimte voor duurzame landbouw
Nadere informatieKRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland
SMART WATER INLEIDING In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland - nieuw te ontwikkelen) projecten en activiteiten aan worden verbonden en worden KRIMP voor de welvaart
Nadere informatieKetenbenadering voor verlaging milieu-impact sierteelt Thema. Dhr. R. Paauwe LTO Glaskracht NL W. van Eck / M.P.
PPS-jaarrapportage 2017 De PPS-en die van start zijn gegaan onder aansturing van de topsectoren dienen jaarlijks te rapporteren over de inhoudelijke en financiële voortgang. Voor de inhoudelijke voortgang
Nadere informatieAgrarisch ondernemerschap, innovatie en financiering. Ruud Huirne, directeur F&A Nederland
Agrarisch ondernemerschap, innovatie en financiering Ruud Huirne, directeur F&A Nederland Rabo posities agrarische sector per sector stabiel tot licht dalend (* EUR mln) 2 Kredietverlening 2013 Verstrekkingen
Nadere informatieWaardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016
Waardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016 Mensen en kapitaal In ons dagelijks werk maken onze mensen het verschil en daarom willen we goed voor onze mensen zorgen. Opleiding en ontwikkeling vormen
Nadere informatieVerspilling: De houdbaarheidsdatum nabij
School: Bedrijf: Titel project: 1. De opdracht Opdrachtgever Agrarische Jongeren Friesland is een organisatie die zich ten doel stelt de bedrijfsvoering van boerenbedrijven zo efficient mogelijk te maken.
Nadere informatieHet creëren van een innovatieklimaat
Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke
Nadere informatieHet Productschap Tuinbouw. 13 november 2012 / Agnes van Ardenne
Het Productschap Tuinbouw 13 november 2012 / Agnes van Ardenne Inhoud Productschap Tuinbouw (PT) Kerncijfers tuinbouw Trends Opdracht tuinbouw / PT Waarde van groen Conclusies Productschap Tuinbouw (PT)
Nadere informatieZakendoen in het Verenigd Koninkrijk. Informatie over de voedingsmiddelensector
Zakendoen in het Verenigd Koninkrijk Informatie over de voedingsmiddelensector Waarom het Verenigd Koninkrijk? Het Verenigd Koninkrijk (VK) is een grote en hoog ontwikkelde markt, waar veel kansen liggen
Nadere informatieDisruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food
Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind
Nadere informatieWat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*?
Samenvatting van de bevindingen van de Nationale DenkTank 2012 boer Consument Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? verwerker *De voorstellen van de denktank voor
Nadere informatieInteractie consument en producent Op weg naar gezonde groei, duurzame oogst. Ronald Hiel 11 juni 2015
Interactie consument en producent Op weg naar gezonde groei, duurzame oogst Ronald Hiel 11 juni 2015 Wat u te wachten staat: Even voorstellen Waar staan we nu: resultaten en uitdagingen Hoe ziet het speelveld
Nadere informatieWat zijn gewasbeschermingsmiddelen? Wie beslist over de toelating van gewasbeschermingsmiddelen? Wie is verantwoordelijk voor de toepassing?
Wat zijn gewasbeschermingsmiddelen? Wie beslist over de toelating van gewasbeschermingsmiddelen? Wie is verantwoordelijk voor de toepassing? Hoe kunnen gewasbeschermingsmiddelen veilig worden toegepast?
Nadere informatieNetwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017
Het verbeteren van de waterkwaliteit; de rol van de landbouw Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Broos Water BV Als praktijkgericht kennis- en adviesbureau werken wij aan
Nadere informatieHoe lang is een optimale voedselketen?
Hoe lang is een optimale voedselketen? Zo lang als nodig 29 november 2016, Joost Snels Lengte optimale voedselketen? 2 Lengte optimale voedselketen? = KORT? Primaire productie Be- en verwerken Transport
Nadere informatieGreen Deal groene gewasbescherming
Green Deal groene gewasbescherming Jacobijn van Etten Projectleider Green Deal Ctgb Coördinator biologische middelen 11 juni 2015 Inhoud Vergroening Begrippen Doelstelling Green Deal Werkwijze Resultaten
Nadere informatieTOEKOMST VAN DE GROENTESECTOR : UITDAGINGEN EN OPPORTUNITEITEN
TOEKOMST VAN DE GROENTESECTOR : UITDAGINGEN EN OPPORTUNITEITEN INHOUD PRESENTATIE 1. Sector in cijfers 2. Peilers van het succes 3. Uitdagingen en opportuniteiten 4. Hoe speelt de sector er op in? Sector
Nadere informatieSectorrapport Bos- en haagplantsoen
Sectorrapport Bos- en haagplantsoen Najaar 2009 Inhoudsopgave Terugblik seizoen 2008/2009...................................................................................... 3 Najaar 2009 sector bos-
Nadere informatieVerduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies
Nadere informatieRol adviseur cruciaal in toekomstige (behoud van) bloembollenteelt. Agrodis 20 november 2014 Jan Bouwman Manager Duurzaamheid & Stewardship
Rol adviseur cruciaal in toekomstige (behoud van) bloembollenteelt Agrodis 20 november 2014 Jan Bouwman Manager Duurzaamheid & Stewardship Zonale toelatings proces EU (Her) registratie dossier Syngenta
Nadere informatieToespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres
Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres Toespraak 26-03-2015 Toespraak van de staatssecretaris Dijksma (EZ) bij het Groentecongres op 26 maart 2015 in het World Trade Centrum in Rotterdam.
Nadere informatieNotitie: Van : Vereniging Agrodis Datum : augustus 2012 Betreft : Agrodis reactie op Nationaal Actieplan (NAP), publicatiedatum 16 juli 2012
Notitie: Van : Vereniging Agrodis Datum : augustus 2012 Betreft : Agrodis reactie op Nationaal Actieplan (NAP), publicatiedatum 16 juli 2012 Geachte mevrouw Van der Ham, De vereniging Agrodis brancheorganisatie
Nadere informatieTuinbouwakkoord. Preambule
Tuinbouwakkoord Preambule Ondergetekenden beogen een Nationale Tuinbouwagenda 2019 2030, onder het motto Circulaire tuinbouw in de praktijk, zoals voorbereid en opgesteld door bedrijfsleven, kennispartners
Nadere informatieProductschap Tuinbouw Met Minder Meer. Helma Verberkt 26 juni 2012 Landelijke dag Roos
Productschap Tuinbouw Met Minder Meer Helma Verberkt 26 juni 2012 Landelijke dag Roos Nieuwe werkwijze en programmering Productschap Tuinbouw 6 programma s Ondernemingsplatforms (OP) Commissie Voedingstuinbouw
Nadere informatieGEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING IN DE WITLOOFTEELT INLEIDING EN WETGEVEND KADER
GEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING IN DE WITLOOFTEELT INLEIDING EN WETGEVEND KADER Marleen Mertens Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) INVLOED VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN Positieve effecten: Bijdrage
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC
Nadere informatieSTRATEGISCH BELEID EFFICIËNT EN ZICHTBAAR NAAR EEN CENTRUM VOOR REVALIDATIE
STRATEGISCH BELEID 2013 2014 NAAR EEN EFFICIËNT EN ZICHTBAAR CENTRUM VOOR REVALIDATIE UMCG Centrum voor Revalidatie Strategisch beleidsplan 2013-2014 Vastgesteld op 1 november 2012 Vooraf Met het strategisch
Nadere informatieGroei aandeel supermarktkanaal; traditionele kanaal blijft het grootst. Voor wie verstandig handelt!
Groei aandeel supermarktkanaal; traditionele kanaal blijft het grootst Trendsamenvatting Naam Definitie Groei aandeel supermarktkanaal; traditionele kanaal blijft het grootst Het handelskanaal van de gespecialiseerde
Nadere informatieIn een notendop. 1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen. Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is
1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen In een notendop Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is Een netwerk van lokale boeren en andere betrokken partners Een aanspreekpunt voor Stadslandbouw
Nadere informatieDialoog veehouderij Venray
Dialoog veehouderij Venray aanbevelingen dialoog veehouderij gemeente Venray Datum 21 december 2016 Portefeuillehouder Martijn van der Putten Team RO Naam steller Jos Kniest De onderstaande aanbevelingen
Nadere informatieRegionale voedselketens. Koen Nouws Keij 3 juni 2014
Regionale voedselketens Koen Nouws Keij 3 juni 2014 Koen Nouws Keij directeur Food Drink Experience en bestuurder stichting Diverzio Regionale voedselketens Kansen en uitdagingen? Wat is de theorie en
Nadere informatieAQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water
AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw
Nadere informatieU geniet van goede en eerlijke producten. U hebt oog voor mens en milieu bij Langerak de Jong
U geniet van goede en eerlijke producten U hebt oog voor mens en milieu bij Langerak de Jong Voor mens en milieu Steeds meer organisaties willen in de bedrijfsvoering een balans vinden tussen planet, people
Nadere informatieDuurzaamheid en Responsible Care
Duurzaamheid en Responsible Care Verbond van Handelaren in Chemische producten Maart 2017 Samenvatting ESG Om te komen tot een meer duurzame wereld, vraagt het VHCP aandacht voor ESGfactoren Hoofdthema
Nadere informatieVOEDSELVISIE VOOR HAARLEM
VOEDSELVISIE VOOR HAARLEM Inleiding Duurzaam en gezond voedsel raakt aan alles wat voor de Haarlemse burger van belang is: een groene leefomgeving, gezondheid, een sociale stad en een duurzame toekomst.
Nadere informatieOndernemerschap Programma
Speciaal voor Limburgse Fruittelers Telers Ondernemerschap Programma Met een positief perspectief en het juiste financieel inzicht op weg naar een toekomstbestendig fruitteeltbedrijf in Limburg Haal meer
Nadere informatieVoorsprong met mineralen
Voorsprong met mineralen Samen staan de sectoren sterker Deze bijeenkomst werd mogelijk gemaakt door LTO Gelderland, Overijssel en de Rabobank. Circulaire Economie Nieuwe toverwoord of kansrijke uitdaging
Nadere informatieMeer met minder. Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel. Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI. 6 juni 2012
Meer met minder Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI 6 juni 2012 Inhoud presentatie Mondiale trends die van invloed zijn op toekomstige watervraag Nationale
Nadere informatieToekomst voor verzekeraars
Position paper Toekomst voor verzekeraars Position paper ten behoeve van het rondetafelgesprek op 11 juni 2015 van de vaste commissie voor Financiën van de Tweede Kamer naar aanleiding van het rapport
Nadere informatieMeer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs. December 2011
Meer betalen voor duurzaam? Alleen als de consument weet waarom Duurzaamheidkompas #7 thema: Ken de prijs December 2011 Inleiding Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-,
Nadere informatieDiervriendelijke keuzes door consumenten
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Diervriendelijke keuzes door consumenten Monitor Duurzame Dierlijke Producten 2009 Deze brochure is een uitgave van: Rijksoverheid Postbus 00000 2500
Nadere informatie25 jaar NAV NAV-visie op de Nederlandse akkerbouw tot 2030
25 jaar NAV 1 NAV-visie op de Nederlandse akkerbouw tot 2030 Visie NAV 2 Visie NAV: Een goed inkomen voor akkerbouwers Economisch en maatschappelijk duurzame akkerbouw Gewenste situatie: Nederlandse boeren
Nadere informatiehttps://insights.abnamro.nl/branche/voedingstuinbouw/ Laatste update:: 19 mei 2016
Page 1 of 6 Laatste update:: 19 mei 2016 Page 2 of 6 Voedingstuinbouw De voedingstuinbouw kenmerkt zich door een grote diversiteit aan teeltactiviteiten. De belangrijkste teelten hierbij zijn: glasgroenten
Nadere informatieWater. Landschap en Leefomgeving. Biobased economy
BB + Topsectoren + + Greenports + interviews KvKmet ondernemers 2012 (0, 1, 2 of 3 punten) Greenports en # inhoudelijke links naar topsectoren Topsectoren Prov. Gelderland Greenport Boskoop, Innovatieimpuls.proje
Nadere informatiePresentatie netwerkbijeenkomst Nebafa 2013
Presentatie netwerkbijeenkomst Nebafa 2013 Korte profielschets Familiebedrijf sinds 1846, 180 aandeelhouders Verkoop van merkenpositie aan Dr Oekter in 2000 Actief in vermarkting van flour based technology
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Co-innovatie in de glastuinbouw KIVI NIRIA jaarcongres 2010 Ir. P. Jan Smits 6 oktober 2010 Inhoud Introductie Kengetallen en energietransitie Convenant Schone en Zuinige
Nadere informatieEen duurzame boodschap. Duurzaamheidsbeleid en resultaten over 2013
Een duurzame boodschap Duurzaamheidsbeleid en resultaten over 2013 Een duurzame koers als familiebedrijf Jumbo is een echt familiebedrijf, dat middenin de samenleving staat. Daar zijn we trots op. Een
Nadere informatieHOOFDLIJNENAKKOORD WATERZUIVERING IN DE GLASTUINBOUW
HOOFDLIJNENAKKOORD WATERZUIVERING IN DE GLASTUINBOUW LTO Glaskracht Nederland, Nederlandse Stichting voor Fytofarmacie (Nefyto), Unie van Waterschappen (UvW), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG),
Nadere informatieBiologische landbouw en voeding barst van de ambities
Bionext Meerjarenambities Biologische landbouw en voeding 2012-2017 Biologische landbouw en voeding barst van de ambities De biologische landbouw- en voedingsketen heeft iets te bieden. Iets wat aansluit
Nadere informatieDuurzame kennis door publiek-private samenwerking. Annet Zweep Directie Agrokennis
Duurzame kennis door publiek-private samenwerking Annet Zweep Directie Agrokennis Opbouw van mijn verhaal 1. Introductie van mijzelf 2. Topsector en proces 3. Per PPS van vandaag: doel, opzet en wijze
Nadere informatieMilieukeur/ On the way to PlanetProof Bloembollen en Bolboemen
Milieukeur/ On the way to PlanetProof Bloembollen en Bolboemen Wim Uljee Communicatie Manager SMK februari 2018 Onze opdracht Stimuleren van duurzamer produceren en consumeren door middel van keurmerken
Nadere informatie2020 dan in 2013 (Alliantie Verduurzaming Voedsel, 2013). In de werkgroep Optimalisatie Reststromen en Voedselverspilling van de Alliantie werken
Voedselverspilling Wereldwijd gaat een geschat aandeel van ruim 30% van al het voedsel dat geproduceerd wordt voor menselijke consumptie verloren, wat neerkomt op ongeveer 1,3 miljard ton per jaar (Gustavsson
Nadere informatieBehoud effectief middelenpakket: verantwoord gebruik en risico van einde toelating. Arjan de Bever Berkel Enschot 27 maart 2013
Behoud effectief middelenpakket: verantwoord gebruik en risico van einde toelating Arjan de Bever Berkel Enschot 27 maart 2013 Inhoud presentatie Emissie oppervlaktewater Normen & waarden Kaderrichtlijn
Nadere informatieDoel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017
1 Doel van deze presentatie is : Akkoord op het energiemanagement actieplan voor 2017 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding 2. Footprint 2016 3. Gerealiseerde reductie 4. Trends en ontwikkelingen 5. KPI 2017
Nadere informatieTuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig
Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig Conferentie Agro met Energie verbinden, Rotterdam, 10 mei 2011 Jan Smits Toekomst Tuinbouw in de Biobased Economy Achtergrond Wat willen we bereiken Kenniscentrum
Nadere informatieToelichting beoordeling risico gewasbeschermingsmiddelen voor On the way to PlanetProof
Toelichting beoordeling risico gewasbeschermingsmiddelen voor On the way to PlanetProof 1 januari 2019 1 januari 2020 Inleiding In het certificatieschema voor On the way to PlanetProof Plantaardige producten
Nadere informatieOmslag notitie. Datum aanvraag 1 februari 2012. Naam aanvrager VGB Trade Services. Naam ontvanger van de bijdrage VGB
Omslag notitie Vergadering van de sectorcommissie Bloemkwekerijproducten Datum vergadering 5 maart 2012 Agendapunt 7b Voorbereid door Jerre de Blok Totaal aantal pagina s 5 17 februari 2012 1. Project
Nadere informatiePerspectief voor de Achterhoek
Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel
Nadere informatieWERKBELEVING IN DE VERZEKERINGSBRANCHE
whitepaper WERKBELEVING IN DE VERZEKERINGSBRANCHE ontwikkelen zich steeds meer van traditionele organisaties tot ICT bedrijven. Deze veranderingen hebben hun weerslag op de werkbeleving. Om helder voor
Nadere informatieNaar chemievrij beheer van de openbare ruimte in Nederland?
Naar chemievrij beheer van de openbare ruimte in Nederland? Studiedag PAN-Europe Brussel 8 juni 2015 ing. M.J. (Rien) Klippel sr. Beleidsmedewerker Emissies T 088-2461355 M 06-53734538 e rien.klippel@scheldestromen.nl
Nadere informatieAgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers
AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft
Nadere informatiePK Benelux BV. Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen
PK Benelux BV Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen INLEIDING Dit Plan van aanpak gaat over maatschappelijk verantwoord onderrnemen en Maatschappelijk verantwoord inkopen (ook wel duurzaam
Nadere informatieOp naar een specifiek meetnet voor bestrijdingsmiddelen
Op naar een specifiek meetnet voor bestrijdingsmiddelen Dennis Kalf Ministerie Infrastructuur en Milieu; RWS Waterdienst 22 mei 2012 Inhoud Aanleiding/overwegingen NAP/nieuwe nota duurzame gewasbescherming(bm)
Nadere informatieDATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 22 januari 2015 1400334664 B.J. van Oosten - Bronsgeest
POSTADRES Postbus 20 7500 AA Enschede BEZOEKADRES Hengelosestraat 51 Aan de Gemeenteraad TELEFOON 14 0 53 DATUM ONS KENMERK BEHANDELD DOOR 22 januari 2015 1400334664 B.J. van Oosten - Bronsgeest UW BRIEF
Nadere informatieBoeren hebben. oplossing! een. Meerjarenplan 2020 van ZLTO
Boeren hebben een oplossing! Meerjarenplan 2020 van ZLTO Boerenkracht & financiering KLIMAAT VOEDSELZEKERHEID & GEZONDHEID VITAAL PLATTELAND Innovatie, data & kennis ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouw
Nadere informatieSamen werken aan gezonde gewassen en veilige voeding. Verantwoorde gewasbescherming Agrifirm Better Together
Samen werken aan gezonde gewassen Verantwoorde gewasbescherming Agrifirm 2017-2020 Better Together Verantwoorde gewasbescherming, een zaak voor ons allen! Maximaal oogsten met een minimale milieubelasting.
Nadere informatiePeople Product Packaging
Duurzaamheid 2016 Voorwoord Als Nederlands leidende producent van bed- en badtextiel staat Beddinghouse op dit moment voor een uitdaging. De waarden die we hanteren voor onze producten kwaliteit, comfort
Nadere informatieMéér voordelen halen uit tussenteelten! Voedergewassen, energie, biobased grondstoffen. Keuze plantensoorten, mengsels
Méér voordelen halen uit tussenteelten! Wat kan gedaan worden? Voedergewassen, energie, biobased grondstoffen Keuze plantensoorten, mengsels Rendementsafweging middels een verdien model Méér voordelen
Nadere informatieProducenten Organisatie Varkenshouderij
Producenten Organisatie Varkenshouderij Producenten organisaties onder de loep 31 Mei 2016 Beleidsplan Recept voor Duurzaam Varkensvlees Wij bepalen zelf onze toekomst! Van reactief naar proactief (Business
Nadere informatieBiologische voedingsmiddelen,
Indicator 4 februari 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van biologische
Nadere informatieGeïntegreerde gewasbescherming nader beschouwd
Tussenevaluatie van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst Aaldrik Tiktak, Daan Boezeman, Albert Bleeker, Roos den Uyl, Martha van Eerdt, Ron Franken, Jan van Dam, Sonja Kruitwagen #EvaluatieGGDO Evaluatie
Nadere informatieContinue verbeteren van het productieproces
Continue verbeteren van het productieproces Het belang van duurzaamheid Groei wereldbevolking Beschikbaarheid zoet water Klimaatverandering Beschikbaarheid grondstoffen Michael E. Porter Harvard Business
Nadere informatieZuivelperspectief 2030: samen duurzaam en economisch gezond. Toekomstvisie van de Nederlandse Zuivel Organisatie
Zuivelperspectief 2030: samen duurzaam en economisch gezond Toekomstvisie van de Nederlandse Zuivel Organisatie Toekomstbeeld De Nederlandse zuivelsector floreert. Zij profiteert optimaal van de goede
Nadere informatieENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW
Besparen en verduurzamen ENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW Over Kas als Energiebron Kas als Energiebron is het innovatie- en actieprogramma voor de glastuinbouw met als doel de uitstoot
Nadere informatieMineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking
Mineral Valley Twente: Toonaangevend voor bodem en mestverwerking Aanleiding In Twente is het mestoverschot aanzienlijk. De agrarische bedrijven moeten een bestemming voor het mestoverschot vinden buiten
Nadere informatieBioDuurzaam - EKO. Bavo van den Idsert - Bionext
BioDuurzaam - EKO Bavo van den Idsert - Bionext Inhoud - Introductie Bionext - BioDuurzaam en EKO 2012-2020 Bionext De hele keten van boer tot consument: 1.000 bio-boeren & telers (Biohuis) 100 bio-handel
Nadere informatie