GROEP 5 & 6. Aanbod NME-Betuwe. Middenbouw. Versie november 2017 FOTO: WOORDVOERDERS SCHONE RIVIEREN, CBS REHOBOTH OCHTEN, GROEP R

Transcriptie

1 GROEP 5 & 6 Aanbod NME-Betuwe Middenbouw Versie november 2017 FOTO: WOORDVOERDERS SCHONE RIVIEREN, CBS REHOBOTH OCHTEN, GROEP R

2 AANBOD voor groep 5 & 6 Op onze website onder Aanbod PO-BSO vindt u het meest recente aanbod met uitgebreide informatie. Deze digitale catalogus heet NMEGIDS.NL U gebruikt die ook om te reserveren. De spelregels rondom het reserveren (= hoe, waar en wanneer u de materialen en diensten van kunt gebruiken) leest u in de praktische informatie op pagina 25. Hieronder vindt u een beknopt overzicht van het aanbod van NME-Betuwe, speciaal bestemd voor groep 5-6. In dit overzicht vindt u achtereenvolgens: Leskisten (onderverdeeld in 5 categorieën): pagina 3 In een leskist zitten een handleiding met lessuggesties, werkbladen en het benodigde materiaal. In een lesdoos zitten geen of weinig materialen. U leent de leskist voor een bepaalde periode (meestal 2,5 week). De leskisten zijn onderverdeeld in vijf categorieën: 1. seizoenen / 2. natuur, planten en dieren / 3. water, bodem, lucht en weer / 4. techniek en duurzaamheid / 5. mens, voeding, gezondheid. Tussen de leskisten staan ook materiaalzendingen. Dat zijn kooppakketten. Rondom een thema een handleiding met werkbladen en per pakket voldoende concreet materiaal om er met een hele groep mee te werken. Materiaalzendingen moet u bestellen vóór een uiterste datum. De afleverdatum staat vast. De pakketten worden eigendom van de school en hoeven niet meer retour naar het NME. Uitleenmaterialen en boekensets: pagina 13 Extra materialen als veldwerkmaterialen, loeppotjes, aanvulsets en ook themadozen en boekensets die u als extra ondersteuning kunt lenen. Kenmerk: hier zitten geen handleiding en werkbladen bij. Zoekt u iets wat (nog) niet in de lijst staat? Gewoon vragen. Inspiratie voor thema voor projectweek en IPC school: pagina 16 In deze rubriek staan suggesties voor een projectweek. Wij zijn bezig suggesties voor het invullen van thema s op IPC scholen samen te stellen. Hier is uw hulp in de vorm van tips en input welkom! Interactieve web-lessen: pagina 17 Rondom steeds meer NME thema s worden web-lessen gemaakt. Wij vermelden deze omdat we niet alles zelf hoeven te verzinnen maar wel leerkrachten graag wijzen op wat er beschikbaar is. Projecten, lessen en excursies: pagina 19 Landelijke, regionale of gemeentelijke projecten, vaak aansluitend bij themadagen of -weken. U krijgt lessuggesties en/of handreikingen om zelf aan de slag te gaan. Hier zijn meestal géén kosten aan verbonden omdat ze (deels) gefinancierd worden door bijv. de gemeente of Regio Rivierenland. Lessen en excursies: Een gastdocent komt in de klas of u gaat met de leerlingen onder begeleiding van een gastdocent op een buitenlocatie (boerderij, park ed.) aan de slag. Hier zijn vaak kosten aan verbonden. In de digitale catalogus NMEGIDS.NL staan alle excursies vermeld, inclusief de kosten. De excursies zijn uitgesplitst naar locatie: in de Betuwe / in en om Hemmen / in en om Elst (gld). Elke school uit gem. Buren en Neder-Betuwe kan aan alle excursies deelnemen die in dit overzicht vermeld staan. De excursies die wel in NMEGIDS.NL staan maar hier niet genoemd worden, zijn alleen beschikbaar voor scholen uit Overbetuwe. Mogelijk kunnen in 2018 excursies aangevraagd worden bij onze NME collega s op Landerij de Park in Elst. Zij zijn nu bezig een aanbod te realiseren en er voldoende gidsen bij te vinden. 2

3 Leskisten Seizoenen De natuur in rust? (winter MB) Groep: 5,6 Leskist Seizoen: november t/m maart Klaslokaal en buiten De natuur in rust en vogels die onze voedselhulp kunnen gebruiken. Laat de kinderen klassikaal of in groepjes het begrip winter in de natuur zien en ontdekken met de volgende thema s: winterboom, vogelhulp, stenen, sporen, bij het wak, elzen, vroege bloeiers. Kijken naar katjes, kikkers en kriebelbeestjes (lente MB) Groep: 5,6 Leskist Seizoen: maart t/m mei Klaslokaal en buiten Wie kent geen lentekriebels, voorjaarsschoonmaak,..? Met dit lentekistje kunt u met de leerlingen buiten ontdekkingen doen naar lente-verschijnselen: ontluikende knoppen en bladeren, kikkerdril en paddensnoeren, vogelzang enz. Uiteraard met onderzoeksmaterialen. Op zoek naar mussen, madeliefjes, mieren en meer (zomer MB) Groep: 5,6 Leskist Seizoen: mei t/m september Klaslokaal en buiten Hittegolf, strand en zee. Wat maakt de zomer nou tot zomer? Met kinderen naar buiten. De natuur op zijn uitbundigst zien, voelen, ruiken, horen en ontdekken. Klassikaal of in groepjes kleurt u het begrip zomer beter in met één of meer van de 7 thema s: gras, waterdiertjes, mussen, madeliefjes, mieren, bloemdieren, veren. Speuren naar slakken en spinnen (herfst MB) Groep: 5,6 Leskist Seizoen: september t/m november Klaslokaal en buiten Hele verzamelingen kastanjes, eikels en bladeren in allerlei kleurschakeringen. Maar herfst is meer: vertrekkende vogels, overal spinnenwebben, paddenstoelen, egels die zich vol-eten voor de winterslaap. Klassikaal of in groepjes bezig zijn met de thema s: slakken, kastanjes, spinnen, paddenstoelen, wormen, bladeren, wind. >>>>> 3

4 Natuur, planten en dieren Bezige bijen Groep: 5,6,7 leskist Periode: april - oktober Klaslokaal en buiten Deze leskist behandelt in 3 lessen het thema bijen op een prikkelende wijze. In een opdrachtencircuit komt het leven van de honingbij aan bod. Daarna via een excursie, gastles of DVD het werk van de imker. En afsluitend concreet de relaties tussen de bij en de leefomgeving. Kortom: wat hebben wij met bijen en bijen met ons? Biodiversiteitsspel Groep: 6,7,8 lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Het biodiversiteitsspel is een educatief spel voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. In het spel ervaren zij de begrippen voedselketen en biodiversiteit. De spelers moeten voedselketens maken om dieren een plekje te kunnen geven. Het biodiversiteitsspel is een kaartspel. Er zitten in de lesdoos 8 sets waarmee 8x4 leerlingen kunnen spelen.. Bomen Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Een complete kist voor de hele school, uitgesplitst voor vier leeftijdsgroepen. De kist bevat een ideeënboek en veel materialen over hout en bomen, in de breedste zin van het woord. Van het verkennen van de boom zelf en de dieren in en om de boom tot papier maken en het bouwen van een bomobiel. De boom beleven door activiteiten en d.m.v. leerlingenbladen. Het aantal lessen is zelf te bepalen: één les of een uitgebreid project. Braakballen pluizen Groep: 5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal In deze kleine leskist vindt u materialen die u nodig heeft om braakballen (meestal: uilenballen) te laten pluizen: zoekkaarten, pincetten, kwastjes, loepjes, petrischaaltjes. En het pluisdiploma! Verder is er een korte handleiding met informatie over het pluizen zelf en uilen in het algemeen. En een DVD met een film over uilen. Dierenwelzijnslessen (voedselproducerende dieren) Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Deze leskist hoort bij het lesprogramma Dierenwelzijnslessen. Het complete lesprogramma is te vinden op de website. Maar ook extra s als webquests, digitale werkbladen, extra opdrachten en spelletjes. De lessen gaan over de volgende productiedieren: kip, koe, varken, geit, vis, konijn en honingbij. De leskist brengt de praktijk in de lessen. Hiermee leren kinderen al jong wat dierenwelzijn is en zijn ze beter in staat een mening te vormen over de omgang met dieren. 4

5 Een appeltje te schillen.. Groep: 5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten In de klas aan de hand van echte appels kijken wat de leerlingen allemaal al weten over appels en appelteelt. Dan leervragen formuleren en naar een echte appelteler voor praktijk en antwoorden. Bij voorkeur tussen bloesem en oogst uitvoeren. Naast zaakvakdoelen komen ook taaldoelen expliciet aan bod. Eieren en nesten van vogels Groep: 5,6 Leskist Periode: voorjaar Klaslokaal In mei leggen alle vogels een ei. Maar waar en hoe dat allemaal goed of mis kan gaan, dat weten de leerlingen vaak niet. Holenbroeders, weidevogels, schutkleuren, nestvlieders en nestblijvers: allemaal vogelzaken die aan bod komen. Is een leuk vervolg op de Tuinvogeltelling in januari. (zie projecten) Fossielen Groep: 6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Nu, toen, ooit en evolutie. Voor leerlingen vaak ongrijpbare begrippen in de tijd. Met behulp van deze leskist ontdekken de leerlingen allerlei aspecten over fossielen en daarmee over tijd. Visueel gemaakt door een ronddraaiende tijdlijn (in extra kist). Zaken als tijdperiodes, planten- en dierenfossielen en aanpassingen om de soort in stand te houden komen aan de orde. Er is een practicum les met 9 opdrachten. Er zitten veel fossielen in de kist. Kids for animals met o.a. dierenbeschermersspel Groep: 3,4,5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal, evt. excursie Met het lesspel maken de leerlingen op een leuke en spannende manier kennis met dierenwelzijn. Het spel bestaat uit 24 quizvragen die zijn voorzien van videofragmenten op DVD. Een respectvolle omgang met dieren staat hierin centraal. De vragen zijn verdeeld over verschillende thema s en steeds in 3 niveaus. Verder in de leskist een aantal themakranten met verwerkingsbladen over verschillende onderwerpen zoals het dierenasiel en huisdieren. Kluts (kwijt)! Groep: 5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Op een zekere dag staan in de klas acht verschillende dieren uit acht verschillende biotopen (landschappen). Aan elk dier hangt een kaartje met de tekst ik ben de kluts kwijt. Uit de introductiebrief blijkt dat de dieren op school zijn afgeleverd en dat ze helemaal in de war zijn. Ze weten niet waar ze wonen, wie hun buren zijn, voor wie ze op moeten passen, wat ze graag lusten, hoe ze hun nestje/hol moeten bouwen enzovoorts. Kunnen de leerlingen de dieren helpen om de kluts weer terug te vinden? Ze gaan in ieder geval creatief aan de slag 5

6 Kriebelbeestjes, klein gespuis Groep: 5,6 Leskist Periode: lente t/m herfst Klaslokaal en buiten Deze leskist bevat een handleiding en veldwerkmateriaal zoals o.a. zoekkaarten, loepjes, insectenzuigers en petrischaaltjes voor het uitvoeren van een aantal lessen + opdrachten rond het thema kleine beestjes. Aan het begin van de les gaan de leerlingen buiten op zoek naar spinnen, mieren, regenwormen of andere kriebelbeestjes. Vervolgens gaan ze aan de slag met een werkblad met vragen en opdrachten. Bevat als extra een DVD met beelden uit 'Microcosmos'. Kruidenwijzer Groep: 3,4,5,6,7,8 MATERIAALZENDING Periode: mei/juni 2018 Klaslokaal en buiten Kruiden, vrijwel dagelijks eten we ze in gerechten. Maar hoe groeien kruiden? Waar zijn ze goed voor? En wist je dat je ook 'onkruiden' vaak gewoon kunt eten? Het pakket bevat o.a. een aantal verse kruidenplantjes, gedroogde kruiden en tuinkerszaad. Met behulp van deze materialen kan groep 3/4 onderzoeken hoe planten groeien, welke onderdelen een plant heeft en hoe de kruiden smaken. Paddenstoelen Groep: 1 t/m 8 MATERIAALZENDING Periode: herfst Klaslokaal Hoe paddenstoelen groeien, dat kunnen leerlingen zelf zien en leren als u dit kweekpakket in de klas zet. Eerst is er alleen maar 'kale' zwarte grond te zien. Na enige tijd verschijnen er witte stipjes die uitgroeien tot eetbare champignons. Laat de kinderen zelf ontdekken hoe champignons er van binnen en van buiten uitzien. Voldoende suggesties en werkbladen. En: heerlijk smikkelen met de hele klas! Natuur op de boerderij - middenbouw Groep: 3,4,5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten De kinderen maken kennis met de flora en fauna op een agrarische boerderij. De planten en dieren die nodig zijn voor de bedrijfsvoering, maar ook de wilde dieren en planten rondom. De nadruk in de middenbouw ligt op wat er allemaal gedaan wordt om deze natuur op en rond de boerderij op een goede manier te beheren. Aansluitend een bedrijfsbezoek is heel erg leuk, bijv. Boerderij-educatie Rivierenland. Professor van Wiegen ziet ze vliegen Groep: 4,5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Professor van Wiegen onderzoekt vogels. Nu is hij heel ongelukkig gevallen en heeft hij last van geheugenverlies. De leerlingen gaan hem helpen met zijn onderzoek naar anatomie, broeden/ eieren/ nesten, vogeltrek, gedrag en soort, biotoop en bescherming en vogels in de eigen omgeving. Op deze manier komen de leerlingen spelenderwijs veel te weten over vogels. 6

7 Spinnen Groep: 5,6 Leskist Periode: vooral herfst Klaslokaal en buiten In de herfst zie je overal dikke spinnen en grote spinnenwebben. De reacties daarop lopen uiteen van bah, wat eng en sla maar weg.' tot 'mooi zo n web met dauwdruppels'. Wat weten kinderen van spinnen en webben? En durft u zelf een spinnenles te geven? Een les in circuitvorm: de bouw van een spin, verschillende soorten spinnen, hersenspinsels, miss-spin, houden van spinnen, wielweb,.. Vogels op school, in winter en lente Groep: 5,6,7 Lesdoos Periode: januari t/m maart Klaslokaal en buiten De kinderen maken kennis met vogels bij hen in de buurt. Centraal staat het winterseizoen en het broedseizoen, omdat dan de vogels het meest zichtbaar zijn. Stand- en trekvogels, voedsel en bijvoeren in de winter en het nestelen komen aan bod. Meedoen aan de Nationale Tuinvogeltelling voor Scholen (in januari) stimuleert kinderen de vogels in de (school)tuin goed te observeren. WonderWeb, met draadjes verbonden... Groep: 5,6 Leskist Periode: lente t/m herfst Klaslokaal en buiten WonderWeb is een lespakket voor groep 5 en 6 over biodiversiteit. Het laat zien dat er ook vlakbij uw school volop natuur is. Uw leerlingen gaan in groepjes met de nodige veldwerk-materialen, maximaal 30 soorten planten en dieren ontdekken. Er wordt ook duidelijk gemaakt wat de samenhang is tussen deze soorten. WonderWeb, de soortenrijke natuur in uw schoolomgeving. Zoetwatervissen Groep: 6,7 Leskist Periode: zomer en herfst Klaslokaal en buiten De leerlingen leren over vissen, de samenleving onder water en een eenvoudige voedselkringloop. Vanuit verschillende perspectieven volgt een Lagerhuis-discussie over vissen (vangen). Ze onderzoeken het water en maken een onderzoeksrapport. Hiermee trekken ze een conclusie over de waterkwaliteit en het effect ervan op de visstand. Water, bodem, lucht en weer De wereld onder je voeten - middenbouw Groep: 4,5,6 leskist Periode: hele jaar In en om school In de inleidende les maken kinderen kennis met Mollie de Mol. Zij stelt een aantal vragen over Rivierenland. De kinderen kunnen deze vragen nog niet beantwoorden. Tijdens de spelles gaan de groepjes allerlei opdrachten bekijken/doen waardoor ze veel facetten uit verleden en heden ontdekken. In de afsluitende les kunnen de kinderen Mollie s vragen wel beantwoorden. 7

8 Het weerbericht Groep: 5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten De weermannen en vrouwen gaan staken! De leerlingen wordt gevraagd om het opstellen van het weerbericht over te nemen. Ze moeten de kennis en vaardigheden krijgen over 6 weerthema s: temperatuur, windrichting, windkracht, wolken en zon, neerslag en t weerkaartje. Als ze zich alles eigen hebben gemaakt, maken ze een test en verdienen een certificaat. Met dit certificaat op zak, gaan ze met hun eigen groepje als weerbureau een weerbericht opstellen en weergeven op een kaartje. Onderzoek het water met watch-water Groep: 6,7,8 Leskist Periode: lente t/m herfst Buiten bij water Watch draait om actief onderzoek doen naar het water in de eigen omgeving. Leerlingen verzamelen allerlei gegevens over water (zuurgraad, kleur, geur, diepte, helderheid, dikte baggerlaag, waterdieren, waterplanten, etc.). Daarmee maken zij een eigen onderzoeksrapport met behulp van een logboek. U krijgt een complete kist met alle benodigde veldwerkmaterialen (thermometer, helderheidschijf, ph-strookjes, dieptemeter etc.).! Over de pot en de put: Het raadsel van Rio.. Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Tanden poetsen, toilet doorspoelen, (af)wassen: in huis maken we water vies en spoelen het weg door een putje. Ook het water dat buiten valt, verdwijnt.. De middenbouw onderzoekt Het raadsel van Rio: waarom overstroomt een basisschool?? Verstopping... hoe/ wat/ waar/ waarom..? Sterren en Planeten Groep: 6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal, (sterrenwacht) Het opgehangen zonnestelsel vormt de basis voor deze les(sen) over de zon, maan, aarde, planeten en sterrenbeelden. Gebruik uw eigen methode en/of de cd-rom. U kunt een leestafel inrichten met de boeken. Een bezoek aan een sterrenwacht maakt het extra interessant. LEUK: kijken naar de sterren tijdens een schoolkamp. Water-Land Groep: 6,7,8 projectmap Periode: hele jaar Klaslokaal Water-Land is speciaal ontwikkeld voor scholen uit Regio Rivierenland. De map bestaat uit een handleiding, een bronnenboek en een cd-rom. Er worden 5 thema's behandeld: dijken bouwen en onderhouden, wat te doen bij watersnood, waterpeil regelen, water in oorlogstijd en inkomsten door water. heeft hierbij de RIVIERenLAND/Water-Land Doe & Beleeftocht voor groep 6, 7 en 8 ontwikkeld. Deze excursie dient separaat geboekt te worden. 8

9 Watergoochelaar Groep: 5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal De watergoochelaar is in de stad! Journaliste Hanneke Diepgraven heeft het gevoel dat deze meneer mensen oplicht met zijn dure watergoochelshow. Ze wil hem gaan ontmaskeren en heeft zijn goochelkist te pakken gekregen. Ze moet zelf plotseling weg, dus heeft ze de klas in een brief gevraagd de trucs te onderzoeken. Tijdens het onderzoeken van deze trucs krijgen de leerlingen spelenderwijs inzicht in acht verschillende watereigenschappen. In een krantenartikel voor de journaliste en tijdens hun eigen watergoochelshow laten ze zien dat er heel gewone watereigenschappen achter de trucs zitten en zo is de goochelaar ontmaskerd. Waterkoffer Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Project Periode: hele jaar Klaslokaal Waterschap Rivierenland heeft een Waterkoffer ontwikkeld. De koffer bevat verschillende lespakketten, boeken, Dvd s, Cd s en lessuggesties als aanvulling op de lessen over water uit het NMEaanbod. Gaat u zelf naar een sloot of plas om water-onderzoek te doen? Leen dan ons set veldwerkmaterialen voor de slootjesexcursie. Wereldwijde verbondenheid: water Groep; 5,6,7,8 Lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal Wereldwijde verbondenheid: Leerlingen ervaren persoonlijk dat zij, zonder zich dat dagelijks te realiseren, allerlei banden hebben met de rest van de wereld. Ze maken kennis met de dagelijkse leefwijzen van mensen in andere landen en cultuurgebieden. De themamap biedt een handleiding met achtergrond informatie en de opbouw van vier lessen plus werkbladen en vaardigheidskaarten. Water: De nadruk ligt op de omgang met natuurlijke hulpbronnen. Groep 5 wereld-water-puzzel, Groep 6 reizen over water, Groep 7 waterkringloop, Groep 8 water in groente Techniek en duurzaamheid Magneten Groep: 5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Op school In kleine groepjes werken de leerlingen aan de opdrachten, in totaal 12 stuks. Door de opdrachten ervaren de leerlingen van alles van magnetisme: wel/niet aantrekken, aantrekken of afstoten, sterkte van magneet, kompas, patronen, enz. U kunt een circuit uitzetten in de klas of de leerlingen in de eigen tijd aan de opdrachten laten werken. 9

10 Magneten van professor Pooltjes Groep: 4,5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Professor Pooltjes, expert op het gebied van magneten, heeft een bezoek aan de school gebracht waarbij hij enthousiast zijn experiment heeft laten zien. Door zijn ietwat gehaaste vertrek vergeet hij zijn materialenkoffer mee te nemen. Deze staat nu nog in de klas terwijl de prof op het vliegveld staat, klaar voor vertrek. De professor verzoekt de leerlingen om zijn experimenten voort te zetten en uit te werken. Ontdekdozen Basisset Groep: 5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Op school De basisset bestaat uit een serie van 7 ontdekdozen waarmee de leerlingen zelfstandig of in groepjes, zonder voorkennis, aan de slag kunnen. Met de ontdekdozen kunnen een zevental ontdekhoeken worden ingericht: 1 Magneten, 2 Kleuren, 3 Hout, 4 Ruiken, 5 Spiegels, 6 Kristallen en 7 Zeep. OntdekZelf: Geluid Groep: 6,7 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Met eenvoudige experimenten leren de leerlingen de grondbeginselen van geluid zoals de samenhang van lengte en spanning van de snaar met de toonhoogte, geluidsoverdracht, versterken of verzwakken van geluid, constructies muziekinstrumenten en nog veel meer. Het practicummateriaal is voldoende voor 15 groepjes. U kunt hierbij een model van het oor lenen (geluid gehoor/oor). OntdekZelf: Warmte Groep: 6,7 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Leerlingen doen proefjes rondom de thema s temperatuur, verdampen en condenseren. Het smeltpunt en kookpunt van water wordt gebruikt om zelf een thermometerschaal te maken en af te lezen. Het practicummateriaal is voldoende voor 15 groepjes. U moet uiteraard- zelf zorgen voor water en ijs. Papier hier (NME en taal) Groep:5,6 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Papier: overal zie je het en iedereen gebruikt het. Maar wat is het en hoe wordt het gemaakt? Tijdens de ervaringsles maken de leerlingen zelf kringlooppapier. In de tekstles maken ze de begrijpend leesles over papier. Bij de toepassingsles praten ze over papier. Ze voelen en bekijken de soorten en ordenen die. >>>>> 10

11 Sarah's Wereld Groep: 6,7,8 Leskoffer Periode: hele jaar Klaslokaal Via de 11- jarige Sarah komen de kinderen met verschillende situaties in aanraking. Dieren die bedreigd worden, ze volgen de weg van een colablikje, ze doen boodschappen voor Sarah s verjaardag en ze bekijken het energiegebruik op school en/of thuis. Hierdoor gaan ze nadenken over hun eigen handelen. Hoe verhoudt zich dat tot de leefomgeving? De leerlingen leren op een speelse manier de begrippen duurzaamheid, consumptief gedrag en ecologische rugzak. En ze leren hoe je minder milieubelastende en duurzamere keuzes kunt maken. Sarah en de gemeente Groep: 6,7,8 Leskoffer Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Let op: Dit is een vervolg op Sarah's wereld. In Sarah en de gemeente maken de kinderen een duurzaamheidsspeurtocht in hun buurt en schrijven actiepunten op (wat kan er verbeterd worden?). De actiepunten worden omgezet in wensen voor de gemeente. Deze wensen worden aan de gemeente gepresenteerd, tijdens een kinder-raadsvergadering,. De gemeente stemt een of meerdere duurzaamheidsmaatregelen voor de gemeente af met de kinderen of de school. Wereldwijde verbondenheid: kleding Groep: 5,6,7,8 lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal Wereldwijde verbondenheid: Leerlingen ervaren persoonlijk dat zij, zonder zich dat dagelijks te realiseren, allerlei banden hebben met de rest van de wereld. Ze maken kennis met de dagelijkse leefwijzen van mensen in andere landen en cultuurgebieden. De themamap biedt een handleiding met achtergrond informatie en de opbouw van vier lessen plus werkbladen en vaardigheidskaarten. Kleding: De nadruk ligt op de omgang met natuurlijke hulpbronnen. Groep 5 wat neem je mee op reis, Groep 6 grondstoffen, Groep 7 mode, Groep 8 productie en vervoer. Wereldwijde verbondenheid: vrije tijd Groep: 5,6,7,8 lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal Wereldwijde verbondenheid: Leerlingen ervaren persoonlijk dat zij, zonder zich dat dagelijks te realiseren, allerlei banden hebben met de rest van de wereld. Ze maken kennis met de dagelijkse leefwijzen van mensen in andere landen en cultuurgebieden. De themamap biedt een handleiding met achtergrond informatie en de opbouw van vier lessen plus werkbladen en vaardigheidskaarten. Vrije tijd: De nadruk ligt op de omgang met natuurlijke hulpbronnen. Groep 5 wat doe je in je vrije tijd, Groep 6 huisdieren, Groep 7 op vakantie, Groep 8 sport. 11

12 Zwerfafval, mooi niet! Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Zwerfafval: wat is het en waar komt het vandaan? Maar ook gevolgen van zwerfafval en oplossingen. Er zijn 3 lessen: zwerfafval gezocht!, afbraaktijden, hergebruik en recycling. De bijbehorende website is niet meer online. Wel de opvolger: Mens, voeding en gezondheid Graan, meel en brood Groep: 4,5,6 Lesdoos Periode: hele jaar klaslokaal In dit project gaan kinderen aan de slag met brood. In 3 lessen komen het maken van graan tot brood en de smaak van brood aan bod. Het geheel wordt creatief afgesloten met broodhapjes, broodgedichtjes etc. Een bezoek aan een molenaar (bijv. in Ingen of Wageningen) kan het maalproces verhelderen. Extra dimensie krijgt de lessenserie met een bezoek aan een bakker/bakkerswinkel en/of een broodmaaltijd met allerlei verschillende broodsoorten op school. Ik heb het! gr. 1-5 en Avonturen op Longeiland gr. 5-8 Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Lespakket Periode: hele jaar Klaslokaal Veel kinderen met astma worden gepest op school. Er is weinig begrip van klasgenootjes omdat astma onzichtbaar is. Daarom heeft het Astma Fonds het lespakket Ik heb t ontwikkeld. Met dit lespakket kunnen leerkrachten op alle basisschool zorgen dat er meer begrip komt voor kinderen met astma. In de lesdoos zitten beide pakketten. Kaas maken Groep: 5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Kaas, de meeste leerlingen eten het dagelijks op de boterham, maar hoe wordt het eigenlijk gemaakt? Met behulp van deze leskist gaan de leerlingen zelf kaas maken. Door het proces zelf uit te voeren en te volgen, ontdekken de leerlingen al doende hoe dat in zijn werk gaat en wat de herkomst is van een aantal zuivelsoorten. Lesmateriaal van de GGD Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Periode: hele jaar Klaslokaal Op de website van GGD Rivierenland vindt u allerlei informatie over thema s als je eigen lijf, gezondheid,, verzorging, genotmiddelen, pesten, ed.. Er is een algemeen gedeelte, een deel voor het onderwijs (incl. Digibord-filmpjes) en een kindergedeelte met eenvoudige maar heldere informatie over veel verschillende onderwerpen. Ook prima te gebruiken voor een ouderavond. 12

13 Smaaklessen Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Binnen Smaaklessen komt het thema (gezonde) voeding breed onder de aandacht. De onderwerpen die aan bod komen zijn opgedeeld in vijf pijlers: smaak, gezond eten, voedselproductie, consumentenvaardigheden en koken. Bij de laatste les koken de kinderen samen en leren ze dat bij eten ook sociale vaardigheden horen. Digitaal alle leerlingbladen, veel suggesties en digibord-links. Van graan tot brood Groep: 3,4,5 Leskist Periode: hele jaar Klaslokaal Leerlingen leren alle fases van in het productieproces van brood kennen door deze zelf uit te voeren: zaaien, dorsen, wannen, malen, zeven. Alle benodigde materialen en grondstoffen bevinden zich in de kist plus een oventje. Voorzien van handleiding, werkbladen en een dvd. Wilt u brood bakken? Dan moet u voor de ingrediënten zorgen. Wereldwijde verbondenheid: voedsel Groep: 5,6,7,8 Lesdoos Periode: hele jaar Klaslokaal Wereldwijde verbondenheid: Leerlingen ervaren persoonlijk dat zij, zonder zich dat dagelijks te realiseren, allerlei banden hebben met de rest van de wereld. Ze maken kennis met de dagelijkse leefwijzen van mensen in andere landen en cultuurgebieden. De themamap biedt een handleiding met achtergrond informatie en de opbouw van vier lessen plus werkbladen en vaardigheidskaarten. Voedsel: De nadruk ligt op de omgang met natuurlijke hulpbronnen. Groep 5 eten koken, Groep 6 super(markt), Groep 7 wat de boer niet kent, Groep 8 ruimtegebruik. Uitleenmaterialen en boekensets 32 lessen voor de toekomst Groep:1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal Het boek 32 lessen voor de toekomst biedt een vernieuwende kijk op onderwijs. Het staat vol praktische voorbeeldlessen die leerlingen van de basisschool op hun eigen niveau betrekken bij een duurzame wereld. Enthousiasmerende en vernieuwende lessen die passen bij de kerndoelen in het onderwijs. Het boek met de bijhorende website bevat 12 lessen voor de middenbouw. De lesthema s zijn heel divers: Camouflage, Hoe heten de beestjes en plantjes op het schoolplein, Wat kan je doen met, Insmeren met plastic, Digibeter, De toekomst van.. en veel meer. 13

14 Aanvulset De Wilde Stad Groep: 4,5,6 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal 'De Wilde Stad' gaat over de natuur in de bebouwde omgeving. Planten en dieren die leven tussen al het steen en in onverwachte hoekjes. Via de interactieve weblessen (zie verderop) krijgen leerlingen oog voor deze natuur. Wij hebben een aanvulset op deze lessen gemaakt met informatieve boekjes, zoekkaarten enz. Boekenset over bomen en het bos Gr 3,4,5/ Gr 6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal Een flinke doos met boeken over het thema bomen en bos. Leuk te gebruiken samen met onze grote kist Bomen of bij de boskist. Natuurlijk ook als u een excursie doet in het bos of bij uw eigen thema / methode. Er zijn 2 sets, eentje voor gr en de ander voor gr Kies welke u gebruiken wilt. We hebben ook een doos met suggesties voor lessen over bomen & bos, bijv. bomen en zintuigen, bomen en wonen, bomen en kleuren, het buitengewoon bomenproject enz. Boskist Groep: 3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Bos (of park) Ideetjes en materialen, te gebruiken ter voorbereiding en uitvoering van een excursie in het bos. Heel veel materialen zoals zoekkaarten, onderzoeksbakken, loeppotjes en vergrootglazen, muizenval, boomhoogte- en boomdiktemeters. schepjes enz. Alles zit verpakt in kunststof bakken in een opvouwbare bolderkar. Huid en Haar - Domino Groep: 1,2,3,4,5,6 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal Kijken en voelen aan huid, haren of veren op 15 dominostenen van circa 12,5 x 25 cm. De bedoeling is dat de kinderen een dominoreeks maken. Er zijn twee zoekrichtingen: 1. Welke huid heeft dit dier? (vanuit de foto van een dier naar de huid) en 2. Welk dier hoort bij deze huid? (vanuit de huid naar de foto). De dieren zijn: vos, panter, paard, konijn, slang, wild zwijn, zal, ree, pauw, bruin schaap, varaan, krokodil, schildpad, wit schaap. Ook erg geschikt om te gebruiken bij een dierendagproject. Insectenkooi (vlinderkooi) Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: lente t/m herfst Klaslokaal Een houten kooi ( circa 35x35x45 cm) met aan 3 zijkanten fijn gaas. Erg geschikt om het proces van ei tot insect te volgen. Als u ZELF bij de vlinderstichting een vlinderpakket bestelt, kunt u de rupsen, poppen en vlinders hierin prachtig laten bewonderen door de leerlingen. Geef bij het reserveren aan wanneer u het vlinderpakket ontvangt, dan heeft u de vlinderkooi op tijd op school. 14

15 Loeppotjes Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Loeppotjes: ongelofelijk handig en eenvoudig te gebruiken door alle leerlingen. 15 stuks in een platte doos, dus gemakkelijk om mee te nemen. Model van een bloem Groep: 5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal Kelkblad, kroonblad, stamper, meeldraden. Hoe is het nou, wat is wat? Met dit demonstratiemodel van een bloem kunt u duidelijk de bouw uitleggen. We hebben 2 verschillende modellen, u krijgt ze beiden. Model van het oor Groep: 5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Buiten Een duidelijk model van het oor. Bijgevoegd een leerlingblad waarop de juiste namen bij de onderdelen ingevuld kunnen worden + het antwoordblad. En natuurlijk wat eenvoudige informatie. Leuk samen met OntdekZelf geluid. Natuurbingo Groep: 6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Klaslokaal Het bekende Bingo-spel voor natuurliefhebbers! Het spel wordt gespeeld aan de hand van een natuurverhaal. In het verhaal komen dieren, planten en vruchten voor die overeenkomen met de afbeeldingen op de Bingokaart. Een fiche kan gelegd worden op de afbeelding die benoemd is. Degene die daarmee de kaart als eerste vol heeft, roept het welbekende BINGO. Themadoos Vogels Groep: 5,6,7,8 Themadoos Periode: hele jaar Klaslokaal en buiten Een doos vol puzzels, spellen en boekjes over vogels. Verder twee potjes met braakballen van roofvogel en ooievaar, een verrekijker met zoekkaart vogels en een voorbeeld bouwpakket nestkastje. Leuk om te gebruiken als u een les geeft over het thema vogels, een materiaalzending Vogelrestaurant heeft besteld of bezig gaat met de Nationale Tuinvogeltelling voor Scholen (in januari). Veldwerkmateriaal: Speurtocht langs de rivier Groep: 6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Buiten Ontdekken welke stenen er op het rivierstrand liggen, waterdiertjes vangen en bekijken, paardenpoep uit elkaar peuteren, bloemen bekijken, een grondmonster of bodemprofiel nemen en nog veel meer. Dat kan met het materiaal en de opdrachtkaarten. U maakt zelf een keuze uit de vele mogelijkheden. (Zonder begeleider/gids!) Wilt u wel een gids? Boek dan de Dwaaltocht (onder excursies) 15

16 Veldwerkmateriaal voor herfst-excursie Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: herfst Buiten Een verzameling materialen waarmee u de kinderen tijdens een herfst-excursie kunt laten werken. Zoekkaarten, loeppotjes, spiegeltjes, verzamelbakken enz. enz. Er zit géén docentenhandleiding en/of werkbladen bij! Veldwerkmateriaal voor water- / slootjesexcursie Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Buiten bij water Een verzameling van schepnetjes, emmers, bakken, loeppotjes en zoekkaarten waarmee u de kinderen rondom het water kunt laten werken. Er zit geen docentenhandleiding bij! Verrekijkers, 8 stuks in koffer Groep: 5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Buiten Een handzame koffer met 8 verrekijkers. Bijgevoegd: 2x 8 zoekkaarten vogels. We hebben ook een 2 e set met 6 kijkers. U kunt ze beiden lenen. Leuk te gebruiken tijdens een vogelexcursie of de Tuinvogeltelling. Voorbeelden van bijenhotels Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: hele jaar Buiten Als u over het thema Bijen werkt en een bezoek van/aan de imker op het programma staat, is het leuk om ook solitair levende (wilde) bijen mee te nemen. Bijenhotels zijn voorzieningen voor deze bijen. Die kunt u zelf met de klas maken en ophangen bij school. In dit kistje een aantal voorbeelden en wat boekjes met informatie en tekeningen. Wormenbak Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Materiaal Periode: Pasen tot herfstvakantie Klaslokaal Een wormenbak, ook wel wormenhotel genoemd, is een smalle, hoge doorzichtige bak waarin laagjes grond en zand gedaan worden. Dek de zijkanten af met zwart papier of karton, Als je bovenop (rottende) bladeren en regenwormen legt, zullen de regenwormen de bladeren de grond in trekken. Na enkele dagen kun je dan de sporen van de regenwormen zien. Op deze manier is voor leerlingen begrippen als voedselkringloop / verteren van bladeren / afvalopruimers duidelijk te maken. Inspiratie op thema- voor projectweek en IPC school Ideeën voor een project- of themaweek. Neem contact op met om u te helpen uw project vorm te geven. Of kijk straks* in de nieuwe Themagids. *Op dit moment is bezig een nieuwe gids te maken: de Themagids. Hierin worden alle materialen en diensten van per thema weergegeven. 16

17 Projectboeken en lesbrieven over bomen Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Bij elke boomfeestdagviering (in maart) wordt een lesbrief, projectmap of spel gemaakt rondom een thema. Soms meer gericht op kennis, soms op waardering, vaak een mix. Bij deze lesbrieven of mappen zit geen extra materiaal, al kunnen wij u waarschijnlijk wel helpen. Het NME-centrum heeft alle uitgaven aangeschaft. De thema's blijven actueel. Zo kunt u met een groep, een bouw of schoolbreed aan de gang rondom 'bomen'. Waterproject op school Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Naast alle leskisten en materialen die het NME heeft, kunt u een excursie doen of een gastles aanvragen. Bij het Waterschap Rivierenland kunt u veel informatie halen en een gastles bespreken. Kijk op Interactieve web-lessen Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Ga ook in de klas aan de slag met het thema afval! Met deze lesmodule kun je op een leuke en interactieve manier aandacht besteden aan het voorkomen van zwerfafval en het gescheiden inzamelen en recyclen van verpakkingsafval. Ga daarna over tot actie, zodat je leerlingen de kennis ook mee naar huis nemen! Dat kan heel goed tijdens de jaarlijkse zwerfafval-actie, 2 e helft maart.. Groep: 5,6 De interactieve weblessen op blikindeklas.nl hebben steeds een ander thema. De leerlingen ontdekken onder meer wat er met een blikje gebeurt nadat het bij het restafval terecht is gekomen. Ook zien ze hoe er in de staalfabriek nieuw staal wordt gemaakt van schroot. Verder ontdekken zij van alles over de verschillen en overeenkomsten tussen de metaalsoorten staal en aluminium, komen ze erachter hoe blikjes worden gemaakt en leren ze over de functies en eigenschappen van blik. Tot slot is er de slotquiz. Groep: 4,5,6 De film De Wilde Stad komt op 8 februari 2018 in de bioscoop uit maar de eerste lessen zijn al online geplaatst. Bij iedere les wordt in een clip een filosofische vraag gesteld over onze relatie met de natuur. De educatieve clips nemen de leerlingen mee op een verkenningstocht naar de diepe en vaak humoristische band tussen mens en dier in stedelijke omgeving. Er is een online platform met educatieve clips, actuele informatie, een interactieve kaart en bijbehorende werkbladen... 17

18 Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Op de website van Droppie Water leren kinderen van 4 tot 12 jaar spelenderwijs alles over de kerntaken van de waterschappen. Voor verschillende groepen binnen het basisonderwijs zijn er lesmodules ontwikkeld. Zo leren kinderen aan de hand van klikplaten, filmpjes, foto s en spelletjes over schoon, veilig en voldoende water. Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Dit lespakket gaat over gezonde voeding en bewegen. Als je op jonge leeftijd een gezond eet- en beweegpatroon ontwikkelt, heb je daar je hele leven profijt van. De 4 thema s zijn: Fit zijn is fijn - Voed je lijf met de Schijf van Vijf - Energie voor drie - Hou je fit. Extra waarde krijgt de lessenserie als u de hulp inroept van sportcoaches. In de gemeente Buren en Neder-Betuwe hebben zij een speciaal programma. Vraag erna bij Joris Maier. hij is bereikbaar via de mail: Joris@healthclubjulien.nl of per telefoon: Over water uit de kraan Groep: 6,7 Water, er is veel over te leren. Op de site van waterkennis.nl worden alle aspecten van water behandeld. U vindt op de site de handleidingen met doelen enz, leerlingenbladen, digibordsuggesties. De interactieve weblessen behandelen in 7 lessen deze thema's: Les 1: De kringloop van het water; Les 2: Water for life; Les 3: Gezonde voeding, weet waarom je eet en drinkt.; Les 4: Wonen in Nederland; Les 5: Voor iedereen een warme douche; Les 6: Erin en eruit; Les 7: De geschiedenis van kraanwater Groep: 5,6 Plastic Heroes heeft een lesboekje voor de groepen 5 en 6: Plastic Power. Dit staat natuurlijk in het teken van het hoe en waarom van het scheiden van plastic afval. Daarnaast ontdekken leerlingen hoe plastic wordt gemaakt, welke verschillende soorten plastic er zijn en wat je allemaal van plastic kunt maken. Wanneer u meedoet aan de zwerfvuilactie en/of Woordvoerders voor schone rivieren is dit een mooie koppeling. Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Je beschermen tegen de zon is belangrijk: voor nu én later! Slim met de Zon maakt kinderen hier op een vrolijke en verrassende manier van bewust. Het lespakket is geschikt voor alle groepen van het basisonderwijs. Voor iedere bouw zijn er op maat gemaakte lessen. In de onderbouw maken kinderen kennis met warmte, schaduw en zonverbranding. Slim met de Zon is onderdeel van de campagne smeren, kleren, weren van KWF Kankerbestrijding. >>>>> 18

19 Projecten, lessen en excursies Met alle leskisten en uitleenmaterialen haalt u de natuur in de klas. Het NME-centrum ziet ook graag de klas in de natuur. Kijk op onze website (digitale aanbodgids) voor uitgebreide informatie over alle projecten, lessen en excursies: U kunt ook altijd advies vragen wanneer u zelf een idee heeft. Algemeen Boerderij-educatie Rivierenland Groep: 3,4,5,6,7,8 Excursie Periode: hele jaar Agrarisch bedrijf Waar komt ons dagelijks voedsel eigenlijk vandaan? Wat gebeurt er allemaal in de landbouw? Het Rivierengebied staat bekend om de weilanden met koeien, akkers met groenten, boomgaarden met fruit en de (laan)bomenteelt. Boerderij-educatie is er om kinderen ervarend te laten leren dat melk, eieren en groenten niet uit de fabriek komen maar van de boerderij. Droppie Water: slootjesonderzoek Groep: 5,6,7,8 Excursie Periode: mei t/ september Sloot of plas De gids van het waterschap brengt schepnetjes, bakken, zoekkaarten en nog veel meer mee naar de onderzoeks-locatie. De leerlingen gaan aan de slag: scheppen, kijken en verwonderen wat er allemaal in en om het water te vinden is. Is de sloot 'schoon' of 'vervuild'? Aan het eind krijgen de leerlingen een certificaat 'slootjesonderzoeker'. Dwaaltocht langs Waal of Neder-Rijn Groep: 5,6,7 Excursie Periode: Pasen tot herfstvakantie Uiterwaarden Dwaaltochten zijn avontuurlijke verkennings- en beleeftochten in de uiterwaarden langs de Waal of de Neder-Rijn. Op school eerst een voorbereidende powerpoint-presentatie over het ontstaan van het rivierengebied en (lokale) landschap. Tijdens de dwaaltocht gaan de leerlingen kijken, horen, voelen, ruiken en zichzelf verwonderen. De rivier met andere ogen bezien, steentjes zoeken, insecten en planten bekijken, ontdekken dat zand 'versleten' stenen zijn, sporen vinden en nog heel veel meer. Spannend! Groene Voetstappen Project Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 5 de week in het schooljaar* Klaslokaal en buiten *of rond de Dag van de Duurzaamheid (oktober) Een week lang Groene Voetstappen verzamelen door lopend of fietsend naar school te komen. Dat is goed voor het milieu, gezond en veilig. Elke dag besteedt u ongeveer 15 minuten aan het hoe en waarom van deze actie d.m.v. eenvoudige opdrachten. Meer info op de website. Welke school wordt kampioen Groene Voetstappen?? 19

20 Het waterschap: gastlessen en excursies Groep: 5,6,7,8 Project Hele jaar Buiten Het Waterschap Rivierenland biedt voor alle scholen (gratis) excursies op diverse locaties aan. Uitgebreide info op de website van het waterschap. Nationale Tuinvogeltelling voor Scholen Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Project begin / medio januari Klaslokaal, evt. Buiten In de wintermaanden hangen veel mensen vetbollen en pinda's op voor de vogels. Weten uw leerlingen welke vogels in hun omgeving te zien zijn? Doe mee met dit project en leer op een leuke manier! Voor meer informatie en al het digitaal lesmateriaal kijkt u op de website. Natuursprong, spelen tot je groen ziet Groep: 5,6,7 Excursie Periode: lente, zomer, herfst Bos Hemmen In de natuur is van alles te zien en te doen. Hutten bouwen, sporen zoeken, boompje klimmen en waterdiertjes scheppen. Natuursprong is dé manier om kennis te maken met spannende kruip-door-sluipdoor paadjes, het lopen over touwbruggen en spellen als 'ren je rot' en 'herken je boom' en met pijl en boog schieten. Allemaal dingen om daarna zelf ook te doen samen met vriendjes en vriendinnetjes en het liefst in een (speel)bos. Uilen: kijken - braakballen pluizen - voedselketen snappen Groep: 5,6,7,8 Gastles (les 2) Periode: hele jaar Klaslokaal Uilen eten muizen. De onverteerbare delen braken ze uit. Als je die uitpluist, kun je zien welke muizensoort gegeten is. En als je weet wat die muis eet, is dat samen een voedselketen. Roofvogelhoudster Antoinette komt in de klas met levende uilen en een kist met braakballen en materialen. Zij vertelt over de uilen en helpt de kinderen bij het uitpluizen van de braakballen. U doet zelf de inleiding en afsluiting m.b.v. de handleiding. Warme Truiendag Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Project begin februari Klaslokaal, evt. buiten In februari vindt de landelijke Warme truiendag plaats. U vraagt uw leerlingen op deze dag een extra warme trui aan te trekken, zodat u de verwarming enkele graden lager kunt zetten. Over het waarom en een leuke omlijsting met educatieve en ludieke tips kijkt u op de website. Gaan ze thuis ook meedoen?? De verwarming 1 graad lager betekent 7 % minder energieverbruik en dus 7 % minder CO2 uitstoot. Hiermee kun je het klimaat sparen zonder comfort verlies. 20

21 In de Betuwe AVRI: Afval is goud waard Groep: 6,7,8 Les + Excursie Periode: hele jaar Agrarisch bedrijf Lesprogramma met excursie naar afvalverwerkingsbedrijf AVRI in Geldermalsen. Het lespakket leert de kinderen waarom scheiden van afval belangrijk is. Ze leren over hergebruik, over de kringloop van grondstoffen. Afval= grondstof, dus goud waard. Tijdens de excursie maken ze kennis met de milieustraat. Er is een informerende en ondersteunende site, ook geschikt voor leerlingen. GRUUN arrangement Appelteelt Groep: 5,6 Gastles Periode: april-oktober GRUUN in Ommeren Wat komt er allemaal bij kijken om die gezonde, mooie appel of peer goed op de fruitschaal te krijgen? Tijdens de excursie op het bedrijf komen alle aspecten van de fruitteelt aan de orde. Onze Meester Kees laat het bedrijf zien, laat appeltjes proeven en vertelt tijdens een presentatie verhalen over de appelteelt van vroeger en nu. Met de leskist 'Een appeltje te schillen' behandelt u het thema alvast op school zodat de kinderen de belangrijkste begrippen al kennen en Meester Kees vragen kunnen stellen. GRUUN arrangement Bijen, bestuiving en de imker Groep: 5,6 Gastles Periode: april-oktober GRUUN in Ommeren Wat komt er allemaal bij kijken om die gezonde, mooie appel of peer goed op de fruitschaal te krijgen? En wat voor een belangrijke rol heeft de Bij in dit proces? Onze Meester Kees laat het bedrijf zien, laat bijen in en om de bijenkasten zien en vertelt tijdens een presentatie verhalen over de rol van bijen bij de bestuiving van o.a. appelbloesem. Met de leskist 'Bezige Bijen' behandelt u het thema alvast op school zodat de kinderen de belangrijkste begrippen al kennen en Meester Kees vragen kunnen stellen.. Imker zoekt school Groep: 1,2,3,4,5,6,7,8 Gastles Periode: april-oktober Met of bij een imker Bijen: voor leerlingen zowel beangstigend als fascinerend. De imker houdt bijen en weet er veel van. Hij/zij komt met materialen naar de school of de klas gaat op bezoek bij de imker en de bijenstal. Aandachtspunten: leefwijze en gedrag van bijen, stuifmeel en bevruchting, nectar en honing, het houden van bijen. De imker zorgt voor bijenkast en materialen : wasplaten, honing, e.d. Voor groep 5,6 en evt. 7 is dit prima te combineren met de leskist Bezige Bijen (zie aldaar). 21

22 Op zoek naar de bronnen in het bos Groep:5,6,7,8 Excursie Periode: hele jaar (herfst favoriet) Grebbeberg Rhenen Tijdens een bosexcursie gaan de leerlingen op zoek naar de 'bronnen' in het bos: wat is te ontdekken over de producenten, de consumenten, de reducenten en de bodem. De klas wordt in 4 groepen verdeeld die roulerend langs de onderzoeks-locaties gaan. Door gerichte vragen leren de leerlingen goed/beter te kijken zodat ze zelf ontdekkingen doen. Het ervaren van de diversiteit is belangrijker dan het leren van namen: hoe meer je kijkt, hoe meer je ziet. De NME gidsen brengen alle onderzoeksmaterialen mee. RIVIERenLAND: Woordvoerders schone rivieren Groep:5,6,7,8 Excursie Periode: hele jaar (niet: hoogwater) In klas en langs de rivier Een korte voorbereiding op school m.b.v. een powerpointpresentatie over de rivier, uiterwaarden, dijken etc. Dan een excursie langs de rivier o.l.v. nme-gidsen. Tijdens deze veldwerkles gaat het vooral over beleven: aandacht voor het mooie landschap en ook voor het minder mooie, het zwerfafval. Terug op school werken de leerlingen hun ervaringen uit en worden 'woordvoerders'. Dit kan op veel verschillende manieren: van een heuse presentatie voor publiek tot het maken van posters, gedichten etc. RIVIERenLAND: Dwaaltocht Groep:5,6 evt 7 Excursie Periode: hele jaar (niet: hoogwater) Langs de rivier Op school een voorbereidende presentatie over het ontstaan van het rivierengebied en (lokale) landschap. Tijdens de dwaaltocht (beleeftocht) o.l.v. ervaren NME gidsen gaan de leerlingen kijken, horen, voelen, ruiken en zichzelf verwonderen. Steentjes zoeken, insecten en planten bekijken, ontdekken dat zand 'versleten' stenen zijn, sporen vinden en nog heel veel meer. De leerkracht bespreek deze ervaringen kort na in de klas. Buurtsportcoach: bewegen, gezonde voeding en meer. Groep: 1,2,3,4,5,6.7.8 Gastles Hele jaar Klaslokaal In de gemeente Buren en Neder-Betuwe is een buurtsportcoach actief die ook scholen helpt bij Gezond bewegen en Gezonde voeding. Hij kan u adviseren en bijstaan rond de volgende thema s: Beweegtussendoortjes & energizers - Fit-testen - Gezond tractatiebeleid - Gezonde pauzehap & tussendoortjes - Pauze activiteiten en pleinspellen - Schoolplein herinrichten In ons digitale bestelsysteem staat per thema veel meer informatie. Reacties: Joris Maier via joris@healthclubjulien.nl of >>>>> 22

23 Van bloesem tot appelmoes Groep:5,6,7 Excursie Periode: half april tot eind oktober Benaja in Buren (gld) Eerst krijgen de leerlingen m.b.v. een powerpointpresentatie het proces van bloesem tot appel, de verzorging, de pluk enz te zien. Daarna gaan ze met de boer(in) mee naar de boomgaard en bekijken ze o.a. ook het plukmateriaal. Als afsluiting een verwerking m.b.v. werkbladen en concreet materiaal uit de boomgaard. In de oogstmaanden bestaat de mogelijkheid de les uit te breiden met het verwerken van appels tot appelmoes. Wat zit er toch allemaal in de sloot? Groep: 4,5,6 Excursie April-september Benaja in Buren (gld) Gewapend met schepnet, emmer, bak, loeppotje en zoekkaarten naar de sloot. Een ware ontdekkingstocht want je kunt diertjes vangen en goed bekijken, misschien zelfs op naam brengen. En ook de begroeiing van de slootkant kun je goed onderzoeken. Natuurlijk gaan we voorzichtig en respectvol om met de natuur in en rondom de sloot!. Zwerfvuilactie in of rondom de Week van Nederland Schoon Groep: 1,2,3,4,5,6.7.8 Zelf doen! Medio maart In de schoolomgeving Elk jaar is in maart de Week van Nederland Schoon. Al jaren vindt op de donderdag van die week de Zwerfvuilactie plaats. Gemeente en NME organiseren en faciliteren, scholen nemen deel met enkele groepen. Doet u ook mee met uw groep? Heeft u toevallig een keer geen tijd in maart, bijvoorbeeld omdat er een projectweek is, plan het dan gerust op een ander moment. Denk bijvoorbeeld aan de Keep it Clean-day in september of maak er een schoon-op-vakantie-actie van.. In en om Hemmen Bodemdiertjes en bloemen & planten zoeken Groep: 3,4,5,6,7,8 Excursie April-september Landgoed Overbetuwe Over het landgoed verspreid zijn er veel verschillende mogelijkheden om diertjes te vinden (takkenwallen, tussen de strooisellaag, in de heg, onder stenen). De kinderen gaan met schepjes, lepeltjes, kwastjes, emmertjes, vergrootglazen e.d. ontdekken waar en wat voor dieren er allemaal te vinden zijn. Achteraf wordt er besproken welke dieren er gevangen zijn, hoe ze eruit zien en hoe deze diertjes leven. En de leerlingen gaan in groepjes gewapend met een bloemenkaart kijken of ze de planten/bloemen die zijn afgebeeld kunnen vinden. >>>>> 23

24 Diertjes in en om het water Groep: 4,5,6,7,8 Excursie April-september Landgoed Overbetuwe Over het landgoed verspreid liggen een aantal waterpartijen. De kinderen gaan met schepnetjes, emmertjes, vergrootglazen e.d. ontdekken wat voor dieren er allemaal in en om het water te vinden zijn. Wanneer er iets moois gevonden is, kan het diertje in een van de bakken gedaan worden om beter te bekijken. Achteraf wordt er besproken welke dieren er gevangen zijn, hoe ze eruit zien en hoe deze diertjes leven. En ze worden weer terug gezet in het water. Kijken en luisteren naar vogels Groep: 3,4,5,6,7,8 Excursie Voorjaar en vroege zomer Landgoed Overbetuwe Groep 5-6: Vooraf op school kijken naar en de klas in 5 groepjes indelen. Op het landgoed starten we met het neuzenspel over vogels uit het logboek. Daarna luisteren we met gesloten ogen en vertellen per groep wat we gehoord hebben. We gaan op zoek met kijker en vogelkaart. Over een van de vogels noteren we allerlei kenmerken (kleur, grootte, vorm snavel, manier van lopen of vliegen enz.) en na afloop vertelt elk groepje over kenmerken van hun vogel. Kriebeldiertjes en waterbeestjes in parkbos Hemmen Groep: 4,5,6 Excursie Voorjaar, zomer en vroege herfst Heerlijkheid Hemmen Waterdiertjes: in kleine groepjes met schepnetjes, zoekkaarten en een vergrootglas zelf ontdekken wat er leeft in, op en om het water en zo de wondere wereld van het water leren kennen. Kriebelbeestjes: in kleine groepjes op zoek naar insecten en andere 'kriebelbeestjes'. Ontdekken waar ze zich verschuilen en met zoekkaarten, loeppotjes ed ontdekken wat je gevonden hebt. Op zoek naar schimmels en paddenstoelen Groep: 5,6 Excursie Hele jaar Heerlijkheid Hemmen Op zoek gaan naar schimmels en paddenstoelen in het Hemmense bos. Kijken naar soorten, groeiwijze, opbouw (plaatjes, gaatjes en buikzwammen) en hun functie in de natuur. De gidsen van NME Hemmen weten er heel veel te vinden In en om Elst Tuinderij-excursie (Warmoes Historische Tuinderij in Lent) Groep: 3,4,5 Excursie Half april tot eind oktober Op de Tuinderij Leerlingen brengen in kleine groepjes een bezoek aan verschillende plekken op de tuinderij. Bij de rondleiding ligt het accent op de zintuiglijke beleving : kijken, voelen, ruiken en - indien mogelijk - proeven. Ook gaan ze een eigen plantje oppotten en kijken waar er activiteiten zijn als wieden, water geven, verpotten en oogsten. 24