Voorbereiding implementatie. Besluit bodemkwaliteit. gemeente Woensdrecht

Transcriptie

1 Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht In opdracht van: Gemeente Woensdrecht Opgesteld door: Regionale Milieudienst West-Brabant Datum: december 2009

2

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanleiding Doelstelling project Beoogd projectresultaat Aanpak en werkwijze Leeswijzer Regels voor grondverzet en bestaand beleid Inleiding Het Besluit bodemkwaliteit Gebiedsbeschrijving Algemeen Informatie per dorpskern Bodemopbouw Grondwaterbeschermingsgebieden Bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht Opzetten Werkgroep Besluit bodemkwaliteit (stap 1) Analyse gebiedsopgaven grond- en baggerverzet (stap 2) Interviews Gegevens over de huidige situatie Verwachte ontwikkelingen in de komende 5-7 jaar Ambities en wensen gebiedskwaliteit (stap 3) Inleiding Kwaliteitsdoelstellingen Functies met eisen aan de chemische bodemkwaliteit De bodemthema s in Woensdrecht In kaart brengen huidige situatie (stap 4) Inleiding Concept bodemkwaliteitskaart nieuwe stijl Concept bodemfunctieklassenkaart Gevolgen generiek beleid (stap 5) Inleiding Mogelijkheden en knelpunten hergebruiksmogelijkheden met generiek beleid Knelpunten voor realisatie gewenste bodemkwaliteit met generiek beleid Conclusies en advies (stap 6) Wensen ten aanzien van grondverzet en ontwikkeling van bodemkwaliteit Conclusies gevolgen generiek beleid Eindconclusie en advies Advies vervolgtraject...45 BIJLAGEN: Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 : Begrippenlijst : Vragenformulieren interviews : Rapportage Risicotoolbox huidige situatie : Rapportage Risicotoolbox generiek beleid : Nut en noodzaak accepteren bodemkwaliteitskaarten buurgemeenten Kaartbijlage 1 Kaartbijlage 2 Kaartbijlage 3 Kaartbijlage 4 Kaartbijlage 5 : Gebiedskaart met verwachte vraag en aanbod van grond en baggerspecie : Indicatieve bodemkwaliteitskaart : Indicatieve ontgravingskaart : Concept bodemfunctieklassenkaart : Indicatieve toepassingskaart Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 3

4 Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 4

5 Samenvatting Algemeen In 2008 is een nieuw beleidskader voor het toepassen van grond en baggerspecie in werking getreden: het Besluit bodemkwaliteit. Hiermee is het Bouwstoffenbesluit komen te vervallen. Met het Besluit bodemkwaliteit wordt beoogd een algemeen beschermingsniveau voor bodem en oppervlaktewater te bieden. Daarnaast is het Besluit bedoeld om het hergebruik van grond, baggerspecie en secundaire bouwstoffen te stimuleren. Het Besluit bodemkwaliteit bevat een generiek (standaard) kader en een gebiedsspecifiek kader voor het toepassen van grond en baggerspecie. Daar waar het generieke kader tot knelpunten leidt, bijvoorbeeld om grond binnen de eigen gemeente her te gebruiken, kan de gemeente ervoor kiezen om lokaal af te wijken van de landelijk gestelde regels. Met dit gebiedsspecifieke beleid kan de gemeenteraad ervoor kiezen optimaal aan te sluiten op de regionale situatie. Dit mag alleen als het beleid niet leidt tot onaanvaardbare risico s voor de mens en het bodemleven. Het Besluit bodemkwaliteit kent ook een nieuw stoffenpakket dat onderzocht moet worden, met deels nieuwe stoffen. De gemeente Woensdrecht heeft geen bodemkwaliteitskaart vastgesteld voor haar grondgebied. Zij kan zodoende geen gebruik maken van het zogenaamde overgangsrecht. Dit overgangsrecht houdt in dat gedurende de duur van de bodemkwaliteitskaart tot maximaal 5 jaar na de inwerkingtreding van het Besluit op basis van de bestaande bodemkwaliteitskaart kan worden gewerkt volgens de huidige Vrijstellingsregeling grondverzet. Een uitzondering hierop vormt de Vliegbasis Woensdrecht. De gemeente Woensdrecht heeft in juni 2008 voor de vliegbasis een bodembeheerplan en bodemkwaliteitskaart vastgesteld. Voor dit gebied kan desgewenst tot 1 januari 2013 gebruik worden gemaakt van het overgangsrecht. Aanpak Het Besluit bodemkwaliteit stelt de gemeente voor een aantal keuzes. Zo heeft de gemeente een bepaalde speelruimte bij het vastleggen van bodemfuncties op de bodemfunctieklassenkaart. En kan de gemeente kiezen voor gebiedsspecifiek beleid, waar het generieke beleid tot knelpunten leidt. De gemeente Woensdrecht heeft de Regionale Milieudienst West-Brabant verzocht haar te adviseren bij de diverse keuzemogelijkheden die het Besluit bodemkwaliteit biedt. De Regionale Milieudienst heeft de keuzes inzichtelijk gemaakt aan de hand van het volgende stappenplan. instellen van een Werkgroep Besluit bodemkwaliteit met medewerkers van de relevante afdelingen; analyse van gewenste grond- en baggerstromen binnen de gemeente voor de komende jaren; vaststellen van ambities en wensen van gemeente, provincie en waterschap ten aanzien van de gebiedskwaliteit; in kaart brengen van de huidige situatie voor wat betreft de bodemfunctieklassen en de bodemkwaliteitsklassen in de gemeente; nagaan of met het generieke beleid de grond- en baggerstromen en de wensen en ambities uit de vorige stappen kunnen worden gerealiseerd; rapportage en advies voor te maken keuzes en het vervolgtraject. Uitwerking De Werkgroep Besluit bodemkwaliteit heeft met hulp van de Regionale Milieudienst de wensen ten aanzien van grondverzet en ten aanzien van de bodemkwaliteit binnen de gemeente in kaart gebracht. Vervolgens is onderzocht in hoeverre aan deze wensen tegemoet wordt gekomen met het generieke kader uit het Besluit bodemkwaliteit. Als dit kader onvoldoende voldoet voor delen van de gemeente of juist (financiële) voordelen biedt, dan kan in een vervolgproject worden nagegaan of voor die delen gebiedsspecifiek beleid oplossingen biedt. Gebleken is dat de komende jaren in de gemeente een vrij groot aantal projecten wordt uitgevoerd waarbij grondverzet plaatsvindt. De ambitie van de gemeente is standstill van de bodemkwaliteit. Onder de voorwaarde van standstill wenst de gemeente zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheid om de binnen de gemeente vrijkomende grondstromen ook binnen de gemeente her Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 5

6 te gebruiken. Dit hergebruik mag niet leiden tot risico s voor mens, plant en dier bij het huidig en toekomstig gebruik van de bodem. Generiek beleid Het generieke beleid van het Besluit bodemkwaliteit stelt in vergelijking met het Bouwstoffenbesluit extra eisen om een partij grond te kunnen hergebruiken. De op te brengen partij grond moet niet alleen even schoon of schoner zijn dan de ontvangende bodem, maar nu ook tenminste even schoon als de kwaliteit die hoort bij de bodemfunctie ter plaatse (Landbouw/natuur, Wonen of Industrie). Bij deze dubbele toets geldt de strengste van de twee. Om de effecten van het generieke beleid na te gaan zijn in het kader van dit project een bodemfunctieklassenkaart opgesteld en een indicatieve bodemkwaliteitskaart. De Werkgroep Besluit bodemkwaliteit heeft in de bodemfunctieklassenkaart alle kernen en de uitbreidingsgebieden nagenoeg geheel ingedeeld in de bodemfunctieklasse Wonen (geel gekleurd in onderstaand kaartje). Alleen de grotere bedrijfsterreinen (inclusief de vliegbasis) en de wegbermen van oudere wegen zijn ingedeeld in de bodemfunctieklasse Industrie (blauw). Aan het buitengebied is de bodemfunctieklasse Landbouw/natuur toegekend (groen). Concept bodemfunctieklassenkaart gemeente Woensdrecht Voor het opstellen van de indicatieve bodemkwaliteitskaart zijn per dorpskern en voor het buitengebied de beschikbare bodemkwaliteitsgegevens getoetst aan de normwaarden van het Besluit bodemkwaliteit. Hierbij is het oude stoffenpakket aangehouden omdat voor de nieuwe stoffen nog te weinig onderzoeksgegevens beschikbaar zijn. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 6

7 Uit de toetsing blijkt dat in de dorpskernen lood (bovengrond) en PAK (boven- en ondergrond) de meest kritische stoffen zijn. In de bovengrond van Ossendrecht komt een vrij hoog arseengehalte voor. Het buitengebied is schoon. In onderstaand voorbeeld van de ondergrond van Woensdrecht, Hoogerheide en Calfven is de kwaliteit Wonen aangegeven in geel en de kwaliteit Achtergrondwaarden in groen. Gebieden met een onbekende kwaliteit zijn witgekleurd omdat hiervoor te weinig meetgegevens beschikbaar zijn. Voorbeeld indicatieve bodemkwaliteitskaart ondergrond Woensdrecht, Hoogerheide en Calfven Bovengenoemde dubbele toets is in onderstaande tabel weergegeven. Zone Functie Kwaliteit Toepassingseis Zone 1 (bovengrond Woensdrecht, Wonen AW-2000* AW-2000 Hoogerheide en Ossendrecht) Zone 2 (bovengrond Putte) Wonen Wonen Wonen Zone A (ondergrond Woensdrecht) Wonen Wonen Wonen Zone B (ondergrond Hoogerheide Wonen Wonen Wonen en Ossendrecht) Zone C (ondergrond Putte) Wonen AW-2000 AW-2000 Huijbergen Wonen Onbekend (te weinig AW-2000 waarnemingen) Agrarisch zand bovengrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Agrarisch zand ondergrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Agrarisch klei bovengrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Agrarisch klei ondergrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Natuur zand bovengrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Natuur zand ondergrond Landbouw/natuur AW-2000 AW-2000 Bedrijfsterreinen Industrie Onbekend AW-2000 Oude wegen Industrie Onbekend AW-2000 * AW2000 = schoon Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 7

8 Knelpunten generiek beleid Op basis van de indicatieve bodemkwaliteitskaart en de concept bodemfunctiekaart is een (indicatieve) grondstromenmatrix opgesteld. Grond kan tussen zone 1 (bovengrond Woensdrecht, Hoogerheide en Ossendrecht), zone C (ondergrond Putte) en de zones in het buitengebied worden verplaatst zonder dat een partijkeuring hoeft te worden uitgevoerd. Alleen bij hergebruik van grond uit zone 2 (bovengrond Putte) en zone A (ondergrond Woensdrecht) moet altijd een partijkeuring worden uitgevoerd. Hieruit moet blijken of de grond schoon genoeg is om naar een andere bodemkwaliteitszone verplaatst te mogen worden. Dezelfde verplichting geldt als grond uit zone B (ondergrond Hoogerheide en Ossendrecht) wordt toegepast in zone 1 (bovengrond Woensdrecht, Hoogerheide en Ossendrecht) en zone C (ondergrond Putte). Nagegaan is of het generieke beleid tot knelpunten kan leiden. In het project is gekeken of er: 1. risico s voor de mens of voor het bodemleven kunnen plaatsvinden. 2. sterke normopvulling kan plaatsvinden. Dat wil zeggen dat door hergebruik van grond uit een zone de bodemkwaliteit van een ontvangende zone kan verslechteren, tot maximaal de normwaarden van de kwaliteitsklasse van de ontvangende zone. In dat geval zou het generieke kader wellicht niet bruikbaar zijn voor bepaalde bodemkwaliteitszones. 1. Of de grondverzetsmogelijkheden onder het generieke beleid kunnen leiden tot risico s voor de mens of voor het bodemleven in de gemeente is nagegaan door de gemiddelde gehalten in boven- en ondergrond van Hoogerheide te toetsen met de zogenaamde Risicotoolbox. Hierbij zien we dat grondverzet op basis van de grondstromenmatrix niet leidt tot humane risico s. Beperkte risico s voor het bodemleven kunnen wel optreden. 2. Tenslotte is nagegaan of grondverzet onder het generieke beleid tot normopvulling kan leiden. In een worst-case scenario kan bij hergebruik van grond inderdaad een verslechtering worden berekend. Hierbij moet wel worden bedacht dat in dit scenario de nieuwe gehalten in de bodem nog steeds ruim onder de Achtergrondwaarden liggen. Keuze voor generiek beleid Op basis van de uitgevoerde indicatieve toetsing concludeert de Werkgroep Besluit bodemkwaliteit dat de indicatieve bodemkwaliteitskaart relatief ruime mogelijkheden biedt om grond zonder partijkeuring her te gebruiken op andere plaatsen in de gemeente. Dit is van groot belang omdat het moeten keuren van op te brengen grond en ontvangende bodem niet alleen vertragend werkt, maar ook een aanzienlijke kostenpost met zich meebrengt. Verder concludeert de Werkgroep Besluit bodemkwaliteit op basis van de uitgevoerde indicatieve toetsing - dat met het generieke beleid standstill van de bodemkwaliteit voldoende wordt gewaarborgd. Het generieke beleid levert een beperkt aantal knelpunten op voor de mogelijkheden voor grondverzet van de gemeente. Deze knelpunten zijn volgens de werkgroep niet zodanig dat hiervoor gebiedsspecifiek beleid moet worden opgesteld. Advies vervolgtraject De Werkgroep Besluit bodemkwaliteit stelt het volgende voor: de bodemfunctieklassenkaart van de gemeente vast te stellen. stappen te ondernemen om een bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan voor het grondgebied van de gemeente op te laten stellen. te zijner tijd de eventuele normopvulling door te rekenen op basis van de grondstromenmatrix voor de definitieve bodemkwaliteitskaart. Indien dit ongewenste grondstromen op zou leveren kan de gemeente overwegen hiervoor gebiedsspecifiek beleid op te stellen. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 8

9 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Het Besluit bodemkwaliteit stelt de gemeente voor een aantal keuzes. Zo heeft de gemeente een bepaalde speelruimte bij het vastleggen van bodemfuncties op de bodemfunctieklassenkaart. En kan de gemeente kiezen voor gebiedsspecifiek beleid, waar het generieke beleid tot knelpunten leidt. De gemeente Woensdrecht heeft de Regionale Milieudienst West-Brabant verzocht haar te adviseren bij de diverse keuzemogelijkheden die het Besluit bodemkwaliteit biedt. Om weloverwogen keuzes te kunnen maken heeft de Regionale Milieudienst voorgesteld een quickscan uit te voeren aan de hand van een stappenplan. Concreet zullen met behulp van interviews en door middel van een analyse van de beschikbare kwaliteitsdoelstellingen en bodemkwaliteitsgegevens de consequenties in kaart worden gebracht van de diverse keuzes die de gemeente kan maken. 1.2 Doelstelling project Het doel van dit project is een quickscan uit te voeren en een advies te geven op basis waarvan de gemeente weloverwogen keuzes kan maken binnen het generieke kader en ten aanzien van de keuze voor generiek of gebiedsspecifiek beleid in deelgebieden van de gemeente. 1.3 Beoogd projectresultaat Met het project worden de volgende resultaten beoogd: inzicht in de gemeentelijke situatie ten aanzien van keuzes binnen het generieke kader en de keuze voor generiek of gebiedsspecifiek beleid. de gemeentelijke situatie wordt zoveel mogelijk middels gebiedskaarten in beeld gebracht. tekstvoorstel voor een gemeentelijke informatiefolder voor externe organisaties. Afhankelijk van het resultaat van de quickscan zal door de gemeente Woensdrecht worden bezien of een vervolgproject zal plaatsvinden. 1.4 Aanpak en werkwijze De quickscan is uitgevoerd aan de hand van het volgende stappenplan. Stappen Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Opzetten Werkgroep Besluit bodemkwaliteit Analyse gebiedsopgaven ten aanzien van grond- en baggerverzet Ambities en wensen ten aanzien van de gebiedskwaliteit Huidige situatie Gevolgen van het generieke beleid Rapportage en advies voor te maken keuzes en het vervolgtraject Resultaat Gebiedsvisie Onderbouwde keuze Stap 1; Opzetten Werkgroep Besluit bodemkwalteit: deze werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van relevante afdelingen die direct te maken hebben met de gevolgen van het Besluit bodemkwaliteit zal een voortrekkersrol in de gemeentelijke organisatie moeten spelen; Stap 2; Analyse gebiedsopgaven ten aanzien van grond- en baggerverzet: inzichtelijk maken van de ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen en de hieraan gekoppelde grond- en baggerstromen; Stap 3; Ambities en wensen ten aanzien van de gebiedskwaliteit: vaststellen of beleidsdoelstellingen of andere wensen en ambities op het gebied van bodem, water, natuur en/of recreatie aanleiding geven voor bijvoorbeeld extra bescherming waarvoor strengere normen moeten gelden dan die van het generieke toetsingskader; Globaal beeld van de actuele bodemkwaliteit schetsen; Stap 4; Huidige situatie: in kaart brengen van de huidige situatie voor wat betreft de bodemfunctieklassen, de indicatieve bodemkwaliteitsklassen en de risico s van de actuele bodemkwaliteit in de gemeente; Stap 5; Gevolgen generiek beleid: nagaan of met het generieke beleid de gebiedsopgaven en wensen en ambities uit stap 2 en 3 kunnen worden gerealiseerd; Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 9

10 Stap 6; Rapportage en advies voor te maken keuzes en het vervolgtraject: advies over te maken keuzes en nut en noodzaak van gebiedsspecifiek beleid voor deelgebieden van de gemeente Woensdrecht. De Regionale Milieudienst heeft informatie verzameld door middel van interviews en aan de hand van beleidsstukken. Op 27 mei 2008 is een interview gehouden met de leden van de Werkgroep Besluit bodemkwaliteit. Op 7 oktober 2008 zijn enkele medewerkers van het Waterschap Brabantse Delta geïnterviewd. In bijlage 2 zijn de vragenformulieren opgenomen. De vragen hadden betrekking op: huidige projecten en projecten die naar verwachting binnen een termijn van 5 7 jaar starten, waarbij veel grond en baggerverzet of toepassing van bouwstoffen plaatsvindt; geschatte hoeveelheden benodigde en af te voeren grond en de kwaliteit hiervan; watergangen die in het bezit zijn van de gemeente; het aantal uitgevoerde bodemonderzoeken (door gemeente en derden); bijzondere bodemverontreinigingsproblemen. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de huidige en de nieuwe wet- en regelgeving voor bodembeheer en grondverzet. Dit hoofdstuk is van algemene aard. Hoofdstuk 3 beschrijft de relevante bodemaspecten binnen de gemeente die een rol spelen bij duurzaam bodembeheer. Hoofdstuk 4 t/m 8 geven een beschrijving van de quickscan en de zes stappen die zijn doorlopen om te komen tot een onderbouwde keuze van de gemeente Woensdrecht voor generiek en/of gebiedsspecifiek beleid. In hoofdstuk 9 volgen de conclusies en wordt een advies gegeven voor de te maken keuzes. Hoofdstuk 10 tenslotte beschrijft de voorstellen van de Werkgroep Besluit bodemkwaliteit voor de benodigde stappen in het vervolgtraject. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 10

11 2 Regels voor grondverzet en bestaand beleid 2.1 Inleiding De wet- en regelgeving met betrekking tot de verwerking van vrijkomende grond en bouwstoffen wordt gekenmerkt door een grote complexiteit. Met de komst van het Besluit bodemkwaliteit als opvolger van het Bouwstoffenbesluit is het aantal regelingen voor hergebruik van grond teruggebracht van vijf naar drie. De samenhang is hiermee sterk verbeterd, maar nog steeds is niet altijd duidelijk wanneer welke regeling kan of moet worden toegepast: Voor het toepassen van schone en licht verontreinigde bouwstoffen, schone, licht verontreinigde en in bepaalde gevallen diffuus ernstig verontreinigde grond en baggerspecie (tot het saneringscriterium) op of in de bodem en in oppervlaktewater, het Besluit bodemkwaliteit (Bbk); Toepassing (isolatie) van ernstig verontreinigde bodemmaterialen, inclusief grond, uit saneringsgevallen met een direct aanwijsbare bron, is alleen mogelijk in het kader van een saneringsplan onder het regime van de Wet bodembescherming (Wbb); Toepassen, in casu storten van niet herbruikbare bouwstoffen, inclusief grond en andere bodemmaterialen, is alleen mogelijk in een vergunde inrichting op grond van de Wet milieubeheer (Wm). Dit hoofdstuk gaat verder alleen in op het Besluit bodemkwaliteit. 2.2 Het Besluit bodemkwaliteit Het Besluit bodemkwaliteit (en de bijbehorende Regeling bodemkwaliteit) is op 1 januari 2008 in werking getreden voor de toepassing van grond en baggerspecie in oppervlaktewater en op 1 juli 2008 voor de toepassing van bouwstoffen op of in de bodem, bouwstoffen in oppervlaktewater en grond en baggerspecie op of in de bodem. Er zijn overgangsregels opgenomen voor lopende en gerealiseerde projecten en afgegeven kwaliteitsverklaringen. Het overgangsrecht laat onverlet dat degene die dat wenst, direct uitvoering kan geven aan de nieuwe regels op grond van het Besluit bodemkwaliteit. Het Besluit bodemkwaliteit is een algemene maatregel van bestuur op grond van de Wet bodembescherming, de Wet verontreiniging oppervlaktewateren, de Wet milieubeheer en voor één artikel de Woningwet. Met dit besluit wordt beoogd een algemeen beschermingsniveau voor bodem en oppervlaktewater te bieden. Daarnaast is het besluit bedoeld om het hergebruik van secundaire bouwstoffen te stimuleren. Het Besluit bodemkwaliteit stelt de milieuhygiënische randvoorwaarden voor de toepassing van bouwstoffen, grond en baggerspecie in bodem of oppervlaktewater. Het Besluit bestaat uit de volgende onderdelen: de kwaliteit van de uitvoering (Kwalibo); bouwstoffen; grond en baggerspecie; overgangsregels. Gezien het doel van deze notitie is deze samenvatting beperkt tot de onderdelen grond en baggerspecie en de relevante overgangsregels Grond en baggerspecie Dit onderdeel van het Besluit beschrijft een systeem voor het beheer van in de bodem en in oppervlaktewater aanwezige grond en baggerspecie die voldoen aan de achtergrondwaarden of verontreinigd zijn. Het doet dit vanuit de eisen die gesteld worden aan grond en baggerspecie die op een bepaalde locatie worden toegepast. Die eisen zijn erop gericht om de kwaliteit van bodem en oppervlaktewater tenminste te behouden en te verbeteren waar dat, gelet op het gebruik van de bodem ter plaatse, wenselijk is. Werkingssfeer Het Besluit stelt regels voor het toepassen van grond en baggerspecie op of in de bodem en in oppervlaktewater. Onder het toepassen van grond of baggerspecie verstaat het Besluit het Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 11

12 aanbrengen, verspreiden of tijdelijk opslaan van grond of baggerspecie op/in de bodem of in het oppervlaktewater, dan wel op/in de bodem onder het oppervlaktewater en het houden van de aangebrachte of tijdelijk opgeslagen grond of baggerspecie in die toepassing. Dat betekent dat zowel het verspreiden van baggerspecie op de kant - voorheen opgenomen in het Besluit vrijstellingen stortverbod buiten inrichtingen - als de tijdelijke opslag van grond voorheen opgenomen in de Wet milieubeheer nu in het Besluit bodemkwaliteit zijn geregeld. Partijen grond en baggerspecie mogen alleen worden toegepast als sprake is van een nuttige toepassing. Is dit niet het geval, dan wordt de toepassing gezien als het storten van afvalstoffen. Daarom is voor het onderdeel grond en baggerspecie precies aangegeven welke toepassingen als nuttig worden beschouwd in het kader van het Besluit. In Tabel 2.1 is weergegeven wanneer het Besluit van toepassing is voor grond en baggerspecie en wanneer niet. Tabel 2.1 Werkingssfeer Besluit bodemkwaliteit Wanneer wel Bij nuttige toepassingen van grond en baggerspecie op of in de bodem of in oppervlaktewater Bij tijdelijke opslag als bodem (buiten inrichtingen) Bij diffuus verontreinigde grond en bagger met een kwaliteit die het saneringscriterium niet overschrijdt. Wanneer niet Bij grond en baggerspecie die gevaarlijke afvalstoffen bevatten Bij toepassingen binnen inrichtingen, zoals grondbanken en baggerspecie-inrichtingen, waarvoor bij vergunning regels worden gesteld aan de opslag van grond en baggerspecie (verondiepingen en dempingen uitgezonderd) Bij hot spots of puntbronnen van verontreinigingen en bij grond en baggerspecie met een kwaliteit boven het saneringscriterium. Hiervoor geldt het saneringsspoor volgens de Wet bodembescherming Bij partijen waarop het Besluit uniforme saneringen (BUS) van toepassing is Gebiedsspecifiek en generiek beleid Elke lokale (water)bodembeheerder is verantwoordelijk voor de bodem- en waterkwaliteit van zijn beheergebied. Zij kan voor delen van haar beheergebied kiezen om zelf normen vast te stellen die optimaal aansluiten bij de functies, kwaliteit en ontwikkelingen van een gebied (gebiedsspecifiek beleid) of ze kunnen aansluiten bij de landelijke toetsingskaders (generiek beleid). Gebiedsspecifiek beleid Met het gebiedsspecifieke beleid kunnen lokale bodembeheerders zelf zogenaamde Lokale Maximale Waarden vaststellen. Dit houdt in dat een gemeente of waterkwaliteitsbeheerder, bijvoorbeeld met het oog op extra bescherming van de bodemkwaliteit of om te voorkomen dat de baggeropgave stagneert, normen kunnen vaststellen die soepeler of strenger zijn dan de landelijke generieke normen. Als randvoorwaarde geldt dat sprake moet zijn van standstill op gebiedsniveau. De vrijheid tot het vaststellen van normen bevindt zich wel binnen grenzen. Het staat de gemeenteraad en de waterkwaliteitsbeheerder vrij om tussen de Achtergrondwaarden en de grens van een onaanvaardbaar risico voor mens, plant of dier (het zogenoemde saneringscriterium) lokale maximale waarden vast te stellen binnen bepaalde voorwaarden. Grond en baggerspecie die voldoen aan de Achtergrondwaarden mogen altijd worden toegepast en grond en baggerspecie boven de grens van het onaanvaardbaar risico mogen nooit worden toegepast. Dit geldt ook voor grond en baggerspecie die boven de interventiewaarden zijn verontreinigd als gevolg van lokale puntbronnen. De Lokale Maximale Waarden moeten worden vastgelegd in een besluit van het bevoegd gezag. Dit besluit staat open voor bezwaar en beroep. Bovendien moeten de normen worden onderbouwd in een Nota bodembeheer. Dit kan bijvoorbeeld door aan te tonen dat de gekozen lokale maximale waarden, op basis van de lokale omstandigheden, niet leiden tot ongewenste effecten op de gezondheid van mensen of op het milieu. Lokale maximale waarden worden bepaald op basis van lokale omstandigheden. Het gebruik van de bodem speelt daarin een belangrijke rol. In de Nota bodembeheer kan worden aangegeven van welke andere beheergebieden de bodemkwaliteitskaart als bewijs voor de aanwezige bodemkwaliteit kan worden geaccepteerd. Tussen deze beheergebieden kan (tot het niveau van de interventiewaarde) grond zonder partijkeuring eenvoudig worden uitgewisseld en als bodem worden toegepast. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 12

13 De Nota bodembeheer wordt ter advies aan de betrokken bestuursorganen (provincie, waterschap) voorgelegd. Deel van de onderbouwing wordt gevormd door het gebruik van een gestandaardiseerde risicoberekening. Gezien de rol van de bodemfunctie in de afleiding van deze lokale maximale waarden is een aparte functiekaart in het gebiedsspecifieke kader niet nodig. Desondanks blijft de relatie tussen bodemkwaliteit en het gebruik van de bodem het uitgangspunt. In het gebiedsspecifieke kader kan een bodemfunctie nader worden gespecificeerd op basis van de risicoroutes (mate van contact met bodem en gewasconsumptie) en de mate van bescherming van ecologie, landbouwproductie en bescherming voor doorvergiftiging die voor het specifieke gebied van toepassing zijn. Figuur 2.1 Toelichting op de normstelling voor het gebiedsspecifieke beleid Altijd toepasbaar Ruimte voor Lokale Maximale Waarden Nooit toepasbaar Generiek beleid Achtergrondwaarden Interventiewaarden (droge) bodem Saneringscriterium Wanneer geen gebiedsspecifiek beleid wordt gemaakt geldt automatisch het generieke beleid. Uitgangspunt van het generieke kader is dat de kwaliteit moet aansluiten bij de functie van de bodem en dat de lokale kwaliteit niet mag verslechteren. Om een partij grond of baggerspecie te kunnen toepassen in het generieke kader moet worden getoetst aan: de functie van de ontvangende bodem (de bodemfunctieklasse) en de plaatselijk aanwezige kwaliteit van de ontvangende bodem (de bodemkwaliteitsklasse). Bij deze dubbele toets geldt altijd de strengste norm als toepassingseis. De bodemfunctieklasse beschrijft het gebruik van de bodem. Het indelen van het gemeentelijk beheergebied in de bodemfunctieklassen Wonen en Industrie is de taak van de gemeente. Het college van burgemeester en wethouders dient hiertoe een kaart, de zogenaamde bodemfunctieklassekaart vast te stellen, waarop de bodemfunctieklassen Wonen en Industrie zijn vastgelegd voor de gebieden waarop het generieke beleid van toepassing is. Alle locaties die niet worden ingedeeld vallen automatisch onder de overige gebieden, bijvoorbeeld landbouwgronden en natuurgebieden. Voor de leesbaarheid wordt in deze rapportage verder gesproken over de bodemfunctieklasse Landbouw/natuur. Aan de bodemfunctieklassen worden door het Besluit landelijk geldende normen gekoppeld voor chemische parameters (maximale waarden). De bodemkwaliteitsklasse is een maat voor de kwaliteit van de bodem en van een partij grond of baggerspecie. Hiertoe wordt een set aan normen voor chemische parameters gegeven door dit Besluit. De bodemkwaliteitsklassen voor de toepassing op of in de landbodem worden zodanig ingedeeld dat de bovengrens van een bodemkwaliteitsklasse op hetzelfde niveau ligt als de bovengrens van de corresponderende bodemfunctieklasse. De normen voor de bodemfunctieklasse Wonen liggen op een lager niveau dan die voor Industrie. De bodemkwaliteitsklasse kan worden bepaald door middel van bodemonderzoek of worden afgeleid uit de bodemkwaliteitskaart. In het generieke kader is de gemeente niet verplicht een bodemkwaliteitskaart op te stellen. Figuur 2.2 Toelichting op de normstelling voor het generieke beleid Altijd toepasbaar Klasse wonen Klasse industrie Niet toepasbaar Achtergrondwaarden Maximale Waarden klasse wonen Maximale Waarden klasse industrie Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 13

14 Toetsingsvoorbeelden: Op een industrieterrein met een bodem die overeenkomt met de Achtergrondwaarden mag alleen maar grond en baggerspecie die voldoen aan de Achtergrondwaarden worden toegepast. Op een woonwijk met een op het niveau van de bodemfunctieklasse Industrie verontreinigde bodem mag alleen maar grond en baggerspecie worden toegepast die aan de klasse Wonen voldoet (dus ook schonere grond & baggerspecie). Op een industrieterrein dat een verontreiniging kent tot op het niveau van de bodemfunctieklasse Industrie mag grond worden toegepast die aan de bodemfunctieklasse Industrie voldoet (dus ook alle schonere grond). Voor de waterbodem worden geen bodemfunctieklassen vastgesteld. Hier wordt alleen met bodemkwaliteitsklassen gewerkt. Bodemkwaliteitskaart De bodemkwaliteit kan worden bepaald door middel van bodemonderzoek of worden afgeleid uit de bodemkwaliteitskaart. In het generieke kader is de gemeente niet verplicht een bodemkwaliteitskaart op te stellen. In het gebiedsspecifieke kader is dit wel verplicht. De methodiek voor het opstellen van een bodemkwaliteitskaart is beschreven in de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten. Deze methodiek wijkt af van de methode die tot op heden werd gebruikt. Ook is de nieuwe bodemkwaliteitskaart gebaseerd op een gewijzigd stoffenpakket. In het nieuwe standaard stoffenpakket ontbreken EOX en de zware metalen arseen en chroom. Toegevoegd aan het pakket zijn PCB s en de zware metalen barium, kobalt en molybdeen. Dat betekent dat een eventueel aanwezige bodemkwaliteitskaart moet worden aangepast. Als geen gebruik wordt gemaakt van het overgangsrecht (zie 2.2.2) stelt de Regeling bodemkwaliteit een overgangstermijn van 3 jaar (dus tot medio 2011) waarin de bodemkwaliteitskaart kan worden gecompleteerd met informatie over de aanvullende stoffen. Dit omdat voor de aanvullende stoffen nog onvoldoende informatie aanwezig is bij de bodembeheerder om een bodemkwaliteitskaart voor op te stellen. In die periode wordt voor de aanvullende stoffen de bodemgebruiksnorm (Achtergrondwaarden, Wonen of Industrie) gehanteerd als eis voor het toepassen van grond en baggerspecie in de zone van toepassing. Op de algemene systematiek van gebiedsspecifiek en generiek beleid gelden twee uitzonderingen. 1. De zogenoemde grootschalige toepassingen van grond en baggerspecie. 2. Het verspreiden van baggerspecie op het direct aan de watergang gelegen perceel. Grootschalige bodemtoepassingen In het Besluit bodemkwaliteit is vastgelegd dat ophogingen van schone gebieden alleen mogen worden gerealiseerd met schone grond. Een uitzondering is gemaakt voor 'grootschalige bodemtoepassingen'. Deze 'grootschalige bodemtoepassing' is te vergelijken met een 'grondwerk dat geen bodem wordt' uit het Bouwstoffenbesluit. Hierbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld de aanleg van dijken, geluidswallen en (spoor)wegen. In een grootschalig werk mag grond of baggerspecie worden toegepast met een mindere kwaliteit dan de ontvangende bodem. Voor grootschalige toepassingen gelden de volgende toepassingsvoorwaarden: De grootschalige toepassing moet 5 werkdagen vooraf worden gemeld bij het bevoegd gezag via het landelijk meldpunt; De kwaliteit moet voldoen aan de Emissietoetswaarden of aan de Maximale Emissiewaarden voor grootschalige toepassingen; Bij toepassing op de landbodem: toe te passen grond en baggerspecie mag de Maximale Waarden voor de klasse industrie niet overschrijden; Bij toepassing in oppervlaktewater: o toe te passen baggerspecie mag de Interventiewaarden voor waterbodems niet overschrijden; o toe te passen grond mag de Maximale Waarde voor de klasse industrie niet overschrijden; De toepassing moet herkenbaar zijn. Dit is vertaald naar eisen voor het volume en de laagdikte: o Er is sprake van een laagdikte van ten minste 2 meter; o ten minste m 3 wordt toegepast; Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 14

15 o de grond wordt afgedekt met een laag bouwstoffen dan wel een leeflaag van ten minste 0,5 meter die voldoet aan de omgevingskwaliteit; o Voor wegen en spoorwegen met daarop een laag bouwstoffen, geldt een minimale toepassingshoogte van 0,5 m. De toepassing moet blijvend worden beheerd. Dit betekent dat er een aanwijsbare beheerder moet zijn die de toepassing in stand houdt in de vorm en hoeveelheid waarin deze is toegepast en staat geregistreerd. Figuur 2.3 Toelichting op de normstelling voor grootschalige toepassingen Altijd toepasbaar Toepasbaar in grootschalige toepassing Niet toepasbaar Achtergrondwaarden De toepassing in grotere ophogingen, grotere kaden, waterkeringen en geluidswallen zal in veel gevallen als grootschalige bodemtoepassing kunnen worden aangemerkt. Voor overige toepassingen, zoals ophogingen van bedrijventerreinen en woningbouwlocaties, verspreiding of tijdelijke opslag van baggerspecie, kan niet worden gekozen voor het toetsingskader voor grootschalige toepassingen. Verspreiden van baggerspecie Maximale Waarden klasse wonen Maximale Waarden klasse industrie en Maximale Emissiewaarden Ook voor de verspreiding van baggerspecie geldt een bijzonder kader. Verspreiding van baggerspecie is mogelijk op aangrenzende percelen of in oppervlaktewater. Voor het verspreiden van baggerspecie op aangrenzende percelen gelden de volgende voorwaarden: voor onderhoudsspecie waarvan de kwaliteit voldoet aan de Maximale Waarden voor verspreiden van baggerspecie over het aangrenzende perceel geldt de ontvangstplicht; de baggerspecie mag tot aan de perceelsgrens worden verspreid; er hoeft niet te worden getoetst aan de kwaliteit van de ontvangende bodem; de verspreiding over aangrenzende percelen hoeft niet te worden gemeld. Figuur 2.4 Normstelling voor verspreiding van baggerspecie over aangrenzende percelen O n tv a n g s tp lic h t V rij v e r s p r e id b a a r V e rs p re id b a a r o p a a n g r e n z e n d p e r c e e l N ie t v e rs p re id b a a r o p a a n g re n z e n d p e rc e e l A c h te rg r o n d w a a rd e n M a x im a le W a a r d e n v e rs p re id in g a a n g r e n z e n d p e r c e e l Het generieke beleid uit het Besluit bodemkwaliteit staat toe dat schone baggerspecie rechtsreeks wordt toegepast binnen de gemeente. Deze bagger moet dan wel vooraf zijn onderzocht. Dit kan een in-situ waterbodemonderzoek zijn, maar in principe ook een bodemkwaliteitskaart voor de waterbodems. Dit laatste is een eenmalige vrij omvangrijke inspanning. Wellicht kan dit in regionaal verband in samenwerking met het Waterschap Brabantse Delta worden opgepakt. Tijdelijke opslag Tijdelijke opslag van grond en baggerspecie is in het kader van het Besluit in de meeste situaties niet langer vergunningplichtig op grond van de Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren. Het Besluit maakt onderscheid tussen verschillende vormen van tijdelijke opslag. In Tabel 2.2 is een samenvatting gegeven van de voorwaarden die bij de verschillende vormen van tijdelijke opslag horen. Wanneer niet aan de voorwaarden wordt voldaan, bijvoorbeeld omdat de kwaliteit niet voldoet, de maximale duur van de opslag wordt overschreden of nog geen eindbestemming bekend is, is alsnog een vergunning op grond van de Wet milieubeheer of de Wet verontreiniging oppervlaktewateren vereist. Ook moet bij tijdelijke opslag de zorgplicht in acht worden genomen. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 15

16 Tabel 2.2 Vormen van tijdelijke opslag en bijbehorende voorwaarden van het Besluit Vorm van tijdelijke opslag Maximale duur van de opslag Voorwaarden van het Besluit Kwaliteitseisen Meldingsplicht Kortdurende opslag 6 maanden Zorgplicht Ja Tijdelijke opslag op landbodem Tijdelijke opslag in oppervlaktewater Weilanddepot: opslag van baggerspecie over aangrenzend perceel Opslag bij tijdelijke uitname 3 jaar Kwaliteit moet voldoen aan de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem 10 jaar Kwaliteit moet voldoen aan kwaliteitsklasse van de ontvangende waterbodem 3 jaar Alleen baggerspecie die voldoet aan de normen voor verspreiding over aangrenzende percelen Looptijd van de Zorgplicht werkzaamheden Ja, met voorziene duur van opslag en eindbestemming Ja, met voorziene duur van opslag en eindbestemming Ja, met voorziene duur van opslag en eindbestemming Nee Overgangsregels Het Besluit bodemkwaliteit kent overgangsregels voor bestaande bodemkwaliteitskaarten, bestaande werken, lopende projecten en afgegeven kwaliteitsverklaringen. Bestaande bodemkwaliteitskaarten De gemeente Woensdrecht heeft geen bodemkwaliteitskaart vastgesteld voor haar grondgebied. Zij kan zodoende geen gebruik maken van het zogenaamde overgangsrecht. Dit overgangsrecht houdt in dat gedurende de duur van de bodemkwaliteitskaart tot maximaal 5 jaar na de inwerkingtreding van het Besluit op basis van de bestaande bodemkwaliteitskaart kan worden gewerkt volgens de huidige Vrijstellingsregeling grondverzet. Een uitzondering hierop vormt de Vliegbasis Woensdrecht. De gemeente Woensdrecht heeft in 2008 voor de Vliegbasis Woensdrecht een bodembeheerplan en bodemkwaliteitskaart vastgesteld. Voor dit gebied kan desgewenst tot 1 januari 2013 gebruik worden gemaakt van het overgangsrecht. Bestaande werken Voor bouwstoffen en grond die vóór inwerkingtreding van het Besluit zijn toegepast, blijft het destijds geldende recht van toepassing. Partijen grond die al voor inwerkingtreding van het Besluit zijn toegepast in een werk, blijven vallen onder het recht waaronder ze destijds zijn toegepast. Voor partijen licht verontreinigde grond geldt bijvoorbeeld dat ze moeten worden verwijderd als het werk zijn functie verliest. Lopende projecten Bouwstoffen en partijen grond die voor inwerkingtreding conform het Bouwstoffenbesluit zijn gemeld en waarvan binnen een half jaar na de melding is begonnen met de toepassing, mogen tot drie jaar na de melding volgens de regels van het Bouwstoffenbesluit worden toegepast. Afgegeven kwaliteitsverklaringen Erkende kwaliteitsverklaringen, partijkeuringen en andere bewijsmiddelen voor bouwstoffen en grond die op grond van het Bouwstoffenbesluit zijn afgegeven, blijven gelden voor de duur van de betreffende verklaring tot ten hoogste drie jaar na het tijdstip van inwerkingtreding van het Besluit. Erkende kwaliteitsverklaringen op grond van het Bouwstoffenbesluit kunnen worden afgegeven tot een jaar na publicatiedatum van het Besluit. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 16

17 3 Gebiedsbeschrijving Onderstaande tekst over de historie van de dorpskernen van de gemeente Woensdrecht is ontleend aan een milieuhistorische verkenning van de Regionale Milieudienst uit Het betreft de kernen van Woensdrecht, Hoogerheide, Huijbergen, Ossendrecht en Putte, het Industrieterrein de Kooi en de voormalige legerplaats Ossendrecht. Het onderzoek is gebaseerd op gegevens uit de volgende bronnen: eigen waarneming; de website van de gemeente Woensdrecht ( met historische samenvattingen van de verschillende dorpskernen; de Structuurvisie Plus (gemeente Woensdrecht, 2003) met aanwijzingen over de wijkontwikkeling van de verschillende kernen; de website ( met historische (ca. 1830) kadastrale kaarten van de gemeente; de Cd-rom Bos van Toen met historisch kaartmateriaal uit de periode van WO Algemeen De gemeente Woensdrecht ligt in West-Brabant, tussen de gemeenten Reimerswaal, Bergen op Zoom en Roosendaal. Het zuiden en zuid-oosten van de gemeente grenzen aan België. De huidige gemeente Woensdrecht is ontstaan door de gemeentelijke herindeling in 1997 van de kernen Woensdrecht, Hoogerheide, Huijbergen, Ossendrecht en Putte. Naast deze kernen komen verspreid in de gemeente nog enkele buurtschappen voor. De gemeente Woensdrecht heeft een oppervlakte van ca. 92 km 2. De gemeente bestaat uit bovengenoemde 5 kernen en heeft inwoners (per ), als volgt over de kernen verdeeld: Kern Aantal inwoners Woensdrecht Hoogerheide Huijbergen Ossendrecht Putte Totaal Een opvallend element in het landschap van de gemeente vormt de Brabantse Wal. Hoge met bos bedekte zandgronden gaan hier over in de lager gelegen zeekleipolders. Het meest opvallend is de steilrand, een monument van aardkundige waarde. De steilrand slingert van Ossendrecht langs Hoogerheide, Woensdrecht en Bergen op Zoom tot in Steenbergen. 3.2 Informatie per dorpskern Woensdrecht Woensdrecht is ontstaan in de 13de eeuw op een uitloper van de Brabantse Wal. Het lag toen aan de Schelde, toen nog een getijdenrivier die langs de Wal naar het noorden liep. Het dorp heeft tot de 80-jarige oorlog (16de en 17de eeuw) een nauwe economische band met de Schelde gehad. Het dorp is in de 80-jarige oorlog verwoest. In WO2 is rond het dorp slag geleverd om de hoogte boven het dorp. Het dorp Woensdrecht bestond oorspronkelijk uit een lintbebouwing langs de weg naar Hoogerheide. Nederheide vormt een afzonderlijke strook lintbebouwing ten noorden van Woensdrecht. Er is geen andere aaneengesloten bebouwing van enige betekenis. De bebouwing van Woensdrecht is tot in de tweede wereldoorlog nauwelijks verschillend van een eeuw daarvoor. De noordzijde van de hoogte boven het dorp is afgegraven. Waarschijnlijk is het materiaal gebruikt voor de aanleg van de noordelijk gelegen Kreekrakdam, die in de laatste helft van de 19de eeuw is aangelegd als verbinding tussen Zeeland en Brabant. Na de tweede wereldoorlog is de bebouwing van Woensdrecht uitgebreid tot buiten de oorspronkelijke lintbebouwing van de doorgaande wegen. Nederheide en Woensdrecht zijn door woonbebouwing verbonden. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 17

18 Hoogerheide Hoogerheide is ontstaan in de 14de eeuw en dankt zijn bestaan aan de van oudsher belangrijke doorgaande weg over de Brabantse Wal van Antwerpen via Bergen op Zoom naar het noorden. De economische activiteiten waren tot de 19de eeuw zuiver agrarisch. Na die periode is de winning van klei- en zand en het bakken van kleiwaren van belang geworden. In WO2 is veel oorlogsschade ontstaan. Na WO2 is het voormalige Duitse vliegveld tot een volwaardige vliegbasis met een vliegtuigfabriek ontwikkeld. Hoogerheide bestaat oorspronkelijk uit lintbebouwing langs wegen naar Antwerpen, Bergen op Zoom, Huijbergen en Woensdrecht. Verder is er alleen verspreide bebouwing. In WO2 blijken er rond de oorspronkelijke lintbebouwing woonwijken te zijn aangelegd. Het betreft wijken ten noorden en oosten van de lintbebouwing. Aan het einde van de 20ste eeuw blijkt rond de oorspronkelijke bebouwing uit de 1ste helft van de 20ste eeuw een groot aantal woonwijken te zijn gebouwd. De Kooi Ten noordoosten van Hoogerheide is het Duitse vliegveld uitgegroeid tot een vliegbasis met alle faciliteiten en een fabriekscomplex (Fokker). Ten zuiden van het vliegveld ter plaatse van een voormalige eendenkooi, is een industrieterrein ontwikkeld. Huijbergen Dit dorp is in de 13de eeuw ontstaan als een droge enclave in een uitgestrekt veengebied. De oorspronkelijke bewoners hielden zich bezig met landbouw en struikroverij. Na de ontginning van het veen in de 13de tot 15de eeuw heeft het gebied een agrarische economie. Van oudsher moet het klooster uit de 13de eeuw een belangrijke bron van inkomsten zijn geweest. In WO2 is de kern van het dorp grotendeels verwoest. Huijbergen bestaat oorspronkelijk slechts uit verspreide bebouwing. In WO2 blijkt dat er nog steeds geen sprake is van een dorpskern van enige betekenis. De bebouwing is verspreid en schaars. De huidige bebouwing bestaat uit een 20ste-eeuwse lintbebouwing omgeven met recente nieuwbouwwijken. Er is geen industrie van betekenis. Ossendrecht Het dorp is in de 12de eeuw ontstaan op een uitloper van de Brabantse Wal. Het dorp lag toen aan de Schelde. Ten zuiden van Ossendrecht lag een baai die geleidelijk verlandde (de Aanwas). De economie was hoofdzakelijk agrarisch, In de 20ste eeuw is het agrarische karakter verdwenen door de komst van vleeswaren fabrieken, een cichorei-industrie, de (voormalige Duitse) legerplaats Ossendrecht, de opkomst van het Antwerpse industriegebied. In de eerste helft van de 19de eeuw ligt Ossendrecht als lintbebouwing langs de weg van Huijbergen naar de voormalige kust. Aan de zuidzijde van het dorp ligt een cichoreifabriek. Ten oosten ligt een steenfabriek. In WO2 is er geen wezenlijk verschil in bebouwing met de periode ervoor. Er is wel sprake van enige steenbakkerijen ten oosten van de dorpskern. Op dit moment is de lintbebouwing langs de weg van Ossendrecht naar Huijbergen nog aanwezig. De dorpskern is echter enorm gegroeid met woonwijken. De lintbebouwing is naar het zuidoosten verder gegroeid. Bij Puts Molentje is een nieuw industrieterrein ontstaan. Calfven Het gehucht Calfven ligt tussen Woensdrecht en Ossendrecht. Het is van oudsher agrarisch georiënteerd. Door Calfven liep vroeger de tramlijn van de Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen op Zoom - Tholen. Aan de oostzijde van Calfven ligt het voormalige MOB-complex. Putte Ontstaan in de 13de eeuw als een nederzetting in een veengebied. Na de 89-jarige oorlog is het dorp een grensdorp aan de belangrijke verbindingsweg van Antwerpen naar het noorden over de Brabantse Wal. In 1929 wordt in het dorp een bakelietfabriek gesticht.. De oorspronkelijke bebouwing van Putte bestaat uit lintbebouwing langs de voormalige hoofdweg van Antwerpen naar Bergen op Zoom via Hoogerheide. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 18

19 In WO2 blijkt de lintbebouwing rond de grenspost te zijn uitgebreid met bebouwing langs de Grensweg ten oosten van de weg Antwerpen Bergen op Zoom. De huidige bebouwing van Putte bestaat uit nieuwbouwwijken ten oosten en westen van de oorspronkelijke lintbebouwing. Ten oosten van de dorpskern is op enige afstand een fabriekscomplex ontstaan. 3.3 Bodemopbouw De ondergrond van de Brabantse Wal bestaat in hoofdzaak uit zandige afzettingen met plaatselijk kleilagen die tussen 1,6 en 2 miljoen jaar geleden (Pleistoceen) gevormd zijn in het toenmalige mondingsgebied van Rijn en Maas (Formatie van Kempen). Aan de lage kant van de Wal liggen in de polders rivier-, zee- en veenafzettingen. Op de hoge kant van de Wal liggen zandverstuivingen die veelal bebost zijn. De steilrand van de Brabantse Wal overbrugt het hoogteverschil, dat oploopt tot circa 20 meter, tussen de laaggelegen zeeklei van de polders en de hogere zandgronden. De steilrand is gevormd door erosie van de Schelde. Restanten van deze oude rivierlopen bevinden zich in de polders. In het landschap zijn ze niet meer zichtbaar omdat ze zijn afgedekt door een pakket zand en klei met tussenliggende veenlagen. Deze afzettingen zijn in de jongste geologische tijd (Holoceen, vanaf ca voor Chr.) ontstaan onder invloed van de sterk stijgende zeespiegel. Het samenspel van verschillende geologische processen die lang geleden in het grensgebied van Zeeland en Brabant actief waren, heeft ertoe geleid dat rond de Brabantse Wal op korte afstand van elkaar geheel verschillende typen landschap ontstaan zijn. In geologisch opzicht is de Brabantse Wal een uniek element in het Nederlandse landschap. 3.4 Grondwaterbeschermingsgebieden Binnen de gemeente Woensdrecht liggen twee grondwaterbeschermingsgebieden. De gemeente heeft daardoor een belangrijke rol met betrekking tot de drinkwatervoorziening. Het grondwaterbeschermingsgebied is opgenomen in het Streekplan en de Provinciale Milieu Verordening (PMV). In de PMV zijn regels opgenomen met betrekkingen tot handeling in of op de bodem binnen het grondwaterbeschermingsgebied. Binnen de Gemeente Woensdrecht bevindt zich een grondwaterbeschermingsgebied in en nabij Huijbergen en in en nabij Ossendrecht. 3.5 Bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht De relatie tussen de ouderdom van de bebouwing en bodemverontreiniging Medewerkers van de Regionale Milieudienst hebben sinds de oprichting in 1994 een grote ervaring opgedaan met het bepalen van de algemene bodemkwaliteit in relatie tot de ouderdom van de bebouwing in West Brabant. De volgende ervaringsfeiten zijn gevonden. Bebouwing van voor WO2, in het bijzonder lintbebouwing langs doorgaande wegen, bestaat voornamelijk uit woningen met daartussen kleinere bedrijven en industrietjes. Toezicht op deze bedrijfsactiviteiten door de overheid is in het verleden veelal niet erg effectief geweest. Er is plaatselijk bodemverontreiniging van meestal beperkte omvang ontstaan. Er is sprake van plaatselijke ophoging of afgraving van de percelen, afhankelijk van de behoefte in het verleden. Verwarming gebeurde door kolenkachels of oliestook. Het resultaat is dat de bovengrond in dit soort gebieden veelal licht tot matig verontreinigd is met zware metalen en PAK s als gevolg van de aanwezigheid van asresten en puindeeltjes in de bodem. De ondergrond is meestal minder sterk verontreinigd. Plaatselijk is er bodemverontreiniging met minerale olieproducten als gevolg van de aanwezigheid in het verleden van ondergrondse brandstoftanks, de handel in brandstoffen of tankstations. Bebouwing na WO2 is meestal planmatig gebeurd in gebieden direct aangrenzend aan de vooroorlogse lintbebouwing of kleine dorpskernen. Meestal op voormalige agrarische of woeste grond. De bodem is meestal niet verontreinigd. Plaatselijk kan sprake zijn van bodemverontreiniging met minerale olie door de aanwezigheid van ondergrondse brandstoftanks. De oudere kleine dorpskernen hebben een vergelijkbare bodemkwaliteit als bij lintbebouwing. Voorbereiding implementatie Besluit bodemkwaliteit gemeente Woensdrecht 19