Inhoudsopgave. 2 De arbeidsovereenkomst in het BW: historisch perspectief Inleiding De periode tot de invoering van het (oud) BW 89

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1 Enkele bijzondere aspecten van het arbeidsrecht Inleiding Het bijzondere van de arbeidsovereenkomst Object van het arbeidsrecht Welke naam? Arbeidsrecht en maatschappelijke ontwikkelingen Uniform of gedifferentieerd arbeidsrecht De keuze voor uniformiteit in Uniformiteit nog steeds het uitgangspunt Toch kent het arbeidsrecht een waaier aan bijzondere arbeidsverhoudingen (De bijzondere aard van het) Arbeidsrecht en vermogensrecht Wat zegt de wet? Wat zegt de Hoge Raad? Een arbeidsrechtelijk stelsel? Vuistregels bij doorwerking Leemtes in Boek 7 titel 10 BW (De bijzondere aard van het) Arbeidsrecht en andere rechtsgebieden Privaatrechtelijk en publiekrechtelijk arbeidsrecht Van aanvullend tot dwingend recht Autonoom en heteronoom arbeidsrecht Geschillenbeslechting, uitvoering en advisering op het terrein van het arbeidsrecht De bevoegde rechter Uitvoering van het publieke arbeidsrecht Adviserende instanties Besluit 87 2 De arbeidsovereenkomst in het BW: historisch perspectief Inleiding De periode tot de invoering van het (oud) BW 89 15

2 2.3 De invoering van het (oud) BW in De Wet op de Arbeidsovereenkomst vanaf 1909 tot De periode vanaf 1954 tot De periode vanaf 1999-heden Besluit De precontractuele fase Inleiding Verplichtingen op grond van het algemeen vermogensrecht Bijzondere bescherming Niet-bindende gedragsregels Wet op de medische keuringen Gelijke behandeling Bescherming van de insiders : gevolgen voor de outsiders Besluit De kwalificatie van de overeenkomst Inleiding Zelfstandige of werknemer? De elementen van art. 7:610 BW Twee andere bijzondere arbeidsverhoudingen Kwalificatie van de overeenkomst en de elementen van art. 7:610 BW Betekenis van het rechtsvermoeden Onderscheid contractuele gebondenheid en kwalificatie ABN Amro/Malhi-verweer Essentialia van de (arbeids)overeenkomst De definitie van het werknemersbegrip ter discussie gesteld Besluit Atypische arbeidsrelaties Inleiding Flexibele arbeidsrelaties en hun (on)zekerheden Arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd Betrekkelijk en kalendermatige bepaalde tijd De rechtspositie van de werknemer met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd Gelijke behandeling bepaalde tijd/onbepaalde tijd Oproepovereenkomst Type oproepcontract: voorovereenkomst en arbeidsovereenkomst mup Rechtsbescherming oproepwerknemers Oproepplicht werkgever De thuiswerkovereenkomst

3 5.5.1 Thuiswerker: werknemer of opdrachtnemer? Rechtsbescherming van de thuiswerker Uitzendovereenkomst en payrolling Uitzendovereenkomst De uitzendkracht: een heel bijzondere werknemer Rechtsbescherming van de uitzendkracht: verlicht arbeidsrechtelijke regime Welk loon? Payrolling Grensoverschrijdende uitzending: de Detacheringsrichtlijn en de WagwEU Besluit Loon en arbeid Inleiding Wat is loon? Loonbescherming Afdeling 2 van Boek 7 titel 10 BW Loongrenzen: Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en Wet Normering Topinkomens De loondoorbetalingsverplichting: risicoverdeling bij gebrek aan werk Historische ontwikkeling van art. 7:628 BW Ontwikkeling in de jurisprudentie Van art. 1638d (oud) BW naar art. 7:628 BW Contractuele risicoverdeling Wel of niet doorbetaling van het loon? Persoonlijke oorzaken Verwijtbaar handelen of nalaten: situationele arbeidsongeschiktheid en schorsing Voorzienbare gebeurtenissen Exceptionele gebeurtenissen Collectieve acties Bereidheid om de arbeid te verrichten Loonvordering en overwerk Beperking van de loonvordering Loon en werktijdverkorting Matiging loonvordering door de rechter Loonvordering en rechtsverwerking Loonvordering en verkregen rechten Flexibele beloning Besluit

4 7 Bijzondere bedingen Inleiding Het boetebeding Wettelijke vereisten Welk boetebedingregime? Proeftijdbeding De ratio van het proeftijdbeding Wettelijke vereisten De ijzeren proeftijd Concurrentiebeding Onverenigbaarheid van belangen Wettelijke vereisten Wettelijke vereisten concurrentiebeding in arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd Wettelijke vereisten concurrentiebeding in arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd De voortgezette arbeidsovereenkomst voor (on)bepaalde tijd en het schriftelijkheidsvereiste Uitleg van het concurrentiebeding en het schriftelijkheidsvereiste Wijzen waarop het concurrentiebeding zijn werking (gedeeltelijk) verliest Verval van rechtswege Gehele of gedeeltelijke vernietiging van het concurrentiebeding door de rechter Toekenning van vergoeding aan de werknemer Onrechtmatige concurrentie zonder concurrentiebeding Verboden concurrentiebedingen: kartelverbod en (indirect) belemmeringsverbod Naar een nieuwe wettelijke regeling? Wettelijke bijzondere bedingen: een systematisch geheel? Niet wettelijk geregelde bedingen Het geheimhoudingsbeding Het studiekostenbeding Studiekosten en het arrest Muller/Van Opzeeland Studiekostenbeding in relatie tot scholingsplicht werkgever (art. 7:611a BW) en transitievergoeding Besluit Doorwerking van grondrechten Inleiding Gelijke behandeling Inleiding

5 8.2.2 Het wettelijke kader Direct en indirect onderscheid Rechtvaardigingsgronden De wettelijke bepalingen nader bezien Het algemene gelijkheidsbeginsel Het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer Doorwerking van het grondrecht Dimensies van privacy op de werkvloer Relationele privacy Lichamelijke onaantastbaarheid Informationele privacy: de Algemene Verordening Gegevensbescherming Ruimtelijke privacy: cameratoezicht en controle op e- mail- en internetgebruik Schending van privacy en onrechtmatig verkregen bewijs Stakingsrecht Inleiding Stakingsrecht in vogelvlucht Het Europees Sociaal Handvest Beperking van het stakingsrecht: artikel G ESH De spelregels als gezichtspunten en omstandigheden De toetsing aan artikel G ESH Bijzondere actievormen Sociale grondrechten: maximale arbeidsduur, minimale rusttijden, vakantie en ziekte Inleiding Recht op maximale arbeidsduur en minimale rusttijden Het recht op doorbetaalde vakantie Besluit Overgang van onderneming Inleiding De Richtlijn en zijn implementatie Onderneming (economische eenheid) Overgang van die onderneming/identiteitsbehoud Toepassing en weging Spijkers-factoren: arbeids- en kapitaalintensieve ondernemingen Kan de onderneming haar identiteit behouden als deze wordt geïntegreerd in de structuur van de koper? Kan er sprake zijn van een overgang van onderneming als het personeel en de activiteit worden ontkoppeld? Bij overeenkomst Wie gaat mee over? Pijler 1.a

6 9.7 Wat gaat over? Pijler 1.b Arbeidsvoorwaarden die niet (zonder meer) overgaan: de cao Arbeidsvoorwaarden die niet (zonder meer) overgaan: anciënniteit Arbeidsvoorwaarden die niet (zonder meer) overgaan: ouderdomspensioen Arbeidsvoorwaarden die niet (zonder meer) overgaan: bedrijfsgebonden arbeidsvoorwaarden Aanpassing van arbeidsvoorwaarden en harmonisatie Positie vervreemder ten aanzien van de overgang van arbeidsvoorwaarden Ontslagbescherming: pijler Uitzonderingen op de ontslagbescherming: de etoredenen Reorganisatie rondom de overgang van onderneming Informatie en consultatie: pijler Overgang van medezeggenschap Het hogedrukventiel: beëindiging arbeidsovereenkomst voor risico van werkgever Overgang van onderneming in faillissementssituaties Overgang van onderneming en enkele procesrechtelijke complicaties Besluit Wijziging van het arbeidscontract Inleiding Uitleg van de arbeidsovereenkomst Uitleg of aanpassing? Directierecht of arbeidsvoorwaarde? Instemming van de werknemer met een wijziging Wijziging door middel van een eenzijdig wijzigingsbeding Aanvullende en beperkende werking redelijkheid en billijkheid Het goed werknemerschap Imprévision De Wet flexibel werken (voorheen: Wet aanpassing arbeidsduur) Voorwaarden ten aanzien van recht op aanpassing arbeidsduur, werktijd en arbeidsplaats Spreiding van de arbeidsuren Contractuele afwijking Eenzijdige wijziging van de arbeidsduur door middel van deeltijdontslag Besluit

7 11 Schade tijdens de arbeidsovereenkomst Inleiding Schade van de werknemer Aansprakelijkheid op grond van art. 7:658 BW Historische ontwikkeling Schade in de uitoefening van de werkzaamheden Omvang van de zorgplicht Causaal verband tussen schade en schending zorgplicht Eigen schuld van de werknemer Stelplicht- en bewijslastverdeling Art. 7:658 BW en derden Verjaringstermijnen Aansprakelijkheid op grond van art. 7:611 BW Volledige aansprakelijkheid ex 7:611 BW Beperkte aansprakelijkheid ex art. 7:611 BW: verzekeringsplicht bij verkeersongevallen Bijzondere kenmerken van 611-aansprakelijheid Schade geleden door de werkgever Aansprakelijkheid op grond van art. 7:661 BW Uitvoering van de overeenkomst Omstandigheden van het geval en de aard van de overeenkomst Opzet en bewuste roekeloosheid Besluit 714 Jurisprudentieregister 717 Trefwoordenregister

8 Inhoudsopgave 12 Einde van de arbeidsovereenkomst: algemeen Inleiding Historisch perspectief Periode : ontslagrecht in de Wet op de Arbeidsovereenkomst Periode : preventieve toetsing van een redelijke grond Periode : uitbreiding bijzondere opzegverboden en verval algemeen opzegverbod voor werknemer Periode 1999-heden: naar een nieuw ontslagrecht Contouren van het Nederlandse ontslagrecht Duaal preventief ontslagstelsel naar ontslaggrond Beperking dualiteit: ontslagroute afhankelijk van ontslaggrond Het toepassingsbereik van de preventieve ontslagtoets Categoriale uitsluiting van de preventieve ontslagtoets Situationele uitsluiting van de preventieve ontslagtoets Gronden voor ontslag Algemene herplaatsingsplicht binnen redelijke termijn met scholing Limitatieve ontslaggronden van art. 7:669 lid 3 a t/m h BW Additionele ontslaggronden Ontslaggrond bepaalt ontslagroute UWV of kantonrechter Opzegverboden en opzegtermijnen Opzegverboden Opzegtermijnen De wettelijke opzegtermijnen De (collectieve) contractuele opzegtermijnen Onregelmatige opzegging Transitievergoeding 90 11

9 Grondslag wettelijk recht op transitievergoeding Hoogte transitievergoeding Geen of niet langer en gedeeltelijk recht op een transitievergoeding Gelijkwaardige voorziening bij cao in plaats van de transitievergoeding Tijdelijke regelingen transitievergoeding: 50-plusregeling en MKB-regeling Terugbetalen transitievergoeding Besluit Einde van de arbeidsovereenkomst: de opzegging Inleiding Toestemming aan UWV of de commissie Procedure UWV bij a-grond en b-grond algemeen UWV-procedure bij bedrijfseconomisch ontslag (a-grond) nader beschouwd Afspiegelingsbeginsel Uitzonderingen op het afspiegelingsbeginsel Voorwaarden bij verlening van toestemming? Cao-commissie als alternatief voor UWV bij a-grond Gebondenheid aan de ontslag-cao De grenzen aan de inhoud van de ontslag-cao: de ontslagcommissie De grenzen aan de inhoud van de ontslag-cao: de selectiecriteria Sancties en rechtsbescherming Vernietiging van de opzegging of billijke vergoeding (art. 7:681 BW) Billijke vergoeding Herstel van de arbeidsovereenkomst of billijke vergoeding wegens ernstig verwijtbaar handelen of nalaten (art. 7:682 BW) Rechtsbescherming: hoger beroep tegen een beschikking van de rechter Verzoek tot herstel van de arbeidsovereenkomst of vernietiging van de opzegging ten onrechte toegewezen Verzoek tot herstel of vernietiging van de opzegging ten onrechte afgewezen Hoger beroep tegen de billijke vergoeding Herroeping van de rechterlijke beschikking Procesrechtelijke aspecten: bewijsrecht, toetsing ex tunc of ex nunc Bijzondere vormen van opzegging: het ontslag op staande voet

10 Opzegging wegens een dringende reden: dringende reden Opzegging wegens een dringende reden: onverwijlde opzegging en onverwijlde mededeling Ontslag op staande voet en vergoedingen Bijzondere vormen van opzegging: het proeftijdontslag Besluit Einde van de arbeidsovereenkomst: de ontbinding van de arbeidsovereenkomst Inleiding Ontbindingsverzoek werkgever ex art. 7:671b BW Ontbinding op grond van art. 7:669 lid 3 sub c t/m h BW Ontbinding op grond van art. 7:669 lid 3 sub a of b BW na weigering toestemming UWV Ontbinding op grond van art. 7:669 lid 3 sub a of b BW bij ontbreken tussentijdse opzegmogelijkheid Doorwerking opzegverboden in ontbindingsprocedure Ontbindingstermijn en additionele billijke vergoeding Ontbindingsverzoek werknemer ex art. 7:671c BW Ontbinding wegens wanprestatie ex art. 7:686 BW Hoger beroep en cassatie tegen de ontbindingsbeschikking Hoger beroep: ontbinding, herstel arbeidsovereenkomst of billijke vergoeding Rechtskracht van de ontbindingsbeschikking en de ontbindingstermijn Bijzondere situaties Voorwaardelijke ontbinding (ontbinding voor zover vereist) De pro-formaontbindingsprocedure Ontbinding van de overeenkomst met een nietwerknemer Besluit Einde van de arbeidsovereenkomst: van rechtswege, met wederzijds goedvinden en collectief Inleiding Beëindiging van rechtswege Definitie en onderscheidingen Aanzegging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd De voortgezette arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd

11 De ketenregeling van art. 7:668a BW Ketenregeling en opvolgend werkgeverschap Uitzondering op de hoofdregel I: bij wettelijke bepaling Uitzondering op de hoofdregel II: bij overeenkomst of cao Uitzondering op de hoofdregel III: bij ministeriële regeling na uitzondering bij cao Samenloop van ketenregeling en oproepovereenkomsten Onbepaald bepaald: einde van rechtswege? Bepaalde tijd en opzegging Sancties bij tussentijds ontslag Einde arbeidsovereenkomst via de ontbindende voorwaarde De beëindiging met wederzijds goedvinden Wilsgebreken en wilsontbreken De schriftelijke beëindigingsovereenkomst van art. 7:670b BW Collectief ontslag Formele werkingssfeer WMCO Definitie collectief ontslag Gevolgen collectief ontslag Handhaving verplichtingen collectief ontslag / gevolgen overtreding verplichtingen Faillissement Besluit Werkloosheid en ontslag Inleiding Historisch perspectief De driedeling in de WW Recht op WW Recht op de basisuitkering Hoogte van de WW-uitkering Duur van de WW-uitkering Het geldend maken van het recht op WW Verwijtbaar werkloos worden Verwijtbaar werkloos zijn of blijven Benadelingshandeling Overige verplichtingen werknemer De boete De Toeslagenwet De IOAW en de IOW Participatiewet

12 16.9 Besluit Arbeidsongeschiktheid wegens ziekte Inleiding Historisch perspectief De eerste twee jaren van arbeidsongeschiktheid De hoofdregel van art. 7:629 lid 1 BW Geen recht op loon ex art. 7:629 lid 3 BW Het opschortingsrecht ex art. 7:629 lid 6 BW Doorbreking van de hoofdregel ex art. 7:629 lid 1 BW De zwangere en bevallen werkneemster De WIA-gerechtigde Procesrechtelijke aspecten inzake de loondoorbetaling bij ziekte De vangnetvoorziening: recht op ziekengeld Voorwaarden ZW vangnetter met werkgever en vangnetter zonder werkgever gedurende eerste ziektejaar Voorwaarden ZW vangnetter zonder werkgever gedurende tweede ziektejaar Re-integratieverplichtingen: de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) Tot de invoering van de WVP Vanaf de invoering van de WVP Vanaf het derde jaar van ziekte Verschillende begrippen arbeidsongeschiktheid De Wet WIA Civielrechtelijke aspecten: re-integratiejurisprudentie Besluit De collectieve arbeidsovereenkomst (cao) Inleiding Historisch perspectief Cao als rechtsbron in het arbeidsrecht Definitie van de cao Partijen bij de cao Overeenkomst Arbeidsvoorwaarden Aanmelding van de cao Typen cao-bepalingen Normatieve, obligatoire en diagonale bepalingen Standaard- en minimumbepalingen De rechtsgevolgen van de Wet CAO De art. 9/12/13-werknemer

13 De art. 14-werknemer Overige situaties Afwijking van driekwart dwingend recht Algemeen verbindend verklaarde cao-bepalingen Nawerking van cao-bepalingen Nawerking bij art. 9/12/13-werknemers Nawerking bij binding aan de cao enkel ten gevolge van algemeenverbindendverklaring Gedelegeerde collectieve arbeidsvoorwaardenvorming Uitleg van cao-bepalingen Het sociaal plan Grensoverschrijdende collectieve arbeidsovereenkomsten De verzamel-cao Besluit Inspraak van werknemers Inleiding Historisch perspectief Instelling ondernemingsraad Ondernemingsraden: soorten en maten Medezeggenschap in een kleine onderneming Bevoegdheden Recht op overleg Recht op informatie Recht van initiatief Adviesrecht Instemmingsrecht Contractuele uitbreiding van medezeggenschapsrechten: de ondernemingsovereenkomst Geschillenregeling Algemene geschillenregeling Bijzondere geschillenregeling Vennootschapsrechtelijke medezeggenschap Invloed op samenstelling RvC bij structuurvennootschap Spreekrecht tijdens de AVA De positie van de werknemersverenigingen SER-fusiegedragsregels Enquêterecht Besluit Internationale aspecten Inleiding Doorwerking internationaal recht in de Nederlandse rechtsorde

14 Het Nederlandse gematigd monistische regime Enkele belangrijke bronnen van internationaal recht en de doorwerking daarvan Doorwerking EU-recht in de Nederlandse rechtsorde Autonomie en voorrang EU-recht Grenzen aan regelbevoegdheid EU-instanties Rechtstreekse doorwerking van EU-recht Indirecte doorwerking van EU-recht Doorwerking van het Handvest van de grondrechten van de EU en algemene beginselen van EU-recht Invloed internationale rechtsbronnen op de Nederlandse rechtsorde Rechtsmacht van de Nederlandse rechter EEX-Verdrag en de arbeidsovereenkomst De EEX-Verordening: toepasselijkheid De EEX-Verordening: de bevoegde rechter bij internationale arbeidsgeschillen De EEX-Verordening: enkele bijzonderheden De rechtsmacht van de Nederlandse rechter naar nationaal recht Toepasselijk recht Rome I en EVO: toepasselijkheid Rome I: het recht van toepassing op de arbeidsovereenkomst, de rechtskeuze Rome I: toepasselijk recht bij gebreke van een rechtskeuze Het gewoonlijke werkland Het land van de vestiging De exceptieclausule Analyse Beperkingen aan de vrijheid van rechtskeuze: art. 8 lid 1 Rome I Beperkingen aan de vrijheid van rechtskeuze: art. 9 Rome I De fundamentele Europese vrijheden en sociale dumping Vrij verkeer van werknemers en diensten Horizontale werking en vrij verkeer van werknemers en diensten belemmeren uitoefening van deze vrijheden Risico's van het vrije verkeer en sociale dumping De Detacheringsrichtlijn Implementatie van de Detacheringsrichtlijn Race to the top or to the bottom? Besluit

15 Jurisprudentieregister 741 Trefwoordenregister