Verbeteringen verdeelmodel Inkomensdeel Participatiewet. Utrecht, 19 mei 2015

Transcriptie

1 Verbeteringen verdeelmodel Inkomensdeel Participatiewet Utrecht, 19 mei 2015

2 Inhoud 1. Financieringssystematiek Participatiewet 2. Keuze voor nieuwe model 3. Hoe werkt het multiniveau-model? 4. Proces verbeterslag 5. Onderzochte verbetervoorstellen 6. Vragen 2

3 De financieringssystematiek Met de WWB in 2004 werden gemeenten volledig financieel verantwoordelijk voor de uitvoering van de bijstand De financieringssystematiek van de Participatiewet is op dezelfde wijze ingericht als de WWB» Toereikend landelijk macrobudget» Financiële prikkel via objectief verdeelmodel» Gemeenten hebben meerjarig voordeel van goed presteren» Gemeenten die een beroep doen op het vangnet worden aangespoord tot verbetering 3

4 Keuze voor het multiniveaumodel In 2012 proces gestart om te komen tot een nieuw verdeelmodel Gemeenten en andere betrokken partijen hebben intensief meegedacht met het uitwerken van vier kansrijke verdeelmodellen Na beoordeling door experts is gekozen voor het multiniveau-model Wetenschappelijk gezien is dit het beste model Model is gebaseerd op bijstandskansen van een huishouden Ook wordt rekening gehouden met de invloed van factoren op het niveau van de wijk, gemeente en regio Het model is beter dan het vorige in staat om een goede inschatting te maken van de noodzakelijke bijstandsuitgaven van een gemeente 4

5 Hoe werkt het multiniveau-model? Centrale vraag: wat is de kans op bijstand? Dit is afhankelijk van individuele kenmerken... Huishoudtype A: 0,2% Samenwonend 2 kinderen 45 en 40 jaar Nederlands Koopwoning Huishoudtype B:16% Alleenstaand 1 kind 42 jaar Nederlands Huurwoning Huishoudtype C: 5% Gehuwd 1 kind 35 en 29 jaar Niet-westerse achtergrond Huurwoning 5

6 Kans op bijstand?... maar ook de omgeving is van invloed Individueel niveau Wijkniveau Gemeentelijk en regionaal niveau <> Woningwaarde in de buurt? <> <> Netto arbeidsparticipatie in de regio? Kansen op de arbeidsmarkt? <> Leefbaarheid in de buurt? 6

7 Kans is afhankelijk van meerdere niveaus 7

8 Model bestaat uit 2 delen Verklaringsmodel Met het verklaringsmodel wordt bepaald wat de invloed van de opgenomen kenmerken is op de bijstandskans Dit gebeurt op basis van de Enquête Beroepsbevolking van het CBS Verdeelmodel In het verdeelmodel worden 6500 verschillende typen huishoudens onderscheiden met elk hun eigen kans op bijstand. Per gemeente wordt geschat hoeveel van de verschillende typen huishoudens er wonen en wordt aan de hand van kans maal bijstandsbedrag bepaald wat de verwachte uitgaven zijn. 8

9 Toepassing afhankelijk van aantal inwoners Volledig objectief Deels historisch, deels objectief Volledig historisch Vanaf inwoners Vanaf tot inwoners Tot inwoners Overgangsregime (bij introductie van het nieuwe model): In 2015 en 2016 wordt 50% historisch verdeeld. In 2017 is dat 25%. Evaluatie overgangsregime na 2 jaar. 9

10 Proces verbeterslag (1) Het is een goed model maar verdere verbetering is mogelijk Daarom zijn in december/ januari verbetersuggesties geïnventariseerd. Gemeenten hebben verbetersuggesties gedaan. Aanvullend heeft het SCP samen met Berenschot gesprekken gevoerd met gemeenten. Experts zijn geraadpleegd. Resultaat was een lijst met verbeteropties waaruit de meest kansrijke opties zijn geselecteerd. Deze zijn verder geanalyseerd. Bij dit proces was een begeleidingscommissie betrokken bestaande uit de VNG, Divosa, de Rfv, een selectie van gemeenten en de ministeries BZK, Fin en EZ. Vandaag gemeenten informeren over de voorgestelde verbeteringen 10

11 Proces verbeterslag (2) Proces Juni: keuze Staatssecretaris voor door te voeren verbeteringen obv: Voorstel SCP Advies VNG Advies Raad voor de financiële verhoudingen Advies Prof. dr. Maarten Allers (COELO) Eventuele reacties van eerder betrokken experts (Adviesbureaus APE, AEF, CPB, Universiteit Tilburg, Vrije Universiteit Amsterdam) Juni- september: keuze verwerken in regelgeving en advies Raad van State September: publicatie van de regelgeving en de budgetverdeling

12 Nu in model opgenomen factoren Huishoudenskenmerken Huishoudtype Leeftijd Woning Herkomst Opleiding Arbeidsbeperking AO-uitkering Alleenstaande Eenoudergezin met een vrouw aan het hoofd Eenoudergezin met een man aan het hoofd Paar zonder kinderen Paar met kinderen Aanwezigheid van een persoon in de leeftijd van jaar Aanwezigheid van een persoon in de leeftijd van jaar Wonend in een koopwoning Hebben van een niet-westerse achtergrond Aanwezigheid van een persoon met hoogst voltooide opleiding max. MBO-2 Aanwezigheid van een persoon met hoogst voltooide opleiding min. HBO Aanwezigheid van een persoon met een arbeidsbeperking Aanwezigheid van een persoon met een arbeidsongeschiktheidsuitkering Omgevingskenmerken Gemiddelde WOZ-waarde (buurt) Leefbaarheid in de buurt (buurt; score leefbaarheid matig positief of lager) Arbeidsmarktkansen voor hoogopgeleiden (met correcties voor grensoverschrijdende pendel) Netto arbeidsparticipatie (COROP) 12

13 Onderzochte verbetervoorstellen (1) Voorstellen met advies deze wel uit te voeren: 1) Arbeidsmarktindicatoren op gemeenteniveau. Niet: aandeel studenten, aandeel banen in handel en horeca Wel: bevolkingsgroei, banengroei en aandeel WW-ontvangers. 2) Woonsituatie. Nadere uitsplitsing van de huursituatie maken (op huishoudensniveau) in sociale huur en particuliere huur. 3) Woonindicator opnemen op gemeenteniveau. Op gemeenteniveau de factoren aandeel huishoudens wonend in een sociale huurwoning en aandeel huishoudens wonend in een koopwoning opnemen. 13

14 Onderzochte verbetervoorstellen (2) Voorstellen met advies deze wel uit te voeren: 3) Weglaten van de volgende twee factoren: Huishouden wonend in matig leefbare wijk Netto participatie op regionaal niveau Na doorvoering van de andere aanpassingen bieden deze factoren geen aanvullende verklaringskracht meer 4) Overweeg RPA ipv COROP COROP is statistisch te verkiezen. RPA sluit beter aan bij de Participatiewet. 14

15 Onderzochte verbetervoorstellen (3) Voorstellen met advies deze wel uit te voeren: 5) Opnemen: Dak- en thuislozen Instellingsbewoners Advies is om de bijstandsuitgaven van gemeenten aan deze groepen buiten het verdeelmodel om te compenseren op basis van de historische uitgaven (t-2). Verschuiving budget naar gemeenten met uitgaven aan dak- en thuislozen en gemeenten met instellingen. 15

16 Onderzochte verbetervoorstellen (4) Voorstellen met advies deze niet uit te voeren: 1) Modelkenmerken opnemen op gemeenteniveau. De geaggregeerde kenmerken laag- en hoogopgeleiden en wonend in een matig leefbare buurt blijken geen aanvullende verklaring te geven van de kans op bijstand. 2) Uitsplitsing naar herkomst. Een nadere uitsplitsing naar herkomst wordt afgeraden zolang het model niet geschat kan worden op integrale data. 3) Aandeel lage inkomens. In combinatie met de uitsplitsing van huur in sociale- en particuliere huur blijkt deze factor geen toevoegde waarde meer te hebben. 16

17 Onderzochte verbetervoorstellen (5) Voorstellen met advies deze niet uit te voeren: 4) Grensgemeente. Opnemen van deze indicator blijkt geen aanvullende verklaring te geven van de kans op bijstand. 5) Centrumfunctie. De factor regionaal klantenpotentieel blijkt geen aanvullende verklaring te geven van de kans op bijstand. 6) Twee technische suggesties die ook zijn onderzocht, maar geen toevoegde waarde bleken te hebben: -weglaten wijkniveau -toevoegen extra restricties aan het verdeelalgoritme 17

18 Van enquêtedata naar integrale data Nu niet, maar straks wel: gebruik maken van integrale gegevensbestanden van het CBS in plaats van enquêtedata. Voordelen: Volledige dekking van alle huishoudens. Ondervertegenwoordiging van de groep alleenstaanden zoals in de Enquête Beroepsbevolking is dan verholpen De bevolkingssamenstelling in een gemeente hoeft niet meer te worden geschat. Invoering niet eerder dan bij de verdeling van 2017; zorgvuldigheid staat voorop: Vinden van alternatieven voor factoren arbeidsbeperking en opleiding Uitvoeren van data-analyse, parameterschattingen, validatie- en gevoeligheidsanalyses Beoordelen van de praktische uitvoerbaarheid en uitlegbaarheid. 18

19 19 Vragen