Welkom op de Klimaatexcursie
|
|
- Alfons van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Welkom op de Klimaatexcursie 1
2 Wat vooraf ging 2
3 Perceel II De Provincie Limburg ontwikkelt samen met Natuurpunt Educatie vzw een uitdagende en interactieve klimaatexcursie voor scholen die begaan zijn met klimaat en milieu. Een zeer praktisch educatief pakket dat zowel voor, na als tijdens de excursie handig aansluit bij de leerplandoelstellingen. 3
4 De klimaatexcursie in een notendop voor leerlingen van de derde graad secundair onderwijs, richting ASO vertrekpunt: Provinciaal Natuurcentrum bevat educatieve, interactieve en competitieve spelelementen bezit tal van positief activerende meeneemboodschappen rode draad: enkele specifieke Limburgse adoptiesoorten (GALS) die invloed ondervinden van het klimaat 4
5 Wie en wat is er allemaal nodig? 1 klimaatgids 2 of 3 leerlingenteams minimum 3 en ongeveer maximum 9 à 10 leerlingen per team 1 (opgeladen) tablet per team wifi-connectie aan het PNC-gebouw 1 kubuspuzzel per team 1 puzzel bestaat uit 6 stuks samen vormen ze een kubus per team 1 set van papieren mistimingschijven 5
6 Hoe gaan we te werk? 2 of 3 teams spelen tegen elkaar de totale duurtijd is 2u de excursie beslaat een korte wandelroute er zijn 6 haltes tijdens de volledige excursie, met ongeveer 20 minuten per halte per halte: omkadering, groepsopdracht, herkansingsopdracht per succesvol uitgevoerde opdracht krijgt 1 team 1 puzzelstuk de verliezende teams kunnen per halte herkansen na de eindopdracht: vervolmaking van de puzzel 6
7 Start en verloop van de klimaatexcursie In het PNC-gebouw De klimaatgids geeft een korte uitleg over de klimaatexcursie en de spelregels tijdens de activiteit. De groepen worden opgesplitst in teams. Elk team heeft een teamnaam. 7
8 halte 1 (PNC): weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect het klimaatverhaal Bron: SLC Geog Blog 8
9 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect de groepsopdracht: welke 3 horen er niet bij?
10 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect de groepsopdracht oplossing: WEL klimaatgerelateerd 10
11 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect de groepsopdracht oplossing: NIET exclusief klimaatgerelateerd 11
12 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect de herkansingsvraag Ik ben de adoptiesoort van Lummen en ik ondervind zeer zeker invloed van de klimaatverandering. Door het veranderende klimaat merk ik dat de weersverschijnselen hier in België langer aanhouden. Het blijft langer nat, waardoor ik vaak geen vliegende insecten kan verzamelen en op andere momenten is het dan weer te droog, zodat er geen geschikte modder is om een nest te bouwen. Tijdens de wintermaanden verblijf ik ten zuiden van de Sahara. Vanaf de lente kom ik terug naar mijn geboorteplek. Door de klimaatverandering kom ik hier in de lente bovendien liever vroeger aan dan pakweg 40 jaar geleden en vertrek ik ook vroeger in de herfst. 12
13 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect de herkansingsvraag: antwoord Het PNC investeert in het plaatsen van nestkasten voor huiszwaluw. 13
14 halte 2: mobiliteit & klimaat het klimaatverhaal Bron: greenseat.nl 14
15 halte 2: mobiliteit & klimaat de groepsopdracht: Bereken de meest milieuvriendelijke manier om binnen 4 uur vanuit Genk naar de klimaattop in Parijs te reizen. te voet fiets HST trein reizigerkm duurtijd kg CO2 km duurtijd kg CO2 km duurtijd kg CO2 km duurtijd kg CO2 START: Craenevenne 86, 3600 Genk 0 0 0,00 0 0:00 0, NMBS Station Hasselt 9,7 1:57 0,00 10,3 0:32 0, ,00 NMBS Station Liège 45,7 9:24 0,00 50,8 2:47 0, ,1 1:00 2,71 Rue du Plan Incliné, Liège (opstap reisbus) 45,3 9:19 0,00 50,4 2:46 0, BRU luchthaven Zaventem 74,9 15:16 0,00 88,2 4:30 0, ,7 1:11 3,30 NMBS Station Brussel-Zuid/ Bruxelles Midi ,00 74,9 1:15 3,82 Station Paris Gare du Nord :28 15, Gare Route Gallieni, Rue Gallieni, Boulogne-Billancourt (Paris) (eindhalte reisbus) 0 0 0,00 0 0:00 0, Luchthaven Parijs-Charles de Gaulle, Roissy-en-France, Frankrijk 0-0,00 0-0, ,00 Gare Rte Gallieni -> Le Bourget 19 4:04 0,00 22,2 1:21 0, CDG -> Le Bourget 14,3 2:54 0, :47 0, :23 0,71 Station Paris Gare du Nord -> Le Bourget 9,5 2:01 0,00 10,1 0:38 0, FINISH: Parc des Expositions Paris le Bourget, Carrefour Charles Lindbergh, Le Bourget, Frankrijk :00 0, :44 0,
16 halte 2: mobiliteit & klimaat de groepsopdracht: antwoord vervoerswijze reizigerkm duurtijd kg CO2 fiets+trein+hst+fiets 374,5 3:38 17,76 auto+trein+hst+taxi 377,3 3:07 22,86 auto + reisbus + metro 436,6 5:10 38,75 auto+hst+taxi 408,8 3:00 38,77 auto + reisbus + taxi 439,5 4:28 42,39 auto 411,0 3:57 90,42 auto+vliegtuig+taxi 397,0 4:37 286,58 16
17 halte 2: mobiliteit & klimaat de herkansingsvraag Ik ben geadopteerd door de gemeente Borgloon. Wat mijn persoonlijke mobiliteit betreft, ben ik zelf nogal aan de weinig mobiele kant: mijn zaadverspreiding is maar beperkt tot slechts enkele centimeter rond mij. Minder mobiele soorten zoals ik zouden op termijn moeilijkheden kunnen ondervinden bij de klimaatverandering en zal ik eerder een beperkte areaalverschuiving naar het noorden vertonen in vergelijking met de veel mobielere soorten. Zelf ben ik ook een voorjaarsbloeier en door de hogere temperaturen in het voorjaar de laatste jaren valt de gemiddelde bloeidatum bij ons voorjaarsbloeiers tot wel 15 dagen vroeger in het jaar dan pakweg 60 jaar geleden. 17
18 halte 2: mobiliteit & klimaat de herkansingsvraag: antwoord 18
19 halte 3: klimaat & de veestapel het klimaatverhaal Bron: World Future Council 19
20 halte 3: klimaat & de veestapel de groepsopdracht: Stel een volwaardig klimaatvriendelijk driegangenmenu samen met lokale producten van dit seizoen. 20
21 halte 3: klimaat & de veestapel de groepsopdracht (vervolg) Bron: Saxifraga 21
22 halte 3: klimaat & de veestapel de herkansingsvraag Ik ben een rasechte akkerbewoner, maar sinds kort is mijn aantal er dramatisch op achteruitgegaan. De belangrijkste reden daarvoor is het verdwijnen van mijn voornaamste voedsel: tarwekorrels, wilde akkerzaden en de onontbeerlijke insecten voor het grootbrengen van mijn jongen. Dat komt omdat de velden de laatste decennia zo drastisch veranderd zijn van met de hand gezaaide en geoogste tarwe-/gerstakkers naar industriële, eenzijdige maïsakkers. Deze maïs dient vooral als wintervoeder voor vee. Na het oogsten van die maïs blijft er geen korreltje meer liggen. Ook ben ik nogal bemestings- en pesticidegevoelig, misschien zelfs meer dan andere soorten. Bovendien heeft mijn soort wat het voedselaanbod betreft meer gemeen met de mens dan op het eerste zicht gedacht: tarwe wordt nu vanuit het buitenland, zoals Rusland, ingevoerd. Niet alleen lopen de voedselkilometers hierdoor hoog op, ook wanneer een oogst mislukt komen we beide qua tarwevoorraad in nauwere schoentjes terecht. 22
23 halte 3: klimaat & de veestapel de herkansingsvraag: antwoord 23
24 halte 4: voedselketens in de war de groepsopdracht: Reconstrueer op basis van wat de klimaatgids vertelt, het effect van mistiming met behulp van de draaischijven. In het voorjaar, met het lengen van de dagen, komen de koolmeesjongen uit hun ei. Het begin van de lente gaat tevens gepaard met een temperatuurstijging. Hierdoor ontluiken de verse eikenblaadjes en is er een piek in de rupsenpopulatie. De rupsen smullen van de vers ontloken eikenblaadjes, de koolmezen voeden hun jongen met de rupsen. Door de klimaatverandering krijgt de zomereik sneller blaadjes en komen de rupsen van de wintervlinder vroeger uit hun eitjes. De mezenjongen daarentegen, ontlopen hun voedsel: op het moment dat ze uit hun ei kruipen, zijn de rupsen al veranderd in een onsmakelijke pop en verschanst tussen de bladeren. Als gevolg van deze mistiming is er te weinig krachtvoedsel voor de jonge koolmezen en daalt de overlevingskans. Daarbij moeten volwassen mezen zoveel energie steken in het zoeken van voedsel dat het soms ten koste gaat van hun eigen overlevingskansen. Er is hier sprake van een verstoorde voedselketen, veroorzaakt door mistiming. 24
25 halte 4: voedselketens in de war de groepsopdracht: oplossing Normale situatie (vroeger) Verschoven situatie (nu) Bron: BOS+ en ANB 25
26 halte 4: voedselketens in de war de herkansingsvraag Ik ben de adoptiesoort van Tessenderlo die ook aan mistiming lijdt als gevolg van de klimaatverandering. Langeafstandstrekkers zoals wij hebben een extra handicap om onze broeddata aan te passen aan de klimaatverandering, omdat we vanuit onze overwinteringsgebieden (Midden- Afrika) vaak niet kunnen inschatten wanneer de optimale broedcondities zullen plaatsvinden in onze broedgebieden. We komen hier de laatste decennia vaak te laat aan in verhouding tot de lenteontwikkelingen in de natuur. Bij soorten die in Europa overwinteren is dat anders, die kunnen reageren op een zacht voorjaar en met de zuidenwinden hier sneller arriveren. En om die reden gaat het minder goed met ons. Ook de koekoek ervaart een gelijkaardig probleem. 26
27 halte 4: voedselketens in de war de herkansingsvraag: antwoord 27
28 halte 5: ecologische voetafdruk het klimaatverhaal Bron: Atlas van de Dagelijkse Wereld 28
29 halte 5: ecologische voetafdruk de groepsopdracht: Bereken de gemiddelde ecologische voetafdruk per team via de voetafdrukcalculator van WWF (wifi nodig). 29
30 halte 5: ecologische voetafdruk de herkansingsvraag Ik ben de adoptiesoort van As en ook ik ondervind invloed van de klimaatverandering. Uit Belgische studies blijkt dat de levensvatbaarheid van mijn zaden negatief beïnvloed wordt door een verhoogde temperatuur. Hoe warmer het wordt, des te onvruchtbaarder worden mijn zaden. Net dezelfde trend doet zich voor met de verhoogde stikstofafzetting door overbemesting. 30
31 halte 5: ecologische voetafdruk de herkansingsvraag: antwoord 31
32 halte 6: eindfase de groepsopdracht: Scan de QR-code. Deze leidt je naar de mini-website van de klimaatexcursie. Per thema zijn er verschillende opdrachten. Kies per team hieruit welke opdracht je op klasniveau zou willen uitvoeren op school. 32
33 halte 6: eindfase de groepsopdracht: voorbeeld van een mindmap Programma: 33
34 halte 6: eindfase het klimaatverhaal De kubus is nu volledig, beeld je in dat de kubus een dobbelsteen voorstelt. Alea iacta est, de teerling is geworpen. Dat de gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak nog verder zal stijgen is zeker, maar hoeveel graden precies, 1, 2, 3, 4, 5 of 6 C, ligt volledig in handen van de mens. Ook jij hebt het mee in handen. 34
35 halte 6: eindfase bedanking & teruggave materiaal 35
Welkom op de Climate Clash. voor de leerlingen
Welkom op de Climate Clash voor de leerlingen 1 Situering PNC te Genk 2 route 1+5 2 4 3 3 halte 1 1+5 2 4 3 4 halte 1: weer, klimaat & (versterkt) broeikaseffect het klimaatverhaal SLC Geog Blog 5 halte
Nadere informatieONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN SECUNDAIR ONDERWIJS
ONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN SECUNDAIR ONDERWIJS EEN BOS, MEER DAN BOMEN ALLEEN VERNIEUWD! De leerlingen vergelijken twee bostypes die opmerkelijke verschillen
Nadere informatieKoolmezen in Gent, Dendermonde en Sint-Niklaas: een dramatisch broedseizoen in 2015
Koolmezen in Gent, Dendermonde en Sint-Niklaas: een dramatisch broedseizoen in 215 Het koolmezen broedseizoen 215 ligt alweer een tijdje achter ons. Algemeen kunnen we stellen dat het broedseizoen 215
Nadere informatie1 STE GRAAD LAGER ONDERWIJS MALDEGEMVELD
1 STE GRAAD LAGER ONDERWIJS MALDEGEMVELD Dit grensoverschrijdend project wordt ondersteund door Interreg Vlaanderen-Nederland en de provincies Zeeland (Nl), Oost- en West-Vlaanderen (B), verenigd in de
Nadere informatieEen huis voor de huiszwaluw!
Een huis voor de huiszwaluw! Een nest 1 / 2e graad Bekijk deze foto goed en beantwoord de vragen. Kijk eens goed naar dit huis. Zie je iets bijzonders onder de dakgoot? Inderdaad zwaluwnesten! Nu begrijp
Nadere informatieWij gaan op reis! 287,34. Barcelona 600,68. Rhodos. Porto 379,68
Wij gaan op reis! Ik zou graag met het vliegtuig op vakantie gaan. Ik ben nog niet zeker over mijn bestemming. Ik twijfel nog tussen Barcelona, Rhodos en Porto. Om een beslissing te nemen, wil ik eerst
Nadere informatieONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN SECUNDAIR ONDERWIJS
ONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN SECUNDAIR ONDERWIJS EEN BOS, MEER DAN BOMEN ALLEEN VERNIEUWD! De leerlingen vergelijken twee bostypes die opmerkelijke verschillen
Nadere informatieMeer over de ooievaar. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Hieraan herken je hem
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatie3 DE GRAAD LAGER ONDERWIJS VROUWKENSHOEKKREEK
3 DE GRAAD LAGER ONDERWIJS VROUWKENSHOEKKREEK Dit grensoverschrijdend project wordt ondersteund door Interreg Vlaanderen-Nederland en de provincies Zeeland (Nl), Oost- en West-Vlaanderen (B), verenigd
Nadere informatieLES 2: Klimaatverandering
LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met
Nadere informatieDagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?
Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je
Nadere informatieMet vogels op trektocht
Met vogels op trektocht Leerdagboek van:... Een (on)bekend geluid Wat voor geluid hoor je? Waar komt het geluid vandaan? Dit wil ik opschrijven over de vogel: Denk aan vragen als: Hoe ziet de vogel eruit?
Nadere informatieHet jaar van de zwaluw Lerarenblad 3e graad
1 Het jaar van de zwaluw Lerarenblad 1 Lesdoel: De leerlingen kunnen het begrip trekvogel omschrijven. De leerlingen kunnen enkele winterse factoren opnoemen die de zwaluwen verplichten te trekken. De
Nadere informatieGemiddelde score ecologische voetafdruk Toermalijn
Gemiddelde score ecologische voetafdruk Ruimte! Je woont in. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? 2 punten 34 punten een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? 3 punten
Nadere informatieLeren hoe het werkt (begrijpen)
Afval (inhoudelijke focus) () Kleine beestjes Angst wegnemen Afval sorteren Cirkels Paddenstoelen Afvalgedrag waarnemen Kleine beestjes en wat eten ze? Afvalgedrag Afvalscheiding Wat leeft er in de composthoop?
Nadere informatieWinterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013
uitgave januari 2013 Winterslaap Met filmpjes, werkblad en puzzels groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers
Nadere informatieONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN BASISONDERWIJS
ONTRAFEL MET JE KLAS DE VELE GEHEIMEN VAN DE NATUUR! EDUCATIEVE PROJECTEN BASISONDERWIJS OP STAP MET TRUISJE DE BOSMUIS VERNIEUWD! EXPLORER De kleuters leren de leefwereld van een bosmuis kennen: uiterlijke
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieOverzicht van het vertrek uit België
Overzicht van het vertrek uit België Vertrek overzicht Op 15 juli vertrekken we met het Belgisch contingent naar de Verenigde Staten. We vertrekken s ochtends allemaal samen vanuit Brussel. 1. Units A,
Nadere informatieHet jaar van de zwaluw Lerarenblad 3e graad
Lerarenblad 1 1 Het jaar van de zwaluw: Lesdoel: De leerlingen kunnen het begrip trekvogel omschrijven. De leerlingen kunnen enkele winterse factoren opnoemen die de zwaluwen verplichten te trekken. De
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Vogels op reis Groep 1-3
Voorbereiding post 3 Vogels op reis Groep 1-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Vogels op reis voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel Opruimen
Nadere informatiePersdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010
Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be
Nadere informatieEr zijn drie tellingen waaraan u mee kunt doen. Deze tellingen staan los van elkaar dus u kunt zelf bepalen aan welke tellingen u mee wilt doen.
Handleiding tellingen Er zijn drie tellingen waaraan u mee kunt doen. Deze tellingen staan los van elkaar dus u kunt zelf bepalen aan welke tellingen u mee wilt doen. Als er onduidelijkheden zijn over
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieDienstregeling & Aansluitingen 10 I 06 I 2007 > 08 I 12 I 2007 www.thalys.com http://thalys.mobi
& Aansluitingen 10 I 06 I 2007 > 08 I 12 I 2007 www.thalys.com http://thalys.mobi Het Thalys-netwerk breidt zich uit Alle bestemmingen en aansluitingen vanuit België Thalys Ontdek op uw eigen ritme het
Nadere informatieLees je mee? Emma of Drie dagen Parijs. werkbladen om methodisch en thematisch te werken aan leesbeleving
Lees je mee? Emma of Drie dagen Parijs werkbladen om methodisch en thematisch te werken aan leesbeleving 2013 De Stiep Educatief Werkbladen bij de boeken voor het project Taal voor het Leven, geschikt
Nadere informatieMobiliteit Naam: Klas: Nummer:
Mobiliteit Naam: Klas: Nummer: Bundel: Mobiliteit Inleiding: 1) Hoe kom jij naar school? Kleur het juiste bolletje. o Te voet o Met de auto o Met de trein o Met de fiets o Met de bus o Andere: 2) Waarom
Nadere informatie2. VOORWOORD. Het succes van samenwerking
1 1. INHOUD 1. Inhoud 2. Voorwoord 3. In enkele haltes naar een schakel en terug! 4. Denk er aan 5. Adressen van de provinciale en Brusselse MOS-begeleiders 2. VOORWOORD Het succes van samenwerking Samen
Nadere informatieBiodiversiteits heg. www.enand-design.com. 2007 De Biodiversiteits heg is een auteursrechtelijk beschermd werk van Jacqueline Couwenberg 06-52088979
Biodiversiteits heg 2007 De Biodiversiteits heg is een auteursrechtelijk beschermd werk van Jacqueline Couwenberg 06-52088979 www.enand-design.com Voor vogels zijn er plekken gemaakt waarin ze kunnen nestelen,
Nadere informatieEen. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat
Nadere informatieInsectenplagen op bomen en klimaatverandering
Insectenplagen op bomen en klimaatverandering G.A.J.M. Jagers op Akkerhuis/L.G. Moraal H. Siepel, M.J. Schelhaas, G.F.P. Martakis Wie weet dat nog? Jaren 40: kaalvraat van iepen door de Ringelrups. Een
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Vogels op reis Groep 7-8
Voorbereiding post 3 Vogels op reis Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Vogels op reis voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel Opruimen
Nadere informatieUitleg over Zuid-Afrika
Uitleg over Zuid-Afrika Thomas: In de tekening zie je de vlag van Zuid-Afrika. In Zuid-Afrika spreken ze veel talen: Nederlands, Engels en Zuid-Afrikaans. Wij hebben in België 308 steden maar in Zuid-Afrika
Nadere informatieOpstart modulen. Einde topografie oefenen
Start Topografie oefenen Opstart modulen Onderwerp kiezen Onderwerp uitvoeren Afsluit module Einde topografie oefenen Start opstart module Charlie zit Charlie gaat staan, gaat zwaaien met 1 hand en hij
Nadere informatieEvolutie van het klimaat in België
Hans Van de Vyver Koninklijk Meteorologisch Instituut 11 januari 2013 Introductie wetenschappelijke activiteiten MERINOVA-project: Meteorologische risico s als drijfveer voor milieukundige innovatie in
Nadere informatieTGV DIENSTREGELINGEN TGV BRUSSEL-FRANKRIJK. Zoveel meer dan een treinticket. Geldig tot 13 december 2014
TGV DIENSTREGELINGEN TGV BRUSSEL-FRANKRIJK www.nmbs-europe.com Geldig tot 13 december 2014 Zoveel meer dan een treinticket 5 uitstekende redenen om met TGV Brussel-Frankrijk te reizen 1. Frankrijk binnen
Nadere informatieInleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat?
Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat? Je valt in een diepe slaap en wordt in maart pas weer
Nadere informatieLente. groep 3, 4 en 5
Lente groep 3, 4 en 5 Inhoud Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad lente 14
Nadere informatieErdi Holding B.V. Voortgangsrapportage 2017
01-01-017 t/m 31-1-017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding. CO-voetafdruk.1. Rapportageperiode 017 3. Historische vergelijking 4. Relatieve uitstoot 5. Directe en indirecte emissies 6. Klimaatcompensatie
Nadere informatieHEEL DUITSLAND met de ICE trein vanaf 39 met de IC Bus vanaf 14 KEULEN FRANKFURT BERLIJN MÜNCHEN DÜSSELDORF
KEULEN HAMBURG FRANKFURT BREMEN HANNOVER DORTMUND LEIPZIG LUIK AKEN BONN KEULEN DRESDEN FRANKFURT (M) KARLSRUHE NÜRNBERG STUTTGART HEEL DUITSLAND met de ICE trein 39 met de IC Bus 14 Dienstregeling & prijzen
Nadere informatieEen midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
Nadere informatieEducatief aanbod natuur, klimaat en duurzame ontwikkeling voor het secundair onderwijs Ontdek welke formule het beste past bij jou en je leerlingen
Schooljaar 2019-2020 Educatief aanbod natuur, klimaat en duurzame ontwikkeling voor het secundair onderwijs Ontdek welke formule het beste past bij jou en je leerlingen Natuur, klimaat en duurzame ontwikkeling
Nadere informatieHOE KOM JE NAAR DE LES?
HOE KOM JE NAAR DE LES? Kom je met de auto naar de les? Hoe komen je collega s naar de les? Wat moet je doen? 1. Maak de oefening op blad 2. Je verbindt de tekeningen met de juiste woorden. Je werkt samen
Nadere informatieVoldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan
Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Het is natuurlijk ook niet de bedoeling om kou te lijden in de klas. Een ideale temperatuur voor een klaslokaal is 19 à 20 C. Is het in jullie
Nadere informatieST JEAN DE LOSNE Basis Informatie
ST JEAN DE LOSNE Basis Informatie St Jean de Losne is een stadje gelegen in een omgeving met talrijke waterwegen. Op deze waterwegen zijn er veel binnenvaartschepen, maar de haven is ook de grootste plezierjachthaven
Nadere informatieVERANDEREN VAN KLIMAAT?
VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen
Nadere informatieINTRODUCTIE. Deze pedagogische fiche ondersteunt jullie om de actie «Eet Lokaal» te bespreken in de klas.
INTRODUCTIE Ons voedsel legt gemiddeld 2000 km af voor het ons bord bereikt. Denk maar eens aan de groenten en het fruit dat we iedere dag eten. In de winkel vinden we het hele jaar door groenten en fruit
Nadere informatieNieuwsbrief Roofvogelwerkgroep Fruitstreek. Februari 2014
Nieuwsbrief Roofvogelwerkgroep Fruitstreek Februari 2014 Het is begonnen. Misschien iets vroeger dan anders, maar de laatste zonnige dagen levert al baltsgedrag op van buizerds. Het is dan ook deze soort
Nadere informatieMIJN RONDLEIDING IN DE LUCHTHAVEN VAN ANTWERPEN
MIJN RONDLEIDING IN DE LUCHTHAVEN VAN ANTWERPEN HOE GEBRUIK IK HET STAPPENPLAN? Leuk dat je hebt besloten om een rondleiding te volgen in de luchthaven van Antwerpen. Toerisme voor Autisme stelde een stappenplan
Nadere informatieJerometer activiteit Meet de impact van je activiteit op het milieu
Jerometer activiteit Meet de impact van je activiteit op het milieu Aan de hand van deze vragenlijst kan je op voorhand je huiswerk doen. Eenmaal de gegevens zijn ingevuld zal het makkelijker en sneller
Nadere informatieVOORSTEL TOT VERBETERING VAN DE TREINDIENST IN DE WESTHOEK
HUIDIGE SITUATIE VOORSTEL TOT VERBETERING VAN DE TREINDIENST IN DE WESTHOEK Vanuit de westhoek kan men gebruik maken van 2 spoorlijnen. Enerzijds de lijn 73, De Panne-Deinze. Anderzijds lijn 69, Kortrijk-Poperinge.
Nadere informatieNematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa
Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december 2013 - februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle
Nadere informatieMijn reis met STIMI MAATSCHAPPIJ VOOR HET INTERCOMMUNAAL VERVOER TE BRUSSEL
Mijn reis met STIMI MAATSCHAPPIJ VOOR HET INTERCOMMUNAAL VERVOER TE BRUSSEL Openbaar vervoer is de verzamelnaam voor alle bussen, trams en metro s. Mijn naam is STIMI Ik ben 7 jaar en een grote fan van
Nadere informatieTHEMA 5 KLIMAATVERANDERING
THEMA 5 KLIMAATVERANDERING WERKFICHE 10: Temperatuurverschillen in landelijke en stedelijke omgeving Doel: De leerlingen vergelijken en verklaren temperatuurvergelijking tussen een landelijke en stedelijke
Nadere informatieBeestige Buren. Naverwerking in de klas
Beestige Buren Naverwerking in de klas INHOUD 1. Kaartje aan Klauw 1.1 Voorbereiding 1.2 Uitleg 2. Inhoud van het spel 2.1 Deel 1: uitkijkposten in Vlasroterbeek 2.2 Deel 2: de buurtbewoners 2.3 Deel 3:
Nadere informatieRegenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui.
KB2 Tijdsinvestering: 45 minuten Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. 1. Inleiding Een mol eet per jaar wel 50 kg wormen. Dat is veel, maar als je bedenkt dat in je
Nadere informatieAuditieve oefeningen - lente. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen - lente Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) len-te kro-kus tul-pen lam-me-tje bloe-men zaai-en tuin-tje ro-zen vo-gel tuin-man bij-en
Nadere informatieDe Trampoline De Haar 200, Leidschendam
Tekst lezen Lees de tekst met het stappenplan. Kom je nog moeilijke woorden tegen in de tekst? Gebruik dan de woordhulp. 1. Waarom is het fijn dat de Hanzelijn klaar is? 2. Wat betekent het woord officieel
Nadere informatiefoto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016
foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016 1 De meeste jongeren (34%) houden zich niet bezig met de gevolgen van klimaatverandering Toch
Nadere informatieResultaten enquête Uithoornlijn
Resultaten enquête Uithoornlijn Juni 2015 Resultaten enquête Uithoornlijn Inleiding De gemeente Uithoorn en de Stadsregio Amsterdam willen graag weten wat inwoners van Uithoorn belangrijk vinden aan het
Nadere informatieINLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten?
INLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten? Ons voedsel legt gemiddeld 2000 km af voor het ons bord bereikt. Denk maar eens aan de groenten en het fruit dat we iedere dag eten. In de winkel vinden
Nadere informatieMDG. Eerst en tweede graad. Te lezen zinnen (in willekeurige volgorde!)
MDG Eerst en tweede graad De leerkracht leest één van de volgende stellingen en de groep bekijkt de acht millenniumdoelstellingen om te achterhalen met welke doelstelling de zin overeenkomt. Ze leggen
Nadere informatieSubsidies vergroeningsprojecten van schooldomeinen. Infosessie scholen
Subsidies vergroeningsprojecten van schooldomeinen Infosessie scholen Waarom? Biodiversiteit & klimaat Leernatuur Welbevinden en speelnatuur Waarvoor? Biodiversiteit Leernatuur RLH Wilgen.be RLH
Nadere informatieFeedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren.
FEEDBACK WAT IS FEEDBACK EIGENLIJK? Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. Hiermee is feedback een belangrijk middel
Nadere informatieHet begin van de winter
WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:
Nadere informatie1. Je woont in... persoonlijke voetafdruk. Ruimte. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2
1. Je woont in... een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2 een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? (+/- 120m²) 3 een groot huis met meer dan 4 slaapkamers?
Nadere informatieAIR & RAIL AIR FRANCE KLM VERNIEUWDE VERSIE 2016
AIR & RAIL AIR FRANCE KLM VERNIEUWDE VERSIE 2016 België Verbonden Met De Wereld De verbinding tussen België en de wereld 231 bestemmingen in 103 landen Toegewijd team in station Brussel-Zuid Hoge snelheidstreinen
Nadere informatieVragenlijst (stedelijke) stille gebieden
Vragenlijst (stedelijke) stille gebieden Algemeen 0. Kies uit de hieronder gegeven foto in welk gebied u het meest bezoekt. Spinozapark Zuiderpark Gebruik van het gebied (park) U.1. Waarom bezoekt u dit
Nadere informatieverwerking : wat is een bos?
verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke
Nadere informatieleeruitstap Kwadrant donderdag 17 mei 2001 hoofdstad van België hart van Europa
leeruitstap Kwadrant donderdag 17 mei 2001 hoofdstad van België hart van Europa 1. Brussel hoofdstad van ons land en Europa Brussel is de hoofdstad van ons land. De koning woont in Brussel en de regering
Nadere informatieAftekenlijst. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Schematisch
Nadere informatieEerste stappen met Red Bull MOBILE
Eerste stappen met Red Bull MOBILE Herlaadkaart 9033536 03/2011 Joel Roelants / XXX Duik in de Wereld van Red Bull. Red Bull MOBILE is veel meer dan een herlaadkaart. Jij en je Red Bull MOBILE-vrienden
Nadere informatieInhoud. Voedsel. Leefgebieden Visarend. Ruud Kampf. Bijna alleen vis: Broedpaar: 175 kg per gezin /seizoen
De Visarend als broedvogel in de volgende SOVON Atlas van de Nederlandse Broedvogels? Landelijke Dag visarenden voedsel, verspreiding Inhoud zaterdag 29 november 2003 15.50-16.15 Ruud Kampf eisen aan broedgebied,
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieWie eet wie en wie eet wat?
Leerkracht Wie eet wie en wie eet wat? Maak een voedselweb Inhoud in het kort In deze les krijgen de leerlingen een beeld van de relaties tussen dieren en planten. Leerlingen maken een voedselweb van één
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieWinterslaap. groep 5/6
Winterslaap groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers 8 Werkblad winterslaap 15 Schrijf je eigen e-boek 16
Nadere informatieBernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL
Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Greenpeace is een organisatie die ereldijd opkomt voor het milieu. We illen de natuur en de dieren daarin beschermen.
Nadere informatie7 Ik zie op tegen de herfst
Herfstdip De dagen worden korter, de temperatuur daalt en het landschap wordt langzaamaan minder groen door de vallende blaadjes. De herfst is weer bijna in aantocht. In hoeverre bent u het (on)eens met
Nadere informatieDe ANWB Lichtbrigade Fietsverlichtingsactie
De ANWB Lichtbrigade Fietsverlichtingsactie Leerkracht instructie middelbare school Algemeen Achtergrond De ANWB is een vereniging die nauw betrokken is bij de maatschappij en zet zich in voor mobiliteit,
Nadere informatieOctopus > handleiding bij modal split onderzoek
Octopus > handleiding bij modal split onderzoek inleiding Het herkomst- en vervoerswijze-onderzoek vormt het eerste onderdeel van stap 3. In dit deel van het onderzoek worden de volgende gegevens verzameld:
Nadere informatieActualiteit in de klas, voor mij is dat... Wereldburgerschap in de klas: Actua mijn nota s
Actualiteit in de klas, voor mij is dat... 6 Twee journaals vergelijken, mijn bevindingen. Datum van de berichtgeving: Wat ik ga vergelijken Bron journaal:... Bron journaal:... 1 Nieuwsinhouden: 2 Nieuwsinhouden:
Nadere informatieCO2-voetafdruk onderweg van huis naar school
CO 2 voetafdruk hulpmiddel 3 CO2-voetafdruk onderweg van huis naar school Zoekschema Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer
Nadere informatieKENNISBUNDEL. Biologische aardappelen. Mei 2013 ZIEKTEN EN PLAGEN / INSECTEN. www.dlvplant.nl TEELTTECHNISCHE ASPECTEN LOOFDODEN
KENNISBUNDEL Biologische aardappelen Mei 2013 TEELTTECHNISCHE ASPECTEN LOOFDODEN ZIEKTEN EN PLAGEN / VIRUSZIEKTEN ZIEKTEN EN PLAGEN / PHYTOPHTHORA INFESTANS ZIEKTEN EN PLAGEN / RHIZOCTONIA SOLANI DE SMAAK
Nadere informatieKlimaatverandering en onze voedselzekerheid
Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen
Nadere informatieEDUCATIE PROGRAMMA. Geschikt voor leerlingen van groep 8. Weegschaalmuseum. Turfpoortstraat 27. 1411 ED Naarden. Tel.035 5447153
EDUCATIE PROGRAMMA Geschikt voor leerlingen van groep 8 Weegschaalmuseum Turfpoortstraat 27 1411 ED Naarden Tel.035 5447153 www.weegschaalmuseum.nl info@weegschaalmuseum.nl Gang van zaken bij het educatieve
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieErdi Holding B.V. CO2-voetafdruk. Voortgangsrapportage januari 2018 t/m 31 december 2018
Erdi Holding B.V. CO2-voetafdruk Voortgangsrapportage 2018 1 januari 2018 t/m 31 december 2018 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. CO2-voetafdruk 2.1. Rapportageperiode 2018 2.2. Mobiliteit uitgesplitst
Nadere informatieDe inhoud. 1. De inleiding. 2. De woordspin. 3. Het uiterlijk van de das. 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren?
De inhoud 1. De inleiding 2. De woordspin 3. Het uiterlijk van de das 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren? 7. De dassenwerkgroep Utrecht 8. De afsluiting 9. Bronnen 1.
Nadere informatieErdi Holding B.V. Voortgangsrapportage H1 2017
Voortgangsrapportage H1 017 01-01-017 t/m 30-06-017 Voortgangsrapportage H1 017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding. CO-voetafdruk.1. Rapportageperiode H1 017.. Reductie.3. Historische vergelijking.4.
Nadere informatieREISGEWOONTEN TOEN EN NU
REISGEWOONTEN TOEN EN NU Zoekschema Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer
Nadere informatiePraktische tips voor klimaat en portemonnee. Klimaatsparen
Praktische s voor klimaat en portemonnee Klimaatsparen CO 2 en geld besparen De gemiddelde Nederlander stoot per jaar 12.000 kg CO 2 uit (28.000 kg CO 2 per huishouden). De meeste kilo s gaan op aan verwarming,
Nadere informatieSESSIE #12 Bedrijvig met een werkloze auto. Een getuigenis Smart Move. 18/11/2014 Inspiratiedag Leg de Link
SESSIE #12 Bedrijvig met een werkloze auto. Een getuigenis Smart Move 18/11/2014 Inspiratiedag Leg de Link 18/11/2014 Inspiratiedag Leg de Link Context: Mobimix www.mobimix.be Informeren van fleetmanagers
Nadere informatieKlimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
Nadere informatieSnel en stressvrij op uw bestemming geraken? Na de trein verder op de fiets! Blue-bike maakt de verplaatsing met de trein af door comfortabele
tot uw beschikking Snel en stressvrij op uw bestemming geraken? Na de trein verder op de fiets! Blue-bike maakt de verplaatsing met de trein af door comfortabele stadsfietsen te voorzien aan de Belgische
Nadere informatie7.4: Naar het Natuurwetenschappelijk museum
7.4: Naar het Natuurwetenschappelijk museum De zender de ontvanger de boodschap Kies uit: geschreven, gesproken, de brief, de telefoon, luistert, leest, de luisteraar, de lezer BOODSCHAP BOODSCHAP Ik deel
Nadere informatieBereikbaarheid van Campus Waas
Bereikbaarheid van Campus Waas Inhoudsopgave 1.1. Adresgegevens van onze Campus...3 2. Bereikbaarheid met de trein...4 2.1. Bereikbaarheid...4 2.2. Te voet naar de campus...4 2.3. Met de taxi naar de campus...4
Nadere informatieZon- THALYS.COM VAN HARTE WELKOM. 5900 Brochure Soleil 2013 BNL.indd 1 01/02/13 11:06
Zomer 2013 Zon- THALYS.COM Naar het zuiden van Frankrijk vanuit België bestemmingen VAN HARTE WELKOM 5900 Brochure Soleil 2013 BNL.indd 1 01/02/13 11:06 THALYS ZON Bestemmingen & Dienstregeling Zin in
Nadere informatieEffecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland
Effecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland Indicatie van het potentieel van Mobility Mixx wanneer toegepast op het gehele Nederlandse bedrijfsleven Notitie Delft, november 2010 Opgesteld door: A.
Nadere informatieUitsterven of wegwezen
Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering.
Nadere informatie