(ingeleverd door Matty op 21 12 2012) Actieplan Netwerk Burgemeestersconvenant National Covenant Action Plan Inleiding In 2007 nam een aantal lokale overheden het initiatief om een meer ambitieuze doelstelling na te streven dan de verlaging van de CO 2 -uitstoot met 20% zoals de Europese Unie in zijn algemeenheid voorstelt. Zo is het Covenant of Mayors initiatief ontstaan, bottom up, en meteen van harte gesteund door de Europese Commissie. Het werd een succes en meer dan 3000 gemeenten / burgemeesters hebben zich binnen drie jaar aangesloten en meer ambitieuze doelstellingen geformuleerd op het gebied van energiebesparing, duurzame energie en CO 2 -uitstoot. Op dit moment zijn bijna 4500 Europese gemeenten aangesloten. In Brussel ziet men het COM met dit grote aantal ondertekenaars als een belangrijke bottom-up beweging van gemeenten en hun lokale partners. Klimaat en energie worden binnen Europa ook steeds belangrijker, waar niet alleen veel meer geld voor beschikbaar komt voor specifieke projecten rond dit thema, maar ook in projecten in vrijwel alle andere (subsidie)programma s aandacht aan moet worden besteed. Het COM wordt door zijn strategische en integrale benadering bovendien gezien als een belangrijk kwaliteitskeurmerk voor gemeenten bij het indienen van aanvragen van Europese financiering van projecten. In Nederland leverde het tot nu toe 20 ondertekenaars op, inclusief een regio. Het Klimaatverbond is door de uitvoerende Europese organisatie Energy-Cities gevraagd om het Covenant of Mayors in Nederland te versterken en te werken aan het vergroten van haar draagvlak en te zorgen voor meer ondertekenaars van het Covenant of Mayors in Nederland. Het Klimaatverbond heeft de kans om deel te nemen aan dit project, NET-CoM, dat staat voor Networking the Covenant of Mayors, aangegrepen om haar leden een alternatief te bieden voor financiering en projectontwikkeling in samenwerking met Europa en Europese partners. Dit project biedt een netwerk en platform aan ambitieuze Nederlandse gemeenten leden van het Klimaatverbond om kennis en ervaring te delen en op die manier efficiënter te kunnen werken en minder afhankelijk van de rijksoverheid te zijn. Agentschap NL ondersteunt het netwerk, en ook andere organisaties zoals VNG, GDO en Platform 31 hebben steun toegezegd. Sinds september 2012 is de Burgemeester van gemeente Midden-Delfland, zelf ook ondertekenaar, de ambassadeur van het Netwerk Burgemeestersconvenant. Actieplan Netwerk Burgemeestersconvenant In dit plan staan alle doelen geformuleerd die het Netwerk Burgemeestersconvenant wil realiseren en de manier waarop we deze doelen willen bereiken. Om alle huidige Nederlandse ondertekenaars de kans te geven om mee te denken over in dit plan is via diverse kanalen, zoals de nieuwsbrief aan alle contactpersonen van het Netwerk Burgemeestersconvenant ruchtbaarheid gegeven aan dit plan. Op 29 november is het besproken met een aantal van de belangrijkste betrokkenen, of wel key actors. 1
Bij de uitvoering van het plan is het van belang om goed in te blijven spelen op de ontwikkelingen binnen de landelijke politiek en Europa. In Nederland wordt op dit moment hard gewerkt aan een Nationaal energieakkoord voor duurzame groei door de SER (Sociaal Economische Raad). De SER gaat de komende tijd met genoemde partijen om tafel om de uitgangspunten voor een stabiel en ambitieus energiebeleid voor de lange termijn (volledig duurzaam in 2050) te formuleren. Binnen Europa is een nieuwe energie efficiency richtlijn ontwikkeld. Deze richtlijn bestaat uit een pakket maatregelen die energie efficiency en energiebesparing zodanig moeten bevorderen dat de EU het doel van 20% energiebesparing in 2020 gaat halen. Een groot deel van de toe te kennen fondsen in de periode 2014-2020 zijn geoormerkt voor het realiseren van deze doelen. Ook op deze ontwikkeling moet het Netwerk Burgemeestersconvenant inspelen en kansen voor Nederlandse ondertekenaars benutten. 1. Doelstelling: Het Netwerk Burgemeestersconvenant in Nederland Het project heeft als primair doel om het bestaande netwerk te bestendigen en uit te breiden. De huidige ondertekenaars hebben aangegeven het belangrijk te vinden om middels dit project ervoor te zorgen dat ook de eigen activiteiten (die breder zijn dan de doelen van NET-COM project) beter uitgevoerd kunnen worden. De ondertekenaars van het Covenant of Mayors (CoM) moeten verder gaan dan de 3 x 20 doelstelling in 2020 van Europa (20% CO 2 -reductie, 20% energiebesparing en 20% duurzame energie in 2020). De huidige ondertekenaars werken hard aan activiteiten die bijdragen aan een leefbare stad en verdergaande lokale duurzame economische ontwikkeling, zoals de overstap naar lokale, duurzame energieopwekking. De belangrijkste manier waarop het netwerk haar bestaan bestendigd is via gerichte communicatie over zaken die specifiek voor Nederlandse ondertekenaars belangrijk zijn, zoals informatievoorziening en kennisdeling over de mogelijkheden van Europese subsidies en fondsen. Nederland heeft momenteel een situatie van onderuitputting op een aantal Europese subsidies en fondsen (constatering AgenschapNL en ministerie van IenM). AgentschapNL heeft daarom sinds kort extra menskracht om het indienen van Europese subsidieaanvragen door gemeenten en regio's te ondersteunen. Beoogde resultaten: In ieder deelnemend land meer deelnemers aan CoM, in Nederland 30 in 2013; Landelijke versterking van de ondersteunende structuren, minimaal drie organisaties; Het Netwerk Burgemeestersconvenant van het Klimaatverbond beter aanhaken bij Europese financiering en ontwikkelingen op gebied van duurzame energie en regionale samenwerking; Stimuleren van ambitieuze inhoudelijke doelstellingen, per CoM-ondertekenaar verschillend; Bijeenkomsten rondom het CoM, in NL zes bijeenkomsten tot en met december 2013 (o.a. de regionale bijeenkomsten); Een internationale bijeenkomst (deze staat gepland voor mei 2013); Website, nieuwsberichten, discussieforum en activiteiten via social media; Zorgen voor een toekomstig vervolg van het project, zodat het Netwerk Burgemeestersconvenant haar werkzaamheden ook na 2013 voort kan zetten. Informatievoorziening richting nieuwe en potentiële ondertekenaars. Extra doelstellingen specifiek voor de Nederlandse context: NET-COM verbinden aan de Lokale Klimaatagenda; NET-COM onderdeel laten zijn van de Green Deal regioaanpak; De Klimaatmonitor aanvaard zien te krijgen als Baseline Emission Inventory instrument. 2
2. Waarom het Covenant of Mayors ondertekenen? In Europese context is de meerwaarde van het ondertekenen van het Covenant of Mayors duidelijk. Daarom is het in eerste plaats van belang deze meerwaarde via het Netwerk Burgemeestersconvenant te vertalen naar de Nederlandse context en te communiceren naar de Nederlandse ondertekenaars. Vervolgens communiceert het Netwerk Burgemeestersconvenant en haar partners duidelijk en helder aan gemeenten en andere partijen. In samenspraak met AgentschapNL heeft het Klimaatverbond de meerwaarde als volgt omschreven: Herkenning door andere vooruitstrevende gemeenten, zowel in Nederland als in Europa; Profilering als vooruitstrevende duurzame energiegemeente; Informatie over Europese ontwikkelingen en fondsen; Betere mogelijkheden voor EU-financiering; Inspirerende voorbeelden vanuit het Europese CoM netwerk; Toegang tot Europese netwerken; Uitwisseling tussen gemeenten in Nederland en Europese projecten; Partners en partnerschappen buiten de lokale overheid, die zich committeren aan 20-20-20 doelen; Omdat het CoM door Burgemeesters ondertekend moet worden, krijgt het gemeentelijk duurzaamheidbeleid een zwaardere status en meer betekenis voor de langere termijn. 3. Met wie gaan we de doelen bereiken? De belangrijkste partners of key actors zijn: De meeste actieve ondertekenaars, waaronder (in willekeurige volgorde) de gemeenten Zaanstad, Den Haag, Delft, Breda en Heerlen en de regio Haaglanden. De partners uit het parapluoverleg duurzaamheid: GDO, VNG, Klimaatverbond, Platform 31 (ondersteuning Platform Duurzaamheid G32), Agentschap NL en het Bestuurdersnetwerk Duurzaamheid. Met de organisaties in dit netwerk organiseren wij een viertal (regionale) bijeenkomsten verspreid over het land. Daarnaast zijn de belangrijkste partnerorganisaties en netwerken: Agentschap NL. AgentschapNL ondersteunt in opdracht van het Ministerie van I&M de Klimaatambassadeurs bij de uitvoering van de Lokale Klimaat Agenda. Het Agentschap is tevens Coordinating Structure van het CoM, ofwel Nationale Coördinator. Dit wordt gedefinieerd als overheidsdiensten die strategische aansturing en financiële en technische steun verlenen aan gemeenten die tot het Burgemeestersconvenant toetreden. Het Agentschap heeft de Klimaatmonitor ontwikkeld (zie F) en biedt vanaf januari 2013 ondersteuning aan gemeenten die EU subsidie willen aanvragen. Deze ondersteuning is een direct gevolg van de inzet van het Klimaatverbond in het kader van (de Green Deal) regionale samenwerking en NET-COM. Het Bestuurdersnetwerk Duurzaamheid (met een centrale rol voor Thijs de la Court, wethouder van Lochem en bestuurslid van het Klimaatverbond en E-decentraal) biedt een netwerk en inspiratiebijeenkomsten voor lokale bestuurders. Het Nederlands Genootschap voor Burgemeesters (Arnoud Rodenburg is hierin actief en leidt een aantal acties zoals het organiseren van een burgemeestersontbijt en het versturen van artikelen via de nieuwsbrief van het burgemeestersnetwerk). Het Cittaslow netwerk (Arnoud Rodenburg is vice-president van dit internationale netwerk en leidt een aantal acties zoals het publiceren van een artikel over het CoM binnen dit netwerk). Het Europese project E-Harbours, waarvan de gemeente Zaanstad de lead partner is. E- Harbours kan een belangrijke inhoudelijke en personele bijdrage leveren aan het organiseren van de vier (regionale) bijeenkomsten. 3
4. Strategie voor 2013 Gebaseerd op interne plannen en in samenspraak met het Klimaatverbond, haar partners en Energy- Cities stelt het projectteam de volgende strategie voor. A. Bijeenkomsten en activiteiten voor het netwerk Hieropgewekt op 15 november 2012 Tijdens dit evenement over lokaal opgewekte, duurzame energie is er in de bijeenkomst voor bestuurders,, een film over het CoM gepresenteerd door Thijs de la Court. Daarnaast is er een nieuwe flyer op ansichtkaartformaat verspreid. Bijeenkomst Netwerk Burgemeestersconvenant op 29 november 2012 Overleg met de key actors van het Netwerk. Tijdens dit overleg is dit National Covenant Action Plan gepresenteerd en hebben de aanwezigen gelegenheid gehad om hun reactie en input te geven. Dit plan wordt aangepast en definitief gemaakt door het projectteam en vervolgens verspreid binnen het Netwerk Burgemeestersconvenant. Bijeenkomst medio maart 2013 Platformbijeenkomst met informatie uit Europa: interessante onderwerpen kunnen zijn een presentatie vanuit het DG Energy, een presentatie over alle activiteiten in Brussel (o.a. een preview van de Open Days) met filmpjes. Ofwel een kennismakingsbijeenkomst met de zogenaamde Managing Authorities (de verschillende overheidsinstanties die huidige structuurfondsen (ERDF)) managen. Doel zou zijn om meer inzicht te krijgen in het proces van de aanvraag en uitvoering van EU gesubsidieerde programma s. Tijdens deze bijeenkomst kan ook aandacht worden besteed aan het onderzoek rond (financiering van) energieneutrale scholen, en het afsluiten van een Green Deal rond dit thema. De gemeenten die deelnemen aan het vervolg en actief met de renovatie van een schoolgebouw aan de slag gaan, kunnen worden geholpen bij het gezamenlijk aanvragen van Europese financiering hiervoor. Bijeenkomst tijdens Climate Alliance Conferentie, 16 en 17 mei 2013 Tijdens deze bijeenkomst organiseert gemeente Den Haag, het CoM office en het projectteam van het Klimaatverbond een workshop. Doel is om zoveel mogelijk huidige en potentiële Nederlandse ondertekenaars te inspireren om hun commitment aan het CoM te bestendigen. Gekoppeld aan deze bijeenkomst stellen we voor om een lobbybijeenkomst te organiseren in de vorm van een burgemeestersontbijt voor alle burgemeesters die tot nu toe het CoM hebben ondertekend, met als doel hun ondertekening nieuw leven in te blazen en inzicht te krijgen in de stand van zaken bij de huidige ondertekenaars. Met als beoogd gastheer, samen met ambassadeur Arnoud Rodenburg, de burgemeester van Den Haag, en nog een interessante gast uit bijvoorbeeld de nationale politiek. (Eventuele uitwijkmogelijkheden voor dit ontbijt zijn het Smart City Event en het VNG jaarcongres.) Andere activiteiten en bijeenkomsten zijn: Smart City Event, mei 2013 VNG jaarcongres, juni 2013 Energiediner in Brussel voor Burgemeesters en wethouders voorafgaand aan de Open Days, 7-10 oktober 2013. Mogelijke start van een Energy Battle tussen 40-50 Nederlandse burgemeesters. Bijeenkomst medio december 2013 B. Communicatie activiteiten In de uitvoering van dit plan speelt communicatie een belangrijke rol. De meerwaarde van het netwerk burgemeestersconvenant wordt gecommuniceerd via de volgende communicatiekanalen: website www.burgemeestersconvenant.nl, updates en nieuwsbrieven (EU en NL) via de discussionlist en Viadesk; filmpjes (ook op Youtube); Social media zoals Twitter (@ConvenantNL) en Linkedin groepen; Flyers en banners; Bijeenkomsten. 4
Op goed getimede momenten, gebaseerd op ontwikkelingen en gebeurtenissen in de Nederlandse en Europese politiek, maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het ontstaan van een bottom-up beweging van organisaties die lokale groene energie produceren en leveren, evenementen en andere logische momenten worden deze communicatiekanalen en het Klimaatverbond netwerk ingezet. Om constant via de beschikbare communicatiekanalen informatie te delen en (opnieuw) onder de aandacht te brengen, willen we de volgende acties ondernemen: Burgemeesters en/of wethouders van huidige of potentiële ondertekenaars regelmatig uitnodigen voor relevante bijeenkomsten in Brussel. Daar is veel betere gelegenheid om te netwerken en geïnspireerd te raken. Zorgen dat het Netwerk ook regelmatig PR krijgt via andere communicatiekanalen zoals de nieuwsbrieven van onze partners (Agentschap NL, VNG, GDO, platform 31) Samenwerkingsverbanden tussen EU projecten, en Nederlandse gemeenten die onderdeel uitmaken van andere EU projecten belichten. Via de website en de nieuwsbrief een overzicht bieden met alle geplande bijeenkomsten en activiteiten. C: NET-COM koppelen aan regionale samenwerking Het Klimaatverbond heeft met het ministerie van IenM zijn afspraken gemaakt voor het uitvoeren van een Green Deal Regionale Samenwerking. De Green Deal is officieel door de staatssecretaris en de voorzitter van Klimaatverbond ondertekend op 4 juni 2012. Inzet is dat er in drie regio's concrete projecten zichtbaar worden die andere regio's inspireren tot samenwerking. Deze regio s zijn Holland-Rijnland, Achterhoek en de regio Alkmaar e.o Waar mogelijk en wenselijk, zal in overleg met de projectleider Regionale Samenwerking tijdens deze bijeenkomsten het CoM onder de aandacht worden gebracht en worden uitgenodigd om het CoM te ondertekenen. Ook binnen de leergroep regionale samenwerking die het Klimaatverbond in 2013 zal starten, besteden we aandacht aan Europa en het COM. De manier waarop moet nog nader worden ingevuld. Ter voorbereiding van de leergroep zal met AgentschapNL nog een regiocoördinatorenoverleg worden georganiseerd, waarin ook de ondersteuning vanuit AgentschapNL bij het vinden van EU-financiering aan bod zal komen. D: NET-COM aanbieden via andere netwerken Burgemeester Arnoud Rodenburg van Midden-Delfland gaat zich inzetten als inspirator voor inhoudelijke doelstellingen en als ambassadeur richting Europa. Via onze ambassadeur (en Klimaatverbond voorzitter Linnekamp) zal het Netwerk Burgemeestersconvenant (opnieuw) op de kaart worden gezet binnen het netwerk van burgemeesters in Nederland. Om dit mogelijk te maken ontwikkelen we een aanbod voor het burgemeestersnetwerk en leggen we de contacten met het Europese CoM office. Doel is dat 5 burgemeesters uit dit netwerk besluiten om het Convenant te gaan ondertekenen. Ambassadeur Arnoud Rodenburg zal bij een bijeenkomst van Cittaslow op 15 en 16 januari in Brussel: alle leden in Europa informeren over het CoM en oproepen om ook te ondertekenen. Binnen de VNG commissie Europa al hij met een 1-minute pitch de commissie informeren over het Netwerk Burgemeestersconvenant. Vice-voorzitter Thijs de La Court van Het Klimaatverbond heeft aangeboden om het Covenant of Mayors netwerk te introduceren binnen het Bestuurdersnetwerk Duurzaamheid. Om dit mogelijk te maken ontwikkelen we een aanbod voor het bestuurdersnetwerk. Doel is dat 5 bestuurders van dit netwerk besluiten om het Convenant te laten ondertekenen.. Daarnaast zijn andere belangrijke netwerken G32, Klimaatverbond bestuurslid Olaf Prinsen is trekker van het platform duurzaamheid van G32. Via dit kanaal kunnen we G32 vragen om de intentieverklaring te tekenen en partner van NET-COM te worden. De VNG commissies Europa en Milieu, waarin respectievelijk Arnoud Rodenburg en Thijs de la 5
Court (en Olaf Prinsen) actief zijn. De Metropoolregio Amsterdam, waarin Klimaatverbond voorzitter Robert Linnekamp vanuit de stuurgroep Duurzaamheid werkt aan het doel om met de 36 gemeenten in de regio in 2040 energieneutraal te zijn. De overige regionale netwerken waarin de bestuursleden van het Klimaatverbond actief zijn. E: Directe werving Het Klimaatverbond benadert leden van het Klimaatverbond die een Routekaart hebben opgesteld en/of EU projecten (willen) uitvoeren. Dat benaderen doen wij via ons eigen netwerk en onze eigen communicatiekanalen. AgentschapNL ondersteunt hierbij door geïnteresseerden te informeren en naar het Klimaatverbond door te verwijzen. Vervolgens wordt geïnteresseerde lokale overheden voorgelegd om ofwel zich aan te melden bij het CoM, ofwel aan te sluiten bij het CoM netwerk en daartoe een intentieverklaring te ondertekenen. Daarnaast worden andere (potentieel) geïnteresseerden, die naar voren zijn gekomen in de diverse netwerken en tijdens landelijke en regionale bijeenkomsten, actief benaderd en voorzien van informatie over het COM. Dit vraagt om een continue wisselwerking tussen het bestuur en de projectorganisatie. Om het proces van werving van nieuwe ondertekenaars te voorspoedigen, bieden we inhoudelijke en praktische informatie over het proces van ondertekening bieden, zoals standaard formats voor het indienen van SEAP s en BEI s, een overzicht van alle SEAP s van de huidige ondertekenaars en de belangrijkste documenten vertaald naar het NL aanbieden. F. Regionale (platform)bijeenkomsten met NET-COM partners Samen met de partners uit het Paraplu-overleg, met I&M, E-Harbours organiseren we drie of vier (regionale) bijeenkomsten verspreid over het land. Het doel hiervan is het bestaande netwerk te verbreden, zodat gemeenten (en regio s) zich aansluiten bij het Europese burgemeestersconvenant. De lijnen A (netwerk), B (communicatie), C (regionale samenwerking), D (andere netwerken) en E (werving) komen hierin samen. We kiezen voor regio s waarvan de kans groot is dat gemeenten individueel of als regio (zoals Haaglanden) het COM willen ondertekenen: bij voorkeur met een aantal ondertekenaars in de regio, al een bestaande (regionale) routekaart, Europese projecten of ambitie(s) en goede (bestuurlijke) contacten vanuit het Klimaatverbond. Op het programma staan in ieder geval presentatie(s) over de energietransitie, ontwikkelingen binnen Europa en mogelijkheden voor EU financiering. Tijdens het parapluoverleg van 14 januari maken we nadere afspraken met de partners over de invulling van het programma. De planning is om één of twee bijeenkomsten te organiseren in het voorjaar (maart/april en juni), en twee in het najaar (september en november/december). De concrete data bepalen we in overleg met de regio. G: Lobby Een onderzoek onder de huidige Nederlandse ondertekenaars door het projectteam heeft uitgewezen dat het aanleveren van CO 2 monitoringsgegevens tot problemen leidt, omdat de EU (het Joint Research Centre) veel details vraagt die niet beschikbaar zijn in Nederland. Twee gemeenten hebben openlijk alle moeilijkheden met ons gedeeld. Deze knelpunten remmen de deelname door nieuwe Nederlandse ondertekenaars af. Het is dus essentieel dat deze drempels worden weggenomen. Daarom voert het projectteam, onze ambassadeur en andere betrokkenen lobby bij het CoM office om de Klimaatmonitor, een tool van het AgentschapNL, te laten accepteren als het data instrument voor het aanleveren van de zogenaamde BEI, Baseline Emission Inventory. Dit is een verplicht aan te leveren rapport door elke ondertekenaar waarmee de 0-meting wordt gedaan. Aan de hand van deze BEI wordt de CO2 uitstoot van een gemeente wordt bijgehouden. In samenwerking met AgentschapNL wordt deze lobby voortgezet. Ook zullen we een dialoog aangaan met het JRC om te onderzoeken of zij vaker en sneller kunnen communiceren met ondertekenaars. Daarnaast voeren we lobby bij het CoM office om met regio's (regionale Routekaarten) lid te kunnen worden van het CoM netwerk. Op beide punten wordt op dit moment veel vooruitgang geboekt. Regio Haaglanden zal als eerste Nederlandse regio het Burgemeestersconvenant ondertekenen. Het COM office heeft toegezegd dat 6
op korte termijn geregeld zal worden dat de Klimaatmonitor wordt geaccepteerd voor de BEI, maar het is goed om hier de vinger aan de pols te houden. Andere mogelijke lobby activiteiten op de korte termijn: Actie door Jasper Schilling via het bestuur van Climate Alliance: als het nodig is kan de Gemeente Den Haag kritiek op het ondertekeningsproces geven en aandacht vragen voor de langzame reactie van het JRC (Joint Research Centre) op het accepteren van de Klimaatmonitor. Actie door Maaike Kaiser via het bestuur van Energy Cities: als het nodig is kan de Gemeente Delft kritiek op het ondertekeningsproces geven en aandacht vragen voor de langzame reactie van het JRC (Joint Research Centre) op het accepteren van de Klimaatmonitor. Mogelijke steun van de brief die door alle Duitse CoM ondertekenaars is gestuurd met onder andere suggesties ter verbetering van de organisatie door het CoMo en het JRC. Op dit moment is niemand binnen de EC verantwoordelijk voor het Covenant of Mayors. Om aandacht te vragen binnen het EC voor de toekomst van het CoM van 2020-2050 is het belangrijk dat iemand zich hiervoor gaat inzetten. Mogelijke kandidaat in Committee of the Regions Bas Verkerk, burgemeester Delft. 7