De professional aan het woord Een uitgave ter inspiratie en informatie over kwaliteit in ontwikkeling binnen de IRIS-scholen. Medewerkers aan het woord over verschillende vormen van opleiden en ontwikkelen, zoals teamontwikkeling, schoolontwikkeling, leren in het vak, collegiale consultatie, individueel leren en IRIS-breed netwerken. maart 2015, nummer 4 Motivatie komt niet uit een potje De één lijkt niets te willen, de ander schijnbaar van alles tegelijk en heeft moeite met kiezen. Het valt soms niet mee om jongeren te motiveren, laat staan voor iets waarvan ze het nut nog niet kunnen overzien. Inspiratiesessie op het ECL Motivatie komt niet uit een potje was de titel van een inspiratiesessie over motivatie die het ECL op de derde onderwijsmiddag van dit schooljaar organiseerde. Mark van Rijn van YoungWorks was uitgenodigd om te vertellen hoe je jongeren in beweging krijgt. Met zijn verhaal, gebaseerd op het boek Motivatie binnenstebuiten, schetste Mark een scherp beeld van de huidige jongerenwereld, benoemde hij de belangrijkste inzichten en gaf concrete tips mee om jongeren te helpen hun motivatie te ontdekken. Begeleiden en inspireren Intrinsieke motivatie lijkt iets ongrijpbaars, want je kunt het niet bij iemand anders afdwingen. De kunst is om jongeren op een dusdanige manier te begeleiden en te inspireren dat ze uit zichzelf in beweging komen. Op toegankelijke en humoristische wijze passeerden deze middag verschillende basisprincipes de revue. Brede interesse Niet alleen medewerkers van het ECL, maar ook een flink aantal medewerkers van andere IRIS-scholen maakten graag van de mogelijkheid gebruik om bij deze inspiratiesessie aanwezig te zijn. Na afloop was er ruim de gelegenheid om na te praten over een sessie die heel wat heeft los gemaakt. Nieuwsgierig geworden en wil je meer weten? Een link naar de hand-out van de presentatie is te vinden op www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl. Meer informatie over YoungWorks, bureau voor jongerencommunicatie: www.youngworks.nl. 10 praktische inzichten in het motiveren van jongeren 1. Intrinsieke motivatie kun je niet beïnvloeden (de drive kun je niet van buitenaf opleggen). 2. Realiseer je je invloed (wees verwachtingsvol: een positieve blik geeft positieve energie). 3. Help jongeren hun motivatie ontdekken (denk bewust na over hoe je jouw passie voor je vak kunt overbrengen). 4. Laat jongeren ervaren dat ze groeien (ergens beter in worden werkt motiverend, zorg dat ze regelmatig succes kunnen ervaren). 5. Geef keuzes en ruimte (daag jongeren uit op hun eigen niveau, differentieer, bouw competitie-elementen in). 6. Zorg voor verbinding (investeer bewust in goed contact, jongeren willen vooral gezien worden als individu zodat ze zich gewaardeerd voelen). 7. Stimuleer een groei mindset (benadruk het belang van oefenen in combinatie met bewuste leerstrategieën; door gericht aan de slag te gaan word je beter). 8. Bied praktijkervaringen (jongeren willen leren hoe de echte wereld in elkaar steekt). 9. Ken de dromen en interesses van je leerlingen (probeer er achter te komen waar ze warm voor lopen). 10. Leren hoeft niet altijd leuk te zijn (benoem dit en stimuleer om door te zetten).
Academici leren in de praktijk Al verschillende malen heeft het Herbert Vissers College deelgenomen aan het project Eerst de Klas, een trainee-programma voor excellente academici in het bedrijfsleven en het onderwijs. Dit programma zet zich sinds 2009 in om het tekort aan academisch geschoolde leraren te verminderen. Sinds kort neemt het HVC ook deel aan een vergelijkbaar project: het onderwijstraineeship. Eerst de Klas Eerst de Klas biedt excellente academici de kans om hun carrière te starten als docent op een vo-school. De deelnemers verbinden zich voor twee jaar aan een programma waarin zij drie à vier dagen per week op een school voor voortgezet onderwijs werken, één dag per week een universitaire lerarenopleiding volgen en één dag per week deelnemen aan een leiderschapsprogramma dat is ingericht in samenwerking met vooraanstaande en innovatieve bedrijven. Na afloop van het programma komt het moment waarop gekozen kan worden voor een verdere loopbaan in het onderwijs. Op het HVC zijn op dit moment vijf academici werkzaam die hebben deelgenomen aan het project. Leren in de praktijk Else-Marike Kepel (26) en Marleen Kelder (27) zijn begin dit schooljaar op het HVC gestart als trainee. Ze geven Nederlands op de havo en het vwo. Leren in de praktijk zoals dat in dit project vorm is gegeven zal niet bij iedereen passen. Je moet hard willen werken en op sommige momenten kunnen incasseren. Je bent direct docent en niet eerst stagiair. Collega s en leerlingen benaderen je meteen als docent en dat brengt uiteraard verantwoordelijkheden met zich mee. Nu, een halfjaar na de start van het traineeship, geven beiden volmondig aan geen spijt van hun keuze te hebben. In korte tijd hebben we ontzettend veel moeten leren en ons eigen moeten maken wat natuurlijk de nodige druk met zich meebrengt, maar tijdens onze voorgaande studies hebben we nooit zoveel in zo n korte tijd geleerd. En dat geeft echt voldoening. Programma en begeleiding Else-Marike en Marleen hebben iedere week een studiedag en een verdiepingsdag, waarin ze door middel van trainingen en workshops een verdiepingsslag maken op 4 hoofdthema s: differentiëren, toetsontwikkeling, curriculum design en verandermanagement. Er wordt van ze verwacht dat ze deze verdieping direct koppelen aan de praktijk. In korte tijd worden ze bewust gemaakt van hun rol als docent en leren ze een visie op onderwijs ontwikkelen. Vanzelfsprekend worden ze begeleid door een coach, maar ervaren ook intensieve begeleiding van hun leidinggevende en collega-docenten. Dat is niet alleen heel prettig, maar ook noodzakelijk. Onze sectie heeft alles goed op orde en ondersteunt ons waar nodig en waar het kan. Ook aan elkaar hebben ze steun, ze hebben parallelklassen met elkaar. Dit is een goede keuze geweest van het HVC. Beiden verwachten in de toekomst binnen het onderwijs werkzaam te blijven, al dan niet gecombineerd met andere werkzaamheden. Onderwijstraineeship Onlangs is er een nieuw project opgestart, het zogenaamde onderwijstraineeship. Trainees behalen in anderhalf jaar hun eerstegraadsbevoegdheid. Vanwege de goede ervaringen met het project Eerst de Klas heeft het HVC besloten ook hieraan deel te nemen. Het onderwijstraineeship is een intensief leerwerktraject dat de missie heeft om een impuls te geven aan het voortgezet onderwijs door meer (didactisch) getalenteerde academici op te leiden tot eerstegraads docenten in tekortvakken. De scholen nemen gedurende twee jaar een onderwijstrainee in dienst. Zij begeleiden de trainee en maken tevens deel uit van de selectiecommissie op de selectiedagen van het onderwijstraineeship. Onderwijstrainees voor het vak Nederlands Else-Marike Kepel (l) en Marleen Kelder (r) Else-Marike (26) heeft een journalistieke achtergrond. Ze heeft bewust gekozen voor het onderwijstraineeship vanwege de combinatie van praktijk en theorie. Ze wilde heel graag direct voor de klas. Marleen (27) had al enige ervaring met het begeleiden van kinderen (huiswerkbegeleiding en bijlessen) en het lesgeven aan immigranten (inburgering). Ook haar keuze voor het onderwijstraineeship werd bepaald door het leren in de praktijk.
Thamen investeert krachtig in LOB In juni 2013 is op Thamen de werkgroep LOB opgericht om na te denken over de visie en het beleid rondom LOB (loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling). Al snel ontstond de kans om te participeren in het project Stimulering LOB van de vo-raad. Kandinsky uit Nijmegen, die LOB al goed in de steigers had staan, werd de LOB-partnerschool van Thamen. De voorbereiding door de werkgroep heeft uiteindelijk geleid tot een volwaardig LOB-programma binnen Thamen voor klas 1 t/m 4, genaamd Koers en Keuze. Sterke basis en goed toekomstperspectief We willen onze leerlingen graag een sterke basis bieden en een succesvol toekomstperspectief. Daarbij past een krachtig LOB-programma met gedegen investering in programma, opleiding, materialen en lestijden, aldus Carl Kooijman, teamleider en portefeuillehouder LOB. Carl is ervan overtuigd dat een goed ingebed programma leidt tot verbetering van het keuzeproces van de leerling. Leerlingen daadwerkelijk verschillende beroepsrichtingen laten ervaren en op die ervaringen reflecteren en verder begeleiden, dat is waar LOB binnen Thamen over gaat. Koers en Keuze Twee keer per jaar houdt de mentor een loopbaangesprek met iedere leerling, dat soms gecombineerd wordt met een huisbezoek. Gedurende het jaar volgen alle leerlingen drie lesuren in de week Koers en Keuze, waarvan twee blokuren met keuzeactiviteiten (mode, sport, modelbouw, uiterlijke verzorging, theater, sleutelen, keramiek en koken) en drie verplichte onderdelen (techniek, economie en zorg). Daarnaast is er wekelijks één mentoruur waarin tijd is voor opdrachten en reflectie. Inmiddels zijn er 12 mentoren getraind in het houden van loopbaangesprekken met leerlingen. Opdrachten en reflectie Aan ieder team binnen de school is een keuzebegeleider verbonden die verantwoordelijk is voor het LOB-proces en de inhoud van de mentorlessen. Het programma bestaat uit een invulling voor de verschillende leerjaren: - leerjaar 1: oriëntatie op jezelf - leerjaar 2: oriëntatie op het beroepenveld - leerjaar 3: meedoen met beroepen - leerjaar 4: keuze voor vervolgopleiding Carl: We zijn met ingang van dit schooljaar gestart met de leerlingen in leerjaar 1 en dit wordt het komend schooljaar uitgebreid naar leerjaar 2, enzovoort. Zo groeien we mee met de leerlingen en worden zij goed voorbereid op de nieuwe beroepsgerichte leerweg. LOB ambassadeur Dat Thamen met dit programma op koers ligt, blijkt uit de erkenning door de vo-raad. Door de vo-raad zijn we op 15 januari 2015 officieel benoemd tot LOB ambassadeur. Een ambassadeursschool kan een partnerschool helpen als ervaringsdeskundige bij het toepassen van good practices in de eigen omgeving. Als geen ander is de ambassadeursschool in staat om de partnerschool op het spoor te zetten van een goed werkende aanpak, te behoeden voor valkuilen en van school tot school te adviseren tijdens de duur van het traject. Voor meer informatie: www.lob-vo.nl CKooijman@thamen.nl Foto s: leerlingen aan het werk tijdens een keuzeles.
Ieder jaar wordt de IRIS Onderwijsdag door een andere IRISschool georganiseerd. Dit keer is het de beurt aan de Haemstede- Barger Mavo. Omdat de ruimte in de school niet toereikend is voor alle medewerkers van de IRISscholen is het Kaj Munk College zo gastvrij om haar school voor deze dag ter beschikking te stellen. De onderwijsdag 2015 staat in het teken van Onderwijs op maat. Hannie Stam, directeur Haemstede- Barger Mavo bereidt samen met de zorgcoördinatoren van alle IRISscholen een mooi programma voor. Hannie: Mensenwerk, dat is waar het om gaat bij het bieden van onderwijs op maat. Alle puzzelstukjes in het geheel vormen het raamwerk waarbinnen de leerling zich optimaal kan ontplooien. Zo n puzzelstukje vorm jij met al je kwaliteiten en vaardigheden. Het ochtendprogramma belooft een spetterend en actief geheel te worden. De middag staat in het teken van workshops naar keuze van 2 uur, waardoor er voldoende tijd is voor actieve werkvormen. Schrijf je nu in voor de onderwijsdag! Stel je eigen programma samen via www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Deadline: 24 maart 2015 IRIS Opleiding Leiderschap: Kweekvijver 2015-2016 Informatiebijeenkomst: 20 mei en 23 juni, 16:00-17:30 uur, Kaj Munk College Leiding geven aan collega s doe je niet zomaar. Daar moet je wel wat voor doen! De opleiding Kweekvijver volgen bijvoorbeeld. Deze IRIS-opleiding is bedoeld voor iedereen die werkt in het onderwijs en die zich verder wil bekwamen op het gebied van ambachtelijk en persoonlijk leiderschap. Iets voor jou? In september 2015 gaat deze eenjarige opleiding opnieuw van start onder leiding van Ruud Jansen en Klaas Loeve. Is het iets voor jou? Overleg met je leidinggevende en neem contact op met Ruud Jansen (tel. 06-43230670, r.jansen@iris-cvo.nl). Meer informatie vind je op de website van O&O. Zeer inspirerende, brede en boeiende opleiding over sturing binnen de school en mijn eigen rol daarin. Ik leer er ook op persoonlijk vlak veel van. Arjon Rood, applicatiebeheerder IRIS Ontzettend waardevol om als docent naar onze school te leren kijken door de bril van de schoolleider. Brenda Warmolts, docent Kaj Munk College Ik leer veel over mezelf en hoe ik in de school sta en groei enorm door voortdurend dingen te doen die buiten mijn comfort zone liggen. Marleen Vos, docent RKSG Thamen
Lesson Study Wiskunde: de perfecte les Hoe kom je tot een perfecte wiskundeles? Op het Kaj Munk College wordt hard gewerkt aan een antwoord op deze vraag door middel van het project Lesson Study Wiskunde. Vanuit de SVS, een subsidie ter versterking van de samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen, is dit project tot stand gekomen. Het betreft een samenwerking tussen de Vrije Universiteit Amsterdam en de Academische opleidingsschool Noord-Holland West, waar het Kaj Munk College onderdeel van uitmaakt. Projectgroep Om uitvoering te kunnen geven aan het project is er een projectgroep geformeerd. Deze bestaat uit 6 wiskundedocenten van het Kaj Munk College (3 docenten in opleiding en 3 ervaren docenten), een vakdidacticus en een projectbegeleider vanuit de VU. Irene Prins, teamleider brugklassen, is één van de wiskundedocenten en tevens projectbegeleider in opleiding. Als het project is beëindigd zal zij de begeleiding van eventuele volgende groepen binnen de school op zich nemen. gebruiken in andere klassen. Samen met de vakdidacticus brainstormden we over de lesopbouw, zoals energizers, uitleg, differentiëren en afsluiting. Vervolgens hebben we binnen de groep de taken verdeeld om de les verder uit te werken. De week erna verbonden we het geheel tot een les, waarbij per type leerling binnen de klas het lesplan nauwkeurig is beschreven. Hiermee is de zogenaamde Lables klaar om in de praktijk uit te proberen. Lab-les in de praktijk In de week die volgde gaf één docent uit de groep de rekenles daadwerkelijk aan de klas, de andere docenten en de begeleiders van de VU observeerden de les. Om goed te kunnen observeren heeft de groep scholing gevolgd. Het is grappig om te zien dat de leerlingen ons na twee minuten al totaal zijn vergeten, terwijl we dan toch met een behoorlijke groep in de klas aanwezig zijn. Werkwijze Irene vertelt enthousiast over het project: Sinds september komen we iedere woensdag het 7e en 8e uur bij elkaar. Een heel blok bestaat uit ongeveer 10 weken, waar 4 tot 5 keer ook de begeleiders van de VU aanwezig zijn. Zij filmen alle bijeenkomsten voor eigen onderzoek. Voor het project zijn twee parallelklassen uitgekozen, waarbij de leerlingen in beide klassen verdeeld zijn in drie typen: weinig, iets meer en veel uitleg nodig. Irene: Eerst hebben we de ideale les beschreven. Wij vinden dat dat een les is waarin leerlingen leren op hun eigen niveau, enthousiast worden voor het onderwerp en aan het einde ook weer blij de klas uit gaan. Daarna hebben we het onderwerp voor de les gekozen. Dit werd een onderwerp uit het rekenprogramma, omdat we de les dan later gemakkelijker kunnen Na deze les werd een drietal verschillende typen leerlingen individueel geïnterviewd en werden er algemene vragen gesteld aan de hele klas. De resultaten hiervan bespraken we vervolgens weer in de groep, om te achterhalen wat wel werkt en wat niet. Daarna is het programma nog een laatste keer aangepast zodat in de week erna, met gepaste trots, de perfecte les kon worden gegeven. Als algemene respons gaven de leerlingen overigens aan dat ze meer gemotiveerd waren in de les, omdat ze op hun eigen niveau konden werken. Enthousiasme Er is nu 1 blok van 10 weken afgerond en het is de bedoeling dat er nog 2 blokken volgen dit jaar. We zijn allemaal erg enthousiast. Het is fijn dat we dit nu vanuit de subsidie kunnen bekostigen, maar we vinden het project voor ons eigen functioneren en voor onze school in de toekomst ook erg belangrijk. Bovendien is het leuk om met elkaar ideeën uit te wisselen en samen lessen te maken. Samen heb je zoveel meer expertise. We brengen allemaal andere bagage mee en hebben ieder onze eigen beleving. Verder is het leuk om bij elkaar in de les te kijken. We leren daar ontzettend veel van.
Subsidiemogelijkheden Lerarenbeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een bachelor- of masteropleiding (inclusief pre-master of schakeltraject). Meer informatie: www.ib-groep.nl/particulieren/leraar. Tegemoetkoming leraren, ook voor zij-instromers Studenten, zij-instromers of contractanten kunnen een tegemoetkoming leraren krijgen. Dit kan als zij een lerarenopleiding aan hbo of universiteit volgen en studiefinanciering niet meer mogelijk is (ook niet als lening bij DUO). De tegemoetkoming is een gift. Meer informatie: www.ib-groep.nl/particulieren/leraar. Deadline: 31 augustus 2015. Promotiebeurs Bevoegde leraren kunnen een beurs aanvragen voor een promotieonderzoek. Zie voor meer informatie www.nwo.nl/leraren. Deadline: september 2015. NWO organiseert trainingsdagen voor leraren die bezig zijn met de voorbereiding van een aanvraag voor de beurs. Agenda maart - mei 2015 18 maart LOB Symposium www.comn.nu 23 maart Motiverend taalonderwijs: de leerling aan zet www.aps.nl 25 maart Nationaal mediawijsheid congres www.mediaenmaatschappij.nl 26 maart VO-congres Werken aan eigentijds onderwijs www.vo-raad.nl 31 maart IRIS Onderwijsdag 2015 www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Onderwijs op maat = mensenwerk 9 april Het oplossen van talige rekenopgaven www.aps.nl 17 april Leiderschapsdag IRIS 23 april Gepersonaliseerd leren www.aps.nl 2,16,30 april Masterclass Samenwerken uit eigen belang www.onderwijsagenda.nl 11 april TPRS Introductieworkshop storytelling www.onderwijsagenda.nl 13 april Solliciteren als ERK-vaardigheid Frans www.onderwijsagenda.nl 19 mei Schoolcultuur in het vmbo www.aps.nl Netwerk O&O Het netwerk O&O coördineert, stimuleert, ondersteunt en faciliteert op het gebied van Opleiden en Ontwikkelen binnen de school en vormt een brug naar IRIS-brede samenwerking ter versterking. Heb je vragen, opmerkingen of suggesties? Neem dan contact op met één van de netwerkcoördinatoren: Marcel van den Busken (THA) mvandenbusken@thamen.nl 0297-563192 Jan Simon (HVC) j.simon@hvc.nl 0252-661566 Ronald Lam (HBM) r.lam@haemstede-barger.nl 023-5282380 Robert Claassen (KMC) r.claassen@kajmunk.nl 023-5616198 Luc Bessems (ECL) l.bessems@ecl.nl 023-5319042 Rita Groeskamp (IRIS) r.groeskamp@iris-cvo.nl 023-5483800 Meer informatie: www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Colofon Onderwijspioniers gezocht Ben jij die ambitieuze leraar met goede ideeën over wat er beter of anders kan op school? Vind je het lastig om die ideeën in praktijk om te zetten? Onderwijs Pioniers kan je helpen om je idee in de praktijk te laten onderzoeken en die ervaringen uit te wisselen met andere pionierende leraren. De beste ideeën worden beloond met budget, begeleiding voor de realisatie en een netwerk. Meld je nu aan als Onderwijs Pionier 2015/2016! Aanmelden kan tot 6 april 2015 via www.onderwijspioniers.nl. Dit is een uitgave van IRIS Opleiden & Ontwikkelen Vragen en/of suggesties: Rita Groeskamp, coördinator Opleiden en Ontwikkelen IRIS - 023-5483800 - r.groeskamp@iris-cvo.nl - www.iris-opleiden-ontwikkelen.nl Tekst: J. Simon en R. Groeskamp Eindredactie: I. Snep Vormgeving: Bommel tekst & creatie Oplage: 900 exemplaren Druk: drukkerij Groen Met dank aan alle medewerkers van IRIS die aan dit nummer hebben meegewerkt.