HANDLEIDING PROFIELWERKSTUK 2011-2012

HANDLEIDING PROFIELWERKSTUK 2011-2012 INLEIDING Een van de onderdelen van het examendossier is het profielwerkstuk. Dit werkstuk moet je zien als een meesterproef. Om die reden vinden zowel het maken als het presenteren ervan in de laatste periode van je middelbare schooltijd plaats. Ook later, als je gaat studeren of als je een baan hebt, zal je nog regelmatig gevraagd worden om iets te onderzoeken en hiervan verslag te doen. Het is dus belangrijk dat je leert hoe dat moet! Dit boekje geeft je inzicht in de wijze waarop je het aan kunt pakken en de eisen waar je aan moet voldoen. Ook geeft het je een voorbeeld van een plan van aanpak en hoe een logboek eruit kan zien. Naast het tijdschema met de inleverdatum zie je precies hoe je docent jouw profielwerkstuk gaat beoordelen. De regeling voor de nieuwe tweede fase is kort samengevat als volgt: - Voor ieder vak van minimaal 320 studielasturen mag je een profielwerkstuk maken - Je krijgt voor je profielwerkstuk een afgerond cijfer dat meetelt in het combinatiecijfer samen met het eindcijfer van maatschappijleer en levensbeschouwing, bij het vwo komt daar ANW bij. Het gemiddelde van deze vakken vormt het combinatiecijfer op je eindlijst. Dit cijfer telt even zwaar als bijvoorbeeld het eindcijfer voor wiskunde B en kan dus een grote rol spelen in het verwerven van compensatiepunten voor je eindlijst en of je eventueel slaagt of zakt! - Net als bij andere vakken bestaat de mogelijkheid tot herkansen. Als het cijfer lager dan een 4 is, ben je wettelijk verplicht om te herkansen, anders mag je geen examen doen. We hebben ervoor gekozen om al in het voorexamenjaar met het PWS-traject te starten. Er staat een studielast voor van 80 uur, dus het is best veel werk. Op 31 maart is de kick-off. WELK VAK EN WELK ONDERWERP? De mogelijke profielwerkstukonderwerpen per vak vind je voor de havo op pagina s.13 t/m 27 en voor vwo op pagina s 28. t/m 45. Natuurlijk mag je er ook zelf één verzinnen, graag zelfs! Alleen moet dit onderwerp dan wel worden goedgekeurd door een vakdocent. Je kunt je inschrijven voor een vak bij de kamer van de heer Van t Hof (havo 5) of mevrouw Kokx (vwo6). Er zullen 6 plaatsen per docent worden geopend. Zijn er bijvoorbeeld 3 docenten aardrijkskunde die het profielwerkstuk begeleiden, dan kunnen 18 leerlingen zich inschrijven voor aardrijkskunde. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 1

Dit betekent dan 9 vwo-leerlingen en 9 havisten (dit is de verhouding tussen het aantal vwoen havoleerlingen die volgend schooljaar hun profielwerkstuk af moeten hebben Je levert je eigen PWS in! Mocht je met iemand willen samenwerken dan geeft de begeleider aan welk deel gemeenschappelijk gedaan mag worden. Na goedkeuring van het onderwerp kun je zo snel mogelijk beginnen met het maken van het profielwerkstuk. Je hoort namelijk binnen een paar weken na inschrijving wie jouw begeleider wordt. Dit kan je huidige docent zijn, maar ook iemand van de sectie bij wie je niet in de klas zit. Het is aan jou om afspraken met deze docent te maken. Presentatievormen Er zijn verschillende manieren om de resultaten van het onderzoek te presenteren: Schriftelijk verslag Mondelinge presentatie Audio- of videopresentatie Maquette of ontwerpopdracht met begeleidende documentatie Foto- of computerpresentatie GROEPSWERK De groepjes bestaan uit maximaal 2 leerlingen. De begeleider geeft aan welk deel gemeenschappelijk gedaan mag worden. GLOBALE OPZET Oriëntatie Onderwerp- en presentatiekeuze Bepalen wel/geen groepswerk Opstellen van onderzoeksvraag/deelvragen Opstellen van plan van aanpak Informatie Informatiebronnen raadplegen en/of onderzoek uitvoeren Schrijf/ontwerp Informatie ordenen en verwerken Presentatie Maken van schriftelijk verslag/mondelinge presentatie etc. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 2

LOGBOEK Tijdens het werken moet je een logboek bijhouden, waarin je verslag doet van de voortgang van je werkzaamheden. Bij de beoordeling van het PWS zal niet alleen het werkstuk, maar ook de manier waarop het tot stand is gekomen, een rol spelen. Iedere leerling maakt een eigen logboek, ook als je met iemand anders een profielwerkstuk maakt. Het omvat minimaal 1 en maximaal 2 pagina's (A4). Een logboek moet je heel eenvoudig houden! Een voorbeeld van hoe je het kunt invullen: FASE DATUM DUUR PLAATS ACTIVITEIT OPMERKINGEN ORIËNTATIE PARAAF DOCENT 20/05 0.10 u school 1 e overleg met docent onderwerppresentatie en groepskeuze 01/06 0.30 u mediatheek informatie gezocht 2 boeken gevonden 02/06 0.45 u lokaal 304 studie-uur 1 e inventarisatie 22/06 0.20 u school 2 e overleg met docent plan van aanpak INFORMATIE 21/09 1.00 u Schiedam archief bezocht geen bruikbare gegevens 22/09 0.45 u lokaal 304 studie-uur vraagstellingen gemaakt 28/09 1.30 u mediatheek informatie internet prima pagina s gevonden SCHRIJF / ONTWERP 12/10 0.10 u school 3 e overleg met docent ga zo door! 13/10 1.30 u mediatheek informatie internet veel, verwarde gegevens 20/10 0.50 u lokaal 304 studie-uur moeizaam, zit vast PRESENTATIE 27/10 0.30 u lokaal 304 proefpresentatie veel kritiek gekregen 28/10 0.30 u lokaal 304 presentatie aardig verdedigd Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 3

OVERLEG MET BEGELEIDER Je moet zorgen dat je minimaal drie keer contact hebt met je begeleider. Tijdens dit soms korte overleg wordt de voortgang van het profielwerkstuk besproken met het logboek als basis. Laat het overleg aftekenen in het logboek. Eerste contact: bepaling onderwerp, presentatievorm, wel/geen groepswerk Tweede contact: beoordeling onderzoeksvraag/deelvragen en plan van aanpak; de leerling mag slechts verdergaan als de beoordeling minimaal voldoende is Derde contact: beoordeling voortgang en bespreken van eventuele moeilijkheden. digitaal inleveren Belangrijk: bij elk contact krijg je van je begeleider een go or no go Je PWS kan alleen maar worden ingeleverd als je dus 3 x go hebt gehad. GEDETAILLEERDE OPZET: DE WERKWIJZE VOOR HET PROFIELWERKSTUK Voordat je gaat werken aan je profielwerkstuk is het van belang om een plan te maken hoe je dit gaat aanpakken. Hieronder staat zo'n plan beschreven, onderverdeeld in de volgende stappen: Stap 1: opstellen van de onderzoeksvraag Elk profielwerkstuk heeft een onderzoeksvraag. Soms is deze in de opdracht al gegeven en kun je er direct mee aan de slag. Maar meestal is de onderzoeksvraag niet gegeven en zul je zelf de onderzoeksvraag moeten bepalen. Formuleer de onderzoeksvraag zo scherp mogelijk, want: Je kunt beter bepalen welke gegevens je uit de informatiebronnen nodig hebt. Je kunt beter conclusies formuleren, omdat de conclusies een duidelijk antwoord op de onderzoeksvraag moeten geven. Stap 2: opstellen van de deelvragen De onderzoeksvraag kun je later opdelen in deelvragen, waarmee je het onderzoek verdeelt in kleinere stappen. Je krijgt daarmee beter zicht op de haalbaarheid van de uit te voeren opdracht en je vergroot de kans dat je alle kanten van de onderzoeksvraag belicht. Het kan ook anders aangepakt worden door zoveel mogelijk woorden op te schrijven die specifiek te maken hebben met het onderwerp. Deze dienen dan als 'kapstok' (begrippenlijst). Stap 3: opstellen van het plan van aanpak Een plan van aanpak is een lijst van chronologisch opgestelde activiteiten, waarbij per activiteit ongeveer is aangegeven hoelang deze duurt en wanneer deze plaatsvindt. Gebruik hiervoor het overzicht in bijlage 1. Zo'n plan van aanpak is nodig om goed te kunnen plannen, zodat je op tijd klaar bent en niet te veel of te weinig uren aan je profielwerkstuk besteedt. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 4

Het gaat om de volgende activiteiten: Informatiebronnen raadplegen, bijv.: - Waar ga je materiaal zoeken? (mediatheek, musea, bedrijven, database oud-leerlingen etc.) - Welk materiaal wil je gebruiken? Onderzoek uitvoeren, bijv.: - Ga je veldwerk of proeven doen? Informatie ordenen en verwerken Schriftelijk verslag/mondelinge presentatie etc. maken Stap 4: raadplegen van de informatiebronnen en/of uitvoeren van het onderzoek. Aanbeveling: Naast het bijhouden van een logboek kan je een zogenaamd bronnen- en materialenboek maken. Hierin verzamel en orden je systematisch je gegevens. Neem zoveel mogelijk gegevens op in het boek (of de map), want onbelangrijke details kunnen in een later stadium wel belangrijk blijken te zijn. In het bronnen- en materialenboek neem je het materiaal op dat je nodig hebt om de opdracht te maken, zoals kladblaadjes met aantekeningen, krantenknipsels, tussentijdse resultaten van je onderzoek en een overzicht van geraadpleegde boeken en websites. Orden de gegevens in het boek vanaf het begin zoveel mogelijk. Afhankelijk van het onderwerp of je eigen voorkeur kan dit chronologisch, naar activiteit, naar deelonderwerp of naar deelvraag. Stap 5: maken van schriftelijk verslag/mondelinge presentatie etc. Iedere presentatievorm moet voldoen aan een aantal eisen. Zie hiervoor bijlage 2. BEOORDELING Het profielwerkstuk wordt beoordeeld met een cijfer. Dit cijfer vormt een onderdeel van het combinatiecijfer. Er wordt gelet op 2 aspecten: Het proces Het schriftelijk verslag/mondelinge presentatie etc. zelf Bij de beoordeling van het proces wordt gelet op de manier waarop het eindresultaat bereikt is. Belangrijk is de manier waarop het overleg met de begeleider heeft plaatsgevonden. Welke initiatieven nam de examenkandidaat en hoe presenteerde hij de volgende deelproducten: Het plan van aanpak Het logboek (mogelijk) Het bronnen- en materialenboek Bij de beoordeling van het schriftelijk verslag zelf maakt de begeleider gebruik van het beoordelingsmodel in bijlage 3. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 5

Indien een leerling zijn profielwerkstuk te laat inlevert of een werkstuk met ernstige tekortkomingen inlevert, wordt dit aangemerkt als een onregelmatigheid. De examencommissie o.l.v. de rector neemt dan passende maatregelen. Leerlingen die een onvoldoende resultaat behalen mogen het pws m.b.v. een herkansing bijwerken. Als het cijfer lager dan een 4.0 is, ben je verplicht te herkansen!! PLANNING PROFIELWERKSTUK Voor 1 september 2011 voor 29 oktober voor 3 december 1e overleg met de docent - begeleider toelichting onderwerp. 2e overleg met de begeleider bespreken van onderzoeksvraag, deelvragen en plan van aanpak 3e overleg met de begeleider werkoverleg over vorderingen 14 december voor 12.00u Inleveren PWS bij de afdelingsleider 20 januari 2012 1e beoordeling 10 februari Inlevering PWS 2e termijn (de herkansing) 3 maart Definitieve beoordeling TOT SLOT Wij hopen dat het maken van het profielwerkstuk een waardevolle ervaring voor je wordt waar je ook later nog veel aan zult hebben. Wees verstandig en benut de tijd die je krijgt om er iets moois van te maken zo goed mogelijk. Kortom: ga ervoor!! Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 6

BIJLAGE 1 Model van het tijdschema ACTIVITEIT Informatiebronnen raadplegen SLU PERIODE JUNI SEPTEMBER OKTOBER Onderzoek uitvoeren Informatie ordenen en verwerken Schriftelijk verslag / mondeling presentatie Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 7

BIJLAGE 2 Eisen schriftelijk verslag Verplichte onderdelen: Titelblad Hierop moet vermeld worden: De titel van het werkstuk De naam en de klas van de leerling Het vak De naam van de begeleider Inhoudsopgave Inleiding Hier wordt beschreven: Waarom de leerling het onderwerp gekozen heeft De onderzoeksvraag en de deelvragen Hoe de leerling het onderzoek heeft aangepakt Kerndeel van het verslag Dit vormt het belangrijkste onderdeel van het werkstuk. De hoofdstukken moeten samen een uitgebreid en genuanceerd antwoord geven op de onderzoeksvraag en de deelvragen. Conclusie Herhaalt de onderzoeksvraag uit de inleiding en vat de voorgaande hoofdstukken samen Geeft antwoord op de onderzoeksvraag en de deelvragen Literatuuropgave Volgens de regels van de titelbeschrijving: schrijver, titel, plaats, jaartal, druk Ook Internetpagina s Bijlage(n) (eventueel) De bijlagen bevatten zaken (tabellen, grafieken, stukken tekst uit bronnen e.d.) die de tekst van het werkstuk onleesbaar zouden maken als ze worden opgenomen in de hoofdstukken. De bijlagen moeten voorzien zijn van een bronvermelding. Begrippenlijst (eventueel) Deze wordt alfabetisch opgesteld en bevat een omschrijving van wat het begrip inhoudt. Tijdschema en logboek. Bronnen- en materialenboek (eventueel) Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 8

Vormgeving: Papierformaat en bladspiegel: A4-formaat Kantlijnen 2,54 cm Regelafstand 1 en lettergrootte Times New Roman 12 of Arial 11 Nieuwe bladzijde: Ieder hoofdstuk begint op een nieuwe bladzijde; paragrafen niet. Inleiding, conclusie, literatuuropgave, bijlagen en begrippenlijst worden opgevat als hoofdstukken Alinea's Nummering: alle bladzijden van het profielwerkstuk, behalve het titelblad, worden doorlopend genummerd. Spelling en formulering: deze moeten foutloos zijn Omvang: Eisen voor de omvang zijn moeilijk te geven. Richtlijn: minimaal 10 en maximaal 15 bladzijden tekst, van inleiding tot en met conclusie. Lay-out: Het profielwerkstuk moet op de PC worden gemaakt Inleveren: Het profielwerkstuk moet ook op diskette ingeleverd worden Een mondelinge presentatie/ audio- of videopresentatie/foto- of computerpresentatie Bij deze vorm van presenteren is de opbouw erg belangrijk, bestaande uit: Opening Inleiding Kern Slot Het is erg handig te werken met een spreekschema, waarin ook de praktische handelingen staan die verricht moeten worden. Verder moet de leerling rekening houden met de samenstelling van het publiek, het doel van de presentatie, de tijdsduur, de plaats en de inrichting en de hulpmiddelen. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 9

BIJLAGE 3 Proces Logboek Contactmomenten met begeleider(s) Verwerken van adviezen van begeleider(s) Beoordeling schriftelijk verslag Max. 10 pnt. 2pnt. 5pnt. 3pnt. Inleiding Kader (p.w.s. of p.o. met betreffende vak(ken) Introductie (ev. afbakening) en/of verantwoording onderwerp Formulering van hoofd- en deelvragen inclusief een hypothese Beschrijving van de onderzoeksopzet en -uitvoering Taakverdeling per persoon (indien van toepassing) Max. 15 pnt. 1pnt. 3pnt. 7pnt. 2pnt. 2pnt. Kerndeel* Max. 40 pnt. Kwantiteit van het onderwerp/onderzoek (aantal pagina's) 5 pnt. Diepgang van het onderwerp/onderzoek 8 pnt. Gebruik voldoende verschillende bronnen (ev. incl. interviews/enquêtes) 7 pnt. Eigen verwerking of eigen formulering 10pnt. Juistheid van de informatie 7 pnt. Relevantie van het gebruik van grafieken, tabellen en andere illustraties 3 pnt. Conclusie Correcte samenvatting van de inhoud van het kerndeel Antwoord(en) op de hoofd- en deelvragen Conclusie verbinden aan de hypothese Lay-out Juist gebruik van bronnen(vermeldingen, teksten bij illustraties en ev. voetnoten) Verzorging van tekst, illustraties, paginanummers, ev. inhoudsopgave Correcte spelling TOTAAL Max. 25 pnt. 10pnt. 10pnt. 5 pnt. Max. 10 pnt. 4 pnt. 4 pnt. 2 pnt. Max. 100 pnt. *= indien in de PO of het PWS (meer) sprake is van een kwantitatief onderzoek kan gebruik worden gemaakt van onderstaand beoordelingsschema aangaande het kerndeel. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 10

Kerndeel Kwantiteit van het onderwerp/onderzoek (aantal pagina's) Diepgang van het onderwerp/onderzoek Gebruik voldoende verschillende bronnen (ev. incl. interviews/enquêtes) Eigen verwerking of eigen formulering Juistheid van de informatie Relevantie van het gebruik van grafieken, tabellen en andere illustraties Max. 40 pnt. 5 pnt. 8 pnt. 5 pnt. 7 pnt. 7 pnt. 8 pnt. Wat is het verschil tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek? Kwantitatief onderzoek richt zich op het statistisch onderbouwen van resultaten. Dit ligt uiteraard voor de hand als het onderwerp cijfermatig is (bijvoorbeeld als het gaat om financiële onderzoeksvragen). Maar ook kwalitatieve onderwerpen, zoals de mening van mensen, kunnen in cijfers uitgedrukt worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de schalen die vaak in vragenlijsten worden gebruikt, lopend van 1 (helemaal niet mee eens) tot 5 (helemaal mee eens). Voor het verwerken van dergelijke schalen is wel specifieke kennis nodig. Kwalitatief onderzoek is niet gericht op cijfermatige onderbouwing, maar op het beschrijven van bevindingen. Bij kwalitatief onderzoek wordt vaak gebruik gemaakt van interviews, literatuurstudie, observatie en dergelijke. Al naar gelang de onderzoeksvraag wordt gekozen voor kwantitatief of kwalitatief onderzoek, ook kan een combinatie van beide worden toegepast. Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 11

BIJLAGE 4 Beoordeling mondeling verslag Inhoud Kwaliteit stelling Goede inleiding Niveau van de argumenten Dekking van het onderwerp Logische opbouw Conclusie Taalgebruik Begrijpelijkheid Gebruik van vaktermen Spreken in hele zinnen Verstaanbaarheid Vlot taalgebruik / gebruik stopwoordjes Spreektempo Presentatie Overbrenging aan de klas Non-verbale communicatie Mate van oplezen Technische ondersteuning Gebruik media Max. 40 pnt. Max. 15 pnt. Max. 35 pnt. Max. 10 pnt. AANTAL PUNTEN Max. 100 pnt Handleiding profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 12

BIJLAGE 5 HAVO MOGELIJKE ONDERWERPEN Aardrijkskunde (havo) 1 Toerisme in Suriname: waarom is Suriname geen tropisch vakantieoord (voor Nederlanders)? 2 Territoriale identiteit in Europa; gaat de regionale identiteit boven de nationale identiteit in Europa? 3 Klimaatverandering: hoe terecht zijn de zorgen hierover? 4 Immigratie in Nederland: vloek of zegen? 5 Moeten Noord-Holland, Utrecht en Flevoland fuseren tot een provincie? 6 Het Verdrag van Schengen en illegale handel. 7 Aardoliewinning in Nederland. Wordt Nederland een oliestaat? 8 De toekomst van België: haalt België 2020? 9 De verdeling van Timor in een soeverein oostelijk en een Indonesisch westelijk deel. 10 De toekomst van het onbewoonde Waddeneiland Rottumeroog. 11 Zwaartepuntverschuiving van de Grote naar de Indische Oceaan; in hoeverre kan dit realiteit worden. 12 Politiek-geografisch rivalisme in het Noordpoolgebied. 13 Tiengemeten: van agrarisch eiland tot natuurgebied. 14 Wie heeft de macht in het anarchistische Somalië? 15 Samenwerking en nationale belangen in het stroomgebied van de Mekong. 16 In hoeverre houdt de Nederlandse overheid zich bezig met waterbeleid inzake klimaatverandering? Biologie (havo) - In principe wordt bij het profielwerkstuk in tweetallen gewerkt. - Voor het vak biologie moet ten minste aan één van de volgende verplichtingen worden voldaan: a) Uitvoering van één of meer experimenten b) Bezoek aan museum, (onderwijs)-instelling of bedrijf (stage) c) Deelname aan een excursie De resultaten hiervan moeten in het profielwerkstuk worden verwerkt. 1. Een zelfbedacht onderwerp Neem een onderwerp dat dicht bij jouw belevingswereld ligt. Na overleg met de docent. Denk aan contacten die jezelf kunt leggen (oudernetwerk, kennissen, etc.) 2. Ecologische voetafdruk De site over mondiale voetafdruk zegt: Iedere persoon gebruikt een gedeelte van de ruimte op aarde. Hoeveel ruimte hangt af van iemands consumptie. Met behulp van de Mondiale Voetafdruk, kortweg Voetafdruk, zijn we in staat om met een getal, uitgedrukt in hectares, aan te geven hoeveel oppervlakte aarde per persoon dat is. Het model is bedacht door Canadese wetenschappers. Het gaat niet alleen om de ruimte die nodig is om uw voedsel te verbouwen. Ook gebruik van papier en transport legt beslag op de beschikbare ruimte. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 13

Alles wat u eet, aantrekt en koopt wordt ergens geproduceerd en moet ook worden vervoerd. Je kunt je voorstellen dat in de westerse wereld de mensen een te hoge voetafdruk hebben, dus teveel van de aarde gebruiken en de mensen in de derde wereldlanden daardoor te weinig hebben. Je gaat uitzoeken wat deze voetafdruk voor jou en het dagelijkse leven dat je leidt betekent, hoe dat zit bij mensen in de derde wereld en wat je allemaal kunt doen om deze voetafdruk te verlagen. 3. Zintuigen Experimenten en waarnemingen bij mensen/dieren. Onderzoek ( experimenten) bij bijzondere zintuigen bij dieren (zijlijnorgaan bij vissen, locatiebepaling bij vleermuizen, etc.). Eventueel een bezoek aan een dierentuin. 4. Welvaartziekten In het westen krijgen we steeds meer te maken met zogenaamde welvaartziekten, d.w.z. ziekten die voor een groot deel ontstaan door onze leefgewoontes, bv. roken, veel en vet eten, te weinig bewegen enz. Je kiest een ziekte uit en je gaat onderzoeken wat zo n ziekte inhoudt, waardoor de ziekte veroorzaakt wordt, voor welke deel het komt door de leefgewoontes of toch door aanleg, welke onderzoeken worden gedaan, welke oplossingen/medicatie er is, wat er veranderd moet worden aan de leefgewoontes om dit soort ziekten te voorkomen enz. 5. Meten is weten! In het lab van het Sint Franciscus Gasthuis doen we allerlei testen met diverse lichaamsvloeistoffen (bv bloed,urine) zodat de dokter een diagnose kan stellen. Het is medisch werk, waarbij automatisering een steeds grotere rol gaat spelen. Je kunt altijd een dag komen meekijken. Voor het pws kun je zelf een paar testen doen (ongeveer een ochtend). Wil je meer weten, kijk dan op medischlab.nl. 6. Een ecosysteem in Nederland Een gedetailleerde beschrijving van een ecosysteem in Nederland. Deelname aan een excursie of een bezoek aan de Boshoek in Schiedam. Eventueel het uitzetten van een plantenwandeling. 7. Eetstoornissen Ondanks dat we eten in overvloed hebben, zien we een toename van eetstoornissen, met name bij jonge mensen. Anorexia, boulimia, binge eating disorder zijn een paar voorbeelden daarvan, maar ook feeders en starvers. Vaak ligt er een psychologische oorzaak aan ten grondslag, los van de biologische en psychologische gevolgen van deze stoornissen. De tijd dat men dacht dat deze mensen maar gewoon wat moesten eten, ligt allang achter ons. Men weet nu dat dit hardnekkige stoornissen kunnen zijn, waar mensen hun hele leven mee blijven kampen. Toch weten veel ouders, leraren, vrienden niet genoeg van deze ziekten om op tijd in te grijpen en te helpen. Een voorlichtingscampagne maken, zou een goede invalshoek geven op dit onderwerp. Misschien is een combinatie met vak psychologie mogelijk. 8. Echoscopie Onderzoek naar de verschillende indicaties voor echoscopie en de interpretaties van de echo s. Werking van een echoscoop. Dit onderwerp bevat onderdelen van de vakken natuurkunde en biologie. Een bezoek aan een ziekenhuis. Een ouder van het oudernetwerk biedt begeleiding. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 14

9. Enzymen Experimenten met enzymen in wasmiddelen of in de voedingsmiddelenindustrie. Werkbezoek aan Unilever. Ondersteuning vanuit het oudernetwerk. 10. Bacteriën Onderzoek naar ongewenste effecten van bacteriën, bijvoorbeeld bij voedselbederf, ziekten en vervuiling. 11. Een oudernetwerk-opdracht. Het oudernetwerk van Spieringshoek bestaat uit hoogopgeleide mensen, die werkzaam zijn in de bèta-sector. Je moet dan denken aan wetenschappelijk onderzoekers, medisch specialisten, architecten, echoscopisten etc. Via mw.th.kokx kan er contact gelegd worden met zo n ouder en een opzet voor een PWS gemaakt worden. Bedenk in overleg met een ouder een onderzoeksvraag ( bij voorbeeld: heeft de moderne architectuur van kantoorgebouwen/huizen invloed op het gedrag van mensen?) Je wordt extra begeleid door een ouder van het oudernetwerk. Duits (havo) 1. Wie sehen die Deutschen uns Niederländer? 2. Zu Besuch in einer deutschen Grossstadt. 3. Deutschland und seine Sporthelden. 4. Gastronomie in Bayern. 5. Der heutige deutsche Spielfilm. 6. Ein bekannter deutscher Wissenschaftler. 7. Die gesellschaftliche Entwicklung Deutschlands seit der Wende (1989). 8. Wie stehen die Deutschen zu ihrer Muttersprache. 9. Die Entwicklung der deutschen Popmusik. 10. Freier Auftrag. Economie (havo): Valuta-oorlog De kredietcrisis in 2007 sloeg over naar de reëele economie. De meeste landen kwamen in een recessie terecht en de werkloosheid steeg enorm. Verschillende landen probeerden hun valuta te laten depreciëren, om zo de export te bevorderen. Hoe zat het met de spanningen tussen China en de USA? De crisis van Griekenland, Ierland en Spanje in de eurozone. De invloed van speculanten en de carrytrade. De invloed van de yieldcurve op de carrytrade. Ieder ander onderwerp dat valutaire spanningen onderzoekt. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 15

Engels (havo) Take your examples from literature (books) 1. How English became a world language. Write about the rise of English as one of the most used languages in the world 2. The Royals: Life at Court. 3. The death penalty in the United States. Describe its history and the controversy surrounding present day executions. 4. Emancipation: from Uncle Tom to Barack Obama. 5. New York: Cultural Capital of the world 6. From rags to riches: The American Dream 7. The American and Dutch secondary educational system. 8. The American independence: The declaration of rights. 9. Typically British sports. 10. The Commonwealth games. Frans (havo) 1. Franse film Je kiest in overleg met je leraar Frans een film of een boek en de verfilming. Je kunt bijvoorbeeld een vergelijking maken tussen het Franse en het Nederlandse onderwijssysteem en de manier waarop leerlingen en leraren met elkaar omgaan: met de film Entre les murs. Deze film leent zich ook om de Franse straattaal te onderzoeken, net zoals Banlieue 13. Of je bestudeert het werk van de filmmaker Jeunet, van de film Amélie Poulain. 2. Lesbrief Romantiek samenstellen Je stelt in overleg met je leraar een lesbrief samen over bijv. het onderwerp Romantiek. De doelgroep kan een brugklas zijn of een klas 2. Je zoekt teksten en liedjes uit die je bewerkt tot oefeningen die je vervolgens in een tweetal zelf door jou te geven lessen gaat gebruiken. Dit is een bij uitstek geschikte opdracht voor leerlingen met plannen voor een PABO of andere lerarenopleiding. 3. Franse eetgewoontes Je stelt een vragenlijst op om te onderzoeken welke ideeën bij Nederlanders leven over Franse eetgewoontes. Je voert de enquête uit en analyseert de uitkomst. Vervolgens doe je literatuuronderzoek om te ontdekken welk voedsel typisch Frans is. Je presenteert je ontdekkingen aan een klas middels een power point presentatie. 4. Dyslectische fouten bij Frans Heb je dyslectie en toch het vak Frans gekozen? Doe dan eens onderzoek naar typische struikelblokken voor dyslectische leerlingen bij dit vak. Je interviewt een aantal dyslectische leerlingen om te weten te komen wat voor hen moeilijk is, analyseert de uitkomst van je interviews en buigt je over de vraag waar deze groep leerlingen bij gebaat is. Gedurende twee maanden zet je jouw inzichten echt in bij twee dyslectische leerlingen. Wellicht baanbrekend onderzoek?! havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 16

5. Zet jouw muzikaliteit in voor een betere uitspraak van Frans Wie kent niet het Alfabetlied? Al bijna twintig jaar een succesnummer in de Franse les. Waar de generatie leerlingen na jou bij gebaat is, zijn clipjes die jij op Youtube zet waarin je op duidelijke, misschien humoristische wijze een aantal liedjes zingt of rapt en die de leraar in de les kan gebruiken voor het aanleren van een goede uitspraak. Een opdracht voor creatieve en muzikale leerlingen. Jij?! 6. Lezen bij Frans in de onderbouw Houd jij van lezen? De leraren Frans hebben een grote collectie Franstalige leesboekjes. Je onderzoekt welke (werk-)woorden frequent voorkomen en stelt per boekje een woordenlijst op, dat je ook in de boekjes bevestigt. En dan doe je onderzoek in een brugklas of tweede klas op de effectiviteit van jouw werk. Je stelt daarvoor een vragenlijst op met vragen over het begrijpend lezen die je afneemt en analyseert. 7. Jacques Prévert est un con ou non? Voor dit profielwerkstuk lees en analyseer je de gedichten van de grote twintigste eeuwse dichter Jacques Prévert en lees je het essai dat de hedendaagse schrijver Michel Houellebecq over hem en zijn gedichten hebt geschreven. Dan vorm jij jouw mening over beide schrijvers om te eindigen met een bea Jacques Prévent est un con. ou non 8. Prestigeprojecten in Frankrijk: van monarchie naar republiek Voorstanders van de monarchie veroordelen de republiek graag als een dure staatsvorm: presidenten zouden uiteindelijk duurder zijn voor een land dan een vorst. Jij gaat onderzoeken welke prestigeprojecten in Frankrijk onder de republiek en welke onder de monarchie zijn uitgevoerd en analyseert de kosten en de baten. Geschikt voor liefhebbers van architectuur. 9. Het belang en de invloed van het Frans en van Frankrijk binnen de EU Een onderwerp voor politiek geïnteresseerde leerlingen 10. Het belang van Frankrijk voor de economie van Nederland Een profielwerkstuk voor leerlingen die een economische vervolgopleiding willen gaan doen: wat is het belang van Frankrijk voor de economie van Nederland. Denk aan overnames door Franse bedrijven van Nederlandse bedrijven; waar moeten Nederlanders op letten wanneer ze zaken doen met Fransen, concessies van Nederlandse buslijnen (bijv. Veolia, Connexxion), etc. 11. Straattaal in Frankrijk Vergelijk het standaard Frans met het Frans dat gesproken wordt door jongeren in de buitenwijken. Kijk hiernaar naar twee aspecten: taalkundig en sociologisch. Voor het taalkundige gedeelte bekijk je de verschillen in woorden ten opzichte van het normaal Frans. Bijvoorbeeld: - Wordt er veel afgekort? Zo ja, hoe dan? (morfologische verschillen) - Wat valt je op als je kijkt naar het gebruik van bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden? Worden zelfstandige naamwoorden echt altijd als zelfstandig naamwoord gebruikt? (lexicale verschillen) Voor het sociologische gedeelte bekijk je welke mensen eigenlijk le langage de la rue spreken. Je kan bijvoorbeeld de volgende vragen stellen: havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 17

- Waar komen de mensen uit de Franse buitenwijk voornamelijk vandaan? - Hoe kan je aan hun taal zien waar ze vandaan komen? - Waarom zouden deze mensen zich afzetten tegen het standaard Frans? (la contre-légitimité linguistique) - Wat voor functies heeft het straattaal eigenlijk? 12. De ontwikkeling van het Frans Bestudeer welke fases het Frans heeft ondergaan totdat de taal geworden is zoals wij die nu kennen. Je begint bij het Latijn en bekijkt hoe je in het modern Frans nog steeds kan zien dat het Frans een Romaanse taal is. (Welke woorden komen uit het Latijn? Vergelijk: Supins, mots savants etc.) Kijk daarna naar het Oud-Frans en vergelijk dan het modern Frans met het Oud- Frans om te kijken welke grote verschillen je ziet. Je kan bijvoorbeeld een oud gedicht of literair stuk pakken om dit te vergelijken (bijv. La chanson de Roland of Crétien de Troyes). Je kan bijvoorbeeld kijken of je verschillen ziet in de zinsvolgorde of de schrijfwijze van woorden. GESCHIEDENIS (havo) Bij geschiedenis kun je kiezen uit de onderstaande onderwerpen. Bij ieder onderwerp moet je de achtergrond van de tijd weergeven. Dat betekent dat de politieke, economische en sociale omstandigheden van de betreffende periode. Het tweede deel van de onderwerptitel moet je gebruiken voor de probleemstelling. Tussentijds overleg met je geschiedenisdocent is een voorwaarde wanneer je voor geschiedenis kiest. 1. De dood van Steve Biko. Keerpunt in de strijd van het ANC. 2. Malcolm X. Gehaat vanwege zijn racisme en gedood vanwege zijn gematigdheid. 3. Kaat Mossel. Een wapen van Oranje? 5. Robespierre. Verslind zijn eigen kinderen. 6. Willem van Oranje. Rebel en vader des vaderlands. 7. Michael Gorbatsjov en de val van de Muur. 8. Flower power en provo. Overeenkomsten en verschillen. 9. Che Guevarra. Vrijheidsstrijder of terrorist? 10. Saddam Hussein. Opkomst en ondergang. Informatica (havo) Webcultuur Wat gebeurt er allemaal op internet? Welke invloed heeft dit? Het World Wide Web is een nieuw medium dat communicatie toelaat en uitlokt, in situaties waar dit voorheen niet goed mogelijk was en met grote invloed op de gemeenschap. Denk maar eens aan de opstand in Noord-Afrika (Twitter) of dichterbij de invloed van het downloaden. Wie bekend is met usenet weet dat een grote gemeenschap FTD onlangs zijn deuren heeft moeten sluiten op last van de rechter. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 18

Je maakt een werkstuk over het Word Wide Web (of alles wat er nog meer on-line gebeurt) en werkt daarin in overleg met de begeleidend docent - (deel)onderwerpen uit in relatie tot welke invloed dit heeft op onze maatschappij of de internationale gemeenschap. Computer en veiligheid Computer en veiligheid, tegenwoordig bijna synomiem met internet en veiligheid. Hoe veilig is het en wat kan je er aan doen. Wat is hacken? Wat is cracken? Wat is phishing? Wat is een botnet? Hoeveel kans loop je op een virus? Welke risico s zijn er eigenlijk allemaal en wat is er aan te doen? Je maakt een werkstuk over computer en veiligheid. Je mag ook een deelonderwerp uitwerken. Je geeft daarin aan wat de risico s zijn, je werkt deze risico s uit en geeft tevens aan of er oplossingen zijn. De computer Niet zoveel mensen weten dat de belangrijkste onderdelen van een computer de processor, de I/O controller en het werkgeheugen zijn. Wat is eigenlijk een I/O controller en wat valt er over het geheugen te vertellen. Hoe werkt een computer? Hoe werkt een processor? De eerste computer -alhoewel hij nooit is afgebouwd is ontworpen door Charles Babbage. Vervolgens begint de geschiedenis van de computer. Hoe is dit verder gegaan en waarom hebben we vandaag zulke snelle computers? Je maakt een werkstuk over de computer. Enerzijds ga je in op de werking en anderzijds gaat je werkstuk over de geschiedenis van de computer. KUBV /kunst-alg (havo) 1. Fusion, de invloed van niet westerse muziek op de popmuziek 2. Dwarsliggers: shockeren en experimenteren in de kunst 3. Fantasie in de beeldende kunst 4. Totaaltheater vroeger en nu 5. Nieuwe materialen en technieken in de architectuur 6. De veramerikanisering van de Europese cultuur 7. Sieraden: veranderende vormgeving en materialen 8. Postmodernisme versus moderne architectuur 9. Hoe belangrijk zijn vrouwelijke kunstenaars in de kunstwereld? 10. Verboden te exposeren waarom wordt sommige kunst verboden? havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 19

Kunst - Muziek (havo) PWS 1. Uitgebreide analyse van een klassieke compositie 2. Arrangement van een pop/jazz nummer voor band en vocals (genoteerd) 3. Recente muziekgeschiedenis: kies een muziekgenre en werk dit uit (stijlkenmerken, ontstaan, iconen en analyse) 4. Componeer met behulp van bijv. Fruityloops etc. een bandstuk (mp3) 5. Componeer helemaal zonder hulp van een computer een band/of koorstuk en voer dit uit met je groep. Maatschappijwetenschappen (havo) 1. De publieke omroep 2. Centrum Jeugd en Gezin 3. Het einde van de Nederlandse dagbladen 4. Nationale identiteit 5. Het Openbaar Ministerie 6. Vrouwen en Criminaliteit 7. Stemmen 8. Populisme M&O (havo): Kengetallen Kengetallen zijn een soort rapportcijfers voor bedrijven. Welke kengetallen zijn er en hoe kan je ze berekenen? Wat zegt de uitkomst over de koersontwikkeling van de aandelen van zo n bedrijf? Natuurkunde (havo) NB: minimaal 50% van het onderzoek moet bestaan uit experimenten en/of praktisch onderzoek. (dit in overleg met je begeleidende docent en ter beoordeling van deze begeleidende docent) 1 (Elektro)magnetisme beschrijving van magnetisme en elektromagnetisme metingen m.b.v. een stroombalans: aan een permanente magneet (bepaling veldsterkte) en aan een elektromagneet (bepalen veldsterkte + beïnvloeden ervan) 2 Bouwen van een Pinnholemicroscope (meest gebruikte microscoop in de biologie) beschrijving van deze microscoop havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 20

een pinnhole microscope maken en m.b.v. eenvoudige materialen zelf maken 3 Temperatuursafhankelijkheid van weerstanden beschrijving van het verschijnsel, zowel bij hoge als lage temperaturen Proef van Wheatstone onderzoek naar supergeleiders (TU: zelf organiseren) 4 Valsnelheid / lucht- of waterweerstand valproeven in verschillende stoffen de valsnelheid bepalen van een kogel in een cilinder o de afhankelijkheid van de diameter van de kogel op de valsnelheid onderzoeken o de afhankelijkheid van de diameter van de cilinder op de valsnelheid meten aan lucht- of waterweerstand opstellen van een model, meten van weerstandscoëfficient onderzoekenmetingen in een windtunnel (TU: zelf organiseren) met je begeleidende docent een selectie uit bovengenoemde experimenten maken 5 Slingerbeweging videometen aan slingerbewegingen functies voor de slingerbeweging bepalen uit experimenten (u,t-diagram en functie voor u; formule voor slingertijd) modelleren 6 Elementaire lading theoretische achtergronden proef van Milikan: aan de TU, zelf een afspraak maken 7 Slinger van Focault theoretische achtergronden proefopstelling met de slinger van Focault bouwen metingen en interpretatie van de resultaten 8 Diffusie (belangrijk proces bij o.a. natuurkunde en celbiologie) meten van de temperatuurafhankelijk van diffusie 9 Model uit stroom van water uit een fles controleren model opstellen voor het leeglopen van een pet fles m.b.v. wet van Bernoulli controleren van het model met behulp van metingen 10 Frequentie bepaling in stemmen bepaling van de frequentie van verschillende stemmen onderzoeken of een stem herleid kan worden tot een bepaald persoon 11 Warmte als energiebron in de klas een onderzoek doen naar de warmte productie in de klas een ontwerp voor energiewinning uit warmte in een klas 12 JETNET-opdracht contact leggen met een ouder van het oudernetwerk (eerste contact evt. via mw. Kokx, dhr. Thier of mw. De Groote) onderwerp vaststellen in overleg met je docent havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 21

13 Eigen voorstel uitsluitend na goedkeuring door je natuurkundedocent Nederlands (havo) 1. Dromen in literatuur 2. Dyslexie 3. De opkomst/ populariteit van de literaire thriller 4. Werk en leven van een schrijver 5. Symboliek in sprookjes 6. Jongerentaal; (taalverloedering of niet?) 7. Taalontwikkeling bij kinderen 8. Literaire wandeling door Schiedam 9. Kinderboeken door de jaren heen 10. Eigen onderwerp in overleg met docent SCHEIKUNDE (havo) Chemiluminescentie: Licht zonder elektriciteit Hoe werkt een lichtreactie? Wat zijn de essentiële stappen in een lichtreactie? Welke factoren hebben invloed op de golflengte, intensiteit en brandduur van het licht?kunststof: Het materiaal van de toekomst. Kunststof: Het materiaal van de toekomst Waarom kan een plastic broodtrommel breken als je hem laat vallen en een broodzak niet? Wat zijn biologisch afbreekbare plastics? Hoe worden kunststoffen gemaakt? Elektrochemische cellen (eventueel in combinatie met natuurkunde) Ontwerpen van een galvanische. Het verbeteren en meten van het vermogen. Margarine (eventueel in combinatie met biologie) Bepaling van het vetgehalte. Onderzoek naar eiwitten / aminozuren Bepaling van de viscositeit in gesmolten toestand. Suikers en vervangers (aspartaam) Onderzoek naar de toepassing van aspartaam Bepaling van de zoetsterkte van suiker en aspartaam Concentratiebepaling van het suikergehalte en aspartaamgehalte in levensmiddelen. Vitamine C bepaling in vruchtensappen Ontwerpen van een goede analysemethode Concentratiebepaling van ascorbinezuur bij verschillende merken. Nitraten / Nitrieten in vleeswaren. Ontwerpen van een goede analysemethode havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 22

Bepaling van [NO2-] en [NO3-] per 20 gram vleeswaren. Fosforzuur gehalte bepaling in Cola Ontwerpen van een goed analysemethode Bepaling van de concentratie fosforzuur bij verschillende merken. Druk opbouwen met behulp van CO2 (eventueel in combinatie met natuurkunde) onderzoeken welke reactie het meest geschikt is om CO2 te ontwikkelen onderzoeken hoe de reactiesnelheid verkort kan worden onderzoeken hoe een zo groot mogelijke druk kan worden opgebouwd een meetopstelling maken om het verloop van de druk te kunnen meten het verloop bepalen van de druk in de tijd Wasmiddelen en oppervlaktespanning (eventueel in combinatie met natuurkunde) maken van mengsels met verschillende oppervlaktespanningen een meetopstelling maken waarmee oppervlaktespanning kan worden gemeten het verband bepalen tussen de concentratie van de stof die de oppervlaktespanning verlaagt en de oppervlaktespanning Eigen voorstel - na goedkeuring door je docent WISKUNDE (havo) Een profielwerkstuk maken voor het vak wiskunde? Ja, dat kan! Bedenk dat wiskunde eigenlijk een basisvak is, dat in allerlei andere vakken toegepast kan worden. Wiskunde wordt wel eens de Moeder aller vakken genoemd, en daar zit natuurlijk wel een kern van waarheid in. Daarom kom je bij de meeste onderwerpen, die niet zuiver wiskundig zijn, in aanraking met andere vakken. Misschien heb je een wiskundig onderwerp dat je zelf heel erg aanspreekt. Uiteraard is het dan mogelijk daar een PWS over te maken. Het moet echter wel een onderwerp zijn waar iets van te maken is. Voordat je toestemming krijgt om dit onderwerp aan te pakken, zul je dan ook eerst een duidelijk plan van aanpak en wellicht een schematische inhoud moeten aanleveren. Sterkte en succes bij het maken van je keuze voor het onderwerp! Op de volgende pagina s volgen ideeën voor het PWS Wiskunde. Let op: het zijn slechts ideeën, overleg met je begeleider en wees creatief en origineel! 1. Sacred Geometry Deze Engels term laat zich moeilijk vertalen (gewijde meetkunde, religieuze meetkunde, heilige meetkunde). Sacred Geometry noemt men wel de blauwdruk van de schepping. Het is een omschrijving van de orde die er heerst in het heelal. Het is gebaseerd op pure wiskunde en gaat uit boven religie en doctrine. Toch zijn vele principes daarvan aanvaard door diverse geloven in hun architectuur en kunst. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de vorm van kathedralen en allerlei uitingen daarin, zoals het bekende roosvenster, en Islamitische mozaïeken. Wij leven in een wiskundig geordende wereld. Alles gedraagt zich volgens wiskundige wetten, van de bewegingen der atomen tot aan de spiralen van de sterrenstelsels. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 23

Er zijn diverse websites over Sacred Geometry (in het Engels) en je kunt je geweldig uitleven in het vinden van voorbeelden bij diverse godsdiensten. 2. Japanse Tempelmeetkunde Japan is eeuwenlang volledig geïsoleerd geweest van de rest van de wereld. Terwijl met name in Griekenland de meetkunde zich ontwikkelde, gebeurde dat geheel onafhankelijk daarvan ook in Japan. Het was daar gebruikelijk meetkundige problemen op bordjes in de tempel te hangen. Het is uiteraard heel boeiend om te kijken over wat voor soort problemen de Japanners zich bogen. Enkele adressen: www.arsetmathesis.nl/sangatekst.htm www.wasan.jp/english/ homepages.cwi.nl/~zsofi/sangaku/movingsan.html www.mfdabbs.pwp.blueyonder.co.uk/maths_pages/sketchpad_files/japanese_temple_ Geometry_Problems/Japanese_Temple_Geometry.html poncelet.math.nthu.edu.tw/disk3/cabrijava/ccdc.html 3. Egyptische Wiskunde De oude Egyptenaren waren al heel ver met hun wiskunde en dan met name met meetkunde en rekenen. Hoe rekenden zij met breuken? Kenden ze de stelling van Pythagoras al? Wat voor een soort problemen kenden zij? 4. De Elementen van Euclides Euclides, een oude Griek, legde in zijn boeken de grondslagen van de meetkunde vast. Hij ging uit van een aantal vooronderstellingen (postulaten) en daar bouwt hij de hele meetkunde op. Zo ontstaat een logisch en consistent geheel. Of zou het toch anders kunnen zijn? In je PWS bestudeer je dit boek. Omschrijf de postulaten in je eigen bewoordingen en behandel een flink aantal stellingen (proposities). Een link, waar je zijn boeken in het Nederlands vindt: www.pandd.demon.nl/elementen.htm 5. De Geschiedenis van π (pi). Dit beroemde getal komen we voor het eerst tegen in de Bijbel, waar het gewoon op 3 werd gesteld. Tegenwoordig weten we dat het een getal is met oneindig veel zich niet herhalende cijfers achter de komma en zijn er al miljarden van uitgerekend. Vele wiskundigen hebben zich in de loop der eeuwen bezig gehouden met het berekenen van al die decimalen. In je PWS kan je aandacht schenken aan hun methoden en moeilijkheden. 6. Platland Flatland is een boek van Edwin A. Abott. Het gaat over een land met twee dimensies en beschrijft hoe zo n wereld en haar bewoners eruit ziet. Door vanuit ons driedimensionale oog naar zo n wereld te kijken, kunnen we ons ook een voorstelling van een vierdimensionale ruimte maken. Dit hele verhaal prikkelt je fantasie en doet je heel anders tegen de wereld aankijken. Beschrijf deze 2D-wereld in je eigen bewoordingen en voeg je eigen ideeën toe. Enkele links: www.alcyone.com/max/lit/flatland/index.html (het boek in het Engels) www.fi.uu.nl/experimenteel/bolbewoners/wbolbewoners.html (een site voor kinderen over bolland) 7. Tijdrekening Door de eeuwen, ja zelfs door de millennia heen, heeft de mens zich beziggehouden met het begrip tijd. Hoe kun je tijd vastleggen? Wat voor definities heb je nodig? Hoe pas je de Zon en de Maan in dit geheel? havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 24

Hoe kun je zorgen dat de feestdagen steeds op hetzelfde moment in het jaar vallen? Hoeveel soorten tijdrekeningen en kalenders zijn er? Waarin komen zij overeen en waarin verschillen zij? Wat is de datum van vandaag in de diverse tijdrekeningen? 8. Het bewijzen van stellingen Vroeger werd meetkunde op school heel anders behandeld. Elke opgave bestond uit een probleem. Jij moest dan de bij dat probleem behorende gegevens bestuderen, bekijken wat er precies gevraagd werd te bewijzen, een analyse van het probleem maken, het bewijs leveren met behulp van eerder door anderen bewezen stellingen en een conclusie trekken. Op de onderstaande website worden diverse stellingen met hun bewijs, vaak met behulp van applets, gegeven. Pak eens een aantal van deze stellingen bij de kop en probeer in je eigen woorden zo n bewijs te doorgronden en te begrijpen. Zorg dat het dan zo duidelijk wordt, dat een buitenstaander onder de indruk raakt van de schoonheid van het bewijs. http://agutie.homestead.com/files/index.html 9. Wiskunde en Humor Wiskunde kan ook heel grappig zijn. Er bestaan flink wat sites met wiskundige humor in diverse talen. Jouw PWS onderzoekt de humor in de wiskunde, wat voor soort grappen er worden gemaakt, kun je ze indelen incategorieën, geef goede voorbeelden, kortom zorg dat de ondeskundige lezer een heel andere kijk krijgt op dit mooie vak, dat vaak onder een saai imago te lijden heeft. Hieronder volgen nog meer voorbeelden van onderwerpen en plekken waar je naar onderwerpen kunt zoeken of ideeën kunt opdoen. Algemeen Chaos Pythagoreïsche drietallen RSA en beveiliging op internet Wiskundeweb.nl Wiskunde.pagina.nl Wiskundelokaal van de Digitale School Wiskundetijdschrift Pythagoras Wiskunde.nu Wiskundeweb.nl Kennislink Wiskunde Chaos links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras Profielwerkstuk Chaos Applets over dynamische systemen Simulaties over dynamische systemen en fractals Vraag en uitleg over dynamische systemen Chaos Forum Inleiding Pythagoreische drietallen Formules voor Pythagoreische drietallen Pythagoreische drietallen op de GR Praktische opdracht Geheime boodschap havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 25

Fibonacci getallen Derdegraadsvergelijkingen Benadering van het getal pi door de eeuwen heen Niet-Euclidische meetkunde Cryptografie Relativiteitstheorie voor beginners Getaltheorie Statistiek Geschiedenis van de wiskunde Fibonacci getallen en de Gulden Snede Profielwerkstuk Fibonacci Fibonacci links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras De Gulden Snede en Fibonacci Werkstuk over Derdegraadsvergelijkingen Geschiedenis van het getal Pi Heel veel Pi links Allerlei weetjes over het getal Pi Het verhaal van Pi Pi links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras Inleiding niet-euclidische meetkunde Geschiedenis van de niet-euclidische meetkunde De Elementen van Euclides Cryptografie links uit het tijdschrift Pythagoras Profielwerkstuk over Cryptologie Inleiding in de Speciale Relativiteitstheorie Werkstuk over het Relativiteitsprincipe Een korte inleiding in de hedendaagse kosmologie Getaltheorie links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras Statistiek links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras Een uitgebreide databank over Geschiedenis van de Wiskunde Geschiedenis van de Wiskunde links BSHM Een overzicht van de geschiedenis van de wiskunde Geschiedenis van de Wiskunde Geschiedenis van de Wiskunde pagina's Onderwerpen uit de Geschiedenis van de Wiskunde Geschiedenis v an de Wiskunde links uit het wiskundelokaal van de Digitale School Geschiede nis van de Wiskunde links uit het wiskundetijdschrift Pythagoras Ook zijn er de zogenaamde Zebraboekjes (ondertussen al 30!). Deze boekje kunnen je ook inspireren of helpen bij het kiezen van een onderwerp. havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 26

Veel boekjes zijn op school aanwezig. Vraag er naar bij je wiskundedocent, maar lever ze na afloop wel weer in! 1. Jan van den Broek en Peter Kop, Kattenaids en statistiek, 1999, ISBN 9050410502 2. Agnes Verweij en Martin Kindt, Perspectief, hoe moet je dat zien, 1999, ISBN 9050410529 3. Jan Smit en Wim Kremers, Schatten, hoe doe je dat, 2000, ISBN 9050410553 4. Wim Kleijne en Ton Konings, De Gulden Snede, 2000, ISBN 9050410588 5. Henk Tijms, Frank Heierman en Rein Nobel, Poisson, de Pruisen en de Lotto, 2000, ISBN 9050410596 6. Frits Beukers, Pi, 2000, ISBN 9050410625 7. Peter Lanser, De Laatste Stelling van Fermat, 2000, ISBN 9050410650 8. Harrie de Swart, Ad van Deemen, Eliora van der Hout en Peter Kop, Verkiezingen, een web van paradoxen, 2000, ISBN 9050410642 9. Martin Kindt en Peter Boon, De Veelzijdigheid van Bollen, 2001, ISBN 9050410669 10. Igor Hoveijn en Jan Scholtmeijer, Fractals, 2001, ISBN 9050410685 11. Hans Melissen en Rob van Oord, Schuiven met auto's, munten en bollen, 2001-2002, ISBN 9050410731 12. Ruud Jeurissen en Leon van den Broek, Spelen met gehelen, 2002, ISBN 9050410723 13. Natasja Bouwman en Charlene Kalle, Het gebruik van Wiskunde in de Islam, 2002, ISBN 9050410774 14. Hajo Broersma, Grafen in de Praktijk, 2002, ISBN 9050410782 15. Jan van de Craats, De juiste toon, 2003, ISBN 9050410793 16. Ferdinand Verhulst, Chaos en Orde, 2003, ISBN 9050410804 17. Rienk Vermij, Hanne van Dijk en Carolien Reus, Christiaan Huygens, 2004, ISBN 9050410820 18. Hans van Lint en Jeanne Breeman, Zeepvliezen, wetenschap en vermaak, 2004, ISBN 9050410847 19. Ruud Jeurissen en Leon van den Broek, Nullen en Enen, 2004, ISBN 9050410871 20. Ab van der Roest en Martin Kindt, Babylonische Wiskunde, 2005, ISBN 9050410901 21. Iris van Gulik-Gulikers, Geschiedenis van de niet-euclidische Meetkunde, 2005, ISBN 905041091X 22. Frank Thuijsman, Spelen en Delen, 2005, ISBN 9050410952 23. Henk Pfaltzgraff, Experimenteren met kansen, 2006, ISBN 9050410979 24. Wilfried Van Herterijck, Gravitatie, 2007, ISBN 9050410984 25. Leon van den Broek en Arnoud van Rooij, Blik op Oneindig, 2007, ISBN 9050410991 26. Ferdinand Verhulst, Een Koele Blik op Waarheid, 2007, ISBN 9789050411004 27. Bruno Ernst en Ton Konings, Kunst en Wiskunde, 2008, ISBN 9789050411011 28. Peter Boswijk, Philip Hans Franses en Christiaan Heij, Voorspellen met modellen, 2008, ISBN 9789050411042 29. Leon van den Broek en Arnoud van Rooij, Getallenbrouwerij, alternatief rekenen, 2009, ISBN 9789050411059 30. Floor van Lamoen, Passen en Meten met Cirkels, de arbelos van Archimedes, 2009, ISBN 9789050411066 havo - titels profielwerkstuk schooljaar 2011-2012 27