Werkprogramma 2006 zij-instroom Ruud de Moor Centrum voor professionalisering van onderwijsgevenden Heerlen, 29 november 2005 Ruud de Moor Centrum Open Universiteit Nederland
Inhoudsopgave Inleiding: hoofdlijnen voor 2006...3 Virtuele Werk- en Leeromgeving (VWL)...6 Didactiek van E-learning...8 Onderkennen en diagnosticeren leermoeilijkheden... 10 Voorbereiden bachelors op leraarsberoep... 11 Analysemodel school als leer- en opleidingsplaats... 12 Digitale cursus voor schoolinterne begeleiders... 13 Casusbank... 14 Palet (voorheen Digitale crashcourse voor zij-instromers)... 16 Samen opleiden... 18 Flankerende pilot publiceren resultaten... 19 Assessment... 20 Kennisbank wiskunde en rekendidactiek... 22 Kennisbank bètadidactiek voor het VMBO, HAVO en VWO... 23 Informatievaardigheden voor Docenten... 25 Kennisbank economie... 26 Community of Practice... 27 Ondersteuning van zij-instromers Community of Practice... 29 Eén-zorgroute... 30 Bijlage: Bevordering doorstroom van leerkrachten van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs... 32 2
Inleiding: hoofdlijnen voor 2006 Evenals voorgaande jaren geven we in deze notitie op hoofdlijnen een overzicht van de werkzaamheden die we voor 2006 voorstellen voor de uitvoering van het programma zij-instroom van het Ruud de Moor Centrum van de Open Universiteit Nederland. In het Plan van Aanpak (27-11-2002) en in de aanvulling hierop (23-10-2003) zijn de hoofdlijnen van het gehele programma voor de periode 2003 tot en met 2006 beschreven. Dit document operationaliseert de uitvoering in het jaar 2006. Ten opzichte van het Plan van Aanpak, de aanvulling en het werkprogramma 2005 is er sprake van één substantiële wijziging. We stellen voor het project Samen Opleiden (64.510.021) een nieuw vervolg te geven met als doel te komen tot een geïntegreerde implementatie van diverse producten die ontwikkeld zijn. Het streven is de producten en diensten meer in hun samenhang aan te bieden en door te ontwikkelen. 2006 is in de ogen van de OUNL een belangrijk schakeljaar. We ronden (met enige uitloop in 2007 omdat het programma iets later gestart is) de eerste tranche van het programma zij-instroom af. Een groot aantal projecten kent inmiddels concrete producten (instrumenten, inhoud, modellen etc.) die toe zijn aan gebruik in de praktijk. Al ontwikkelend zijn ervaringen en verwachtingen van die praktijk al meegenomen, maar nu zijn we op het punt dat een daadwerkelijk uitproberen plaats gaat vinden. Voor een aantal projecten betreft dit brede implementatie, voor andere projecten betreft het toepassingen in pilot-omgevingen. Bij de praktijktoepassing zal ook blijken dat er nieuwe behoeften ontstaan. In het dagelijks gebruik kan geconstateerd worden dat sommige aspecten bijstelling behoeven of dat er behoefte is aan uitbreiding. We verwachten ook dat toepassingen in scholen leraren en hun opleiders ook weer op nieuwe ideeën brengen. Het hoort bij innovatieve ontwikkelingen dat gebruikers zich er in eerste instantie niet zo veel bij kunnen voorstellen. Dit geldt ook voor de ontwikkeling van instrumenten om het opleiden in de praktijk te ondersteunen. We verwachten daar een kentering te zien in de komende jaren, omdat: er nog tamelijk weinig zicht is in de praktijk op wat er allemaal mogelijk is en dat wordt concreter zichtbaar in pilots van het RdMC (in die zin schept vraag dus aanbod); de noodzaak om op een andere manier op te leiden de komende jaren zeker in het voortgezet onderwijs- sterker voelbaar zal zijn dan de afgelopen jaren (gevoel van urgentie neemt toe); met name door de (politieke) discussie rondom de vernieuwing van lerarenopleiding en de pilots opleiden in de school er een beleidscontext ontstaat waarbinnen ruimte komt om het opleiden in de praktijk serieuzer aan te zetten. De grote belangstelling voor de pilots is in dit opzicht een goed voorteken; de implementatie van de wet BIO het thema professionele ontwikkeling hoger op de agenda zal zetten. Het is in dit verband onze stellige verwachting (en inmiddels ook ervaring) dat naarmate we meer zichtbaar worden met concrete projecten, de ontwikkelbehoefte snel zal groeien. Bij de formulering van de nieuwe taakstelling voor de OUNL heeft de minister aangegeven voor de OUNL een structurele plaats te zien in het bestel van de opleiding van leraren. Dit bestel is duidelijk in beweging. Het RdMC is op vele manieren betrokken bij deze beweging. Dit varieert van het samen met scholen en opleidingen experimenteren met hele concrete vernieuwing van opleidingsmodellen en concepten tot deelname aan de landelijke debatten over de inrichting van het stelsel. Het is duidelijk dat de uitkomsten van deze discussie een belangrijke rol zullen spelen bij de implementatie van vernieuwingen in de opleiding van leraren. In dit verband moet ook zeker de review genoemd worden die op dit moment (eind november 2005) door Twijnstra en Gudde uitgevoerd wordt. De centrale vraag daarbij is of de OUNL een adequate invulling heeft gegeven tussen 2002-2005 aan de werkzaamheden die voortvloeien uit de nieuwe taakstelling van de OUNL. De resultaten van de review (die op dit moment nog niet beschikbaar zijn) zullen vermoedelijk richtingen aanduiden voor de doorontwikkeling van instrumenten en diensten. Daar waar dit aan de orde is èn waar dit mogelijk is, zullen we onze werkzaamheden in 2006 hier ook al op afstemmen. Tot slot is een spoedige formulering van een vervolgperspectief van het programma zij-instroom van de OUNL noodzakelijk vanuit het oogpunt van exploitatie. Naarmate er in toenemende mate praktische en concreet bruikbare producten en diensten beschikbaar komen voor het veld, groeit de behoefte aan een visie op hoe deze voor de langere termijn verankerd gaan worden. Het is noodzakelijk hier vroeg in 2006 een aantal belangrijke keuzes in te maken omdat dit gevolgen heeft voor de aard van de exploitatie-omgeving. Samenwerking Van meet af aan heeft het RdMC de samenwerking met partijen gezocht in het veld. In eerste instantie was dit vooral nodig omdat de OUNL een nieuwe speler was in het veld van het opleiden van docenten en er nog weinig specifieke deskundigheid op dit terrein binnen de OUNL aanwezig was. Inmiddels is dat niet meer zo: we hebben gevestigde naam in het veld van de opleiding van leraren en inmiddels binnen de OUNL de nodige expertise opgebouwd. Toch hechten we erg aan het voortzetten van de samenwerking omdat dit aansluit bij de aanpak van opleiden-en-ontwikkelen in netwerken. In alle ideeën over de verbetering van de opleiding van leraren is samenwerking cruciaal en we willen hier via ons werkprogramma een impuls aan 3
(blijven) geven. Het feit dat we uit vele verschillende organisaties mensen ingehuurd hebben, heeft als een belangrijk bij-effect gehad dat er een actief netwerk van ontwikkelaars gevormd is en dat de samenwerking tussen verschillende partijen en vaak over de grenzen van de onderwijssectoren heen- duidelijk toegenomen is. De OUNL kan vanuit haar relatief onafhankelijke positie een katalyserende rol spelen in die samenwerking. Publiciteit en communicatie Vanuit het eerder genoemde gegeven dat we in 2006 steeds meer de praktijk in gaan om instrumenten en diensten te implementeren, is het noodzakelijk veel aandacht te besteden aan communicatie en publiciteit. We maken daarvoor structureel een budget van ca. 200,- k vrij. Per project zal de benadering verschillend zijn, maar het komt er steeds op neer dat we het veld willen laten zien wat er mogelijk is. In de diverse projectplannen wordt hiernaar verwezen. Er wordt op dit moment ook een overkoepelend communicatieplan opgesteld voor 2006. Begin 2005 verscheen het boek Leraar worden en blijven. Het bevatte een groot aantal interviews met zijinstromers, hun opleiders, hun leidinggevenden en aan het RdMC verbonden experts. Centrale thema was de opleidingsbehoefte van zij-instromers en hoe hierin voorzien kan worden. Doel van het boek was enerzijds bewustwording en anderzijds het schetsen van een perspectief op haalbare oplossingen. In die zin dient deze publicatie ook als een jaarboek waarin het RdMC zich verantwoordt over de gekozen aanpak. Ook nu werken we weer aan een vergelijkbare publicatie met als thema De school als leerrijke omgeving. Dit thema willen we gevarieerd belichten en vanuit verschillende invalshoeken waarbij steeds duidelijk gemaakt wordt hoe instrumenten en diensten die in het programma ontwikkeld worden bijdragen aan het verrijken van de leeromgeving van de school. Naast de communicatie met het veld van zij-instromers, scholen en opleiders zetten we ook de verantwoording in het wetenschappelijke forum voort: we willen laten zien dat onze projecten gebruik maken van state-of-the-art inzichten en de gebruikerservaring ook delen met collega s onderzoekers en ontwikkelaars. Daarnaast nemen we actief deel aan wetenschappelijke discussies, promotietrajecten enz. die samenhangen met opleidingsvraagstukken in de onderwijssector. In 2006 zullen we in samenwerking met onder meer de Fontys Lerarenopleiding Sittard- de VELON-conferentie organiseren in Kerkrade (13-15 maart). Daarnaast is het RdMC actief betrokken bij de SBO-conferentie over het begeleiden van beginnende docenten, die zal worden gehouden op 11 april in Ede. Een extra inzet als gevolg van de motie Dittrich Op 22 september 2005 heeft de Tweede Kamer een motie van het D66-kamerlid Dittrich aangenomen waarin de regering verzocht wordt om onder andere de doorstroom van leerkrachten van primair naar voortgezet onderwijs te bevorderen. In het werkprogramma van het RdMC zit een aantal aanknopingspunten om hier invulling aan te geven. Voorwaarde voor een goede doorstroom is dat leerkrachten van primair onderwijs een goed zicht krijgen op hun eigen competenties met betrekking tot de competenties die in het voortgezet onderwijs nodig zijn. Bovendien is het ook belangrijk vast te stellen waar nog lacunes in competenties aanwezig zijn. Met name wat betreft het samenstellen van kennisbanken en het tot stand brengen van formatieve assessments is er expertise ontwikkeld die een goede basis kan vormen voor het bevorderen van de genoemde doorstroom. In de bijlage geven we aan hoe, in het verlengde van het voorgestelde programma voor 2006 een aantal additionele activiteiten in uitvoering genomen kan worden die de gevraagde doorstroom van leerkrachten van het primair naar het voortgezet onderwijs bevorderen. Terugblik op 2005 Onlangs hebben we een rapportage opgesteld over de werkzaamheden in de eerste acht maanden van 2005. Uit deze rapportage blijkt dat het werkprogramma in zijn volledige omvang wordt uitgevoerd. We hebben in deze rapportage ook aangegeven dat het noodzakelijk is snel duidelijkheid te krijgen over eerder genoemde vraagstukken van exploitatie en doorontwikkeling. Begin 2006 zullen we een jaarrapportage op project- en programmaniveau opstellen alsmede een overzicht van de financiële aspecten over 2005. Daarnaast wordt er ook dit jaar weer een jaarboek opgesteld hetgeen voor scholen en opleiders een inhoudelijk beeld schetst over actuele thema s die samenhangen met ons werk. Dit boek zal naar verwachting in februari verschijnen. Slot In deze notitie schetsen we de hoofdlijnen van onze werkzaamheden. Per project zijn er concrete projectvoorstellen voor de uitvoering in 2006 beschikbaar. Deze kunnen naar behoeven opgevraagd worden bij het Ruud de Moor Centrum. Informatie uit en over de projecten is ook te vinden op de website van het centrum: www.ou.nl/rdmc. 4
Project Virtuele Werk- en Leeromgeving (VWL), 6451002 Projectcode 64.510.002 Programmalijn Virtuele werk- en leeromgeving Het doel is het ontwikkelen van een virtuele werk- en leeromgeving (VWL) of componenten daarvan voor het maken, het beheren en het uitleveren van (te ontwikkelen) RdMC producten en diensten om zodoende zorg te dragen voor een efficiënte bediening van diverse (eind)gebruikers met behulp van ict. In deze fase is het leveren van ondersteuning bij de realisatie van projectresultaten binnen het RdMC van belang. Daardoor zijn in eerste instantie de RdMC medewerkers onze gebruikers. Uiteindelijk zijn de gebruikers de eindgebruikers in scholen en lerarenopleidingen. Er wordt geen eigen elektronische leeromgeving (ELO) ontwikkeld maar een VWL die naar verschillende media uitgeleverd kan worden met maatwerk naar specifieke (eind)gebruikers. De ontwikkeling geschiedt in nauwe samenwerking met diverse gebruikers. Een incrementele aanpak is daarbij noodzaak. In deze aanpak worden doelen, definitie van de producten en de producten zelf met de gebruikers opgesteld en bijgesteld in een cyclisch proces. De planning van vele producten is ook afhankelijk van de afzonderlijke planning van de afzonderlijke RdMC projecten waarbij we binnen grenzen volgend moeten zijn. De onderstaande producten zijn daartoe groei-omgevingen/-documenten. Product(en) De uitvoering van het project leidt eind 2006 tot een complete VWL-omgeving waarin alle RdMC-resultaten te benaderen en te gebruiken zijn. Concreet worden tot eind 2006 de volgende (deel)resultaten (in 5 werkpakketten) ter ondersteuning van deze VWL-omgeving opgeleverd: Werkpakket 0 Reviewverslag afrondingsfase september 2006 Lessons Learned rapportage december 2006 Werkpakket 1 Diverse Gebruikersprofielen continu 1 à 2 artikelen continu 2006 Enkele RdMC workingpapers continu 2006 Workshop, congres continu 2006 Werkpakket 2 Bijstelling implementatie generiek objectmodel continu 2006 Bijstelling generiek metadatamodel incl applicatieprofiel continu 2006 Metadata /auteur / contentbeheer omgeving continu 2006 Implementatie Creative Commons 2e kwartaal 2006 Bijstelling huisstijl interaction design continu 2006 Applicatie Z 2e kwartaal 2006 Brain/worktool 1e kwartaal 2006 Bijstelling Webportaal en subportalen continu 2006 Architectuur continu 2006 Werkpakket 3 VWL-omgeving voor alle RdMC-producten najaar 2006 Handleidingen continu 2006 Evaluatie gebruikerservaringen van systemen continu 2006 Eindevaluatie VWL december 2006 Werkpakket 4 Kwaliteitshandboek september 2006 ICT-backoffice/-beheer continu 2006 Businessplan ict-organisatie juli 2006 Realisatie exploitatie-organisatie voor ICT december 2006 krijgen en vasthouden van voldoende ict-ontwikkelexpertise binnen het project. Het beheersbaar houden van de incrementele aanpak. 5
Turpin Vision (Content-e) The Mediator Group (Didactor) Stichting MMBase Stichting Didactor Er zijn besprekingen met de Digitale Universiteit, omroepen (o.a. Groep Distributie, Technologie en Automatisering van de Publieke Omroep) en SURF (o.a. surf-videoportal, BIBA, LORE) 6
Projectnaam Didactiek van E-learning Projectcode 64.510.004 Programmalijn Virtuele Werk- en Leeromgeving De doelstelling is tweeledig: Het creëren van bereidheid tot het inzetten van ICT in het leerproces (awareness). De beoogde doelgroep (lerarenopleiders en begeleiders-op-school) de benodigde competenties te laten verwerven die betrekking hebben op het toepassen van ICT bij het faciliteren van het leerproces (digitale didactiek) Activiteit Begeleiden met digitaal portfolio: kleine uitloop in 2006 i.v.m het geven van workshops/trainingen/cursussen & presentaties. Activiteit E-coaching: kleine uitloop in 2006 i.v.m. het geven van workshops/trainingen/ cursussen & presentaties. Afronding (productie/uitgeven) praktisch boekje HOP-reeks e-begeleiden (schrijffase was in 2005). Activiteit Didactiek van kennisbanken: Afronding (productie/uitgeven) praktische publicatie didactiek van kennisbanken in RdMC-reeks Pilot m.b.t. het gebruik van kennisbanken bij het opleiden van leraren Het ontwerpen van workshops/trainingen/cursussen Het geven van workshops/trainingen/cursussen & presentaties Materialen voor de toolkit. Activiteit Makelaar Afronding publicatie nieuwe leren en ICT/digitale didactiek Afronding vervolgpublicatie nieuwe leren en ICT/digitale didactiek. Activiteit Multimedia/Digitale video Maken van een praktijkgemeenschap rondom het gebruik van zelfgemaakte en andere video-opnamen Flankerend onderzoek over deze praktijkgemeenschap Publicatie digitale video in de RdMC-reeks Working paper stand van zaken digitale video Het ontwerpen van workshops/trainingen/cursussen Het geven van workshops/trainingen/cursussen & presentaties Materialen voor de toolkit. Activiteit CoP Publicatie Didactiek van Communities of practice in de RdMC-reeks. Product (en) De inrichting van een virtuele leer- en werkomgeving. Daarin wordt een toolkit versie 2.0 met diverse (innovatieve) ICT-tools ter beschikking gesteld alsmede oefenmaterialen voor digitale didactiek Trainingen/cursussen over digitale didactiek. Deze trainingen/cursussen zijn geschikt voor afstandsonderwijs met gebruik van een virtuele leer- en werkomgeving. Workshops die handelen over digitale didactiek. Workshops worden in face-to-face omgevingen aangeboden Resultaten van flankerend onderzoek over digitale didactiek Publicatie nieuwe leren en ICT/digitale didactiek. Het boek gaat voorbij de grenzen van het huidige onderwijs waarbij de theoretisch grondslag het uitgangspunt vormt zonder daarbij al te academisch te worden Publicatie nieuwe leren en ICT/digitale didactiek. Deze publicatie is een voortzetting van de hierboven genoemde, met dien verstande dat nu de praktijk vooropstaat Publicatie e-begeleiden Publicatie didactiek van kennisbanken in de RdMC-reeks Publicatie digitale video in de RdMC-reeks Publicatie Didactiek van CoP in de RdMC-reeks Working paper begeleiden met digitaal portfolio Working paper gebruik van kennisbanken bij het opleiden van leraren Working paper stand van zaken m.b.t. digitale video. 7
Een mogelijke risicofactor is dat er op het terrein van de digitale didactiek nog weinig systematisch onderzoeks- en ontwikkelingswerk is gedaan. De beschikbare exploratieve studies en materialen zijn vooral beschouwend of anekdotisch. Dat betekent dat in dit project vaak sprake is van pionierswerk. Bijkomende risicofactoren aan de gebruikerskant zijn bijvoorbeeld een negatieve attitude t.o.v. ict, computerangst of een lage self-efficacy. Vertegenwoordigers en docenten/leraren van lerarenopleidingen maken deel uit van het projectteam. De pilots worden uitgevoerd in samenwerking met lerarenopleidingen. Naast deze externe samenwerking is er ook interne samenwerking met andere RdMC projecten binnen de programmalijnen Kennisbanken, Assessment en Virtuele werk- en leeromgeving en met het project Community of Practice. 8
Projectnaam Onderkennen en diagnosticeren leermoeilijkheden Projectcode 64.510.006 Programmalijn Kennisbanken PABO s en leerkrachten basisonderwijs gaan het door de Open Universiteit Nederland ontwikkelde en door het Ruud de Moor Centrum verbeterde multimediale programma Leerdiagnostiek gebruiken. De opgedane ervaringen worden gemonitord en gebundeld in een eindverslag. Hiermee levert dit project een bijdrage aan de deskundigheidsbevordering van leerkrachten basisonderwijs op het gebied van leerlingen die speciale zorg vragen. Ondertussen wordt gewerkt aan verdere verbetering van het programma. Het programma Leerdiagnostiek is een flexibel inzetbaar onderwijsprogramma waarmee leerkrachten zelfstandig leerproblemen kunnen leren onderkennen en herkennen. Het volgende staat gepland voor 2006: uitbreiding multimediaal programma demonstraties van het door de OUNL ontwikkelde programma aan vertegenwoordigers van PABO s en WSNS. Dat gebeurt op bestaande fora en via rechtstreekse contacten met het WSNSplusproject, hogescholen en intern begeleiders in het basisonderwijs introductie van het programma door publicatie in vakbladen voor leerkrachten primair onderwijs en presentaties op conferenties en studiedagen geregelde updates van het programma op grond van opgedane ervaringen van Pabo studenten en leerkrachten basisonderwijs. Deze updates worden beschikbaar gesteld aan de gebruikers via een website plan voor exploitatie en beheer. Product(en) Een interactief multimediaal programma waarmee leerkrachten basisonderwijs en pabo studenten zelfstandig leerproblemen leren onderkennen en analyseren. niet voorzien Hogeschool Windesheim. Hogeschool Arnhem Nijmegen Hogeschool INHOLLAND project WSNS+/-project 1Zorgroute 9
Projectnaam Voorbereiden bachelors op leraarsberoep Projectcode 64.510.009 Programmalijn Kennisbanken Door middel van een voorstudie in 2005, bestaande uit een aantal gesprekken met vertegenwoordigers van bèta-faculteiten van universiteiten en eerstegraads lerarenopleidingen, is nagegaan of en zo ja welke ondersteuning het RdMC bij de invulling en eventueel uitvoering van een educatieve minor kan bieden. Op basis van deze voorstudie wordt in 2006 een pilot voorbereid en uitgevoerd met de eerstegraads lerarenopleiding van de UT (Twente) als koploper van de Tulo s. In de maanden januari tot en met maart worden concrete afspraken gemaakt over de inzet van RdMCproducten, waarbij de vraag van de lerarenopleiding UT vanzelfsprekend leidend zal zijn voor de keuze van de producten. In de voorstudie is reeds duidelijk geworden dat het accent zal liggen op producten met videofragmenten over kenmerkende situaties waarmee docenten worden geconfronteerd. Vanaf maart 2006 tot eind 2006 worden in onderling overleg de gekozen producten ingezet in de minor. In de periode mei tot en met het einde van 2006 worden evaluaties uitgevoerd over de toepassing van de producten in de educatieve minor bij studenten als ook bij begeleiders. Vanaf medio 2006 is voldoende kennis vergaard om presentaties te houden over de (voorlopige) bevindingen van de pilot. Producten Evaluaties van de inzet van producten in de educatieve minor bij studenten en docenten, inclusief aanbevelingen voor implementatie elders Presentaties van de bevindingen met de pilot (schriftelijk en/of mondeling) bij de overige eerstegraads lerarenopleidingen Het project is in 2006 qua omvang verkleind omdat de voorstudie aan het licht bracht dat de animo geringer was dan op grond van eerdere signalen verwacht mocht worden. Door middel van presentaties van de bevindingen van de pilot wordt getracht de eerstegraads lerarenopleidingen te informeren over de mogelijkheden die de RdMC-producten bieden en zo de animo voor de implementatie ervan te vergroten. Eerstegraads lerarenopleiding Universiteit Twente 10
Projectnaam Analysemodel school als leer- en opleidingsplaats Projectcode 64.510.010 Programmalijn Overige projecten Het doel van het project is het ontwikkelen van een instrument (Quick Scan) waarmee scholen inzicht krijgen in de kwaliteit van de werkomgeving van (beginnende) docenten als leeromgeving. Het instrument richt zich op scholen in het PO, VO en BVE. In het instrument wordt uitgegaan van een drietal perspectieven: 1) de individuele docent, 2) het team, 3) de school. Er wordt een web-based instrument ontwikkeld waarmee onafhankelijk van tijd en plaats inzicht in het leren in de school wordt verkregen. Definitief maken papervoorstel AERA 2006 voorjaar 2006 Quick Scan openstellen op internet januari 2006 Resultaat Er is een voorstel voor een paper ingediend voor de AERA 2006. Mede op grond van de ervaringen met de pilot is een verbeterplan opgesteld om de laatste verbeteringen door te gaan voeren. Vanaf 1 september wordt er gewerkt aan het doorvoeren van de in het verbeterplan geformuleerde aanpassingen. Verder wordt het overleg met SBL geïntensiveerd om zodoende te zorgen dat begin 2006 de Quick Scan in definitieve vorm op de SBL-server wordt geplaatst. Geen SBL Dr. R. Poell, UvT Dr. S. Bolhuis, Fontys S. Beek, KPCgroep 11
Projectnaam Digitale cursus voor schoolinterne begeleiders Projectcode 64.510.012 Programmalijn Begeleiding van nieuwe en beginnende docenten op en om de werkplek In dit project wordt instrumentarium ontwikkeld, dat schoolinterne begeleiders ondersteunt bij het verwerven van de competenties voor het begeleiden van docenten op school, in het bijzonder begeleiding van docenten-in-opleiding en zij-instromers. Speciale aandacht daarbij gaat uit naar instrumenten en materialen die het mogelijk maken om digitaal videomateriaal van de deelnemers (die deelnemers dus tijdens de cursus maken) in te zetten als leermiddel. Het instrumentarium moet on-line beschikbaar zijn en is in principe bestemd: voor gebruik in face-to-face cursussen voor schoolinterne begeleiders (aanvulling op groepsactiviteiten) als vervanging/uitbreiding van face-to-face cursussen die schoolinterne begeleiders volgen voor schoolinterne begeleiders die geen cursus volgen maar wel behoefte hebben aan ondersteuning bij het verwerven van competenties op het vlak van begeleiding. In aansluiting op de in september 2004 gestarte pilot bij het ICLON met 18 schoolinterne begeleiders, gebruik makend van de elo-omgeving Dividu (DU, UVA en EVA) en het vervolgtraject met 8 schoolinterne begeleiders in 2005 bij het ICLON met als leeromgeving Blackboard is voor 2006 het volgende gepland: uitbreiding en testen van de leeromgeving met opleidingsinstelling en/of één of meerdere opleidingscholen (voorjaar 2006) beschikbaarheid van materiaal (elektronische materialenbak ) voor opleidingsscholen en opleidingen (najaar 2006) uitgebreide evaluatie van structureel gebruik van digitale video (zowel inhoudelijk als technisch) in experiment bij Iclon en nog te starten uitbreiding van het gebruik van elektronische leeromgeving (zomer 2006). Product(en) elektronische materialenbak : een database met allerlei instrumenten, adviezen, voorbeelden en materialen voor het opleiden van schoolinterne begeleiders van zij-instromers en andere beginnende docenten uitbreiding experiment met opleidingsinstelling en een of meer opleidingsscholen inhoudelijke en technische evaluatie van het gebruik van de elektronische leeromgeving (inclusief het zelf elektronisch beschikbaar stellen van digitaal videomateriaal door deelnemers d.w.z. beginnende schoolbegeleiders in opleiding. De opleidingsscholen en/of opleidingen hebben nauwelijks capaciteit of tijd beschikbaar om mee te werken aan het project Iclon Leiden (detachering, daarnaast geeft RdMC in 2004/2005 en 2005/2006 mede vorm aan bestaande cursus schoolinterne begeleiders) UvA (Dividu). Er zijn verkennende gesprekken met het oog op een tweede pilot met een of meerdere opleidingscholen en/of opleidingen in 2006. Mogelijke kandidaten VU en Hogeschool Rotterdam. 12
Projectnaam Casusbank Projectcode 64.510.013 Programmalijn Kennisbanken Het project kent drie doelen: Het casusbankproject beoogt een verzameling van videocasussen te maken. Een casus behandelt op een verdichte wijze een pedagogisch-didactisch aspect of fenomeen uit de lespraktijk. Een casus is in dit project opgebouwd rond een authentiek centraal fragment, aangevuld met interviewfragmenten met de direct betrokkenen (lesgever, leerlingen, schoolpracticumdocent, opleidingsdocent). Daarnaast heeft de casus een verdiepings- (tekst-) en interactiecomponent. De casussen hebben primair een confrontatieen reflectieopzet, en dus niet een illustratieve, demonstratieve of beoordelende functie. De casussen zijn didactisch open. Daarmee wordt bedoeld dat studenten, docenten, begeleiders en opleiders van begeleiders hun eigen verwerking kunnen (en dienen) toe te voegen aan de in hun context gebruikte casus. Het project Casusbank houdt zich tevens bezig met de inventarisatie van bestaand digitaal videomateriaal dat gebruikt kan worden bij het opleiden van leraren (toegankelijke on-line verwijzingsgids). Tot slot stelt het project zich ten doel de opgebouwde expertise ten aanzien van het werken aan en met digitale video als service over te dragen op andere RdMC-projecten waarin video een rol speelt, een en ander mede met het oog op een mogelijk in te richten mediacentrum.. In 2006 worden feitelijk de ontwikkelwerkzaamheden uit 2005 gecontinueerd. Verder wordt, nadrukkelijker dan in 2005, aandacht besteed aan adoptie en implementatie van de producten in het veld. Dit betekent concreet dat de casusproductie verder gaat en afgerond wordt er bijgestelde versies komen van de dvd-po,vo,vmbo en opleiders de portal uitgetekend wordt ( bestanddelen: streaming, forum en info) via het forum en de gebruikersdag een persoonlijke adoptie door een gebruiker-docent zal mogelijk zijn (verder inhoudelijke input, feedback, onderhoud en moderatorschap casusforum) er verder advies geleverd wordt over de finale inrichting van de streaming server de bijgestelde versies van de documenten en boekje worden gefinaliseerd de on-line-verwijzingsgids en de A6-casusbank-catalogus beschikbaar komen er diepte-opvolging komt van institutionele gebruikers (Katho, HsZuyd, ) er een dag komt voor alle scholen en personen die hebben meegewerkt er verschillende presentaties voorzien zijn (Velon, NOT, SITE,..). Producten Publicatie boekje Casusbank-Didiclass in de praktijk juni 2006 Publicatie RdMC-workingpaper Videostandaarden februari 2006 Casusbank po, vo, VMBO, prof prototype DVD januari 2006 Casusbank prototype streaming video januari 2006 Casusbank po, vo, VMBO, prof eindversie DVD november 2006 Casusbank eindversie streaming video november 2006 Operationele COP voor gebruikers (docenten) januari 2006 Operationele COP voor gebruikers (studenten) maart 2006 Conferentiebijdragen (Velon, ORD, SITTE,..) geheel 2006 Organisatie 2e gebruikersdag Utrecht mei 2006 Productie van onderwijsdocumentaires (TOM, Leertuin-VMBO, Eurobabel, Kunstenaars-in-de-klas -project en tutoring) september 2006 On-line-verwijzingsgids relevante casusbanken september 2006 Catalogus casusbank (A6-format / 1p. per casus) december 2006 13
Bij één van de partners staat het schema van levering onder druk. Gezien de voortgang van de casusproductie in 2006., vormt een mogelijk uitgestelde levering geen onoverkomelijk probleem. Hogeschool Zuyd Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Rijksuniversiteit Groningen 14
Projectnaam Palet (voorheen Digitale crashcourse voor zij-instromers) Projectcode 64.510.020 Programmalijn Kennisbanken Zij-instromers (en tegenwoordig in toenemende mate ook andere docenten-in-opleiding) beginnen met beperkte voorbereiding met lesgeven. Het risico is daardoor reëel is dat ze onvoldoende bekwaam optreden in de klas, met negatieve gevolgen voor de arbeidssatisfactie én de kwaliteit van het onderwijs. Daarnaast zijn zij-instromers vaak slecht op de hoogte van recente ontwikkelingen in het onderwijs en van allerlei regelingen die voor hun functioneren van belang zijn. Een goed toegankelijk, breed aanbod aan direct bruikbare informatie, praktijktheorie, didactische tips, enz. dat just in time en zowel vanaf thuis als vanaf de werkplek te raadplegen is, kan deze problemen deels ondervangen. Het project Palet heeft tot doel dit aanbod te ontwikkelen en aan beginnende docenten (-in-opleiding), zij-instromers in het bijzonder, ter beschikking te stellen. Het project resulteert in een via internet toegankelijke digitale (leer) omgeving voor beginnende leraren, waarvan zij, al dan niet met tussenkomst van scholen en/of lerarenopleidingen, gebruik kunnen maken. Binnen deze digitale (leer) omgeving zijn de volgende elementen te onderscheiden: allereerst videobeelden die praktijkkennis tonen; de verdere elementen zijn zoveel mogelijk rondom dit videomateriaal gerangschikt stimulated recall, meestal ook videomateriaal, waarin naar aanleiding van de getoonde videobeelden de betreffende docent zijn/haar interactieve cognities probeert te verwoorden commentaar van de betreffende docent bij de videobeelden, als stimulated recall niet beschikbaar is commentaar van de betrokken leerlingen over les en docent aan de hand van de opgenomen videobeelden commentaar en tips van een expert docent naar aanleiding van de videobeelden praktijktheorie en tips (korte veralgemenisering van de persoonlijke theorie van een expertdocent) verhalen en tips van ex-beginners (om het element van opvattingen en attitudes erbij te betrekken) algemene informatie (waar het om zakelijke informatie gaat). Het project kent de vier volgende onderdelen met hun respectieve planningen: PALET-VO: Eerste gebruikersversie gereed per voorjaar 2006, definitieve versie najaar 2006 PALET-PO : Eerste gebruikersversie gereed voorjaar 2006, definitieve versie najaar 2006 PALET VMBO: Pilotversie voorjaar 2006, eerste gebruikersversie gereed najaar 2006 PALET Multicultureel: Pilotversie zomer 2006, eerste gebruikersversie gereed najaar 2006 Product (en) Een via internet toegankelijke digitale (leer) omgeving voor beginnende docenten werkzaam in respectievelijk het vo, po en VMBO, waarvan zij, al dan niet met tussenkomst van scholen en/of lerarenopleidingen, gebruik kunnen maken. Voor de drie genoemde schooltypes komen inhoudelijk op het betreffende schooltype toegesneden omgevingen beschikbaar. Daarnaast wordt een Palet ontwikkeld voor beginnende docenten waar de nadruk zal liggen op een breed palet van multiculturele aspecten in het onderwijs. Niet voorzien Iclon (Universiteit Leiden) IVLOS (Universiteit Utrecht) Centrum voor Beroepsonderwijs Fontys-hogeschool Tilburg Gemeente Almere Diverse VMBO-scholen in o.a. de Randstad. Breed samengestelde klankbordgroep PALET VO (deelnemers o.a. via Iclon, Ivlos en via diverse andere opleidingen alsmede via individueel getoonde belangstelling) en tevens enkele beginnende zijinstromers en begeleiders van beginnende docenten. 15
Klankbordgroep PALET VMBO o.a. met beginnende docenten in VMBO, leden schooldirecties en opleiders. 16
Projectnaam Samen opleiden Projectcode 64.510.021 Programmalijn Overige projecten Inrichten en aanbieden van proeftuinen voor lerende leerkrachten (waaronder zij-instromers) die zich in een werk-leertraject ontwikkelen tot competente leraren. Deze proeftuinen worden ontwikkeld in samenwerking met scholen en lerarenopleidingen die samenwerken in opleiden in de school trajecten. Realiseren van een dienstenomgeving voor RdMC-producten in de onderwijspraktijk. Instrumenten ter ondersteuning van het leren van leerkrachten kunnen in samenhang worden uitgeprobeerd, geëvalueerd en doorontwikkeld samen met de (eind)gebruikers uit het onderwijsveld. inrichten en exploiteren proeftuin VO januari 2006 realiseren proeftuinomgeving PO januari - april 2006 inrichten en exploiteren proeftuin PO april 2006 evaluatieonderzoek proeftuin VO april - september 2006 evaluatieonderzoek proeftuin PO augustus - november 2006 rapportage proeftuinen november/december 2006 Product(en) Portal als proeftuinomgeving met toegang tot producten RdMC Handleiding gebruik portal Twee operationele proeftuinen (VO, PO) waarin studenten producten gebruiken en beoordelen van het RdMC Onderzoeksverslag evaluatie samenhang en bruikbaarheid van de RdMC-producten in een dienstenomgeving Dataverzameling evaluaties proeftuinen Reviewverslag Rapport Van proeftuin naar dienstenomgeving Dataverzameling evaluaties gebruik keuzewijzer Onderzoeksverslag evaluatie bruikbaarheid keuzewijzer, zowel binnen als buiten de proeftuinen. Grote diversiteit aan computervaardigheden in het onderwijsveld; dit kan veel tijd en aandacht vragen van begeleiding in gebruik van RdMC-producten. Ontwikkeling en samenhang van RdMC-producten als dienstenomgeving gaat uit van een voortgaande ontwikkeltaak van het centrum. Hogeschool Rotterdam, tweedegraads lerarenopleiding Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, opleiden in de school Nieuwe partner omgeving PO, mogelijk voortkomend uit selectie dieptepilots. 17
Projectnaam Flankerende pilot publiceren resultaten Projectcode 64.510.023 Programmalijn Overige projecten Het doel van deze pilot is het coördineren en faciliteren van het in brede kring beschikbaar stellen van de resultaten van de andere projecten in voor doelgroepen geschikte vormen. Daarnaast wordt vanuit dit project het toepassingsgericht onderzoek geëntameerd en gecoördineerd. De te verwachten producten en praktische onderzoeksresultaten voor 2006 zijn vermeld onder Product(en) bij elk project. Product(en) Zie de vermelde categorie Product(en) bij elk project. En verder: Coördinatie en eindredactie RdMC Working papers en alle andere publicaties Verspreiding RdMC Jaarboek Facilitering praktisch gerichte onderzoeksactiviteiten in de projecten. Er zijn geen knelpunten. De gepubliceerde resultaten gaan altijd samen met de relevante interne en externe partners uit de diverse projecten. 18
Projectnaam Assessment Projectcode 64.510.075 Programmalijn Assessment Het project Assessment heeft als doelstelling leerwegonafhankelijke instrumenten te ontwikkelen waarmee zij-instromers (uit PO, VO en BVE) kunnen leren zich een oordeel te vormen over hun competentieontwikkeling. Kenmerkend voor de instrumenten die in dit project worden ontwikkeld is dat ze bestemd zijn voor formatieve assessments. Dit betreft assessments die bedoeld zijn om zij-instromers informatie te bieden voor het verder vormgeven van hun leertraject. Het gaat dus niet om assessment van het leren, maar om assessments voor het leren. De instrumenten kunnen zowel binnen een virtuele leer-werkomgeving worden gehanteerd alsmede op de fysieke werkplek in de school en op de opleiding. Voorts is een belangrijk uitgangspunt de intensieve betrokkenheid van het werkveld bij de ontwikkeling en implementatie van de instrumenten d.m.v. pilots. In 2006 worden feitelijk de ontwikkelwerkzaamheden uit 2005 gecontinueerd. Verder wordt, nadrukkelijker dan in 2005, aandacht besteed aan adoptie en implementatie van de producten in het veld. Producten Bijgestelde versie van de digitale competentiematrix zoals die in 2005 is ontwikkeld en on-line beschikbaar is gekomen. De bijstelling vindt plaats op basis van een pilot onder gebruikers. Naast bijstelling vindt in 2006 ook een verdere vulling van de matrix plaats op grond van de resultaten van de expertsessies met docenten waarin kenmerkende situaties worden geanalyseerd Bijgestelde versie van het instrument FormAs zoals dat in 2005 is ontwikkeld en on-line beschikbaar is gekomen. Bijstelling vindt plaats op basis van een pilot onder gebruikers. Naast bijstelling wordt in 2006 doorgewerkt aan de verdere vulling van het instrument. Het streven is om november 2006 in het systeem assessmentopdrachten bij 35 kenmerkende situaties beschikbaar te hebben zo veel mogelijk voorzien van bijpassend videomateriaal Aanvulling van het bestaande instrument de Leraar als Persoon (LaP1) dat najaar 2005 beschikbaar is gekomen. Deze aanvulling geschiedt in de vorm van het toevoegen van kritische situaties met gedragsalternatieven (inclusief videofragmenten). Eind oktober 2006 is een prototype beschikbaar waarin circa tien kritische situaties zijn opgenomen LaP1 zal in 2006 beschikbaar zijn voor scholen waarbij de financiële mogelijkheden het aantal beschikbare accounts bepalen Bijstellen van de handleidingen die bij de producten behoren op grond van evaluaties van de handleidingen. Handleidingen komen in papieren vorm alsmede in digitale versies beschikbaar. Definitieve versies zijn juli 2006 beschikbaar Trainingsmateriaal en een pilot van een training bestemd voor begeleiders/coaches van gebruikers van het instrument Leraar als Persoon Een beschrijving van succesvolle EVC-praktijken uitmondend in richtlijnen voor de ontwikkeling en implementatie van EVC s In samenwerking met het project VWL wordt een portaal voor assessmentinstrumenten ontwikkeld waar koppelingen tussen de assessmentinstrumenten worden aangebracht en koppelingen worden gelegd met andere relevante producten uit RdMC-projecten Verzorgen van presentaties gericht op sensibiliseren en adoptie van het ontwikkelde assessmentinstrumentarium. De bemensing van het assessmentproject is een punt van zorg, vanwege het grote beslag op de assessmentexpertise binnen de OUNL, maar ook het aantrekken van expertise van buiten de OUNL is niet eenvoudig. Voorts heeft het competentiedenken wel ingang gevonden in het onderwijsveld, maar nog niet alle scholen en lerarenopleidingen hebben helder hoe dit competentiedenken te vertalen in het leren en opleiden van aanstaande leraren. Derhalve zal vanuit het assessmentproject, maar vanzelfsprekend ook vanuit tal van andere RdMC-projecten, de nodige aandacht besteed moeten worden aan het sensibiliseren en informeren van het onderwijsveld. 19
Fontys EHRM Bij de ontwikkeling van de instrumenten wordt samengewerkt met docenten uit tal van scholen in PO, VO en BVE. Voorts worden alle instrumenten en producten in pilots uitgezet bij de beoogde gebruikers om op basis van onderzoeksbevindingen te komen tot weloverwogen bijstellingen van instrumenten en producten. 20