Klimaatadaptatie en het omgevingsplan provincie Groningen Rob Roggema, Programmamanager klimaatadaptatie en ruimte, provincie Groningen r.roggema@provinciegroningen.nl
Groenland Ice gletsjer 1860 tot nu - 60 km laatste jaar: - 15 km
Overstromingsgebied bij NAP -6.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP -5.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP -4.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP -3.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP -2.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP -1.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP +0.5 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Overstromingsgebied bij NAP +1.0 m Waddenzee A9 Haarlem A7 Markermeer Amsterdam A6 A2 Utrecht Noordwijk A4 M t.o.v. NAP Noordzee A12 + 5m Druk op de toetsen 0 m Den Haag Delft A13-5 m
Waar zijn we beland? Veel aandacht voor klimaatbestendigheid Veel mogelijkheden, bv nieuwe wet RO Gebeurt weinig, vermerring van adaptatie De wereld draait door, en snel ook: Energievoorraden en prijzen, CO 2 emissies, smelten ijskappen Ruimtelijke ordening is traagheid zelve: procedures en inhoudelijke opname adaptatie
Onderschatte onderwerpen Energie: lokale productie, ruimtelijke impact Zoet water: beschikbaarheid, zelfvoorziening De stad: hitte, flexibiliteit in groen en water structuur
Probleem Moeizame integratie van klimaatverandering en duurzame energie in ruimtelijk ontwerp Suboptimale resultaten:! Gebruik van duurzame energie! Adaptatie aan klimaatverandering
Oorzaak: lange termijn ontwikkelingen zijn niet verbonden met korte termijn praktijk Source: Province of Groningen, 2007
Zwaluwstaarten klimaat en ruimtelijk ontwerp Integratie en verbinden van regionaal ontwerpproces met klimaat en energie inhoud Klimaat & energie-inclusief ontwerp Onverwijderbaar Optimale resultaten:! Gebruik van duurzame energie! Adaptatie
Omgevingsplan Groningen - Fasering Start document Agenda Keuze document Omgevingsplan Analyse Interactie Reflectie Zomer 2007 Eind 2008 Zomer 2009
Analyse lange termijn klimaatverandering Debat over: water berging, kustverdediging, bouwlokaties, natuur, landbouw, duurzame energie Klimaatclaim: ruimte voor water, natuur, energie, veilig wonen, ordening functies Klimaatbestendig omgevingsplan Positie adaptatie in het proces Ruimtelijke impact van adaptatie Acceptatie van risico s en identificeren klimaatgebaseerde kansen Keuzes klimaatgestuurde ordening Zomer 2007 Eind 2008 Zomer 2009
Netwerk Natuur Omgevings plan Landbouw TU Delft Ontwerp Klimaatatlas Proces Energy Valley Water schappen Methode Integratie Adaptatie scan Water Kust Energie VU Gemeente Groningen Alterra IPO Tauw Provincie Groningen KNMI nwro WUR
Nieuwe Wet RO - Structuurvisie Van toelating naar ontwikkeling Decentraal wat kan Planhorizon langer dan 10 jaar mogelijk Samenwerkende overheden binnen één structuurvisie mogelijk We gaan echter op de oude voet voort
Twee adaptatiestrategiëen 1. Globale meetbare inschattingen in ruimtelijke claims: het systeem begrijpen 2. Strategische interventies, die de veerkracht van een gebied in onzekere omgevig vergroten: interveniëren
Stap 1. Het systeem begrijpen Klimaatvariabelen Energiepotenties Globale inschattingen van maatregelen en ruimtelijke claims
2 scenario s voor 2050 neerslag vooren najaar Scenario 1: selectie IPCC/KNMI + 20% + 30% Scenario 2: Versneld smelten landijs neerslag zomer - 20% - 40% neerslag winter + 15% + 30% Temperatuur + 1,5 + 3,0 zeespiegelstijging + 35 cm + 150 cm Source: Province of Groningen, 2007
Grounds for Change (2006): Energiepotenties Noord Nederland zon, wind, water, biomassa, geothermie en de energiemixkaart Source: Roggema et al, 2006"
Energiegebaseerde interventies residences, holiday homes, spa, tropical paradise, seasonal industry City of heat Wind turbine park Heat cascading industry feeds horticulture feeds residences Blue energy plant Tidal plant and blue energy Inundation plant Biomass boulevard bio-plant, bio-refinery, bio-ethanol factory Natural reserves forestlands and wetlands for CO2 bonding Rob Roggema, Provincie Groningen, Van den seminar Dobbelsteen, klimaat en structuurvisies, 2007 11 juni 2009
Resultaten regionale energiepotenties Voorziet in 50% van de huidige energievraag " benodigde energiebesparing voor onafhankelijke regio: nog eens de andere 50% 80% van de CO 2 emissies worden voorkomen
Energiepotenties Andy vd Dobbelsteen, Rob Roggema, Siebe Provincie Broersma, Groningen, Sven Stremke seminar De klimaat Groene en structuurvisies, Compagnie 11 Kiel-Windeweer, juni 2009 06 feb 09
Ruimtelijk energievoorstel De Groene Compagnie, Hoogezand Sappemeer Nieuwbouw produceert duurzame energie voor zichzelf en bestaand HS codegebieden met geschiktheden landschaps geschiktheid -typologie code WP WKO PV/ZC Wind Plas Dras I ++? + + 1A +? + + 1B + - + + Open Veld II ++ + + + 2A + - + + 2B +? + + Bos 3A ++? - - 3B +? - - + hout-cv overal Water 4 +? + +
Ecologie: vergroten capaciteit en versterken verbindingen
Een klimaatbestendige EHS Provincie Groningen & Climate Changes Spatial Planning, 2008
Neerslag winter en zomer +15% -15% Rob Roggema, Provincie (Alterra Groningen, et al, seminar 2008) klimaat en structuurvisies, 11 juni 2009
Gebruik restwarmte voor algenteelt: o.a. zoetwaterproductie Retentie regenwater in laagstgelegen delen van het landschap Opvangbassin zoetwater Eems Vasthouden water op plateau Drenthe Gebruik restwater uit gedroogde landbouwproducten
De zeespiegel stijgt... (max 130 in 2100, Deltacommissie) Source: Roggema et al, 2006"
De bodem daalt... (max 40 in 2050, NAM) Source: NAM, 2004"
Minder maar heftiger stormen (dus max 170 in 2100 + golfoploop)
Kustverdediging: mix van oplossingen dijk superdijk vluchtplaatsen comcoast eilanden slaperdijken brede dijk indundatie Rob Provincie Roggema, Groningen Provincie & Climate Groningen, Changes seminar Spatial klimaat Planning, en structuurvisies, 2008 11 juni 2009
Landbouw
Klimaatgestuurde voorstellen: Source: Roggema, 2007" Waterbasins voor de watervoorziening van de Veenkoloniën Aardappel en suikerbiet weerstaan klimaatverandering Bouwmogelijkheden bij Stadskanaal, Veendam, Leek Natuur verbindt waterbasins en bekensysteem Ruimte voor inundaties: Dollard, Delfzijl en Lauwersmeer Zilte landbouw en aquacultuur in de kustzone
Stap 2: Ruimte geven aan onzekerheid Gebruik maken van wicked processen, zelforganisatie Introductie en implementatie van strategische interventies Koppelen aan gebiedsopgaven Lange termijn structuurvisie (LTSV)
Groninger Museum en Blauwe stad Groninger Museum
Ruimtelijke planning energie en adaptatie Eemsdelta: een CO 2 - positieve regio? Energie Werf Multi-fuel centrale met CO 2 opslag Biomassa verwerking, ethanol productie Côte d Ollard Industriële Ecologie Source: Roggema et al, 2006"
Lange termijn structuurvisie, v1.0 (LTSV1.0) Werken toe naar een collegebesluit dit najaar: opstellen LTSV2010 Horizon 50-100 jaar, lange termijn denklijnen Denklijnen & thematische claims afzetten tegen extreme toekomstscenario s
Forecasting, backcasting en backtracking Forecasting Backtracking Sustainable past Future Present Sustainable future Backcasting
NNL in 800 Flexibele kustlijn Brede, zich ophogende kwelderkustverdediging Wonen boven zeespiegel (wierden, klimaatbestendig bouwen...) Natuurlijke afwatering (vasthouden, bergen, afvoeren) Voedsel-productie in evenwicht met consumptie Minder mensen...
Backtracking the future
Lange termijn structuurvisie, v1.0 (LTSV1.0) Geen blauwdruk maar processen op gang brengen Op zoek naar de knopen waar alles samenkomt, historisch en toekomstig Biedt inzicht in de kansen en knelpunten en de plekken voor interventies Continu proces van wicked bypasses en invloed van up to date klimaatinfo Besluiten nemen over beperkt aantal onderwerpen, maar wel voor lange termijn vastleggen: doelen, ambties en maatregelen
Robuuste, flexibele en up to date, lange termijn, wicked klimaatinfo Wicked bypass Tame programma jaren 0 Tame climate proof plan 3 Robuuste, flexibele en up to date, lange termijn, wicked klimaatinfo Tame programma 8 Wicked bypass Robuuste, flexibele en up to date, lange termijn, wicked klimaatinfo Tame climate proof plan 11 Tame programma 16 Wicked bypass Robuuste, flexibele en up to date, lange termijn, wicked klimaatinfo Tame climate proof plan 19 Tame programma 24 Wicked bypass Tame climate proof plan 27
LTSV1.0 [2040-2060], de inhoud Lange termijn voorraden op peil houden/ brengen: water, energie, voedsel Lange termijn biodiversiteit vergroten Lange termijn veiligheid veiligstellen Lange termijn gezondheid op peil houden en verbeteren Zwermplanning