Beleidsnota Beeldende Kunst en Vormgeving 2009-2012
INHOUD Inleiding 4 Toekomstbeeld 7 Hoofdstuk 1 Beleidsmatige context 10 1.1 Landelijk cultuurbeleid 10 1.2 Noordelijk en provinciaal cultuurbeleid 11 1.3 Gemeentelijk beleid 12 Hoofdstuk 2 Huidige situatie 16 2.1 Beschrijving huidige situatie 16 2.2 Reflectie huidige situatie 20 2.3 Analyse huidige situatie 21 Hoofdstuk 3 Inhoudelijk kader 23 3.1 Visie en ambitie 23 3.2 Acties 2009-2012 25 3.2.1 Presenteren 25 3.2.2 Positioneren 27 3.2.3 Participeren 30 3.2.4 Produceren 31 Hoofdstuk 4 Financieel kader 35 Hoofdstuk 5 Sturingskader 37 5.1 Rolverdeling en subsidierelatie 37 5.2. Organisatie en overleg 38 Hoofdstuk 6 Conclusie 39 Bijlagen 41 Bijlage 1: Rapportage van Lilian Roosenboom 41 Bijlage 2: Betrokken organisaties en personen bij de 54 totstandkoming van de beleidsnota Bijlage3: Informatieve brief aan de raad van 19 oktober 2009 55 3
INLEIDING Voor u ligt de beleidsnota beeldende kunst en vormgeving (BKV) van de gemeente Leeuwarden. De nota is door adviesbureau BMC, in nauwe samenwerking met de gemeente, opgesteld. De nota bouwt voort op het in 2005 vastgestelde gemeentelijke atelierbeleid en sluit aan op het bestedingsvoorstel voor de inzet van rijksmiddelen beeldende kunst en vormgeving in de periode 2005-2008. Voor het tot stand komen van de nota is zowel intern als extern gesproken met een aantal personen en organisaties. Tevens zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd (zie bijlage 2). In de commissie welzijn is op 16 september 2009 gesproken over de beleidsnota. Naar aanleiding van de opmerkingen die in de commissievergadering werden gemaakt is een informatieve brief aan de raad opgesteld, die op 2 december 2009 besproken is in de commissie welzijn. Deze brief is toegevoegd als bijlage 3. Daarnaast hebben de waardevolle opmerkingen die in de commissie welzijn zijn gemaakt geleid tot een concretisering van met name kunst in de openbare ruimte. Dit heeft geleid tot een aangepast hoofdstuk 2.1. Beschrijving van de huidige situatie, waar graffiti en poëziestenen zijn toegevoegd aan het kopje kunst in de openbare ruimte. Verdere aanpassingen zijn te vinden in hoofdstuk 3.2.2. Positioneren. Hoofdstuk 3.2.4. Produceren, waarin onder meer ingegaan wordt op het meerjarenplan creatieve industrie, is eveneens aangepast. De nota heeft als doel om vanuit een duidelijke visie op beeldende kunst en vormgeving integrale beleidsdoelstellingen vast te leggen, in aansluiting op het gemeentelijke cultuurbeleid zoals vastgelegd in de kadernota Cultuurvuur. De doelstellingen die door het rijk verbonden zijn aan de middelen die aan grotere gemeenten beschikbaar worden gesteld voor beeldende kunst en vormgeving voor de periode 2009-20012 vormen eveneens een belangrijk kader. De beleidsnota beeldende kunst en vormgeving laat zien dat de gemeente Leeuwarden de maatschappelijke functie van dit deelterrein van groot belang acht, welke beleidsdoelstellingen hieruit volgen en welke prestaties de betrokken culturele instellingen kunnen inzetten om bij te dragen aan de beleidsdoelstellingen. Dat het onderwerp leeft, blijkt ook uit het initiatiefvoorstel Kunst in de openbare ruimte dat twee fracties uit de gemeenteraad van Leeuwarden in 2007 hebben 4
opgesteld. 1 In de kadernota Cultuurvuur van de gemeente is de veronderstelling uitgesproken dat de kunst- en cultuurinstellingen in staat zouden zijn om met een gezamenlijk plan te komen voor kunst in de openbare ruimte. Uit drie expertmeetings die zijn gehouden met het culturele veld 2, blijkt dat deze vraag niet realistisch was. Het veld verwacht juist van de gemeente een meerjarig kader dat richting geeft en houvast biedt. Vanuit dit perspectief geeft deze nota op basis van de inbreng uit het veld de gemeentelijke visie weer op de betekenis en de rol van beeldende kunst en vormgeving in de Leeuwarder samenleving. Er zijn hierbij ook inhoudelijke accenten gelegd om meer samenhang en lijn aan te brengen in het aanbod. Op basis hiervan kunnen gemeente en partijen uit het veld constructief en gezamenlijk met de concrete uitwerking en invulling aan de slag. Dan nog over de plaatsbepaling van dit stuk. De gemeenteraad heeft de hoofdlijnen van het cultuurbeleid vastgesteld in de nota Cultuurvuur. Deze vormt het kader voor het brede cultuurbeleid van de gemeente. Voor het deelgebied beeldende kunst en vormgeving heeft het college nu in voorliggend beleidsdocument neergelegd welke initiatieven het culturele veld van de gemeente mag verwachten en op welke gebieden culturele initiatiefnemers een beroep kunnen doen op de in te zetten financiële middelen. De gemeenteraad heeft op de inhoud van dit stuk gereflecteerd en het is met meeneming van de gemaakte aanvullingen nu door het college vastgesteld. Voor kunst in de openbare ruimte is in een afzonderlijke notitie neergelegd welke aanpak het college in de komende jaren voorstaat. Na raadpleging van de gemeenteraad (commissie welzijn) zal het college de notitie vaststellen en in overleg met het culturele veld gefaseerd tot uitvoering brengen. De geformuleerde doelstellingen en resultaten van zowel de BKV nota als de notitie kunst in de openbare ruimte zullen in 2012 worden geëvalueerd. De opzet van deze nota is als volgt. Het toekomstbeeld ten aanzien van de beleidsnota beeldende kunst en vormgeving gaat vooraf aan hoofdstuk 1. In hoofdstuk 1 wordt de context geschetst door middel van het in beeld brengen van relevant beleid van rijk, provincie en gemeente en actuele ontwikkelingen op het gebied van de beeldende kunst. In hoofdstuk 2 wordt de huidige situatie in Leeuwarden beschreven, gereflecteerd en geanalyseerd. In hoofdstuk 3 worden de inhoudelijke kaders die wij willen meegeven aan de beeldende kunst en vormgeving in onze gemeente benoemd en uitgewerkt in verschillende acties. In hoofdstuk 4 wordt stil gestaan bij het financiële kader dat aan de uitvoering van het voorliggende beleid voor de periode 2009-2012 is gekoppeld. Het sturingskader, te weten de 1 Initiatiefvoorstel PvdA en VVD kunst en vormgeving in de openbare ruimte in Leeuwarden. 2 Op 28 november 2007 een cultuurdebat in het kader van Cultuurvuur, op 24 juni 2008 een bijeenkomst kunst in openbare ruimte en een bijeenkomst op 26 februari 2009 ter bespreking van de eerste opzet van deze beleidsnota. 5
rolverdeling tussen de gemeente en het culturele veld, vormt het onderwerp van hoofdstuk 5. De nota sluit af met een conclusie, waarna de in de tekst genoemde bijlagen volgen. 6
TOEKOMSTBEELD 3 Klaar voor culturele hoofdstad 2018! Leeuwarden, december 2017 Met veel spektakel werd deze week het startsein gegeven voor het programma Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa. Vanaf de Oldenhove deed Minister van Cultuur Anna Laura samen met haar Estlandse en Maltezer ambtsgenoten de officiële aftrap. De minister zei na afloop: Het is een spannende stedenrace geweest in Nederland, maar Fryslân mag terecht deze titel dragen. In de aanloop naar het programma voor 2018 heeft Leeuwarden een trekkersrol vervuld vanwege het evenementenprogramma, en vanwege de continue aandacht voor de kwaliteit van de openbare ruimte in relatie tot een positief woon-, werk- en leefklimaat. Het water in de stad en de aandacht voor duurzaamheid vormden hierbinnen de verbindende dragers. De inhoudelijke focus in het beeldende kunstbeleid op keramiek en mediakunst heeft daarbij positief uitgepakt. In de afgelopen jaren zijn hierdoor vele nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan en heeft Leeuwarden extra aantrekkingskracht op kunstenaars alsmede op nieuwe bewoners, ondernemers en toeristen uitgeoefend. In het programma CultuurUur van Omrop Fryslân werd de aanwezigen gevraagd om een reactie. Zygmur Tadema, inwoner van het eerste uur van de wijk de Zuidlanden, geeft aan dat de combinatie van wonen en recreëren in een aantrekkelijke omgeving voor haar doorslaggevend was om naar Leeuwarden te komen. Het concept van een kunstwerk op een sokkel dat na oplevering van de wijk werd onthuld, is achterhaald. Juist het traject tijdens de ontwikkeling van de nieuwe wijk moet benut worden. Met de geschiedenis van de plek als uitgangspunt kan kunst een nieuwe woonwijk direct een eigen nieuwe identiteit geven. De inbreng van de creativiteit van kunstenaars vormt hierbij een belangrijke meerwaarde. Dit heeft heel positief uitgepakt in de Zuidlanden. Zo zijn de groen- en speelvoorzieningen in de wijk op een unieke wijze ingevuld, dit tot groot plezier van jonge én oude wijkbewoners. Door het project hebben de nieuwe bewoners ook direct 3 Dit toekomstbeeld is een fictieve schets waar Leeuwarden kan staan in 2018 indien uitvoering gegeven wordt aan de beleidsnota. Het beeld is slechts ter inspiratie, er kunnen geen rechten aan worden ontleend. 7
kennis met elkaar gemaakt. In Zuidlanden heeft dit geleid tot een meerjaren activiteitenprogramma. Ook bewoners van andere wijken zijn positief over de aanpak in Leeuwarden. Een goed voorbeeld hiervan is de wijk Heechterp-Schieringen. In deze herstructureringswijk is gekozen om kunst in te zetten als katalysator voor het versterken van de sociale contacten in de wijk. Je merkt dat bewoners weer trots zijn op hun wijk, beaamt Marjan Epker. Het resultaat van dit traject is een aantal verrassende ontmoetingsplekken waarin ook culturele ondernemers meedraaien. Zo is het cultuurterras ontstaan waar je naast een drankje kunt genieten van telkens wisselende kunstwerken. Er zijn zelfs plannen om een kunstwissel programma te ontwikkelen voor heel Leeuwarden. Het concept om kunst in te zetten voor het versterken van de kwaliteit van de openbare ruimte, heeft ook zijn plek gekregen in de randen van de stad. Op de vier uitvalsroutes is de verbinding stad en platteland in zogenoemde stadspoorten zichtbaar gemaakt. Het water speelt hier een verbindende rol. Het programma Fryslân Culturele Hoofdstad 2018 kent een verrassend multimediaspektakel dat vanaf het icoon van Leeuwarden, dat op het moment van dit schrijven nog niet bekend is, maar bijvoorbeeld de Oldehove zou kunnen zijn, een verbinding legt met de stadspoorten. Deelnemers in Leeuwarden gaan daarbij in gesprek met deelnemers op allerlei andere plekken in Europa. Kunstenaars hebben als creatieve motor een steeds belangrijker plek gekregen in de ontwikkeling van Leeuwarden. Teun Esscher, ondernemer van het eerste uur in de Blokhuispoort, geeft aan dat de combinatie van werken en ontmoeten in het voormalige gevangenispand voor haar doorslaggevend was om zich in Leeuwarden te vestigen. Als jonge kunstenaar zag ik het als een unieke kans om naar Leeuwarden terug te komen na afronding van mijn kunstvakopleiding aan de Rietveld Academie. Het is goed dat de gemeente in de ontwikkeling van deze creatieve bedrijfsverzamelplek een voortrekkersrol heeft vervuld. Esscher is een van de oprichters van het Cultureel Innovatie Platform Leeuwarden. Dit platform zorgt voor de verbinding tussen de sectoren Kunst, Wetenschap en Onderwijs. Zij doet dit via een specifiek uitwisselingsprogramma en culturele cafés. De cafés zijn belangrijk voor de ontmoeting tussen kunstenaars onderling en tussen kunstenaars en publiek. De cafés trekken ook steeds meer jonge makers. In het uitwisselingsprogramma nodigt het platform gericht kunstenaars uit zich te verdiepen in Leeuwarden en hier wat na te laten. Kunstenaars uit Leeuwarden zelf, uit de rest van Nederland en het buitenland worden hiervoor geselecteerd en gekoppeld aan een bedrijf of instelling en een kunstenaar uit de gemeente. Dit unieke artists-in-residence programma met een accent op keramiek en mediakunst, levert keer op keer spraakmakende projecten op. In de Rubriek Focus Leeuwarden die wekelijks verschijnt in de Leeuwarder Courant, berichten de deelnemende kunstenaars over hun ervaringen. Voor 2018 is een speciaal uitwisselingsprogramma ontwikkeld met specifieke aandacht voor de interactie tussen Nederland, Malta en de landen langs de Noordelijke Ontwikkeling As. 8
In het platform zijn ook de plannen voor het programma Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa uitgebroed. Naast de Stichting Fryslân Culturele Hoofdstad 2018, nemen de Kring van ondernemers, Expeditie Leeuwarden, het onderwijs, het Fries Museum, Blokhuispoort en diverse andere vertegenwoordigers uit het beeldende kunst veld in Leeuwarden en Friesland, zoals bijvoorbeeld het Museum Belvédère te Heerenveen en het Jopie Huisman Museum in Workum deel aan het platform. Hierdoor komt een goede afstemming van het aanbod in heel Leeuwarden en Friesland tot stand. De uitvoering ligt bij de verschillende partijen zelf. De bekroning op het werk van alle betrokkenen is de innovatieprijs van het ministerie van Economische Zaken die eind vorig jaar aan het platform werd uitgereikt. Het verbinden van kunst aan de betekenis van het water voor de stad heeft ook zijn vruchten af geworpen in het recreatieve aanbod. In het programma 2018 is een speciale editie van de manifestatie Kunst aan Boord. Kunstenaars uit alle disciplines verleiden bezoekers een kijkje te komen nemen in hun kunstkabinet op de schepen die Leeuwarden aandoen tijdens de manifestatie Friesland Vaart. Hier nemen zowel schepen als kunstenaars uit diverse andere Europese landen aan deel. Als een culturele ontdekkingstocht ontrolt het programma zich op diverse plekken in de stad: buiten en binnen; in de straten; op het water; in beelden en in geluiden. Vertrekpunt en verbinding is telkens het water. Kunst aan Boord wordt voor de vijfde keer georganiseerd en trekt ieder jaar meer mensen. Leeuwarden zet zich, volgens de initiatiefnemers, met deze speciale editie van de manifestatie echt op de kaart. Een andere belangrijke trekker komend jaar is de internationale keramiekmanifestatie die gelijktijdig plaatsvindt in het Keramiekmuseum Princessehof, de binnenstad, de wijken Heechterp-Schieringen en Aldlân en in Park Groot Vijversburg. Naast de tentoonstelling en de masterclasses, biedt de manifestatie een interessant doe- en beleefprogramma voor een breed publiek. De relatie met de Koninklijke Tichelaar uit Makkum ontbreekt hierin uiteraard niet. Leeuwarden nodigt iedereen van harte uit om naar de activiteiten Fryslân Culturele Hoofdstad 2018 te komen. Wilt u weten wat er in Leeuwarden precies te beleven is, kijk dan op www.fierleeuwarden2018.com. Op deze site is informatie te vinden van gerealiseerde projecten en zijn virtuele voorproefjes aanwezig van alle komende activiteiten. Kies dus voor Leeuwarden in 2018. Er valt van alles te zien, te proeven en te beleven! 9
HOOFDSTUK 1 BELEIDSMATIGE CONTEXT Dit hoofdstuk gaat in op de context waarbinnen het beeldende kunstbeleid van de gemeente Leeuwarden vorm krijgt. Het gemeentelijke cultuurbeleid is autonoom maar staat niet op zichzelf. Hieronder worden eerst de landelijke kaders en daarna de meer specifieke provinciale en gemeentelijke kaders geschetst, die relevant zijn voor het nieuwe beleid. 1.1. Landelijk cultuurbeleid Creatieve stad Cultuur en creativiteit zijn van groot belang voor de moderne kenniseconomie. De groei van de werkgelegenheid in de creatieve sector in Nederland is bovengemiddeld. Een behoorlijk cultureel voorzieningenniveau heeft ook indirecte economische effecten: het draagt bij aan de aantrekkelijkheid van steden voor toeristen en voor de (toekomstige) creatieve klasse van de stad. Op die manier draagt cultuur bij aan lokale economische groei en werkgelegenheid. Het rijk heeft diverse programma s om het creatieve vermogen van Nederland een impuls te geven en tegelijkertijd zorg te dragen voor een groter cultureel bewustzijn in de economische sector. Mooier Nederland De inrichting van Nederland ziet het ministerie van VROM als culturele opgave. Voor het architectuurbeleid betekent dit inzetten op kwaliteit en het creëren van maatschappelijke betrokkenheid. Ook is het belangrijk om rekening te blijven houden met de ruimtelijke en historische context. De samenhang tussen ruimtelijke ordening enerzijds en cultuurhistorie, architectuur en beeldende kunst en vormgeving anderzijds zorgt voor meer ruimtelijke kwaliteit. Duurzaamheid en herbestemming staan centraal. Sterke cultuursector De cultuursector moet beter verankerd zijn in de maatschappij en steviger op eigen benen staan. Het leggen van verbindingen tussen de cultuursector en andere maatschappelijke sectoren is uitgangspunt. Daarnaast moet ook gekeken worden naar mogelijkheden van zakelijke verbeteringen bij cultuurproducerende instellingen, zodat zij meer eigen inkomsten genereren 4. Het profijtbeginsel heeft hiermee ook zijn intrede gedaan in de cultuursector. Nederland heeft inmiddels vooral op het gebied van design en architectuur een sterke positie ingenomen, ook internationaal. 4 De code Cultural Governance en het rapport Meer draagvlak voor cultuur van de Commissie Cultuurprofijt zijn hiervan voorbeelden. 10
Geldstroom beeldende kunst en vormgeving Met ingang van 2009 concentreert het ministerie van OCW de rijksmiddelen voor beeldende kunst en vormgeving in de grotere steden 5. Het rijk veronderstelt dat deze steden over de daarvoor benodigde infrastructuur beschikken, dat wil zeggen ateliers, broedplaatsen, ondersteunende instellingen, kunstuitlenen en kunstmusea. De 36 centrumgemeenten ontvangen de middelen om: ruimte te bieden aan talent, de relatie tussen productie en presentatie en tussen aanbod en publiek te verbeteren en de kracht van de sector te versterken. Het Rijk gaat ervan uit dat sprake is van een gedeelde verantwoordelijkheid. Zelf is het Rijk verantwoordelijk voor het kunstvakonderwijs, ondersteuning van kunstaanbod en -afname (door het Fonds Beeldende Kunst,Vormgeving en Bouwkunst en de Mondriaanstichting), een deel van de ontwikkelingsfunctie (postacademische opleidingen en presentatie-instellingen) en de Wet Werk en Inkomen Kunstenaars (WWIK) plus flankerend beleid. Van de gemeente verwacht het Rijk verantwoordelijkheid voor een deel van de ontwikkelingsfunctie (ateliers, broedplaatsen, kunstenaarsinitiatieven), ondersteunende instellingen (centra voor beeldende kunst), kunstmusea en uitvoering van de WWIK. In Friesland ontvangt Leeuwarden de middelen voortaan rechtstreeks van het rijk. De bijdrage is 150.000, per jaar (voorheen 65.000, ) op voorwaarde dat de gemeente eenzelfde bedrag inzet. 1.2. Noordelijk en provinciaal cultuurbeleid NOC De samenhang tussen het cultuurbeleid van het Rijk en de andere overheden komt voor een aanzienlijk deel tot stand via samenwerking in de zogenaamde landsdelen. Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Drenthe, Fryslân en Groningen en de gemeenten Groningen en Leeuwarden en werkt samen onder de naam Noordelijk Overleg Cultuur (NOC). In de noordelijke cultuurvisie Grenzen overschrijden geeft het NOC haar visie op cultuur voor de periode 2009-2012. De kracht van de noordelijke infrastructuur is dat deze werkt als een keten: partijen werken samen, waardoor ze elkaar versterken. In de komende periode zet het Noorden in op het verder ontwikkelen van de dynamiek, dat wil zeggen aandacht voor experiment, talentontwikkeling en samenwerking. Daarnaast wil het Noorden investeren in initiatieven die spelen op het snijvlak van dynamiek, cultuur en economie en internationalisering. Dit laatste sluit aan bij het Noordelijke beleid om de internationale handelsbetrekkingen aan te halen. Aandachtsgebieden zijn de landen aan de Noordelijke Ontwikkeling As waaronder Scandinavië, Duitsland en de Baltische Staten. Ten slotte wil het NOC de cultuurhistorische potenties in het gebied benutten en verbinden met moderne architectuur, beeldende kunst en vormgeving. 5 In de voorgaande periode werd het geld verdeeld over de vier grote steden en de provincies. 11
Provincie Fryslân In de nieuwe Cultuurnota 2009-2012 Finsters Iepen zet de provincie twee hoofddoelen centraal: een toename van het aantal inwoners van Fryslân dat kunsten cultuuruitingen maakt, presenteert en ondergaat en een culturele dynamiek die zich in aard en kwaliteit merkbaar en positief onderscheidt ten opzichte van de rest van Nederland. De doelstellingen worden gerealiseerd via vier inhoudelijke programmalijnen. Binnen het programma culturele ontwikkeling moet de actieve en passieve cultuurparticipatie van de Friese bevolking toenemen. Het programma Brûsplakken richt zich op ontmoetingen waarin door uitwisseling van verschillende sectoren (bedrijfsleven, wetenschap, kunst) nieuwe experimenten en producten tot stand komen. Versterking van het culturele bewustzijn van inwoners van Fryslân met behulp van het materiële en immateriële Friese erfgoed is het doel van het programma Verhaal van Fryslân. Het programma Fryslân over de grenzen legt de focus op het ontwikkelen van een sterk cultureel profiel van Fryslân waardoor cultuur een wezenlijke bijdrage levert aan woon-, verblijf- en werkklimaat in de provincie. Het streven is om samen met Leeuwarden in 2018 de titel culturele hoofdstad van Europa binnen te halen. In het beleid wordt uitgegaan van de provincie als een samenhangende culturele regio. Een hoger cultureel voorzieningenniveau met professionele kunsten wordt geboden in de vier kernen met meer dan 30.000 inwoners: Sneek, Heerenveen, Drachten en Leeuwarden. De kernen hebben elk een eigen profiel en stemmen hun aanbod op elkaar af, zodat er op provinciaal niveau een breed en kwalitatief hoog aanbod is. Leeuwarden wordt gezien als de culturele hoofdstad van Fryslân, met topvoorzieningen voor de kunsten en het culturele erfgoed. Zoals aangegeven ontvangt de provincie met ingang van 2009 geen rijksmiddelen meer voor de beeldende kunst en vormgeving. De provincie heeft desondanks besloten een deel van de beeldende kunstsubsidies uit eigen middelen voort te zetten. Naast de subsidie voor de afdeling beeldende kunst en vormgeving van Keunstwurk en twee prijzen (de Vredeman de Vries prijs voor architectuur en vormgeving en de Gerrit Benner prijs voor beeldende kunst), gaat het hierbij concreet om de aankoopsubsidies hedendaagse kunst van het Fries Museum, Kunsthuis Syb in Beetsterzwaag en een deel van de subsidie voor kunstenaarsinitiatief Voorheen de Gemeente. 1.3. Gemeentelijk beleid Stadsvisie Leeuwarden De stadsvisie 2008-2020 heeft als titel Leeuwarden, fier verder. Op weg naar een duurzame stad. Het fundament van deze visie is opgebouwd op vijf pijlers, die met elkaar verbonden zijn door de rode draad van duurzaamheid. De vijf pijlers zijn Tijd voor schoonheid, Cure & Care, Kennisstad, Werken & Ondernemen en Water. 12
De stadsvisie biedt vele aanknopingspunten voor de beleidsnota beeldende kunst en vormgeving omdat de aandacht voor leefbaarheid en de kwaliteit van de openbare ruimte, via cultuurhistorie én nieuwe ontwikkelingen op het gebied van kunst, cultuur en architectuur, centraal staat. Een koppeling met de betekenis van het water in de stad wordt daarbij als een interessante en onderscheidende invalshoek gezien. Meer dynamiek en het versterken van de creativiteit in de stad is een ander belangrijk doel, onder meer door het faciliteren van bedrijfsverzamelplekken in de creatieve sector. Expeditie Leeuwarden Met de boodschap: Kijk, dat is 't mooie van Leeuwarden wordt Leeuwarden gepromoot als de moderne, dynamische en cultuurhistorische hoofdstad van Fryslân. Om meer samenhang te brengen in het promoten van de sterke punten van Leeuwarden is Expeditie Leeuwarden in het leven geroepen. Binnen dit campagneconcept werken ondernemers, onderwijsinstellingen, culturele organisaties, gemeente, provincie en verschillende organisaties samen. Acties richten zich op de vier domeinen (product marktcombinaties): Vrije Tijd, Wonen, Kennis en Werken. Beeldende Kunstbeleid 2005-2008 In 2005 is het gemeentelijke atelierbeleid vastgesteld. Doel van het gemeentelijke beleid ten aanzien van ateliers is tweeledig. De gemeente wil enerzijds een gunstig productie- en vestigingsklimaat creëren voor (startende) beeldende kunstenaars en vormgevers. Anderzijds wil de gemeente het kunstklimaat versterken door het stimuleren van samenwerking, uitwisseling van kennis, experiment en nieuwe initiatieven. In de praktijk blijkt dat de nood om atelierruimte meevalt. Er is een behoorlijk aanbod aan werkruimtes, maar aandacht voor betaalbaarheid voor startende kunstenaars blijft van belang. Als onderdeel van het Actieprogramma Cultuurbereik ontving de gemeente van het rijk een jaarlijkse bijdrage van 65.000, uit de geldstroom beeldende kunst en vormgeving. De middelen werden op grond van een bestedingsvoorstel ingezet voor een Open Atelierroute, het Media Art Festival en activiteiten van kunstenaarsinitiatief Voorheen de Gemeente. Daarnaast bestond de mogelijkheid incidenteel subsidie aan te vragen bij de gemeente voor collectieve activiteiten beeldende kunst en vormgeving 6. Naast de geldstroom beeldende kunst en vormgeving kent de gemeente een zogenoemde percentageregeling. Deze regeling houdt in dat bij bouwprojecten die in opdracht van de gemeente worden gebouwd of verbouwd, een deel van het budget wordt aangewend voor kunst 7. De regeling is sinds 2007 niet langer 6 Jaarlijks was 8.000, beschikbaar en de maximale subsidie voor een activiteit bedroeg 3.500,. 7 Het gaat hierbij om gebouwen maar ook om weg- en waterbouwprojecten, herinrichting van de openbare ruimte en recreatieprojecten. Het percentage varieert van 2% bij een bouwsom tot 45.000,, 1,5% bij een bouwsom tot 455.000, en 1% bij een bouwsom van meer dan 455.000,. 13
locatiegebonden met als voordeel dat budgetten vanuit verschillende bouwactiviteiten samengevoegd kunnen worden en dat ingespeeld kan worden op actuele situaties. Daarnaast is het ook mogelijk om vanuit de regeling tijdelijke kunstprojecten te realiseren. Leeuwarden heeft geen eigen beeldende kunst en vormgeving commissie. Wel is er een adviescommissie cultuur aanwezig en kan een begeleidingscommissie worden ingesteld voor individuele kunstopdrachten. Ten slotte is de gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet Werk en Inkomen Kunstenaars (WWIK). Met deze regeling krijgen kunstenaars de mogelijkheid om met behoud van 70% van de bijstandsuitkering een beroepspraktijk op te bouwen. In Leeuwarden en omgeving maken 25 kunstenaars, onder wie beeldende kunstenaars, gebruik van deze regeling. Cultuurnota Cultuurvuur In 2008 hebben wij een nieuwe cultuurnota vastgesteld onder de naam Cultuurvuur. In Cultuurvuur benoemt de gemeente de volgende hoofdlijnen voor het cultuurbeleid: Versterken van de bestaande culturele infrastructuur (basis op orde). Meer reuring in de stad (spraakmakende activiteiten, evenementen, festivals). Realiseren productiefuncties (produceren en innoveren). Een belangrijk streefdoel is de erkenning van Friesland als culturele hoofdstad van Europa in 2018. Ten aanzien van de beeldende kunst en vormgeving is de stelling in Cultuurvuur dat beeldende kunst samen met ruimtelijke ordening en architectuur een bijdrage levert aan de visuele kwaliteit van de stad en een kwalitatief hoogstaand beheer van de openbare ruimte. Bovendien dragen beeldende kunstprojecten bij aan de levendigheid van de stad en stimuleren dat publiek en kunstenaar tot elkaar komen. De specifieke aandachtspunten voor de komende jaren zijn: Meer aandacht voor kunst in de wijken. Verbeteren onderhoud en beheer kunst in de openbare ruimte. Meer integratie tussen planologie, stedenbouw, groen en cultuur. Meer participatie van de bevolking. Een andere relevante wens in Cultuurvuur is het versterken van de promotie van de stad door middel van een icoon voor de stad. Het icoon moet Leeuwarden op de kaart zetten en verrassen. De ideeën hiervoor lopen uiteen van de architectuur van een gebouw, een op zichzelf staand kunstwerk, een evenement of het versterken van een bestaand element als De Oldehove. Ruimtelijke ontwikkelingen in de stad Niet voor niets is de verbinding tussen planologie, stedenbouw, groen en cultuur een belangrijk thema in Cultuurvuur. De gemeente Leeuwarden is de komende jaren volop in ontwikkeling. Met het project Nieuw Zaailand krijgt de binnenstad van Leeuwarden een nieuw stadsplein waaraan het nieuwe Fries Museum komt te liggen. 14
Verder gaan er de komende jaren diverse projecten lopen op het gebied van infrastructuur, woningbouw, herstructurering en de leefbaarheid in buurt en wijk. Bij al deze grote projecten wordt via de percentageregeling een deel van de bouwkosten besteed aan autonome en toegepaste beeldende kunst. Bij grote nieuwbouwprojecten, zoals de Zuidlanden, zijn de kansen voor een vroegtijdige rol van kunst in de planvorming feitelijk heel groot en worden zij voor het eerst actief opgepakt. Afgelopen jaren is vanuit de gemeente wel al ingezet om via kunst jongeren in de wijk te betrekken. Een voorbeeld hiervan is het graffiti project in de wijk Camminghaburen. Onderhoud en beheer De gemeente heeft een omvangrijke en waardevolle kunstcollectie, die vergelijkbaar is met die van een middelgroot museum. In totaal bevat de gemeentelijke kunstverzameling ruim 65.000 nummers (zowel binnen als buiten). Een groot deel hiervan is als bruikleen opgenomen in de collectie van het Fries Museum, Keramiekmuseum Princessehof en bij het Historisch Centrum Leeuwarden. Ook bevinden zich deelcollecties in het Pier Pander museum en in de gemeentelijke gebouwen waaronder het stadhuis, stadhouderlijk hof en stadskantoor. Daarnaast bevinden zich in de gemeentelijke collectie ook kunstvoorwerpen die door anderen, waaronder musea en particulieren, in bruikleen zijn gegeven aan de gemeente. Op basis van het gemeentelijke rapport Licht onder de Korenmaat is in 2005 een start gemaakt met een beter beheer van het gemeentelijk kunstbezit. Het taakbeheer werd structureel ondergebracht bij het Historisch Centrum Leeuwarden, een kunstdepot werd ingericht in de nieuwe archiefbewaarplaats en er werd een tijdelijke conservator aangesteld voor een inhaalslag in de registratie en verbetering van het beheer. Met het verdwijnen van de tijdelijke conservator beheert het Historisch Centrum Leeuwarden de gemeentelijke kunstcollectie weer op een passieve wijze. In deze nota wordt voorgesteld jaarlijks 10.000,= te reserveren ten behoeve van de gemeentelijke collectie binnenshuis. De gemeente realiseert zich dat dit bij lange na niet voldoende is om de gemeentelijke collectie werkelijk op orde te brengen en te houden, alsmede zichtbaar te maken. Ook het beheer en onderhoud van de collectie beeldende kunst in de openbare ruimte heeft tot op heden onvoldoende structurele en inhoudelijke invulling gekregen. Voor het op niveau houden van het kunstbestand, is een gemeentelijk onderhoudsbudget beschikbaar. Dit budget wordt aangewend voor zowel klein onderhoud, schoonmaak en eenvoudig herstel als voor restauratiewerkzaamheden. Het onderhoudsbudget bedroeg 45.000, en is met ingang van 2009 verhoogd naar 65.000,. 15
HOOFDSTUK 2 HUIDIGE SITUATIE In dit hoofdstuk beschrijven wij de huidige situatie op het gebied van beeldende kunst en vormgeving in Leeuwarden. Het hoofdstuk sluit af met een analyse van de huidige situatie. 2.1. Beschrijving huidige situatie De infrastructuur in Leeuwarden op het gebied van beeldende kunst en vormgeving bestaat uit kunstenaars, beeldende kunst instellingen en stichtingen, musea, ondersteunende instellingen en opleidingen. Deze worden in het onderstaande beschreven. Beeldende kunstenaars en vormgevers In totaal wonen en werken circa 120 professionele beeldende kunstenaars en vormgevers in Leeuwarden. De kunstenaars werken individueel of maken onderdeel uit van een van de drie ateliergroepen in Leeuwarden, te weten Haniahof, Ateliers 9A en Creative Community Cornelis Troost (CCCT) momenteel gevestigd in de oude school Piter Jelles Nijlân. De panden zijn van de gemeente en de ateliers hebben een lage huurprijs, waardoor kunstenaars hier goedkoop kunnen wonen en werken. De Stichting Grafisch Atelier Friesland stelt zich ten doel de grafische beeldende kunst te stimuleren en te verspreiden. Professionele kunstenaars kunnen daartoe gebruik maken van een goed ingericht atelier. Nieuw in de stad is de ontwikkeling van de voormalige gevangenis De Blokhuispoort tot bedrijfsverzamelgebouw voor creatieve beroepen. Betrokken kunstenaars reageren enthousiast en de beschikbare ruimte is grotendeels verhuurd. Stichting Voorheen De Gemeente Stichting Voorheen De Gemeente (VHDG) zet zich als collectief in voor een dynamisch kunstklimaat. Met een programma gericht op kunst in de openbare ruimte en het stimuleren van kunstenaars. Komende jaren wil VHDG ook inzetten op kunstenaars die zoeken naar reflectie en bezinning in hun loopbaan (mid-career). Stichting Media Art Friesland De Stichting Media Art Friesland is actief op het gebied van de mediakunsten en media. De organisatie brengt nieuwe mediakunst naar een groot publiek door middel van tentoonstellingen, festivals, evenementen en educatieve projecten. Zij kiest hierbij voor artistieke kwaliteit en originaliteit, waar samen ontdekken, doen en beleven centraal staan. De stichting richt zich op productie, talentontwikkeling, ontmoeting en samenwerking met bedrijfsleven en onderwijs. Komende jaren wil de stichting zich actief inzetten om een Brûsplak te creëren en wil beter zichtbaar zijn gedurende het hele jaar. Media Art en VHDG organiseren zowel activiteiten in Leeuwarden als daarbuiten en opereren beiden in een (inter)nationaal netwerk. 16
Stichting Kunstpromotie Stichting Kunstpromotie organiseert jaarlijks de open atelierroute met vijftig deelnemende kunstenaars. Ieder jaar staat een thema centraal waarom heen activiteiten worden georganiseerd. De komende jaren wil de stichting zich meer richten op (internationale) uitwisseling en een open atelier starten in de Blokhuispoort. Fotografie - Noorderlicht Noorderlicht werkt internationaal met fotografen die op persoonlijke wijze de fotografie gebruiken om de wereld te verkennen en te verbeelden. De Noorderlicht fotomanifestatie is het jaarlijks terugkerende internationale fotografie-evenement in Nederland. De manifestatie vindt afwisselend plaats in Groningen en Leeuwarden. De manifestatie staat internationaal hoog aangeschreven vanwege de uitdagende maatschappelijke thema s, de kwaliteit van de deelnemende fotografen en de wijze waarop hun werk tot een verhalend geheel wordt gebracht. De noordelijke partners dragen gezamenlijk bij aan de manifestatie. Kunstuitleen Friesland De Kunstuitleen Friesland is in Leeuwarden gehuisvest. De provinciale uitleen biedt ook ruimte voor de kunstenaars en voor de kunstleners binnen Leeuwarden. De kunstuitleen is zelfvoorzienend. Voor podiumactiviteiten ontving de kunstuitleen tot en met 2008 een subsidie van de provincie uit de rijksgelden. Kunstmanifestatie bos van Ypeij Om de twee jaar wordt in opdracht van de Stichting Op Toutenburg een moderne kunstmanifestatie rondom een speciaal thema georganiseerd, waarbij verspreid in het park beelden en installaties worden geplaatst. Keramiekmuseum Princessehof Het Keramiekmuseum Princessehof is het enige in keramiek gespecialiseerde museum van Nederland. Het museum heeft als rijksmuseum nationaal erkenning en heeft een internationale uitstraling. Het museum bezit een omvangrijke collectie aardewerk en porselein uit Azië. De collectie Europa toont de historische ontwikkeling van het Europees aardewerk, steengoed en porselein. Zwaartepunten in deze collectie zijn het Fries aardewerk en het complete overzicht van Nederlandse art-nouveau keramiek. Naast de rijkssubsidie ontvangt het museum een structurele subsidie van de gemeente. Het Fries Museum In de programmering van het Fries Museum speelt de hedendaagse en moderne kunst een grote rol. Het museum fungeert daarmee als inspiratiebron en referentiepunt voor veel beeldende kunstenaars en publiek. Daarnaast vervult het museum een educatieve taak voor scholen in Leeuwarden en omgeving. Het project Kunstland, waarbij kinderen zelf een hedendaagse kunsttentoonstelling samenstellen, krijgt nationaal waardering. Het Fries Museum wordt grotendeels door de provincie gefinancierd en ontving daarnaast tot en met 2008 een bijdrage uit de rijksgelden. 17
Buro Leeuwarden is een expositieruimte voor hedendaagse kunst in Noord- Nederland en is onderdeel van het Fries Museum. Hier worden de ontwikkelingen in de hedendaagse beeldende kunst gepresenteerd en aan de orde gesteld. Buro Leeuwarden nodigt veelbelovende kunstenaars (uit binnen- en buitenland) uit hun meest recente werk te laten zien of nieuw werk voor de ruimte te maken. Met name voor jonge kunstenaars is Buro Leeuwarden een belangrijke plek om zich te presenteren. Het voornemen is om op de nieuwe museumlocatie Buro Leeuwarden niet meer apart te profileren maar integraal onderdeel te laten zijn van het Fries Museum. Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) Het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) is het informatie- en activiteitencentrum voor de geschiedenis van Leeuwarden en omgeving. Duizenden strekkende meters aan historische documenten, vanaf de Middeleeuwen tot heden, worden hier bewaard en toegankelijk gemaakt. Het takenpakket is in 2005 uitgebreid met het beheer van de gemeentelijke kunstcollectie en in 2007 met het beheer van het Pier Pander Museum en de Pier Pander Tempel, beide in de Prinsentuin gelegen. De gehele kunstcollectie is voor het HCL een inspiratiebron voor educatieve activiteiten en stadswandelingen. Kunst in de openbare ruimte In de openbare ruimte van Leeuwarden staan, verdeeld over de wijken, circa 100 gemeentelijke beelden 8. De beelden dateren, op één na, allen van na de Tweede Wereldoorlog. Bij beelden in de openbare ruimte gaat het niet alleen om vrijstaande kunstwerken, maar ook om toegepaste kunst, die onderdeel uitmaakt van de aanpalende bebouwing of de bestrating. Naast de gemeentelijke beelden kent de stad ook een niet nader vastgesteld aantal kunstwerken, zichtbaar in de openbare ruimte maar in bezit van bedrijven of organisaties. Poëziestenen Geen enkele stad heeft zoiets: lopen over gedichten. In Leeuwarden liggen inmiddels bijna 40 stuks in en direct rondom de binnenstad. De eerste serie van 10 gedichten werd opgeleverd in september 1993 bij het afscheid van burgemeester te Loo. Daarna zijn er elk jaar weer enkele toegevoegd aan het openbare plaveisel van de binnenstad. De Stichting Poëziestenen is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de stenen en voor het toevoegen van nieuwe stenen. In het najaar van 2008 en het voorjaar van 2009 zijn de stenen mede dankzij gemeentelijke subsidie opgeknapt. De komende periode (2010 2012) heeft de Stichting voldoende middelen om poëziestenen toe te voegen en te onderhouden. Graffitikunst Leeuwarden kent een uniek en onorthodox graffitibeleid. We gebruiken graffitikunst om graffitioverlast te bestrijden. Deze aanpak is uniek voor Nederland. 8 Bron: inventarisatie Keunstwurk uit 2005. 18
Inmiddels is dankzij dit graffitibeleid de graffitikunst in de openbare ruimte op vele locaties in de stad zichtbaar. Belangrijk hierbij is het Graffiti Platform Leeuwarden. Deze organisatie van verenigde graffitikunstenaars gebruiken hun nationale en internationale contacten om evenementen te organiseren. Het internationale graffitievenement Just Writing My Name op het voormalige Philipsgebouw aan de Slauerhofweg haalde de landelijke pers. Meer dan 150 spuiters uit binnen en buitenland hebben hier in een weekend in augustus 2008 de muren met kunst bespoten. Hieronder staat de foto van de langste graffitimuur van Nederland :180 meter lang bij 3 meter hoog, die zich op de Wijnhorsterstraat bij het NS station in Leeuwarden bevindt. De gemeente subsidieert het Graffiti Platform voor hun activiteiten in de jaren 2010, 2011 en 2012. Op 11 november 2009 heeft de Raad ingestemd met het amendement verlenging graffitiproject van PAL/Groen Links, dat voor de jaren 2011 en 2012 per jaar 20.000,- beschikbaar stelt, met als dekkingsbron impuls sociale investering. Bij het organiseren van grote evenementen wordt incidenteel beroep gedaan op aanvullende gemeentelijke middelen. Architectuur en ruimtelijke ordening Ark Fryslân is het mobiele centrum voor architectuur en ruimtelijke kwaliteit in Friesland. Ark Fryslân wil het maatschappelijke debat stimuleren en organiseert diverse publieksactiviteiten, waaronder, in samenwerking met de Bond van Nederlandse Architecten, de Nacht van de Architectuur. Sinds 2008 is ook het Atelier Fryslân in Leeuwarden gevestigd. Atelier Fryslân is onafhankelijk en ingesteld door de provincie om bestuurders gevraagd en ongevraagd te adviseren over de ruimtelijke kwaliteit in Fryslân. 19
Keunstwurk In Leeuwarden is de provinciale instelling Keunstwurk gevestigd, waarbinnen een sector beeldende kunst en vormgeving actief is. Keunstwurk beheert de provinciale documentatie van kunstenaars, vormgevers en kunstwerken in de openbare ruimte en ondersteunt professionele beeldende kunstenaars en vormgevers in Friesland in het opzetten en uitoefenen van hun beroepspraktijk. Daarnaast heeft de afdeling beeldende kunst en vormgeving tot taak om door middel van initiatieven, voorbeeldprojecten of bijzondere presentaties en publicaties de beeldende kunst en vormgeving in Friesland te stimuleren en onder de aandacht te brengen bij een breed publiek. Opleidingen De Noordelijke Hogeschool (NHL) biedt een aantal opleidingen op het gebied van kunst. Dit zijn: opleiding tot docent beeldende kunst en vormgeving en docent drama. Daarnaast biedt de NHL de kunstgerelateerde opleiding Communicatie & Multimedia Design (Communication & Multimedia Design) en de master kunsteducatie. Het Friesland College Leeuwarden biedt op MBO niveau een groot aantal kunstopleidingen, te weten: modedesign, industrieel design, interieur design, styling design, theatertechniek, beeld-producties, artiest muziek, artiest sounddesign, artiest dans, artiest drama, evenementenorganisatie en popmanagement, mediavormgever (ICT lyceum). Ook biedt het Friesland College de mogelijkheid om vanaf het 3 e jaar de vooropleiding FC Rietveld, het voorbereidingstraject op de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam te volgen. Als laatste moet hier de Academie voor Popcultuur, waar naast de popmuziek ook vormgeving een belangrijke rol speelt, genoemd worden. Ten slotte Ook buiten het gesubsidieerde circuit dragen veel partijen bij aan de infrastructuur voor en het aanbod van beeldende kunst. Zo zijn er in Leeuwarden circa dertien galeries en zijn er naast de collectie van gemeente en provincie veel particulieren en ondernemingen met interessante collecties. Uit de Cultuuratlas Nederlandse gemeenten blijkt dat Leeuwarden hiermee boven het gemiddelde scoort. Het is zaak de mogelijkheden tot samenwerking met dit circuit actief te benutten. 2.2. Reflectie huidige situatie beeldende kunst en vormgeving in de openbare ruimte In 2007 hebben de PvdA en VVD in Leeuwarden een initiatiefvoorstel uitgebracht. In het voorstel vragen beide partijen het thema beeldende kunst en vormgeving in de openbare ruimte actief op te pakken, onder meer door het opstellen van een visie en plan van aanpak kunst en vormgeving openbare ruimte, inclusief het regelen van de organisatie rond beleid, beheer en behoud. Naar aanleiding van dit initiatiefvoorstel heeft kunstenaar Lilian Roosenboom op uitnodiging van de gemeente in februari 2009 enkele dagen doorgebracht in Leeuwarden. In deze dagen heeft zij gekeken naar het publieke domein als belevingsruimte van de stad en de wijze waarop de beeldende kunst hierbinnen een rol speelt. 20
De algemene indruk die Leeuwarden op haar heeft, is dat de stad een menselijke maat heeft, met verschillende gedaantes (goed tegenover slecht verzorgd) en een verschillende dynamiek in de wijken. Ook binnen het centrum zijn grote sfeerverschillen. De maatvoering van de straten is ruim van opzet, wat voor- en nadelen oplevert. De nieuwe architectuur in het centrumgebied vormt een aanwinst voor de oude binnenstad. Oude en nieuwe architectuur zijn naast elkaar te ervaren via de verschillende zichtassen. Met andere woorden, Leeuwarden is een moderne stad in ontwikkeling met behoud van oude bijzondere waarden. Voor de beeldende kunsttoepassingen in de openbare ruimte heeft Lilian Roosenboom gekeken naar het aantal kunstwerken per wijk en de verdeling over de stad. Vervolgens heeft ze in een viertal wijken (Centrumgebied, Bilgaard, Camminghaburen en Zuiderburen) gekeken naar de relatie tussen de gekozen locatie in de wijk en het betreffende kunstwerk, de ontstaanstijd van het kunstwerk en de staat van onderhoud. Lilian Roosenboom komt tot de conclusie dat met uitzondering van het centrumgebied de kunstwerken tot stand zijn gekomen en geplaatst tijdens en vlak na de ontstaanstijd van de wijk. Hierdoor is sprake van een tijdsgebonden en statische kunstcollectie. Het is raadzaam om ook na de ontwikkeling van de wijk beeldende kunst toe te passen in de verschillende woonwijken. Hierdoor kan een grotere verscheidenheid in kunstvormen ontstaan en blijft een oude wijk niet verstoken van kunsttoepassingen uit hedendaagse tijd. Ook bij het herplaatsen van beelden, het reorganiseren van het openbaar kunstbezit kan er gericht gezocht worden naar locaties in de verschillende wijken. Bij het toezien op het onderhoud hoort het zo nodig herplaatsen van beelden als actuele ontwikkelingen in stedenbouwkundig of sociaal opzicht (zoals herhaaldelijk vandalisme) daartoe aanleiding geven. De rapportage van Lilian Roosenboom is te vinden in bijlage 1. 2.3. Analyse huidige situatie Kijken wij vanuit de brede context, zoals beschreven in de voorliggende hoofdstukken naar de beeldende kunst en vormgeving in de gemeente Leeuwarden, dan komt het volgende beeld naar voren. N.B. de sterke en zwakke punten, alsook de kansen en bedreigingen staan op zichzelf, en moeten niet in directe relatie tot elkaar (bijvoorbeeld sterk: levendig cultureel aanbod versus zwak: beperkt publiek voor professioneel aanbod beeldende kunst) gelezen worden. 21
Sterk Levendig cultureel aanbod. Actief beeldend kunstveld. Professionele beeldende kunstenaars. Goede ateliervoorzieningen. Initiatieven multimedia brengen energie die jonge creatieve kunstenaars aantrekken. Kunstmuseum met internationale uitstraling (keramiek). Kwalitatief goede kunstopleidingen in het hoger en middelbaar beroepsonderwijs In het Fries Museum speelt hedendaagse en moderne kunst een grote rol Presentatiemogelijkheden voor veelbelovende, vaak jonge kunstenaars. Mooie historische binnenstad waarin cultuurhistorische waarden goed geborgd zijn. Beeldbepalende hedendaagse architectuur. Kansen Er is behoefte aan een lange termijn visie om incidentenbeleid te voorkomen. Er is belangstelling om kunst in te zetten voor het verhogen van ruimtelijke kwaliteit. Er is draagvlak om kunst in te zetten als aanjager van ontwikkelingen in de stad. De Blokhuispoort kan een belangrijke culturele broedplaats worden. De nieuwe wijk de Zuidlanden biedt concrete kansen voor beeldende kunst toepassingen. Er zijn verbindingen mogelijk met de historische aspecten van de stad. Er is een toegenomen behoefte aan een duidelijk icoon. Provinciale instellingen kunnen als bruggenbouwer fungeren. Nieuwe rijksmiddelen (geldstroom beeldende kunst en vormgeving) kunnen aanjager zijn voor inzet gemeentelijke gelden. Er zijn mogelijkheden om sociale middelen (werkgelegenheidsprojecten, reintegratieprojecten) in te zetten voor versterking van het onderhoud. Zwak Beperkt publiek voor professioneel aanbod beeldende kunst. Podia voor (solo)tentoonstellingen voor (Friese) kunstenaars zijn beperkt. Ontbreken academie voor beeldende kunst. Ontbreken van een eenduidige visie op kunst in de openbare ruimte. Ontbreken van een onderhoud- en beheersplan kunst in de openbare ruimte. Veel lelijkheid en saaiheid in de buitenrand/de buitenwijken. Het borgen van de vulling reserve kunst in de openbare ruimte (percentageregeling) is nog niet optimaal. Veel van de aanwezige kunstinstellingen werken vanuit een provinciale scope. Inventarisatie van het gemeentelijk kunstbezit is niet volledig. Bedreigingen Afwezigheid van de instroom van jong artistiek potentieel. Aanwezige instellingen zijn te weinig gericht op de inwoners van de stad. Kloof tussen wensen gemeente en ambities culturele veld. Te veel focus op de sociale betekenis van kunst en te weinig op de artistiek inhoudelijke ontwikkeling. Kunstenaars voelen zich onvoldoende betrokken bij de uitvoering van het gemeentelijk beeldende kunstbeleid. Bij tegenvallende inkomsten méér moeite reserves cultuur (percentagefonds) te vullen. Hoge onderhoudslasten van kunst in de openbare ruimte. 22
HOOFDSTUK 3 INHOUDELIJK KADER Het inhoudelijke kader dat in dit hoofdstuk wordt neergelegd, volgt uit de analyse van de huidige situatie (hoofdstuk 2.3.). De sterke punten die er op het gebied van beeldende kunst en vormgeving zijn, moeten gekoesterd, en, waar mogelijk, versterkt worden. Belangrijk hierbij is om het kunstklimaat te versterken. Mediakunst, dat grote aantrekkingskracht heeft op jonge creatieve mensen, speelt hierbij een belangrijke rol. Het is daarnaast van belang om inwoners van Leeuwarden en daarbuiten te laten beleven dat beeldende kunst en vormgeving leeft. Beleven betekent actief en passief meedoen, kunst ervaren, zowel in musea, als de atelierroute en exposities, maar ook in de openbare ruimte. De gemeente Leeuwarden wil zich met kunst in de openbare ruimte in de toekomst onderscheiden, en een van de mogelijkheden hierbij is om keramiekkunstenaars hiervoor werk te laten maken. Hieronder worden de gemeentelijke visie en ambities voor de komende jaren uitgebreider beschreven en vertaald in een viertal programmalijnen en bijbehorende acties. 3.1. Visie en ambitie Beeldende kunst en vormgeving zijn van belang voor de visuele kwaliteit van de stad en de aantrekkingskracht van Leeuwarden als plek waar het prettig wonen, werken en recreëren is. Een rijke omgeving waarin cultuurhistorie, moderne architectuur en beeldende kunst en vormgeving goed samengaan, zorgt voor meer waardering bij de inwoners en trekt meer bezoekers. Beeldende kunst en vormgeving zijn de creatieve motor voor culturele levendigheid, participatie, sociale cohesie en economische ontwikkeling. Onze twee hoofddoelen de komende jaren zijn om de publieksbinding van bestaande en nieuwe activiteiten te vergroten door inwoners van Leeuwarden en daarbuiten de gelegenheid te bieden om kennis te nemen van en betrokken te raken bij beeldende kunst en vormgeving. Daarnaast wordt ingezet op de professionalisering van de sector zelf en het creëren van een aantrekkelijk kunstklimaat voor met name jong artistiek potentieel. Vanuit dit perspectief verwachten wij van kunstenaars en kunstinstellingen dat zij actief en betrokken in de samenleving staan. Resultaat van de gemeentelijke inzet is dat beeldende kunst en vormgeving zowel binnen de sector als in de samenleving betekenis heeft en zich op een positieve wijze ontwikkelt. Kortom, over beeldende kunst in Leeuwarden wordt gesproken en geschreven! Mediakunst, Keramiek en Water Accent in alle vier de programma s is de verdere versterking van twee reeds veelbelovende onderdelen in de Leeuwarder beeldende kunst: keramiek en mediakunst. De programmalijn positioneren, die onder meer kunst in de openbare 23