2) Milieu, energie en klimaat Ambitie kerntaak Leefomgeving De ambitie is dat Gelderland een gezonde en veilige leefomgeving, een goede leefomgevingskwaliteit, heeft. Wij willen dat het in Gelderland prettig wonen, werken, recreëren - kortom prettig leven is en blijft. Een goede leefomgevingskwaliteit wil de provincie op de eerste plaats voor de mensen. Daarnaast is het één van de randvoorwaarden voor een goed vestigingsklimaat en het is van belang voor recreatie en toerisme. Binnen deze kerntaak werken we aan een goede leefomgevingskwaliteit via de onderwerpen luchtkwaliteit, geluid, geurhinder, bodem en ondergrond, externe veiligheid en een adequate uitvoering van onze VTH-taken door de omgevingsdiensten. We willen nieuwe knelpunten voor de leefomgevingskwaliteit voorkomen. Dit vereist dat bij elke ruimtelijke ontwikkeling de leefomgevingskwaliteit volwaardig in de afwegingen wordt meegenomen. Hierbij horen ook de kwaliteiten van bodem en ondergrond: voor een duurzame inrichting worden bovengrondse en ondergrondse activiteiten in samenhang bekeken, waarbij we streven naar de realisatie van een veerkrachtig en duurzaam water- en bodemsysteem. Met de komst van de nieuwe Omgevingswet komt meer nadruk op gezondheid te liggen. Wij zijn in gesprek met partners over hoe wij als provincie invulling kunnen geven aan een gezondheidsgerichte benadering van de leefomgevingskwaliteit. In 2016 willen wij met een voorstel hiervoor komen. Energietransitie We omarmen samen met de opstellers van het Gelders Energie Akkoord (GEA) de doelstelling dat Gelderland in 2050 energieneutraal zal zijn. Op en na 17 maart 2015 hebben meer dan 100 partijen het Gelders Energieakkoord ondertekend. Wij willen samen met de Gelderse samenleving bijdragen aan de realisatie van het Gelders Energie Akkoord om te zorgen voor een duurzame betrouwbare en betaalbare energieleverantie. In samenwerking met betrokken partijen is de organisatiestructuur rondom GEA nader uitgewerkt, zijn thematafels gekozen, zijn opdrachten geformuleerd en zijn partijen benaderd om aan te schuiven. Deze thematafels schetsen kaders, leggen verbindingen tussen projecten en programma's en werken intensief samen om te komen tot een concrete uitvoering van projecten en programma's. Deze uitvoeringsplannen zijn mede de basis van onze provinciale aanpak. Het uitvoeringsplan is echter pas eind 2015 gereed, waardoor het programma Energietransitie haar activiteiten ten behoeve van de Begroting 2016 nu op hoofdlijnen via dezelfde thema s beschrijft, zie activiteiten 1 t/m 10 verderop in de tekst. In de Voorjaarsnota 2016 zal dit verder worden uitgewerkt. 1
Bij energiebesparing willen we in ieder geval inzetten op de drie thema s waar het meeste energie wordt gebruikt namelijk vastgoed, mobiliteit en bedrijven. Een belangrijke pijler en uitdaging is om samen met particulieren, woningcorporaties en bedrijfsleven de verduurzaming van het woningbezit aan te pakken. De provincie wil net als de partners binnen het GEA inzetten om de komende vier jaar 100.000 woningen energiezuinig te maken door energiebesparing en toepassing van hernieuwbare energie. Hierbij blijven we ook inzetten op de verdere ontwikkeling van warmtenetten. Verder blijven wij ons inzetten met Alliander voor de realisatie van openbare energienet-infrastructuur. Om Gelderland energieneutraal te maken hebben we alle vormen van hernieuwbare energie nodig. We zetten in op een samenwerkingsproces met gemeenten in de regio s (de regionale routekaarten energietransitie) om dit doel te bereiken. Hierbij kan er regionaal bepaald worden wat voor de betreffende regio de optimale mix van energie uit zon, wind, warmte en biomassa moet zijn. In dit proces wordt een grote betrokkenheid van burgers, bedrijven en instellingen gestimuleerd. Daarbij is het streven erop gericht dat de opbrengsten van lokale duurzame energieopwekking ten goede komen aan de lokale gemeenschap. Innovatie is en blijft een belangrijk instrument om Gelderland minder afhankelijk te maken van fossiele energie, meer circulair en dus duurzaam. In plaats van Energie- en Milieutechnologie (EMT) sluiten we voortaan aan bij het internationaal erkende begrip cleantech. Samen met kennisinstellingen, het bedrijfsleven, initiatiefnemers van het Gelders Energieakkoord en andere stakeholders stellen wij hiervoor een innovatie-agenda op voor cleantech. Hiermee geven wij een belangrijke economische impuls aan manifeste competenties rond dit thema in Stedendriehoek, Arnhem-Nijmegen, Veluwe en Achterhoek. Voor de uitvoering van deze innovatie-agenda betrekken wij het al aanwezige organiserende vermogen voor cleantech o.a. KiEMT. Om innovatie in cleantech te stimuleren zetten we in op maximale benutting van Europese fondsen (EFRO/Interreg en Horizon2020). Ter versterking van het vestigingsklimaat voor cleantech- bedrijven zien wij kansen om met onze partners binnen de focusgebieden Biobased economy en Smart Energy een aantal (inter-) nationaal aansprekende icoonprojecten te realiseren. Energietransitie gaat om meer dan technische maatregelen, het gaat in belangrijke mate ook over gedragsverandering. We willen voorstellen om de komende periode hier meer op in te gaan zetten door een middelgrote gedragscampagne, zowel gericht de gewone media en daarnaast op social media, uit te voeren. Dit willen we doen met en in aansluiting op (landelijke) partners zodat het breder wordt dan een overheidscampagne. Klimaat Sinds het coalitieakkoord van 2007 werken wij aan onze klimaat- en energieambities. Wij hebben toen opgenomen dat wij voor een klimaatvriendelijk en energiezuinig beleid 5% van het Nuon-dividend inzetten, volgens drie actielijnen: energiebeleid, energietransitie en adaptatie. In de Voorjaarsnota 2015 hebben wij aangegeven deze middelen in te zetten voor energietransitie. Op het onderdeel adaptatie is nog wel een aantal projecten in voorbereiding en uitvoering, deze projecten ronden we af. Deze projecten worden uitgevoerd binnen de kerntaken 1 duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer en 3 Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden. Klimaatadaptatie is inmiddels onderdeel geworden van het reguliere beleid bij provincie en partners. Vraagt zeker nog actie in de toekomst en dat kan via de bestaande beleidssporen worden meegenomen. Dat geldt voor hoogwaterveiligheid en zoetwatervoorziening, beide onderdelen van het Deltaprogramma, maar ook voor beleid van natuur, regionale wateroverlast, ruimtelijke ordening, duurzame stedelijke ontwikkeling en mobiliteit. Deze brede benadering komt ook terug in de intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie die het IPO in 2014 mede heeft ondertekend. De Europese Commissie vraagt om een brede benadering van klimaatadaptatie en heeft alle lidstaten verzocht uiterlijk in 2017 een adaptatiestrategie gereed te hebben. Het Rijk werkt nu aan zo n Nationale Adaptatie Strategie (NAS), deze wordt verwacht in 2016. In de NAS wordt aandacht besteed aan alle sectoren die met klimaatverandering te maken kunnen krijgen. Het gaat dan niet alleen om de water gerelateerde thema s die binnen het Deltaprogramma zijn belegd, maar ook bijvoorbeeld om energie, ICT, transport en infrastructuur, landbouw en visserij, natuur en volksgezondheid. Naar aanleiding van de NAS zullen wij onze inzet op de actielijn adaptatie heroverwegen. Onze rol Wij geven uitvoering aan de wettelijke taken op het gebied van de kwaliteit van de gezonde en veilige leefomgeving. Hieronder vallen ook de taken van vergunningverlening, toezicht op en handhaving van de wettelijke milieunormen die gelden voor bedrijven waarvoor de provincie het bevoegd gezag is. Deze taken worden door de omgevingsdiensten uitgevoerd. Vanuit convenanten met het Rijk geven wij uitvoering aan verschillende taken op het gebied van bodem en ondergrond, lucht en geluid en externe veiligheid. De uitvoering is verloopt via diverse uitvoeringsprogramma s waarbij bijvoorbeeld regionale partners (lucht) of omgevingsdiensten (externe veiligheid) betrokken zijn. In veel gevallen is sprake 2
van inzet van rijksmiddelen die via de provincie verdeeld worden. De provincie Gelderland is één van de partners binnen het Gelders Energie Akkoord. Samen met de Gelderse Natuur- en milieufederatie, Alliander, Klimaatverbond Nederland en VNO-NCW en vertegenwoordigers van waterschap en VNG geven die verdere invulling aan het akkoord. Bestuurlijk maakt de provincie onderdeel uit van de borgingscommissie. Verder is de provincie vertegenwoordigd in het secretariaat van het akkoord en leveren wij een voorzitter aan de tafel mobiliteit. Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland Plandoel 2 Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende innovatie en economische groei Plandoel 1 Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Leefomgeving en bedrijven Voor het realiseren van dit onderdeel werken we via drie sporen: 1. Opdrachtgeverschap: de Omgevingsdiensten geven op een professionele wijze uitvoering aan onze provinciale taken op het gebied van de Wabo. 2. Bevoegd gezag: wij geven op professionele wijze invulling aan onze rol als bevoegd gezag richting de Omgevingsdiensten. 3. Coördinatie: wij voeren op professionele wijze de regie op de samenwerking handhaving en vergunningverlening met betrekking tot de Wabo-taken. Bodem en Ondergrond Wij streven samen met onze partners naar een duurzaam gebruik van bodem en ondergrond. Hierbij streven wij naar een balans tussen het benutten van de kansen die de ondergrond biedt en het behouden van de waarde van de ondergrond voor toekomstige generaties. Daarnaast beschermen wij de inwoners van Gelderland tegen risico s van bodemverontreiniging. Hierbij ligt vanaf 2016 de focus op het saneren van locaties met verspreidings- en/of ecologische risico s. Wij zorgen dat bij ontgrondingen gewenste functies worden gerealiseerd, zoals natuurontwikkeling, rivierverruiming, recreatie, wonen aan het water en waterberging. Mobiliteit - lucht en geluid In het belang van een goede leefomgevingskwaliteit streven wij samen met onze partners naar een schone lucht in Gelderland en een beperking van de geluidsbelasting. Externe veiligheid In Gelderland kan veilig worden gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Inwoners worden niet blootgesteld aan externe veiligheidsrisico s boven de wettelijke norm. Gezonde leefomgeving Wij verkennen met onze partners de mogelijkheden van een meer op gezondheid gerichte benadering. Hierbij wordt onder andere gekeken hoe cumulatie van milieubelasting invloed kan hebben op gezondheid. Ook kijken wij naar de rol die de provincie hierbij kan vervullen. 3
Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? Leefomgeving en bedrijven Beheren en actueel houden van de DienstVerleningsOvereenkomsten met de 7 Omgevingsdiensten Voldoen aan de wettelijke verplichtingen voor wat betreft VTH Wabo. Streven is 75-80 % van de vergunningen binnen de wettelijke termijn af te handelen De geplande controles uit het Handhavingsuitvoeringsplan (HUP) moeten voor 85-90% zijn uitgevoerd Invullen van onze coördinatieplicht op grond van de Wet VTH door het actief organiseren van ambtelijke en bestuurlijke samenwerking tussen provincie en Omgevingsdiensten. Evaluatie van het Gelders Stelsel om de adequate uitvoering van de Wabo-VTH taken zeker te stellen Borging kwalitatieve uitvoering door per omgevingsdienst vaststelling van Verordening kwaliteitscriteria op grond van de Wet VTH Wij worden per 1-1-2016 bevoegd gezag voor alle BRZO (Besluit Risico Zware Ongevallen) en RIE-4-installaties (Richtlijn Emissies-catagorie 4). Dit betekent overheveling van het budget dat bij deze taken hoort van het gemeentefonds naar het provinciefonds. Bodem en ondergrond Uitvoeren van het Meerjarenprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020. Wij werken hiervoor samen met partners aan projecten waarin de bodem bijdraagt aan maatschappelijke opgaven in Gelderland op het vlak van gezondheid, duurzame energie, water, landbouw, natuur en gebiedsontwikkelingen. Zo willen we komen tot ruimtelijke (gebiedsgerichte) inrichtingsprocessen, waarbij bodem en ondergrond vroegtijdig worden meegenomen. Voor de uitvoering van het MJPBO starten met 8-10 projecten. Wij zorgen voor de aanpak vóór 2020 van spoedeisende bodemverontreinigingslocaties met verspreidingsrisico s via het grondwater en met ecologische risico s. Dit jaar pakken we 30-35 locaties van deze spoedlijst op. Mobiliteit - lucht en geluid Samen met regionale partners werken wij aan de uitvoering van het Regionale Samenwerkingsprogramma Lucht (RSL). Om de voortgang van het RSL te volgen voeren we bestuurlijk overleg met de partners en stellen we een jaarlijkse voortgangsrapportage op. Het RSL is gebaseerd op het Nationaal Samenwerkingsprogramma Lucht (NSL). Het NSL en daarmee het RSL lopen eind 2016 af. Om die reden gaan we in 2016 in overleg met het Rijk onderzoeken of, en zo ja op welke wijze, een vervolg nodig is op het RSL. Om inzicht te krijgen in de actuele luchtkwaliteit en op basis daarvan de juiste maatregelen te kunnen treffen, voeren we meetprojecten uit langs provinciale wegen. Ter verbetering van de luchtkwaliteit wordt een aantal projecten uitgevoerd, o.a. langs provinciale wegen. Streven is hiervoor 3-4 projecten uit te voeren. We gaan een bijdrage leveren aan een onderzoek naar welke maatregelen mogelijk zijn voor de aanpak van fijn stof landbouw en wie die maatregelen moet nemen. Hiervoor staan 2-3 meetprojecten luchtkwaliteit gepland. We voeren het Actieplan Geluid 2013-2017 uit, dit betekent met name toepassing van stil asfalt op provinciale wegen. De realisatie van stil asfalt doen we in combinatie met gepland groot onderhoud aan de rijbanen volgens de meerjarenplannning voor beheer en onderhoud van de provinciale wegen. Voor 2016 is voorzien dat we over een lengte van circa 16 km stil asfalt realiseren op nieuwe locaties van het provinciale wegennet. Daarnaast vervangen we stil asfalt op bestaande locaties. Dit jaar is gepland de aanleg van in totaal 75-80 kilometer stil asfalt op nieuwe en bestaande locaties. Externe veiligheid Wij voeren het Uitvoeringsprogramma Omgevingsveiligheid 2015-2018 uit. Via opdrachtgeverschap aan de omgevingsdiensten zien wij toe dat inwoners niet blootgesteld worden aan te hoge externe veiligheidsrisico s ten gevolge van bedrijven waarvoor de provincie bevoegd gezag is en/of ruimtelijke ontwikkelingen. Via lobby naar het Rijk werken wij aan het voorkomen van EV risico s ten gevolge van vervoer van gevaarlijke stoffen (o.a. over het spoor). Wij zorgen dat de provinciale risicokaart actueel blijft. Gezonde leefomgeving 4
Op basis van ode gesprekken met onze partners komen wij met een voorstel over de mogelijke rol van de provincie en de invulling daarvan ten aanzien van een meer op gezondheid gerichte benadering van de kwaliteit van de leefomgeving. Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? Plandoel 2 Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende innovatie en economische groei Wat willen we voor dit plandoel bereiken in 2016? Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende economische innovatie en groei, waarbij Cleantech floreert. We dragen bij aan een energieneutraal Gelderland in 2050. De provincie zal zich hierbij richten op een aantal speerpunten: vermindering van energieverbruik, hernieuwbare energie en innovatie. Er wordt nu hard gewerkt aan de verdere uitwerking van het Gelders energieakkoord. Dit resulteert in de volgende drie resultaten: 1. Er is samen met de partners, een uitvoeringsplan voor het GEA vastgesteld. 2. Als onderdeel van het uitvoeringsplan is een aanpak vastgesteld voor het energiezuinig maken van 100.000 woningen. 3. Er is een innovatie-agenda vastgesteld voor Cleantech (met focus op Smart Energy en Biobased economy). Uit voorgaande drie punten volgen de definitieve rol en gevraagde investeringen van de provincie. Deze zullen we bij Voorjaarsnota 2016 verder invullen. Wat gaan we voor dit plandoel doen in 2016? Het uitvoeringsplan wordt gemaakt aan tafels over een aantal thema s. Per thema worden activiteiten ingevuld door partijen die ook een rol spelen bij de uitvoering. Ook de provincie is aan de tafels vertegenwoordigd. Zij brengt daar haar kennis, ervaring en provinciaal belang in. Op tien thema s wordt het uitvoeringsplan nader ingevuld. Deze zijn aangeduid met de volgende activiteiten. Activiteit 1 Scholing en innovatie In 2016 stellen we een Innovatieagenda Cleantech voor de komende 4 jaar op, met aandacht voor biobased economy, smart energy, circulaire economie, en scholing rondom energietransitie bijv. in bouw- en installatiebranche. In dit kader past ook een doorontwikkeling van het organiserende vermogen van KiEMT en Oost NV. Voor scholing zetten we in op het faciliteren van een select aantal human capital projecten, waarbij gericht een knelpunt bij een groep bedrijven wordt opgelost. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 2 Vastgoed Duurzaam Opstellen van een uitvoeringsplan om de komende 4 jaar tenminste 100.000 woningen energiezuinig te maken. We willen dit onder andere stimuleren door met partners te 5
werken aan het verlagen van de kosten van de maatregelen voor het verduurzamen van woningen. Verder willen we inzetten op de aanpak utiliteitsbouw/ maatschappelijk vastgoed zoals sportaccomodaties en scholen. In 2016 willen we samen met partners de eerste 10.000 woningen hebben aangepakt. Activiteit 3 Mobiliteit Opstellen van een agenda duurzame mobiliteit voor de komende 5 jaar, waarin opgenomen het beter benutten van bestaande infrastructuur, schone energie en aandrijftechnologieën en nieuwe mobiliteitsconcepten; we volgende de doelstelling van het SER Energieakkoord met 17% CO2-reductie in 2030 en 60% in 2050. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 4 Duurzame energie en regionale routekaarten Geef een impuls aan de realisatie van duurzame energie met een ruimtelijke component. Waarbij gezocht wordt naar synergie in ruimtegebruik en ontwikkelkracht en het proces van regionale routekaarten. Bij de routekaarten wordt door de regio's en gemeenten uitgewerkt hoe zij hun doelstellingen voor energietransitie kunnen en willen realiseren. Het gaat om de ontwikkeling van energie uit zon, wind, biomassa & slib en waterkracht maar ook bodemenergie. Ontwikkeling vanaf begin samen met omwonenden Duurzame opwekking zoveel mogelijk landschap-versterkend Oppakken onbalanssturing door smart grids en opslag Uitvoeringsprogramma s in de regio s Uitvoeringplan wordt gemaakt aan de tafel. Onderstaande activiteiten zullen in ieder geval deel uitmaken van de inspanning: Via accounthouders per regio ondersteunt de provincie regio's en gemeenten bij de concretisering en uitvoering van hun energiedoelstelling, waarbij knelpunten kunnen worden opgelost m.b.v GEA-tafels. Uitvoering windvisie: ondersteuning gemeenten en ontwikkelende partijen bij het realiseren van windenergie. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 5 Energiebesparing bedrijfsleven en Wet Milieubeheer Opstellen van een uitvoeringsplan om het potentieel aan energiebesparing bij bedrijven te ontsluiten door in te zetten op stimulering en toezicht en handhaving. Waarbij de uitdaging is om energiebesparing hoger op de agenda van bedrijven te krijgen. adere uitwerking volgt bij Voorjaarsnota 2016. Activiteit 6 Procesindustrie, bedrijventerreinen Terugdringen onnodige energie- en grondstoffenvraag door optimalisatie van eigen en collectieve processen binnen en tussen bedrijven op bedrijventerreinen en door inzet van duurzame bronnen. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 7 Warmte Doel is om de lozing van restwarmte terug te dringen en/of deze nuttig in te zetten, bijvoorbeeld voor warmtelevering. Verder willen we een plan ontwikkelen voor geothermie in Gelderland. Gestreefd wordt naar warmtenetten die openbaar van karakter zijn Ontwikkelen van een warmtevisie die aansluit op bestaande trajecten Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 8 Energieke Samenleving 6
Ernaar streven dat 100.000 Gelderse huishoudens en/of MKB bedrijven in 2020 voor een substantieel deel via duurzame decentrale energie in eigen vraag te voorzien. Programma opzetten gericht op het professionaliseren van de coöperatieve energieverenigingen Energiecoöperaties belangrijke rol in gemeentelijke energieprogramma s Voorbereiden van regionale voorstellen In vroeg stadium van decentrale energieopwekking werken aan samenwerking Uitvoeringplan wordt gemaakt aan de tafel. Daarin moet ook helder worden in hoeverre bestaand instrumentarium zoals de regeling burgerparticipatie nog doorloopt al dan niet in aangepaste vorm. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 9 Monitoring Periodiek in kaart brengen van energiegebruik in de verschillende sectoren en duurzame opwek binnen Gelderland en werkgelegenheid in Cleantechsector Het periodiek in kaart brengen van beleidsactiviteiten Het (door)ontwikkelen van eenduidig instrumentarium dat dit mogelijk maakt, wat door alle partners wordt gehanteerd het communiceren van de resultaten naar de stakeholders Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Activiteit 10 Financiën en nieuwe economie Het financieel instrumentarium moet aansluiten bij de ontwikkelende vraag in de nieuwe economie en publiek/private samenwerking. In dat kader: Huidig instrumentarium doorlichten op toepasbaarheid voor uitvoering van plannen Instrumentarium ontwikkelen dat aansluit bij de vraag van de thematafels Subsidie-afhankelijkheid dient daarbij ontmoedigd te worden. Huidige subsidieregelingen worden daar waar mogelijk afgebouwd en de revolverende middelen verder doorontwikkeld. Nadere invulling van het uitvoeringsplan volgt in de Voorjaarsnota 2016. Samengevat willen we het volgende realiseren: Er is samen met de partners die het akkoord hebben ondertekend, een uitvoeringsplan voor het GEA vastgesteld. Als onderdeel van het uitvoeringsplan is een aanpak vastgesteld voor het energiezuinig maken van 100.000 woningen. Er is een innovatieagenda vastgesteld voor Cleantech (uitkomst T1). Wat is het lastenbudget voor dit plandoel in 2016? 7
Ontwikkeling en dekking lasten Lasten per plandoel 8
Financiën 9
10