Bijlage 1: Verslag stadsgesprekken oktober 2016-januari 2017 Wat is er in de afgelopen periode al gedaan? In de afgelopen maanden hebben een aantal stadsgesprekken plaatsgevonden met vertegenwoordigers van verschillende doelgroepen, te weten: Jongeren in een gesprek met de Jongerenraad voorafgaand aan het evenement Zwolle (A)Live! in Hedon op 27 oktober 2016 (met een deep democracy sessie over de omgevingsvisie); Inwoners van Zwolle Zuid tijdens het Atelier ZZ in winkelcentrum Zwolle Zuid op 11 november 2016; Vertegenwoordigers op verschillende partijen, instellingen, medeoverheden en stadsmakers tijdens het Stadsgesprek in museum de Fundatie op 16 november 2016; Inwoners en stadmakers tijdens het Stadscafé in Club Cele op 10 januari 2017. Rode draad in de verschillende gesprekken vormde het dromen over de toekomst van de stad; het vrijuit benoemen van denkbeelden, ambities en uitgangspunten op stedelijk niveau plus het open gesprek over hoe we het beste de stad kunnen betrekken. Dit hoofdstuk geeft een korte impressie van de verschillende bijeenkomsten. Jongerenraad is unaniem: in Zwolle moet iedereen welkom zijn! Innovatie De jongeren vinden het heel belangrijk dat er ruimte is voor (met name duurzame) innovaties in de stad, maar wel met behoud van het gezicht en karakter van het oude stadsgezicht. De groei van de stad Zwolle mag bovendien niet ten koste gaan van bestaand natuur en groen. Als voorbeelden voor innovaties noemen zij tiny houses, zelfvoorzienende huizen en gebieden met veel vrijheid zoals Oosterwold in Almere. Daarnaast noemen zij zelfvoorzienende bedrijven; organisaties met zonnepanelen op daken en andere vormen van groene energie, die data delen en investeren in de ontwikkeling van slimme producten. De jongeren benoemen expliciet hun gevoel dat de gewenste vooruitgang in de maatschappij helaas vaak wordt tegengewerkt door oudere generaties. Stedelijke ontwikkeling De Zwolse binnenstad heeft een levendig hart, dit mag meer worden gestimuleerd. De Peperbus is bijvoorbeeld een hartsikke leuke toren om te beklimmen! In het Zwolle van nu is alles heel gemiddeld, niets is trendsettend: komt er een nieuwe skateshop, is ie binnen de kortste keren alweer failliet. Het is van belang dat we als Zwolle uitstralen dat iedereen welkom is. Zwollenaren zijn heel erg open en vrolijk. Uitzonderingen daargelaten, want de jongeren betreuren het feit dat na klachten van binnenstadbewoners het geluid tijdens evenementen nu zo
zacht staat dat grote evenementen de stad Zwolle verlaten. Geef ruimte aan evenementen, luidt dan ook het advies. Ga in gesprek met klagers en stel hen de vraag: wat vindt u wel leuk? De jongeren vinden het jammer dat Stadshagen een aparte wijk in de stad is gebleven. De nieuwbouwlocatie is niet het verlengde van Zwolle geworden. Daarom vragen zij extra aandacht voor bereikbaarheid van Stadshagen, bijvoorbeeld door te investeren in het Kamperlijntje. En maak van Zwolle veel meer een studentenstad. Studenten zorgen voor levendigheid in iedere omgeving. Digitale ontwikkeling maakt heel veel mogelijk; ook op het gebied van internationaal onderwijs. Concreet idee op dit vlak is de organisatie van een innovatieve plek in een park of op een plein. Een creatieve denktank/flexoffice waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten en inspireren tot het vervullen van niet-standaard, liefst interdiscipinaire, (afstudeer)opdrachten. Wel geven de jongeren aan dat studenten niet altijd van drukke buurten houden, ook willen blijven wonen. Op gezette tijden is er behoefte aan rust om te kunnen studeren. Een grote (openbare) bibliotheek, studieruimte op de Campus of rustige parkachtige omgevingen staan in dat kader hoog op hun verlanglijstjes. Werken aan een toekomstvisie op wijkniveau: Atelier Zwolle-Zuid Is Zwolle-Zuid voorbereid op de klimaatveranderingen? Hoe verhoudt het bestaande woningaanbod in de wijken zich tot de gemiddeld steeds ouder wordende bewoners van Zwolle-Zuid? Interessante maar ook brede vragen waarop het lastig is om de antwoorden in beeld te krijgen. Met de organisatie van een Atelier Zwolle-Zuid is in november 2016 een bijzondere poging gedaan om in ieder geval toekomstscenario s te schetsen die voortkomen uit de ideeën, wensen en verhalen van de wijkbewoners en wijkprofessionals. De werkvorm, een initiatief van Architectuur Lokaal, brengt op gedegen en creatieve wijze stakeholders uit de wijk in contact met jonge ontwerpers om gezamenlijk vorm te geven aan de toekomst van Zwolle-Zuid. Waarbij de uitkomsten beslist geen blauwdruk zijn voor die toekomst, maar wel inspirerende beelden van de kansen en mogelijkheden voor een duurzaam Zwolle in het algemeen, en Zwolle-Zuid in het bijzonder. Het creatieve atelier zelf werd op vrijdag 11 november gehouden in een leegstaand winkelpand in het centrale winkelcentrum van Zwolle- Zuid. Voorafgaand aan de tafelsessies werd met inleidende presentaties van de deskundige ambtenaren van de gemeente (de wijkmanager, de ruimtelijk strateeg, de stedelijk ontwerper) een beeld geschetst van de (geschiedenis van de) wijk en trends en 2/7
ontwikkelingen. Een fietstocht langs karateristieke delen van Zwolle-Zuid completeerde de voorbereiding van de professionele begeleiders van het atelier, die zelf al literatuurstudie over en een werkbezoek aan Zwolle-Zuid hadden gedaan. Met kennis van zaken, maar vooral ook met een frisse blik is door de ontwerpers aan een viertal tafels s middags met stakeholders uit de wijken geïnventariseerd wat de toekomstopgaven zijn die in dit deel van Zwolle spelen. De vier tafels waren ingedeeld volgens een aantal strategische kernopgaven : vitale (economische) gebieden, gezonde gebieden, solidaire gebieden en duurzame gebieden. In vele geanimeerde gesprekken, geïnspireerd door de ruimtelijke schetsen die met de wijk als canvas de onderwerpen verbeeldden werden aanzetten gegeven voor toekomstcenario s. Tijdens een bijeenkomst van de Zwolse gemeenteraad op 29 november is de weerslag van de sessie met en in Zwolle-Zuid gepresenteerd. In het werkboek wordt een achttal scenario s beschreven en verbeeld. De scenario s komen niet alleen voort uit de gesprekken en gedachtenwisseling tijdens het atelier, maar geven relevante theoretische en praktische informatie voor de ontwikkeling van bestaande wijken in de stad. De verbeelde scenario s zijn vooral bedoeld om te prikkelen, benadrukken de bedenkers. In de scenario s wordt aandacht gevraagd voor een herkenbaarder en beter aangesloten fietsnetwerk, en wordt Oud-Ittersum gezien als energie(k) hart van Zuid. Voor het woningbestand wordt gevraagd om meer-generatiehuizen, voor het herstructureren van bebouwing en de (rest)ruimte in de wijk. En ook een (betere) mix van rivierlandschap en wijk wordt verbeeld. De opbrengst van het atelier is gebundeld in een fraai document dat voor iedereen te raadplegen is via www.zwolle.nl/omgevingsvisie. Stadmakers dromen over menselijk kapitaal In museum de Fundatie gingen ruim 35 stadmakers, een vertegenwoordiging uit het Zwolse bedrijfsleven, onderwijs, zorg, cultuur en politiek, en raadsleden met elkaar in gesprek over de onderwerpen menselijk kapitaal, versterken van stedelijkheid en centrumfunctie, het ontwikkelen van toekomstbestendige gebieden en klimaat, energie en circulariteit. Menselijk kapitaal wordt gevormd door alle actieve, ondernemende en creatieve inwoners van de stad die in meer of mindere mate met elkaar in verbinding staan inclusief studenten, bezoekers en forensen. Menselijk kapitaal vraagt om een goede fysieke ontmoetingsstructuur, gevormd door een stad die zich voortdurend aanpast aan de veranderde vraag. Een gemeenschap die een sterke stedelijkheid en centrumfunctie ontwikkelt en behoudt op weg naar voldoende toekomstbestendige gebieden met aandacht voor klimaat, energie en circulariteit. 3/7
Hieronder volgt per onderwerp een opsomming van uitspraken die zijn gedaan door de deelnemers tijdens de verschillende rondetafelgesprekken. Menselijk kapitaal Een moderne stad vraagt om passende mobiliteit. Passend wil zeggen een evenwicht in hoeveelheid auto s, (brom)fietsen en parkeerplekken, naar rato verdeeld over de stad. Evenwicht in stad en regio. Groei van de één mag niet ten koste gaan van (kwaliteit van) openbare ruimte, stedenbouwkundige structuren en (historisch) aanzicht van de ander. Evenwicht gaat ook over gelijke kansen voor arm en rijk. Samenwerking in de regio. Kiezen wij voor verdeling van functies om zo de regio te versterken of zetten we juist in op de economie van de stad? Dezelfde vraag kan worden gesteld voor het onderwijs. Modern onderwijs betekent internationalisering en stimuleert de groei van het MKB. De kracht van Zwolle ligt in de aansluiting van mbo op hbo op wo. Cultuur (o.a. Fraterhuis) en onderwijs (o.a. ArtEz) zijn n belangrijk voor de (binnen)stad vanwege levendigheid en innovatie voortdurende innovatie Versterken van stedelijkheid en centrumfunctie Zwolle heeft een groen en stimulerend bedrijfs- en vestigingsklimaat. Als people poort naar het Noorden kan het aantrekken en behouden van talenten een belangrijke ambitie zijn. Zwolle is een gezonde stad waar jong en oud graag wil wonen en (net)werken. Ontmoeten, voorzieningen en groen zijn daarvoor belangrijke elementen. Initiatieven zoals Hanz, waarbij er sprake is van een mix aan functies, dragen daaraan bij. De stad is een cultureel podium voor iedereen. Lef als het bouwen van een moderne wolk op een monument als de Fundatie mag vaker worden getoond. De stad is nog onvoldoende voorbereid op de veranderende vraag naar zorg: van acute gezondheidsklachten naar een meer chronisch ziektebeeld. Dit vraag om een brede benadering. Een toets van de intern door de gemeente geformuleerde ambitie Zwolle wordt stedelijker en pakt zo haar toppositie van centrum in Noord-Oost Nederland levert een duidelijk antwoord. Alle gesprekspartners zijn eenduidig in hun oordeel: Hoezo pakt Zwolle haar toppositie? Zwolle IS al het centrum van Noord-Oost Nederland! 4/7
Toekomstbestendige gebieden Zwolle beschikt met haar trein- en busstation over een belangrijk ov-knooppunt. Het voegt de stad bij de ring van goed bereikbare steden rondom de Randstad. Dit biedt kansen voor het woon- en leefklimaat van stad en regio. De Omgevingsvisie heeft geen belang bij utopische vergezichten. Vasthouden aan het eigen zelfbewustzijn en het erkennen van kansen die de regionale topsectoren (airport Lelystad, 24/7 ov-verbindingen) nu al bieden, levert veel meer op. Bewoners en bezoekers voelen zich verantwoordelijk voor en betrokken bij de stad. Zwolle blijft leefbaar, betaalbaar, bereikbaar en economisch aantrekkelijk. Stad van ontmoeting met plek voor jong en oud. Behoud van verbinding tussen stad en buitengebied. Zorg voor een goede mix van functies en gebouwen. Heb aandacht voor initiatieven en anticipeer op de toekomst (jeugd en vergrijzing). Zwolse gebieden zijn levensloopbestendige en multifunctionele gebieden waar jong en oud in hun eigen omgeving kan en wil blijven wonen. Waar voorzieningen en ruimtelijke kwaliteit de aantrekkelijkheid van de woonomgeving versterken en de benodigde dynamiek hebben. Flexibiliteit is daarvoor een vereiste. Te denken valt aan vrij bouwen op bepaalde plekken of stappen maken in de wooncarrière binnen de eigen wijk; grofweg van studentenkamer naar huur- naar koopwoning naar seniorenwoning. Klimaat, energie en circulariteit Streefbeeld: [de regio] Zwolle is in balans en produceert zijn eigen energie, waarbij energiegebruik gelijk staat aan energieopwekking. Innovatie op het gebied van continu hergebruik moet worden gestimuleerd. De gedachte moet veranderen van ja, maar naar gewoon doen!. Consumenten moeten zich bewust worden van de gevolgen van de klimaatverandering; hitte en stijging van de waterspiegel zijn factoren die steeds meer aandacht vragen. Ontwikkelingen als het bouwpaspoort en BREEAM certificering moet de keuze voor de consument makkelijker maken (lagere woonlasten, minder regels/administratie). 5/7
Stadscafé: hoe staat het met de bekendheid met en draagvlak voor de Omgevingsvisie? Het stadscafé is een intitiatief van Club Cele en het Zwols Architectuur Podium (ZAP) en vormt een dynamisch platform voor culturele verdieping en publieke programma s met een maatschappelijke context.. De gemeente Zwolle was voor het project Omgevingsvisie gastredacteur op 10 januari 2017. Voor het stadscafés is ervoor gekozen een introductie te geven op het begrip Omgevingsvisie. Met veertig fysiek aanwezigen en vele kijkers op de live Facebook feed was er veel belangstelling. Binnen twee dagen was de stream van het Stadscafé 2.499 keer bekeken. Het complete videoverslag is te bekijken op: www.facebook.com/clubcele. Dit verslag beperkt zich tot een aantal vragen die door aanwezigen zijn gesteld over de onderwerpen menselijk kapitaal, versterken van stedelijkheid en centrumfunctie, toekomstbestendige gebieden en klimaat, energie en circulariteit. Versterken van de stedelijke centrumfunctie: is de keuze al gemaakt om Zwolle te laten groeien? Groei is geen ambitie, groei overkomt je. Zwolle is een aantrekkelijke stad waar mensen graag willen wonen en werken. De prognoses gaan uit van een natuurlijke groei van het aantal inwoners. Doe je dat niet dan kun je straks wellicht niet voldoen aan de wensen en behoeften van je (toekomstige) inwoners en ontstaat krapte op een overspannen woningmarkt. Wordt het concept Atelier ZZ geëxtrapoleerd van Zwolle Zuid naar andere Zwolse wijken? Dat is een vraag die open ligt. Het Zwolle Zuid atelier is een geslaagd experiment dat veel leuke ideeën heeft opgeleverd voor de toekomst. Het is één van de methoden voor cocreatie met de stad. 6/7
Zwolle kent een binnenstadsvisie en een visie op de spoorzone. Is het niet goed om de methode van ontwerpende consultatie toe te passen op de gehele stad? Er komt immers veel respons op. Wij kijken vooral naar een mix van methoden, waarmee we zoveel mogelijk inwoners bereiken. Iedere doelgroep (jongeren, volwassenen, ouderen) vraagt om een eigen specifieke benadering. De ene methode sluit de andere niet uit. Hoe verbind je een globaal proces als de Omgevingsvisie aan de grote betrokkenheid van inwoners bij concrete projecten (windmolens, zendmast, etc.). Hoe gaan jullie om met deze signalen? Interessant is de vraag wat die betrokkenheid van inwoners betekent voor de lange termijn. Is het een betrokkenheid bij een dossier dat alleen speelt op dit moment of speelt het over enkele jaren nog steeds? In het laatste geval zijn die signalen zeker relevant voor de visie. Wat wordt er gedaan met ervaringen uit het verleden die vroegen om participatie, zoals het Structuurplan? Wij evalueren het structuurplan, zowel op methode als op inhoud. Wat blijkt is dat het huidige plan zijn tijd ver vooruit was. In 2008 sprak Zwolle bijvoorbeeld al over inbreiding voor uitbreiding. Een proces dat in 2017 veel natuurlijker iss dan tien jaar geleden. We kijken ook hoe eerdere instrumenten hebben gewerkt. Als de Omgevingsvisie inzet op het aantrekken van topsectoren en start ups, dynamische jonge ondernemers, wat betekent dat dan voor de fysieke omgeving? De start ups geven aan dat zij vooral een plek nodig hebben waar zij met gelijkgestemden van elkaar kunnen leren. Daarnaast vragen zij ondersteuning om hun organisatie te starten en in de benen te houden. Tot slot vragen jonge mensen ruimte om te wonen, werken en recreëren. In de regio Zwolle spreekt met van gunnen, groeien en gemeenschappelijk zaken doen. Dat past bij het DNA en het onderscheidend vermogen van Zwolle. De regio Zwolle, waar moet ik dan aan denken? De regio laat zich moeilijk omschrijven in exacte afmetingen. Globaal is er sprake van een straal van 90 kilometer rond Zwolle waarbinnen gemeenten en provincies, maar ook ondernemers de onderlinge samenwerking zoeken om elkaar te ondersteunen in groei en ontwikkeling. Zwolle kan niet zonder de regio en de regio kan niet zonder Zwolle.. 7/7