RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK OBS "DE WEESBOOM" School : obs "De Weesboom" Plaats : Amersfoort BRIN-nummer : 15SF Onderzoeksnummer : 58228 Datum schoolbezoek : 9 juni 2005 Datum vaststelling : 13 maart 2006
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...17 PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 3
1 INLEIDING Op 9 juni 2005 bezocht de Inspectie van het Onderwijs obs "De Weesboom" in het kader van een pilot periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde concept van het nieuwe waarderingskader. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg, leerstofaanbod, onderwijstijd, onderwijsleerproces (pedagogisch handelen, didactisch handelen, afstemming, actieve rol leerlingen), sfeer, leerlingenzorg en opbrengsten. Op grond van het kwaliteitsoordeel dat bij een vorig inspectiebezoek is gegeven of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd, kan de inspectie besluiten om bij bepaalde kwaliteitsaspecten niet alleen de kwaliteit van de kernindicatoren te onderzoeken maar alle indicatoren die betrekking hebben op dat kwaliteitsaspect. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende valide en betrouwbare gegevens heeft verzameld in het kader van zelfevaluatie kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan hiervoor relevante documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben, namelijk de resultaten van de ouderenquête De Weesboom 2004. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. 1. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. 2. Analyse van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. 3. Schoolbezoek waarbij in ongeveer de helft van de groepen van de school de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 3, 4 en 6/7. 4. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de interne begeleider(s). 5. Op uw school is een gesprek gevoerd met leraren. 6. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 5
De inhoud van het rapport. Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel van de school op (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, aanwijzingen vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op de belangrijke kenmerken van goed onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen. In het kader van dit onderzoek is de inspectie nog niet in staat om een gefundeerd oordeel te geven over alle aspecten van de sfeer op school. Adequate inspectie-instrumenten ontbreken daartoe op dit moment. Dat is de reden dat de inspectie voor wat betreft de sfeer op deze school niet alle aspecten heeft beoordeeld. Kwaliteitsaspect: Kwaliteitszorg 1.3 De school evalueert systematisch de kwaliteit van leren, onderwijzen en begeleiden. 1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het toetssysteem. Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 Het feitelijke leerstofaanbod is dekkend voor de kerndoelen. 3.4 Het leerstofaanbod wordt aangeboden tot en met het niveau van groep 8. 3.6 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school heeft een leerstofaanbod bij Nederlandse taal dat past bij de onderwijsbehoeften van taalzwakke leerlingen. Kwaliteitsaspect: Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 4.5 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.6 De school varieert de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde, afhankelijk van de onderwijsbehoeften van leerlingen. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 7
Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.2 De leraren gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een productieve werksfeer. 6.3 De leraren geven een duidelijke uitleg. Kwaliteitsaspect: Afstemming 7.1 De leraren bepalen systematisch de vorderingen van hun leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de lessen. 8.4 De leerlingen leren verschillende leerstrategieën te gebruiken. Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 9.3 De ouders tonen zich betrokken bij de school. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich veilig op school. Kwaliteitsaspect: Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 8
Kwaliteitsaspect: Zorg 11.2 De school analyseert de aard van de zorg die de zorgleerlingen nodig hebben, op basis van de verzamelde gegevens. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. Kwaliteitsaspect: Opbrengsten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.4 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 9
3 BESCHOUWING Vooraf De openbare basisschool 'de Weesboom' ligt in de wijk Schothorst-Noord in Amersfoort. De meeste van de ongeveer 160 leerlingen komen uit Schothorst- Noord of uit Zielhorst. De school ligt in een scholendriehoek met nog twee andere basisscholen. Op dit moment is er weer veel aandacht voor de wijk. Zo is er op initiatief van de wijkleerlingenraad een speelveld aangelegd en is er om het vandalisme een halt toe te roepen camerabewaking ingevoerd. Ook zijn er initiatieven om groepen hangjongeren aan te spreken op hun gedrag. Die inspanningen lijken goede resultaten af te werpen. Het leerlingenaantal van de school is in de afgelopen periode gestegen, op dit moment voorziet de school licht leerlingenverlies door verhuizingen van leerlingen naar de nieuwbouwwijk Vathorst. De huisvestingssituatie wordt binnenkort verbeterd door het plaatsen van een etage op een deel van de school. Hierdoor kan de indeling op de begane grond worden aangepast en komen er, onder meer, meer mogelijkheden om de leerlingen ook buiten de groepen te laten werken. De Weesboom valt met nog 14 andere basisscholen en een speciale school voor basisonderwijs onder de bestuurscommissie openbaar primair onderwijs "De Meerkring". Er is veel autonomie voor de eigen scholen, gemeenschappelijke taken liggen vooral op financieel en personeel gebied. Algemeen De Weesboom heeft sinds het vorige inspectiebezoek in 2001 op een aantal gebieden vooruitgang geboekt. Zo zet zij op dit moment voor taal methodeonafhankelijke toetsen in om haar resultaten te kunnen beoordelen, om de resultaten te kunnen gebruiken bij processen rond onderwijsverbetering en als basis voor het bieden van voldoende zorg aan haar leerlingen. Vastgesteld kan ook worden dat de cognitieve eindresultaten van de Weesboom voldoende zijn. De school heeft in de afgelopen periode het aanbod versterkt onder meer door te werken aan de doorgaande lijn tussen de kleuterbouw en leerjaar drie. Onder het motto 'in de klas gebeurt het' werkt de school aan twee verbeteronderwerpen van de school, te weten het bij de instructie rekening houden met verschillen tussen leerlingen en de aandacht voor leerstrategieën. Een sterk punt van de school is de betrokkenheid van leerkrachten bij de leerlingen, de actieve betrokkenheid van leerlingen tijdens de lessen en de waardering van het schoolklimaat met name door ouders. Hierdoor lijkt een goede voedingsbodem aanwezig te zijn om op basis van de geformuleerde visie en missie van de school te komen tot een gezamenlijke minder klassikale aanpak, waarin meer ruimte is om om te gaan met de verschillen tussen leerlingen. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 11
Kwaliteitszorg De Weesboom zet nog geen systematisch instrument in om haar eigen kwaliteit in kaart te brengen en een overzicht te maken van de sterke en zwakke punten van de school. Zij heeft in het verleden wel gewerkt met een schooldiagnoseinstrument (DIS), de sterkte/zwakte analyse die toen is gemaakt was richtinggevend voor de schoolontwikkeling. De Weesboom heeft haar uitgangspunten/schoolconcept vastgelegd en haar missie geformuleerd. Om zicht te krijgen op haar kwaliteit voert de school iedere drie jaar een ouderenquête uit. Andere input voor haar kwaliteitsbeschrijving vormen de eind en tussenresultaten van de school en de uitkomsten van functionerings- en beoordelingsgesprekken. De Weesboom heeft haar verbeteronderwerpen beschreven en uitgezet in de tijd. Het verbetertraject zou kunnen worden versterkt door de onderwerpen in een jaarplan SMART uit te werken en met name een goede beschrijving te geven van de verwachte opbrengst van het traject. Indien de verwachte opbrengsten meetbaar worden geformuleerd, kan de school aan het einde van de planperiode vaststellen of het resultaat is bereikt of dat er onderdelen dienen te worden doorgeschoven. Dit laat onverlet de er op de Weesboom effectief is gewerkt aan een aantal verbeteringen. Onder meer aan: versterking van het ICT aanbod; verbetering van de communicatie met ouders; vernieuwing van methodes; versterking van de leerlingenzorg; de invoering van de kieskast. De Weesboom beschikt voor taal en lezen over voldoende methode onafhankelijke toetsen om inzicht te krijgen in de resultaten van haar onderwijs. De school zal in 2005 haar toetskalender completeren met een inzet van een methodeonafhankelijke toets voor rekenen en wiskunde. Onderwijs en leren Aanbod Het aanbod van de school voldoet aan de kerndoelen Basisonderwijs. Om het aanbod te versterken reageert de school goed op signalen uit de opbrengsten. Zo is het aanbod voor werkwoordspelling versterkt en staat nu een versterking van het gebruik van kaarten op de agenda. De school maakt bij de versterking van het aanbod gebruik van de op orde gebrachte infrastructuur op het gebied van ICT. De school beschikt één dag per week over een ICT-coördinator die de school helpt bij de integratie van ICT in het onderwijsleerproces. In het volgend schooljaar gaat de Weesboom het aanbod versterken door de invoering van een Kieskast. Hierdoor komen meer activerende materialen ter beschikking. Ook staat de invoering gepland van de software die hoort bij de rekenmethode Pluspunt. In de onderbouw worden de tussendoelen die horen bij aanvankelijk reken- en taalonderwijs uitgewerkt en gekoppeld aan het aanbod. Daarnaast besteedt de school aandacht aan invoering van onderdelen van het protocol leesproblemen en dyslexie. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 12
Tijd De Weesboom heeft voldoende tijd ingezet waardoor zij voldoet aan de wettelijke normen. Er is maar weinig verschil tussen de wettelijk verplichte tijd en de geplande tijd, daardoor heeft de school weinig speling in geval van calamiteiten. De school geeft aan dat zij goed in staat is geweest om bij lesuitval snel voor vervanging te zorgen, waardoor er in de afgelopen schooljaren geen groepen naar huis zijn gestuurd. Leerkrachten gaan efficiënt met tijd om, met behulp van een dubbelbelsysteem wordt er voor gezorgd dat de lessen op tijd beginnen en door effectief klassenmanagement wordt er geen tijd vermorst in de les. Pedagogisch Handelen Leerkrachten gaan op een bijzonder positieve manier om met hun leerlingen. Uit de klassenobservaties blijkt de interesse van leerkrachten in het wel en wee van de leerlingen. In alle groepen blijkt de betrokkenheid van leerkrachten bij leerlingen. Uit de ouderenquête blijkt die betrokkenheid ook door ouders als een bijzonder sterk punt van de school naar voren te komen. Didactisch handelen en afstemming De leerkrachten op De Weesboom zorgen voor een productieve werksfeer. Leerkrachten realiseren een goede structuur in de onderwijsactiviteiten en zij zorgen voor een ordelijk verloop van het onderwijsleerproces. Leerlingen weten wat er van hen wordt verwacht en daardoor heerst er een klimaat waarin goed geluisterd en geconcentreerd gewerkt kan worden. Leerkrachten geven duidelijke uitleg, deze bevat een terugblik op het eerder geleerde, verloopt in kleine stappen en er is voldoende herhaling. Het geleerde wordt regelmatig samengevat en er is voldoende ruimte voor leerlingen om vragen te stellen. Hoewel een deel van de lessen al interactief verliepen en er in enkele lessen aandacht was voor de verschillende leerstrategieën, constateert de inspectie dat tijdens veel lesmomenten leerkrachten meer aandacht hadden voor het goede antwoord dan bijvoorbeeld voor de wijze waarop dat antwoord tot stand was gekomen. Leerkrachten maakten nog te weinig gebruik van de mogelijkheid om de verschillende aanpakken van de leerlingen te vergelijken om daaruit oplossingsstrategieën te kiezen. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van hun leerlingen voldoende. De resultaten van de methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen worden in de groepsmappen vastgelegd en zeker bij de verwerking van de leerstof wordt er op De Weesboom rekening gehouden met de verschillen tussen leerlingen. In te weinig groepen heeft de inspectie kunnen waarnemen dat ook bij de instructie rekening werd gehouden met die verschillen. Leerlingen in alle groepen zijn actief betrokken bij de les, zij luisteren en letten op tijdens de uitleg en werken geconcentreerd aan hun taak. Veel van de activiteiten in de klas zijn leerkrachtgestuurd, de verantwoordelijkheid die aan leerlingen wordt gegeven is nog beperkt. De ontwikkeling van de school richting de Kieskast kan de keuzevrijheid van leerlingen vergroten. Sfeer op school In het kader van dit PKO worden niet alle aspecten van de sfeer op school beoordeeld, de inspectie is door het ontbreken van adequate instrumenten nog niet in staat over dit onderwerp een gefundeerd oordeel te geven. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 13
Omdat de school een uitvoerige ouderraadpleging heeft uitgevoerd met een deelname van 60% kunnen de resultaten van die enquête worden overgenomen. De ouders zijn blijkens die enquête tevreden over de school. Met name zijn zij tevreden over het sociaal klimaat, de sfeer op school en de betrokkenheid bij de kinderen. Verbeterpunten die door de ouders werden gesignaleerd hadden betrekking op de schoonmaak en hygiëne, op de aandacht voor creatieve vakken en op de zorg voor individuele leerlingen. Uit een gesprek met de leerkrachten bleek dat zij bijzonder veel steun van elkaar hebben gehad bij het verwerken van een aantal tragische gebeurtenissen in het nabije verleden. Zorg en Begeleiding De Weesboom heeft in de afgelopen periode haar instrumentarium versterkt en beschikt daardoor over voldoende instrumenten om de zorg en begeleiding te kunnen uitvoeren. Er zijn veel gegevens beschikbaar uit methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen. Ook de sociaal-emotionele gesteldheid van leerlingen wordt in kaart gebracht met behulp van de Moreno. De Weesboom heeft de beschikking over een intern begeleider. Op basis van de toetskalender is een aantal vaste momenten beschikbaar voor leerlingenbesprekingen. Die besprekingen gebeuren per bouw en vinden jaarlijks 5 à 6 keer plaats. De zorg voor leerlingen die uitvallen vindt plaats in de groep. De leerlingen waarvoor uitval is geconstateerd worden besproken in de leerlingenbesprekingen. Van die besprekingen zijn goede verslagen beschikbaar. Mede op basis van die besprekingen worden actiebladen gemaakt, waarop leerkrachten aangeven welke extra oefenstof dient te worden aangeboden. Een evaluatie van de geboden zorg komt aan de orde in de volgende leerlingenbespreking. Indien leerkrachten in handelingsverlegenheid zijn wordt in de leerlingenbesprekingen gewerkt op basis van de incidentmethode. De school besteedt veel aandacht aan leerlingen die op gedrag uitvallen. Zij beschikt over de inzet van een creatief therapeute die speciale aandacht besteedt aan leerlingen zowel buiten de groep als door inzet in de groep en door aanpakadviezen aan leerkrachten. De leerkrachten en de directeur zijn enthousiast over deze aanpak die duidelijk vruchten begint af te werpen. Voor leerlingen die structureel zorg nodig hebben worden handelingsplannen gemaakt. De criteria voor of inzet van een actieblad of het maken van een handelingsplan zijn door de school gedefinieerd op basis van uitvalcriteria. Indien een leerling tweemaal op dezelfde toets uitvalt worden vervolgacties geboden op basis van een handelingsplan. In de praktijk blijkt dat dit criterium niet in alle groepen even stringent wordt gehanteerd. Hoewel er al veel is bereikt op het gebied van zorg en begeleiding zal de zorg op een aantal plaatsen moeten worden versterkt: De actiebladen kunnen worden versterkt door ook ruimte te bieden voor de analyse, voor de uitvoering en voor de evaluatie van de geboden zorg. Op dit moment is het niet mogelijk om de effectiviteit van de geboden zorg na te gaan. Met name omdat niet altijd helder is welke zorg in de groep is aangeboden. De Weesboom heeft op dit onderdeel al actie ingezet door in het najaar 2005 hiervoor scholing voor alle leerkrachten aan te bieden. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 14
De geboden zorg kan worden versterkt door het betrekken van de intern begeleider bij de uitvoering van de geboden zorg. Door middel van regelmatige klassenbezoeken krijgt de intern begeleider inzicht in de uitvoering van de zorg en kan de groepsleerkracht worden gecoached bij het versterken van de zorg. De intern begeleider van de Weesboom heeft in het schooljaar 2004/2005 al een scholing (op initiatief van het samenwerkingsverband NIS) in het voeren van coachgesprekken ontvangen. In een zorgplan kan het systeem van zorg en begeleiding op hoofdlijnen worden beschreven door de uitgangspunten en procedures en de keuzes van de Weesboom vast te leggen en aan te vullen met de reeds beschikbare modellen en voorbeeldformulieren. Op basis van zo'n zorgplan kan ook een plan worden gemaakt hoe de zorg in de komende periode te versterken. Door de inzet van een methode onafhankelijke toets voor rekenen en wiskunde, in eerste instantie in groep 4. Het volgen van de schoolvorderingen van die groep in het schooljaar 2005/2006 zal een van de prioriteiten van de intern begeleider zijn. Opbrengsten De obs 'de Weesboom' brengt haar eindopbrengsten in kaart met behulp van de Cito eindtoets basisonderwijs. De resultaten van de afgelopen drie jaren lagen rond het gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Daarmee beoordeelt de inspectie de eindopbrengsten als voldoende. De tussentijdse resultaten beoordeelt de inspectie met behulp van resultaten op methodeonafhankelijke toetsen op vijf cruciale tussenmomenten in de schoolloopbaan van de leerlingen. Op een van die tussenresultaten (rekenen en wiskunde in groep 4) beschikt de Weesboom niet over resultaten op basis van methodeonafhankelijke toetsen, om die reden kunnen de tussenresultaten niet worden beoordeeld. De resultaten voor technisch lezen in groep 4, voor rekenen en wiskunde in groep 6 (entreetoets) en voor begrijpend lezen in groep 6 (entreetoets) waren voldoende. Het resultaat voor technisch lezen in groep 3 was net voldoende. De Weesboom volgt haar leerlingen ook op het gebied van de sociale vaardigheden. Zij beschikt over een aantal instrumenten op dat gebied zoals de Moreno toets. De toetsen zijn nog niet landelijk genormeerd en om die reden kan de inspectie de vorderingen van de leerlingen niet beoordelen. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 15
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit betrof in ieder geval het voldoen van de geplande onderwijstijd aan de wettelijke voorschriften en het kunnen beschikken over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit PKO is er geen sprake van een aanwijzing met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. De bevindingen in dit pilotbezoek PKO leiden ertoe dat de school wordt opgenomen in de reguliere planning van de inspectie. Het volgende periodieke kwaliteitsonderzoek zal in principe plaatsvinden in het schooljaar 2008/2009. PKO rapport obs "De Weesboom", 9 juni 2005 17