Overheid & ICT: alle standhouders en de Geo-Route Nieuws rond beheersystemen Digitalisering rond WION, BAG en nwro Kadaster publiceert Historiekaart

3 Ontwikkelingen in Ruimtelijke Informatie & Geo-ICT April/Mei 2009 jaargang 7 Overheid & ICT: alle standhouders en de Geo-Route Nieuws rond beheersystemen Digitalisering rond WION, BAG en nwro Kadaster publiceert Historiekaart

BAG Totaal Werkt goed!! Bij meer dan 100 gemeenten!! lees meer op www.bagtotaal.nl

Colofon GIS-Magazine informeert over ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke informatie en Geo-ICT. GIS-Magazine verschijnt 8 maal per jaar in Nederland en België. Directie/uitgever: Ruud Groothuis rgroothuis@gismagazine.nl Redactie: redactie@gismagazine.nl Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Hoofdredacteur: Remco Takken rtakken@gismagazine.nl Eindredacteur: Eric van Rees evanrees@gismagazine.nl Aan deze uitgave werkten mee: Serge Beckers Willem van Hinsbergh Bart Biemond Richard Schmidt Gerard Groeneveld András Wilscinszky Selma Hafkamp Met vaste bijdragen van: Guido van den Heuvel Roelof Keppel Lambert-Jan Koops Sonja van Poortvliet Advertentie-exploitatie: wwesterhof@gismagazine.nl Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Wilfred Westerhof Abonnementenservice: services@gismagazine.nl Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Jacqueline Bruinsma Vormgeving: Sander van der Kolk Druk: Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Uitgever: CMedia B.V. Constructieweg 17, 8305 AA Emmeloord Postbus 231, 8300 AA Emmeloord Tel: (0527) 619 000 Abonnementen: Uitgebreide informatie over een abonnement op GIS-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice. GIS-Magazine op Internet: www.gismagazine.nl ISSN 1571-7194 Marc Vloemans Berend Vonk (cartoon) Miron Ziekman (karikaturen) Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden overgenomen en vermenig vuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De passie voor de waar-vraag Dit tijdschrift komt ongetwijfeld in handen van mensen die nieuwsgierig zijn naar de betekenis en het belang van GIS, Geografische Informatie Systemen. Lang niet alle beursexposanten en bezoekers op Overheid & ICT hebben immers een geografische achtergrond, of een beroepsmatige focus op de digitale kaart als bindende factor voor allerlei soorten informatie. Niet alle van overheidswege aanwezige bezoekers hebben raakvlakken met actuele wetgeving, zoals de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), de Wet Informatie-uitwisseling van Ondergrondse Netten (WION), de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) of de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nwro). Dat kan natuurlijk. De passie voor de waar?- vraag is echter bij iedereen op te roepen. Wel zullen vakspecialisten in de geo-sector iets verder kijken als zij een mooi uitgevoerde landkaart zien. Denk aan verrassende verbanden tussen totaal verschillende maatschappelijke vraagstukken, die zichtbaar worden op een kaart. Warme hartkloppingen die opkomen bij het zien van een Amsterdamse gracht, die op de Kleinschalige Basiskaart daadwerkelijk digitaal onder een brug door stroomt. Het gevoel van controle dat je krijgt als je een leiding-afsluiter in een Smallworld- of ArcGIS-omgeving dicht zet met een muisklik, en je meteen kunt zien welke watergebruikers een brief zullen krijgen wegens periodiek onderhoud of bruin water. Maar sta ook even stil bij de maagzweer die opspeelt bij het idee dat wij straks al die prachtige ondergrondse kabel- en leidingbestanden aan het Kadaster moeten aanleveren als plat, nee, banaal PNG-bestand Een simpel screenshot! Weg interactiviteit, weg precisie, weg automatische één-op-één terugmelding van mogelijke fouten, weg uniek identificeerbare objecten Au! OK, er is dus nog veel te doen, maar veel is al gedaan. Mijn grootouders woonden vroeger aan de Renkumse Doctor Haverkorn van Rijsewijkweg nummertje 16. Stel je eens voor hoe vaak deze prachtige straatnaam in het verleden is verhaspeld. Door de Belastingdienst, Waterleiding Maatschappij Gelderland, de PGEM, de Burda, de Rijksdienst voor Wegverkeer, de VARA en niet te vergeten de gemeentelijke afdelingen. Want alle brieven die uitgingen van Groen, Wegen, Bouwen & Wonen, Sociale Zaken en noem ze maar op, allemaal verrieden ze een eigen straatnamenbestand. En dan raakt er wel eens correspondentie kwijt die vorig jaar nog opgeslagen lag onder Dr. Havercorn v. Ryswykwg 16. Telt u het aantal mogelijke afwijkingen even? Vanaf het moment dat de gemeenten alle BAG-gegevens, want daar praten we over, eenmaal op orde hebben, zal er heel veel ergernis, inefficiëntie en dubbele bijhouding omtrent de adressering voorgoed zijn verdwenen. Niet meer vragen naar de bekende weg! En van daar uit gaan we verder. We zien elkaar vast en zeker op de Overheid & ICT-beurs, op zoek naar nieuwe uitdagingen, mooie geo-oplossingen voor alledaagse problemen! Copyright 2009 CMedia B.V. Remco Takken, Hoofdredacteur GIS-Magazine 3

I n h o u d Overheid Geo en gemeentes 6 Grontmij pilot bji WML 8 Van onze gemeenteambtenaar in India 10 Nijmegen breidt GBKN uit met afdelingsgegevens 12 Wijsgraaf One-stop-shop KLIC en WION 14 Silence, een berekende kijk op geluid 16 Oranjewoud GBI OpenGIS-dag 18 Pagina 10 Uitbesteding invoer BAG-data komt op gang De invoering van de BAG (Basisregistraties Adressen en Gebouwen) kost gemeenten veel energie en capaciteit. Het geografische deel van de migratie is zelfs een vak apart. DHV ontwikkelde er een nieuwe dienst voor, het werk wordt verricht in India. Stroomlijn raadpleeg-tool voor intranet 21 Orde op ondergrondse zaken 22 RO Totaal: historische rol voor voormalig Amerongen 26 Een geo-interface voor wet- en regelgeving 29 Overheid & ICT 31 dg Dialog actueel 60 Columns Een gletsjer in Nederland 28 Twitter, zeg waar je bent! 55 Overheid & ICT = GIS? 59 GIS PowerCivil ook op Nederlandse markt 46 Cursus BIM voor managers 48 Kadaster presenteert Historiekaart.nl 50 Kaartgegevens in CAD-omgeving 56 Grootformaatprinten HP breidt printportfolio grootformaat uit 58 Pagina 16 Silence: een berekende kijk op geluid Silence is een geo-applicatie voor grootschalige en gedetailleerde geluidsberekeningen. Geluidsspecialisten van verschillende Rijkswaterstaatdiensten gebruiken de applicatie ter ondersteuning van geluidbeleid. 4

Adverteerdersindex 66 Agenda 53 De Geograaf 43 In het volgende nummer 66 Kort Nieuws 61 Lezersservice 66 Trainingswijzer 24 Pagina 26 Nieuwe applicatie voor digitale bestemmingsplannen Op 1 juli 2009 moeten nieuwe bestemmingsplannen van gemeenten digitaal worden opgesteld. Burgers moeten er online op kunnen reageren. Leveranciers Bentley en Crotec ontwikkelden er nieuwe applicaties voor binnen RO Totaal. pagina 31 Overheid & ICT: de complete Geo-Route GIS-Magazine zet een tijdens Overheid & ICT een Geo-Route uit waarlangs alle bedrijven gelegen zijn die zich bezighouden met geo-informatie, GIS, GPS en andere locatiegebonden ICT-technologieën. Branche-vereniging Geobusiness Nederland verzorgt dagelijks een tour. 5

Overheid Geo en gemeentes GIS voor beheer en onderhoud Door: Selma Hafkamp Wegen, groen, riolering, straatmeubilair, openbare verlichting vallen onder de gemeentelijke beheerobjecten binnen de openbare ruimte. Ze bepalen mede het beeld van de stad. Bewoners en bezoekers kunnen zich zo te voet, met de fiets, auto of openbaar vervoer, veilig en comfortabel verplaatsen. Goed beheer en onderhoud van de openbare ruimte betekent: het gepland en financieel verantwoord treffen van maatregelen, en het ondernemen van die acties waarmee de beheerobjecten veilig en comfortabel blijven en zoveel mogelijk beschikbaar zijn. Deze maatregelen en acties moeten bijdragen aan een positieve beleving van de burgers en bezoekers van de stad en een goede bereikbaarheid op lange termijn. Over het algemeen is dit een heel rationeel en technisch proces. Knelpunten, belemmeringen, kansen, overlast, risico s en locatieontwikkelingen laten zich met GIS makkelijker oplossen. Omgevingsveriabelen In GIS en GIS-systemen wordt niet alleen gekeken naar de technische staat, de economische waarde of financiële consequenties van de te beheren objecten. Ze worden in verband gebracht met een aantal omgevingsvariabelen. Demografische gegevens, leeftijdsopbouw van een wijk in relatie tot de speelvoorzieningen, de relatie tussen verkeersaantrekkende objecten en de onderhoudstoestand van omliggende wegen of bijvoorbeeld de bereikbaarheid (aanrijtijden) van objecten in relatie tot verkeersremmende maatregelen. Beheercyclus in fasen Een beheercyclus is een beschrijving van alle relevante fasen en factoren die van invloed zijn op een het beheerproces De beheercyclus onderscheidt zich in primaire en secundaire fasen. De primaire fasen zijn gericht op het signaleren, monitoren en interpreteren. In de secundaire fasen wordt de planning, uitvoering, toetsing, vastlegging van wijzigingen en acceptatie en validatie 6

Overheid doorlopen. Dit alles leidt tot een eenvoudiger inzicht voor buitendienstmedewerkers. Het beheer en onderhoud wordt transparanter voor de gehele organisatie. Knelpunten, belemmeringen, kansen, overlast, risico s en locatieontwikkelingen laten zich makkelijker oplossen. De uitwerking hiervan leidt tot een onderhoudsproduct, zoals een maaibestek. GIS: technisch en strategisch Met de toepassing van GIS wordt het beheer- en onderhoudsproces uit het operationele getrokken. Op strategisch niveau kunnen de puur technische keuzes die gemaakt worden getoetst worden aan meer strategische variabelen. Dit kan helpen bij de prioritering van de werkzaamheden en het inzichtelijk maken van de noodzaak van maatregelen bij management en bestuur. Het dagelijks beheer en onderhoudsproces wordt hierdoor ook leuker! Het vormt nog meer een integraal onderdeel met het beleidsproces en kan in voorkomende gevallen beslissingsondersteunend worden ingezet. Ruimtekader GIS levert een ruimtekader om efficiënt beheer en ingewikkelde vraagstukken te ondersteunen. Een uitgebreid geografisch gegevensbestand, gekoppeld aan een vraag, een analyse, en de visualisatiekracht van de GIS-software verstrekken een veelheid aan oplossingen voor actuele ruimtelijke vraagstukken waar u vandaag de dag mee geconfronteerd wordt. ArcGIS Een GIS vormt naast een beheerapplicatie steeds meer een onlosmakelijk onderdeel van het werkproces. Zowel binnen als naast het beheerproduct XEIZ wordt ArcGIS van ESRI ingezet ter ondersteuning in ieder afzonderlijk deelproces als onderdeel van de totale keten of als sturend en beslissingondersteunend mechanisme voor beheer en onderhoud. De voordelen om als beheerder de ruimtelijke informatie in een GIS inzichtelijk te hebben zijn legio. Vaak wordt toegespitst op de raakvlakken van ontwerp, uitvoering, beheer en onderhoud, maar ook op het gebied van inkoop, logistiek, planning. De kracht ontstaat uit de combinatie van kennis op het gebied van GIS en vakinhoudelijke materiekennis op het gebied van beheer en onderhoud. Zowel op het vlak van oriënterende studies, inventarisaties, natuurwetgeving, effectstudies als beheer en onderhoud zijn er zoals hiervoor beschreven diverse toepassingen denkbaar. De toepassing van GIS georiënteerde vraagstukken zorgt zo voor een nieuwe dimensie in het denken over beheer en onderhoud. Selma Hafkamp is projectleider beheerapplicaties en GIS. Internet: www.arcadisbeheersystemen.nl 7

Overheid Leidingdetectie in gevarieerde ondergrond Grontmij Pilot-project bij WML Door: Sonja van Poortvliet Zeker weten waar je leidingen liggen: best belangrijk. Niet alleen in het kader van de nieuwe WION-wetgeving. Waterleiding Maatschappij Limburg vond het de hoogste tijd om 600 kilometer aan transportleidingen opnieuw in te meten. Maar hoe? Grondradar, ook wel georadar of Ground Penetrating Radar genoemd. WION De Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION, ook wel Grondroerdersregeling genoemd) betekent onder meer dat in 2009 alle netbeheerders en grondroerders hun ondergronds netwerk (kabels en/of leidingen) tot op een meter nauwkeuring in kaart moeten hebben. Dit om de informatieuitwisseling over de ligging van kabels en leidingen tussen de kabelen leidingbeheerder en de aannemers en loonbedrijven beter te laten verlopen, zodat het aantal graafincidenten vermindert. Grontmij Geogroep De afdeling Geogroep van Gront - mij levert diensten op het gebied van geodesie en geofysica. De hoofdactiviteiten bestaan uit controle-, deformatie-, hoogte- en DTMmetingen, hydrografie, kaartvervaardiging, inventariseren ten behoeve van GIS-toepassingen, geofysische meettechnieken, matenplannen, maatvoering en uitzetten. Precieze ligging De Waterleiding Maatschappij Lim - burg (WML) levert drinkwater aan de gehele provincie Limburg. De organisatie heeft ongeveer 900 kilometer aan transportleidingen in de grond liggen. Dat is het type leiding dat absoluut noodzakelijk is om water te leveren aan de klant. Belangrijk dus om precies in kaart te hebben waar deze liggen. Maurice van Engelshoven, projectleider transport- en terreinleidingen, en trekker van het pilotproject bij WML: Een aantal jaren geleden is de analoge informatie daarover gedigitaliseerd. Maar niet altijd zijn die data kloppend. Dit in combinatie met de naderende WION-wetgeving deed ons besluiten om een aantal partijen te benaderen met ons vraagstuk. Aanprikken en graven? WML heeft een aantal landmeters in dienst. Het opsporen van het transport- leidingennetwerk zou dus ook deels door eigen personeel kunnen gebeuren. Maar de enige techniek die zij daartoe zouden hebben, is aanprikken en graven. En dat geeft veel overlast in gebieden die particulier eigendom zijn (landbouwgebieden), of in stedelijk gebied. Bovendien bestaat de kans dat andere voorzieningen die ondergronds lopen verstoord worden door de opsporingen. WML was daarom op zoek naar detectiemethoden die zo min mogelijk overlast bezorgden, maar had de kennis over deze technieken zelf niet in huis. Grontmij bleek hier wel aardig bedreven in te zijn. Mara van Eck van der Sluijs, adviseur geofysica en projectleider van het project vanuit de afdeling Geogroep van Grontmij, vertelt over de variëteit aan technieken die zij toepassen in diverse projecten. De methode die je toepast hangt af van het type leiding en van de ondergrond. Een aantal transportleidingen bij WML is voor- zien van signaalkabels. Daar kunnen we ons eigen signaal op zetten om zo leidingen te detecteren. Radiodetectie heet dat. Een andere manier is grondradar, ook wel georadar of Ground Penetrating Radar (GPR) genoemd. Van Eck van der Sluijs: Hierbij gaan electromagnetische stralen de grond in. Die reflecteren op leidingen. Het is een techniek die vooral gebruikt wordt bij ondiepe ondergronden. In zand werkt deze methode perfect. Maar in klei of löss kunnen de elektromagnetische stralen slechter doordringen en heeft de methode minder effect. Grondsoort en leidingmateriaal Gezien de variatie in leidingmateriaal en in bodemsoorten was het noodzakelijk om meerdere technieken toe te passen in Limburg. In het plan van aanpak dat Grontmij ontwikkelde is dan ook een opsplitsing gemaakt in grondsoort 8

Overheid Een pulserende golftoongenerator, aangesloten op een brandkraan. en materiaal. Er zijn, naast radiodetectie en grondradar, nog twee technieken gebruikt: de pulserende golftoongenerator en tra cer - metingen. Van Eck van der Sluijs legt uit wat er dan precies gebeurt: De pulserende golftoongenerator is aangesloten op een brandkraan. Er wordt een golf geproduceerd in de leiding die door geofoons opgevangen wordt. Dit is een materiaalonafhankelijke methode. Er zit echter een nadeel aan deze methode. Aan beide zijden van de brandkraan is maar een bereik van 300 tot 400 meter, terwijl een leidingsegment gemiddeld 2 tot 4 kilometer lang is. De adviseur vervolgt: Dan is er nog de tracermethode. Deze is gebaseerd op het principe dat er door stromingen in de vloeibare buitenkern van de aarde er aan het aardoppervlak een natuurlijk en constant aanwezig potentiaalveld is. Objecten in de grond kunnen dan een verstoring geven. Het is een methode die we gebruiken om bijvoorbeeld archeologische resten in kaart te brengen. Of om vervuilingen op te sporen. Bij Shell bijvoorbeeld is het een perfecte methode voor monitoring om risico s te beperken. Pilot project Het pilot project dat Grontmij bij WML uitvoerde hield in dat twintig kilometer aan transportleidingen in kaart gebracht werd. Het doel was te achterhalen welke methoden het meest geschikt waren en of het überhaupt mogelijk was om alles in kaart te brengen. WML op haar beurt had een kostenplaatje voor ogen wanneer zij zouden besluiten om in totaal 600 kilometer analoog ingemeten leidingen door Grontmij op te laten sporen. Met twee man in het veld ging Grontmij aan de slag: een landmeter voor het inmeten van de leidingen en een geofysisch specialist voor het toepassen van de technieken. De data werden verwerkt in AutoCAD. Via Smallworld konden de bestanden als DXF-files in het GISsysteem worden ingevoerd, compleet met attribuutdata zoals diameters en dergelijke. Aan de GeoDatabase (GDB)-afdeling bij WML de taak om de data te verwerken. Maar ook om ze te corrigeren. Van Engelshoven legt uit: In de gedetecteerde leidingen zitten knikken. Maar bij het inmeten zijn het meer bogen. Onze GDB-afdeling moet dit dan aanpassen. Een ander aandachtpunt is de doorkoppelingen met het distributienet. Dit zijn leidingen, waterkranen et cetera die aansluiten op het transportleidingennet. Al deze doorkoppelingen zijn meegemeten door Grontmij, maar dit kan niet zo nauwkeurig gebeuren als bij de transportleidingen. De afweging voor de GDB-afdeling is dan welke informatie wordt versleept om de informatie over de locaties van zowel transportleidingen als appendages op elkaar aan te laten sluiten. Bij de tracer-methode geven objecten een verstoring in de grond.brandkraan. Zoekwerk WML en Grontmij kwamen tot de conclusie dat 75 procent van de leidingen is op te sporen via non-destructieve technieken. De rest is echt zoekwerk. Dus aanprikken en graven, zegt Van Engelshoven. We weten wel van andere technieken die dat percentage misschien kunnen verlagen, maar die staan nog in de kinderschoenen. Tot nu toe is 20 kilometer aan leidingen gedetecteerd. Het onlangs opgestelde projectplan gaat er van uit dat per jaar 200 kilometer aan leidingen is op te sporen. Dit komt neer op gemiddeld één kilometer per dag, drie jaar lang. Een omvangrijk project dat WML echter wel volledige zekerheid geeft over de locatie van hun gehele transportleidingennet. Iets dat volgens van Engelshoven vrij uniek is voor een waterleidingmaatschappij. Sonja van Poortvliet www.sonjavanpoortvliet.nl is freelance tekstschrijver en vertaler. Meer informatie over de gebruikte technieken is te bekijken via www.geogroep.nl. 9

Overheid Uitbesteding invoer BAG-data komt op gang Van onze gemeenteambtenaar Door: Guido van den Heuvel De invoering van de BAG (Basisregistraties Adressen en Gebouwen) kost gemeenten veel energie en capaciteit. Het geografische deel van de migratie is zelfs een vak apart. DHV ontwikkelde er een nieuwe dienst voor, het werk wordt verricht in India. Enquête Bij een enquête in het najaar van 2008 (onder negentig gemeenten) stelde DHV vast dat eenderde van deze Nederlandse gemeenten nog niet gestart zijn met de invoering van het geografische deel van de BAG. Een zelfde deel is inmiddels wel begonnen met de invoer. Slechts een derde deel zou al een flink eind op weg zijn bij de invoer. Bestekken en opdrachten voor India worden in het Engels weergegeven. De Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), vraagt om een inventarisatie van alle panden in een gemeente. Het opsporen, identificeren en overzetten van data uit bronbestanden, zoals de Grootschalige Basis - Kaart, (GBK), kadastrale kaarten en luchtfoto s, is voor gemeenten tijdrovend en complex. Daarbij speelt mee dat veel kleine gemeenten kampen met een onderbemande geo-afdeling. Met de inzet van BAG-expertise en dagelijkse routine is in de migratie van data veel schaalvoordeel te halen, dacht ingenieursbureau DHV. Daarom bouwde DHV met partners CycloMedia en NedGraphics een nieuwe BAG-service. Deze zorgt voor een geautomatiseerde invoer van geografische data voor de verblijfsobjecten- en pandenkaart. Uitbesteden Voor een gestructureerde selectie van gebouwen worden alle objecten in een gemeente getoetst aan de hand van luchtfoto s en richtlijnen van VROM. De centrale vraag luidt; is een object een pand volgens de VROM-richtlijn? Of is het een niet meetellend Gammaschuurtje of plantenkasje? De invoer van de data en kartering vindt plaats bij het Global Engi neering Center van DHV in India. Het enige werk dat Nederlandse gemeenten rest, is het beantwoorden van openstaande vragen van tekenaars in India. Hebben de tekenaars binnen een dag een antwoord op hun query, dan werken ze verder aan de invoer. Op afstand dus. Hun werkexpertise bestaat uit GBKcoderingen en in het Engels vertaalde BAG- en VROM-richtlijnen. DHVproject manager Kees van der Lee: Omdat veel gemeenten kampen met capaciteitsproblemen, er zijn maar honderd zelfmuterende gemeenten, spelen we met uitbesteding in op een concrete vraag van gemeenten. De nieuwe pandenkaart wordt vollediger dan de GBK en andere kaarten. Omdat we alle objecten nauwkeurig detecteren en identificeren, kunnen gemeenten besparen op hun naverkenning in het veld. Ronald Floor, DHV-adviseur: Er zitten extra componenten in onze dienst, zoals pand-identificatie en een interactief controleproces via een speciale WebGIS-omgeving. Die voorzieningen ontbreken in het aanbod van andere partijen. Bij de start van een project maken we met gemeenten harde afspraken over responstijden en de deadline. Het controleproces in deze software zorgt voor een nauwkeurige en controleerbare afhandeling. Veel identi- DHV-adviseur Ronald Floor: Bij de start van een project maken we met gemeenten harde afspraken over responstijden en de deadline. 10

volop ruimte voor de BAG in India. vicrea.nl Achtergrond BAG Op 1 april 2007 werd de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen onroerende zaken (Wkpb) van kracht. Daarnaast moeten dit jaar alle gemeenten een Basis Registratie Adressen (BRA) en een Basis Registratie Gebouwen (BRG), samen de BAG genoemd, invoeren. Dat vraagt om aanpassingen in de informatievoorziening van gemeenten. De opgeschoonde data van gemeenten worden voortaan dagelijks ook opgeslagen in de 'Landelijke Voorziening'. De invoer van BAG-data en kartering vindt plaats bij het Global Engineering Center in India. ficatietwijfels kunnen wij inmiddels vanuit DHV al beantwoorden. Het met partners ontwikkelde werkproces voldoet nu naar behoren. Onder de gebruikers zijn gemeenten als Does - burg, Aalten, Liesveld en Bunschoten. Werkproces Het werkproces vindt plaats op basis van de GBK, kaarten en luchtfoto s. Het proces is opgedeeld in vier hoofdstappen. De eerste stap is; de topografie uit de GBK van de gemeente halen. De GBK wordt hierbij omgezet van een lijn- naar een vlakgericht topografisch bestand, waarbij eventuele fouten worden verwijderd. De tweede stap is de opbouw van de pand- en verblijfsobjectenkaart. Het is de opstap naar een pandenkaart. Hierbij wordt de pand - geometrie vastgesteld op basis van de gebouwen in de GKB. Ook in deze fase vinden de nodige correcties plaats. Daarna is het tijd om gebouwmutaties in te voeren. Omdat de gehele GBKN een momentopname is, ontbreken er wel eens panden. Hierbij worden afwijkende bouwwerken bekeken om vast te stellen of het een pand betreft volgens het Objectenhandboek Gebouwen Registratie van VROM. Daarna volgt de definitieve vaststelling of een bouwwerk een pand is. Tijdens de identificatie toetsen de tekenaars in India de Nederlandse objecten met een plaatselijke vertaling van het referentiebestand. Andre Volman, projectleider/be heerder BAG en medewerker Bouw- en Woningtoezicht en Monumen ten zorg van de Gemeente Doesburg zegt over de BAG-dienst: Op het gebied van geografie hebben wij geen personele capaciteit en GIS-software. Toch willen we medio 2009 een volledige panden- en verblijfsobjectenkaart in ons bezit te hebben. Zelf tijdelijk personeel regelen was voor ons geen optie. Per dag zijn we een paar uur bezig met de voorbereiding tot het beantwoorden van vragen over twijfelgevallen parallel lopende met het brondocumentenonderzoek. Het proces verloopt goed. We zijn in april 2008 gestart met het karteren van gebouwen. Begin april 2009 worden alle administratieve gegevens van de brondocumenten gekoppeld aan de geografische gegevens binnen de BAG-applicatie van Centric. Invoer en controle DHV publiceert de vragen en gegevens in een interactieve WebGIS-omgeving. Daarin beantwoorden gemeenten de vragen en controleren gemeenten hun data. Bij twijfel stopt de invoer tijdelijk; openstaande vragen van tekenaars worden dan teruggestuurd naar de betreffende gemeente. Voor de uitvoering van het project worden cyclorama s en Stereo10-luchtfoto s gebruikt. Door de samenwerking met CycloMedia kunnen DHV-klanten gebruik maken van de nieuwe luchtopnamen. Door samenwerking met Nedgraphics voldoen de bestanden aan de regels voor de opslag van interne bestanden. Speciale software-tooling, kwaliteitscontroleurs en beeldmateriaal op hoge resolutie zorgen voor goede beeldkwaliteit. Het nieuwe databestand kan worden opgeleverd in een versie die geschikt is voor elke BAG- en de meeste GIS-applicaties. Het kan ook als CAD-bestand worden aangeleverd. DHV begint de komende maanden aan een campagne om gemeenten te wijzen op de nieuwe dienst. Internet: www.dhv.nl 11

Overheid Nijmegen breidt GBKN-kaart uit met afdelingsgegevens Alle data honderd procent geo Door: Lambert-Jan Koops Groenbeheer, het onderhoud van de wegen en de straatverlichting, de controle van het rioleringsstelsel, het zijn taken die elke gemeente in Nederland uit moet voeren. In Nijmegen is een project opgestart om de beschikbare data betrouwbaarder en nauwkeuriger te maken. Als de kwaliteit van de basisgegevens verbetert, worden veel misverstanden voorkomen en worden ook onnodige kosten bespaard. In de GBKN wordt een vlak aangeduid als plantvak, maar dat is voor de Nijmeegse afdeling Groenbeheer veel te grof. Bij de Directie Stadsbeheer werken Robert van Wijk en Harry Sassen als geo-informatiedeskundigen op de afdeling Geo-informatie. Samen met nog elf collega's zijn ze verantwoordelijk voor al de basisgegevens die in relatie staan met een plek in Nijmegen, zoals luchtfoto's, cyclorama's, plattegronden en basiskaarten. Deze gegevens worden aangeleverd aan andere afdelingen terwijl de afdeling Geo-informatie ook advies geeft over de aanschaf en het gebruik van geogerelateerde software. Zo zijn er in samenwerking met andere afdelingen themakaarten gemaakt die op internet worden gepubliceerd, zoals historische, thermografische en milieukaarten. De taakverdeling is daarbij heel duidelijk, zo legt Sassen uit: Wij faciliteren alleen maar, zo zorgen we bijvoorbeeld voor de benodigde GIS-viewer, het beheer van de NGdW Eén van de problemen die overwonnen moest worden, was het verschil in databenadering door de afdeling Geo-informatie en de afdeling Groenbeheer. Van Wijk: Voordat we de vraag van de afdeling Groenbeheer kregen om het kaartbeheer op ons te nemen, waren we in 2007 al van GBKN-database veranderd. In eerste instantie werkten we met GEOCAD op MicroStation met DGN-bestankaarten is in handen van de afdelingen zelf. Verfijningen De basisgegevens zijn in handen van de afdeling Geo-informatie. Dat betekent dat deze afdeling de GBKN muteert waar en wanneer dit nodig is volgens de algemene richtlijnen van de GBKN. Deze kaarten worden vervolgens door andere afdelingen gebruikt als onderlegger voor hun eigen data. Hierdoor zijn op de afdeling Openbare Ruimte van de Gemeente Nijmegen kaarten aanwezig die veel gedetailleerdere informatie bevatten dan de kaarten bij de afdeling Geo-informatie. Van Wijk geeft een voorbeeld: In de GBKN wordt een vlak aangeduid als plantvak, maar dat is voor de afdeling Groenbeheer veel te grof. Een dergelijk perceel kan bijvoorbeeld zijn opgedeeld in heesters en een rozenperk en dat is uiteraard wel van belang als er bestekken moeten worden opgemaakt. Vandaar dat de afdeling Groenbeheer hier nog weer allerlei verfijningen in aanbrengt. Deze werden nooit teruggekoppeld naar de basisbestanden, omdat we daar de softwarematige infrastructuur niet voor hadden en omdat daar in eerste instantie geen specifieke vraag naar was. De specifieke vraag kwam in 2008 toen de afdeling Groenbeheer, onder het motto schoenmaker, blijf bij je leest, tot de conclusie kwam dat het bijhouden van de grafische kaart een taak was die eigenlijk veel beter kon worden uitgevoerd door de afdeling Geo-informatie. Daarbij werd meteen het plan bedacht om ook de verfijnde groendata op te nemen in de GBKN. Hierbij geven de Nijmeegse wijkopzichters mutaties door aan de afdeling Geo-informatie die deze aanpast in de GBKN. De afdeling Groenbeheer krijgt vervolgens de nieuwe kaart en een werklijst waarin alle mutaties staan vermeld, waarna deze gegevens worden gebruikt voor het updaten van de bestekken en andere administratieve taken. 12

volop ruimte voor de WOZ metrisch correct vicrea.nl booglengte, is de afrondingsfout van het eindpunt vaak zo groot dat Oracle het als twee losse lijnen ziet. Dus ook dat moet dan weer handmatig worden aangepast. De NedGeodataWarehouse-gegevens worden in Nijmegen benaderd via de beheerapplicatie GBI. den, maar dat hebben we omgezet naar NedGeodata Warehouse (NGdW) op basis van een Oracle Spatial database. Die benaderen we nog steeds met GEOCAD en MicroStation, maar groenbeheer gebruikt voor het maken van kaarten het programma Omega. Daarnaast gebruikt de afdeling ook nog een applicatie voor administratieve doeleinden: GBI van Oranjewoud. We moesten dan ook op zoek naar een manier om de NGdW-gegevens te benaderen via GBI. Dat bleek uiteindelijk te kunnen met NedView Pro van NedGraphics. Deze laatste partij kennen we goed, omdat ze ook de leverancier zijn van GEOCAD. Conversieproblemen Momenteel werken Sassen en Van Wijk aan het aanvullen van de GBKN met de groendata. Dat zou theoretisch volledig automatisch moeten kunnen, maar in de praktijk valt dat toch tegen. Sassen legt uit waar de problemen ontstaan. Er zijn verschillende aandachtspunten bij het opnemen van de gegevens. Soms zijn de data onjuist omdat er verkeerde gegevens zijn ingevoerd en soms zijn er verouderde data in gebruik gebleven bij groenbeheer. Dat zijn de gewone, menselijke fouten in de data. Daarnaast zijn er een tweetal conversieproblemen. In de eerste plaats is Omega wat minder streng dan Oracle. De eerstgenoemde werkt met een foutenmarge en beschouwt twee lijnen die tot een bepaalde afstand bij elkaar komen als sluitend en dus het binnenliggende gebied als een gesloten vlak. In Oracle moet je de lijnen echter handmatig opnieuw bij elkaar brengen, want daar is het kleinste gaatje nog genoeg om er voor te zorgen dat een vlak niet correct afgebakend is. Daarnaast is de aansluiting van rechte lijnen op een booglengte een probleem. Dat komt omdat daar altijd sprake is van een afronding door de wijze waarop een booglengte is gedefinieerd. Dit is namelijk een deel van een cirkel, waarbij het middelpunt en het beginpunt van de boog een vaste coördinaatwaarde hebben. Vervolgens is ook de booglengte in graden een vaste waarde voor de software, maar de eindcoördinaat van de boog is uiteindelijk een afgerond getal, aangezien deze berekend wordt op basis van de hiervoor genoemde onderdelen. Als nu een rechte lijn is aangesloten op het eindpunt van een Andere afdelingen Hoewel er nog handmatig moet worden bijgestuurd, verloopt de omzetting van de groendata voorspoedig. Dat mag ook wel, want de afdeling groenbeheer kan geen mutaties doorvoeren zolang de conversie nog in volle gang is. Daarom is er ook een duidelijke deadline gesteld. Een deadline die gehaald zal worden, stelt Sassen vol vertrouwen. Al met al is het project goed verlopen. We denken nu dan ook al na over de samenwerking met andere afdelingen van de divisie Openbare Ruimte, zoals bijvoorbeeld de afdeling Wegbeheer. Ook daarvoor willen we de grafische kaarten bijhouden, dus ook daarvoor zullen we de data moeten omzetten. Bovendien moeten we daar ook nog de juiste software voor zien te vinden, aangezien alle afdelingen hun eigen administratieve pakketten gebruiken. Dat zal echter de moeite meer dan waard zijn omdat de voordelen duidelijk zijn. Een dergelijke omzetting zorgt er bijvoorbeeld voor dat we alle geometrische fouten uit de database kunnen halen. Dankzij de strikte regels van NGdW, die we met NedGraphics hebben opgesteld, hebben we na de omzetting honderd procent geometrisch correcte groendata in huis en dat willen we ook bereiken voor de andere afdelingen. www.nijmegen.nl www.nedgraphics.nl 13

Overheid Wijsgraaf voor KLIC en WION Samenwerkingsverband Door: Remco Takken Samenwerkingsverbanden schieten uit de grond tussen bedrijven die diensten verlenen op het gebied van veilig graven, de Wet op de Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION) en het digitale berichtenverkeer met KLIC-Online. Sinds kort kunnen we hier Wijsgraaf aan toevoegen. Wijsgraaf, een nieuw samenwerkingsverband tussen ICon-services Infrastructuur Controle, Volker Wes - sels Telecom en Fugro-Inpark. De drie partners zijn actief op verschillende terreinen: aanleg van kabels en leidingen, KLIC-verwerking, risicoanalyse en GIS-hosting van ondergrondse infrastructuur. Fugro heeft al een eigen KLIC-Robot ontwikkeld voor het automatiseren van het berichtenverkeer dat binnenkort wettelijk verplicht wordt voor beheerders van kabels en leidingen. Frits de Ruiter de Wild van Wijsgraaf belicht de achtergrond van de samenwerking met de andere partijen. Wij zijn een one-stop-shop voor WION en KLIC. Met de drie partners hebben we in feite alles in huis, maar de klant hoeft niet alles te kopen. Icon-services maakt risico-analyses van gas en electriciteitsleidingen, zij komen desgewenst al in actie ver voordat een graver zich meldt. Fugro s ervaring met KLIC-Instap en de KLIC-Robot garandeert dat elke verplichting wordt meegenomen die het Kadaster oplegt ten aanzien van graafmeldingen. Volker Wessels Telecom heeft de capaciteit om conversiewerk aan tekeningen te realiseren, maar kan ook in het veld aan de slag. Denk aan het graven van proefsleuven, het begeleiden van projecten of het uitvoeren van complete reconstructies. Ook is nagedacht over het toekomstig beheer van bestaande, nieuwe en geplande ondergrondse kabels en leidingen. De Ruiter de Wild: Bij het maatwerk dat wij aanbieden, moet je het heel breed zien. Denk bijvoorbeeld aan een compleet nieuwbouwproject, dat we vanaf de eerste graafsleuf tot de laatste huisaansluiting kunnen begeleiden. Het ligt ook in de lijn om, naast de 24-7 ICT die we aanbieden als KLIC-dienst, een langer termijncontract af te sluiten om alle veranderingen en vernieuwingen aan de ondergrondse netwerken bij te houden en uit te wisselen voor de komende vijftien à twintig jaar. De dienstverlening van Wijsgraaf is bedoeld voor netbeheerders in alle soorten en maten, waarbij de organisatie er op wijst dat je netbeheerder kunt zijn voordat u het weet. Wettelijk is iedereen netbeheerder die kabels en leidingen in de grond heeft liggen. Dat kunnen gemeentes zijn, ziekenhuizen of grotere bedrijven. Maar ook kleinere ondernemingen hebben vaak, zonder dat iemand het weet, het een en ander onder de grond liggen. En elke netbeheerder moet de exacte ligging van deze kabels en leidingen volgens wettelijke en technische specificaties hebben aangegeven bij het Kadaster. Bij graafwerk is de netbeheerder dan ook verantwoordelijk voor het juist weergeven van de ondergrondse kabels en leidingen. www.wijsgraaf.nl 14

Think Global... Think GlobalNET! Breed scala aan (netwerk) oplossingen Vast referentie station Dichtstbijzijnde referentie station Automatische cel voor landelijk werkende gebruikers (multi baseline) Op maat gemaakte netwerkoplossingen Ondersteuning van GPS en GLONASS, voorbereiding voor Galileo Ondersteuning van verschillende formaten Voor alle merken ontvangers: RTCM 3.xx, RTCM 2.xx, Leica, CMR en CMR+ Voor alle GPS toepassingen: RTK (cm), DGPS, GIS (sub-meter) en RINEX (post processing) Ondersteuning van verschillende communicatie mogelijkheden NTRIP (internet) GPRS en GSM

Overheid Silence: een bereken Door: Bart Biemond, Gerard Groenveld, Richard Schmidt en András Wilcsinszky Silence is een geo-applicatie voor grootschalige en gedetailleerde geluidsberekeningen. Geluidsspecialisten van verschillende Rijkswaterstaatdiensten gebruiken de applicatie ter ondersteuning van geluidbeleid. Het op hoogte brengen van wegen op basis van het Maaiveld AHN. Silence is ontwikkeld door DGMR en Nieuwland, in samenwerking met de diensten binnen Rijkswaterstaat en dataleveranciers. De geo-applicatie is in tien jaar tijd uitgegroeid tot een praktisch instrument met ruime toepassingsmogelijkheden. Vraag om stilte Geluidshinder als gevolg van verkeer is in het dichtbevolkte Nederland altijd een belangrijk aandachtspunt geweest. De Wet Geluidhinder dateert van begin jaren tachtig, opgezet vanwege de groei van het verkeer, infrastructuur en bebouwing. Deze regelgeving is in de loop der jaren steeds verder ontwikkeld, ook vanuit Europa. Gevolg van deze regelgeving is dat veel overheden en adviesbureaus geluidsberekeningen uitvoeren om het toekomstige effect van verkeerstoename of infrastructurele wijzigingen in kaart te brengen. Silence is voor Rijkswaterstaat het instrument om dergelijke berekeningen uit Speciale toepassing van Versioning Verschillende scenario s (alternatieven), gebaseerd op een nul-situatie, worden opgeslagen met behulp van het versioning-mechanisme van ArcSDE. Dit mechanisme wordt normaal gesproken ingezet wanneer meerdere gebruikers gelijktijdig eenzelfde dataset moeten bewerken. Hier wordt het mechanisme echter gebruikt om alternatieven op een bestaande situatie op te slaan. De bestaande situatie wordt daarbij in de SDE.Default version opte voeren. De ontwikkeling van Silence versie 3 leidt tot een standaard-instrument voor berekeningen rondom het hoofdwegennet voor heel Rijks water - staat. Uitbreiding op ArcGIS Desktop Silence 3 en de bijbehorende geluidsdatabase zijn sinds 2008 centraal beschikbaar gekomen als extensie van ArcMap en vormt een uitbreiding op ArcGIS-desktop. Voor de opslag van ruimtelijke gegevens, meta-informatie en administratieve gegevens wordt gebruik gemaakt van een centrale geodatabase gebaseerd op Oracle10gR2 en ArcSDE 9.1 (Enterprise). De rekentools voor geluidoverdrachtsberekeningen zijn naadloos geïntegreerd in de Silence 3-software zodat contourberekeningen gestart kunnen worden vanuit de GIS-omgeving. ArcGIS en de Silence 3-applicatie worden via een Citrix-sessie beschikbaar gesteld aan de gebruikers. Geodata In de Digitale Geluid Database van Silence zitten alle gegevens van de Rijkswegen en omgeving van meerdere peiljaren. Een speciaal ingerichte beheerorganisatie zorgt ervoor dat deze digitale geluidsdatabase up-to-date blijft en er een historisch archief wordt bijgehouden. De geodatabase is opgedeeld in een algemeen en gebruikersspecifiek deel. Het algemene deel bevat administratieve gegevens over gebruikers, datasets en de scenario s voor geluidsberekeningen. Verder bevat het een representatieve set gegevens voor ieder peiljaar. Iedere gebruiker beschikt over een gebruikersspecifiek deel waarin eigen scenario s samengesteld kunnen worden. Indien gewenst kunnen gebruikers via de Silence applicatie de eigen scenario s en berekeningen delen met de andere Silence gebruikers. Binnen Silence zijn diverse methodieken ontwikkeld voor het koppelen van gegevens uit de verschillende bronnen. Voorbeelden zijn het op hoogte leggen van wegen (ook die niet in het AHN zitten) op basis van het Maaiveld AHN en het combineren van weggegevens (WEGGEG) met intensiteitsgegevens uit de Intens en Inwevabestanden. 16

Leefbaarheid van de openbare ruimte de kijk op geluid volop ruimte voor de Wkpb vicrea.nl Silence 3 is centraal beschikbaar als extensie van ArcMap en vormt een uitbreiding op ArcGIS Desktop. geslagen. elk alternatief is gebaseerd op een afgeleide version waarin de wijzigingen ten opzichte van de bestaande situatie opgeslagen zijn. Geluidsberekeningen Om de geluidberekeningen te kunnen uitvoeren wordt gebruik gemaakt van de DGMR Geonoise/Geomilieu Weg - verkeerslawaai reken-software. Deze software is uitgebreid gevalideerd en de defacto-standaard binnen Neder - land. Hiermee is Silence geschikt voor berekeningen volgens rekenmethode SRM2 en SKM-II. Gezien de grootschaligheid van de gebieden, het hoge detailniveau en de complexiteit van de berekeningen is er sprake van aanzienlijke rekentijden. Om deze acceptabel te houden wordt technologie van DGMR voor gedistribueerde berekeningen ingezet. Op dit moment wordt er op twintig computers parallel gerekend. Hierbij is de Silence software verantwoordelijk voor het prioriteren, uitzetten van reken-jobs en het opleveren van de resultaten. Deze geavanceerde rekentools stellen Rijkswaterstaat in staat om gedetailleerde berekeningen en meerdere scenario s op landelijke schaal in korte tijd te kunnen doorrekenen. Toekomstige ontwikkelingen De verwachting is dat SWUNG (modernisering van de Wet Geluid hinder), en in het bijzonder de geluidproductieplafonds impact zullen hebben op de functionaliteit die Silence in de toekomst gaat bieden. Daarnaast vinden uitbreidingen plaats op het vlak van koppelingen, gegevensmutaties, berekeningen en analyses. Het systeem kent echter ruimere toepassingsmogelijkheden. Het zou net zo goed kunnen worden ingezet voor luchtkwaliteitberekeningen of berekeningen voor externe veiligheid (gevaarlijke transporten). Ook biedt het toevoegen van andere soorten geluidsbronnen, zoals spoor en industrie, mogelijkheden voor het opzetten van extra scenario s voor andere overheden of belanghebbenden. Koppeling van rekenmodellen en ArcGIS, het specifiek toepassen van versioning, en bronbestanden in combinatie met maatregelmodulen kunnen tot een nog veel grotere verscheidenheid aan scenario s en resultaten leiden. Tien jaar Silence levert een mooi startbewijs. Richard Schmidt is sector manager en Partner bij DGMR Software. Bart Biemond is projectleider Silence. Gerard Groenveld is senior adviseur Geo-informatie bij Nieuwland. András Wilcsinszky is geo-inhoudelijk adviseur voor Silence. Internet: www.silence.nl www.dgmr.nl http://geo.nieuwland.nl De ontwikkeling van Silence versie 3 leidt tot een standaard-instrument voor berekeningen rondom het hoofdwegennet voor heel Rijks water staat. 17

Overheid Oranjewoud s GBI OpenGIS-dag WION domineert de agenda Door: Remco Takken Met 182 gemeentes die Oranjewoud s beheersysteem GBI inzetten, is het voor de vele (GIS-)partners natuurlijk zeer interessant om de nieuwste ontwikkelingen te laten zien aan mogelijke klanten. De WION scoort dit jaar hoog op de actualiteitsladder. Oranjewoud s Cor Leenstra spreekt over succesvol implementeren in tien stappen. De GBI-gebruikersdagen kenmerken zich traditiegetrouw door een grote openheid. Ook op 19 maart waren alle grote GIS-leveranciers (behalve MapInfo) weer aanwezig in De Meern met presentaties en een stand op de beursvloer. Verder opvallend: GBI, toch het product van organisator Oranjewoud en het voornaamste bindmiddel van de 115 leden tellende Gebruikersvereniging Oranjewoud, kwam maar mondjesmaat aan bod. Productmanager GBI Harmen Tjeerdsma beaamt dit: Deze dag wordt vooral bezocht door mensen die ons product volop gebruiken en kennen. Voor hen is er hier veel ruimte om contact te leggen met onze partners. En we bieden die partners de mogelijkheid ons netwerk te gebruiken. We benadrukken vooral het begrip Open in de titel. In november zijn er nog bijeenkomsten die specifiek over GBI zullen gaan. GBI zullen gaan. Draagvlak en implementatie Wie een (duur) gemeentelijk beheersysteem aanschaft voor de openbare ruimte, wil natuurlijk dat het toekomstig gebruik en het draagvlak voor zo n systeem op peil blijft. Hoe pak je zoiets aan? Oranjewoud s Cor Leenstra gaf tijdens de GBI OpenGIS-dag in tien stappen aan hoe een succesvolle implementatie van een beheersysteem er uit kan zien. Op galante wijze zette hij in zijn presentatie een aantal gemeentes in het zonnetje die Oranjewoud s beheersysteem GBI succesvol inzetten. Tien stappen De gemeente Goirle organiseerde in een vroeg stadium een bijeenkomst met raadsleden, beheerders, wethouders en managers. Na afloop was iedereen wijzer, aldus Leenstra. Stap twee: laat vooral aan iedereen zien wat je voor moois in handen hebt. De gemeente Almere ging in de versnelling voor Stap drie, en toonde middels een stripverhaal wat zo n beheersysteem allemaal kan. Verder hield Almere de vaart er in met informatieve lunch-bijeenkomsten, een digitale nieuwsbrief en posters. Het visueel maken van de informatie is een volgende stap in Leenstra s chronologische top-tien, op nummer vier met de gemeente Capelle aan de IJssel. Een vijfde, belangrijk advies: Ga voor de quick-win. Verdeel je traject op in sprints, maak er geen eindeloze marathon van. Het gaat er om je doelen bereikbaar te houden. De zesde stap werd klaarblijkelijk succesvol gezet door de gemeente Rheden, bij het verbreden van het publiek. Zij presenteerden gemeentebreed de weg- en rioolplanning. Stap zeven betrof het combineren van de beschikbare gegevens: een beetje een open deur, maar daarom niet minder waar. Letterlijk opgevoerd als beste leerling van de klas werd, op nummer acht, de gemeente Best. Als trouw deelnemer van Oranjewoud s BeheerAcademy een goed voorbeeld van een organisatie die de kennis op peil houdt. Stap negen moest het doen zonder gemeentelijk voorbeeld: maak het databeheer niet te moeilijk, houd de detaillering beheersbaar. Denk daarbij vooral aan de latere bijhouding van al die gegevens, zo waarschuwde Leenstra. Tot slot werd de Groningse gemeente Noordenveld aangehaald met de opzet van hun actuele en volledige mutatiezakboek. GBI en de WION Per 1 oktober 2009 start de operationele fase van KLIC Online, en niet lang daarna zijn netbeheerders verplicht hun ondergrondse kabel- en leidinggegevens digitaal uit te wisselen met iedereen die wil graven. Nedgraphics, Gemnet, GISkit, Geodan en Tensing diepten allen de WION uit tijdens de GBI/ OpenGIS-dag. De koppeling met de gemeentelijke beheergegevens van leidingen uit het GBI geschiedt veelal met de nieuwe module GBI Toonbank. IMKL-bestanden gaan in het geval van de KLIC-service van Gemnet dagelijks of wekelijks, maar minstens eenmaal per maand richting de host, KPN. De GBI-koppeling van partner Vicrea zorgt er middels ETL-procedures voor dat de data bij KPN liggen opgeslagen. De service draait dan gewoon door bij uitval van gemeentedata. 18

Overheid worden belicht. NedGraphics tenslotte sluit met haar NedWION op een laagdrempelige manier aan op haar concept NDgW. Gemeenten die zelf de Klic-afhandeling ter hand nemen kunnen daarmee ruimschoots uit de voeten. GBI OpenGIS-dag: veel ruimte om contacten te leggen. Geodan s WION Systeem onderscheidt zich door een beveiligde toegang, wat voor partijen als Shell, Velin en de NAM een reden was om voor deze oplossing te kiezen. Ook interessant: de mogelijkheid van calamiteitmelding, die via het Kadaster meteen terugkoppelt naar grondroerder en netbeheerder. Tensing zet met haar KLIC-Online-oplossing naar eigen zeggen de eerste schreden op de gemeentelijke markt. Net als bij Geodan is er de mogelijkheid om te kiezen voor volledige ontzorging, shared service of local service. In het laatste geval houdt de gemeente het beheer geheel in eigen hand. Nieuwe functionaliteit wordt binnenkort verwacht, dit zal in een volgende editie van GIS-Magazine nader IJzersterke troef Oranjewoud is als grote speler op het gebied van gemeentelijke beheersystemen kennelijk machtig genoeg om alle gedoodverfde WION/ KLIC-concurrenten bij elkaar te krijgen op haar gebruikersdag. De gemeentelijke gebruikers van GBI krijgen zo alle gelegenheid om goed beslagen ten ijs te komen bij de uiteindelijke keuze voor nieuwe software. Een ijzersterke troef, waarbij het niet per se meer nodig is om de kwaliteiten en kenmerken van het eigen GBI-product luid van de daken te schreeuwen. www.oranjewoud.nl www.gvow.nl met klic behandeling en risicoanalyse toezicht op kamv en uitvoering assistentieverzoek en vooroverleg reconstructies en schadeherstel gis-hosting en gis-onderhoud Wijsgraaf is opgericht door ICon-services, Fugro-Inpark en VolkerWessels Telecom www.wijsgraaf.nl 19

NIEUW 2-3 DECEMBER E 2009 JAARBEURS R UTRECHT T HÉT PLATFORM VOOR GEOPRODUCTEN, TOEPASSINGEN N EN DIENSTENN IN NEDERLANDD WWW.GEOINFOXCHANGE.NL NL HET GIN CONGRES IN NIEUW PERSPECTIEF!