PERSBERICHT Brussel, 15 oktober 2015 Materiële deprivatie in België Met een diepere blik op materiële deprivatie bij kinderen 6% van de Belgische bevolking heeft te maken met ernstige materiële deprivatie, waardoor het heel moeilijk is om een aanvaardbare levensstandaard aan te houden; Op vakantie gaan of een onverwachte uitgave doen blijven de grootste struikelblokken voor vele huishoudens; Kinderen worden ook getroffen door materiële deprivatie, waardoor ze zich wellicht niet optimaal kunnen ontplooien of niet volwaardig kunnen deelnemen aan leeftijdsspecifieke activiteiten. Dat blijkt uit cijfers van de enquête naar de inkomens en levensomstandigheden (EU-SILC) van de Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium, uitgevoerd in 2014 bij 6.021 Belgische huishoudens. Via deze enquête, die op Europees niveau is geharmoniseerd, worden de voornaamste evoluties op vlak van armoede en sociale uitsluiting opgevolgd.
2/6 De meest recente armoedecijfers Onlangs publiceerde de Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium de armoedecijfers voor 2014. Daaruit bleek dat 15% van de Belgische bevolking arm genoemd kan worden. Deze groep mensen hebben een totaal beschikbaar inkomen van minder dan 1.085 euro per maand als alleenstaande of 2.279 euro per maand als huishouden met twee volwassenen en twee kinderen. Armoede is echter een multidimensionaal fenomeen, met zeer diverse componenten 1. In wat volgt, focussen we op één ervan, namelijk materiële deprivatie. Materiële deprivatie: betekenis en componenten Materiële deprivatie houdt in dat mensen zich bepaalde gangbare standaarden of leefgewoontes in de maatschappij niet kunnen veroorloven. Ze worden met andere woorden geconfronteerd met grote hinderpalen om een aanvaardbare levensstandaard aan te houden. De EU-SILC-enquête maakt gebruik van de volgende negen componenten om te bepalen of iemand te maken heeft met ernstige materiële deprivatie: 1) tijdig betalingen verrichten, 2) één week vakantie per jaar nemen, 3) om de twee dagen vlees/kip/vis eten, 4) onverwachte uitgaven doen, 5) een telefoon aanschaffen, 6) een kleurentelevisie aanschaffen, 7) een wasmachine aanschaffen, 8) een wagen aanschaffen en 9) de woning degelijk verwarmen. Wanneer iemand zich minstens vier van deze negen items niet kan veroorloven, kunnen we zeggen dat er sprake is van ernstige materiële deprivatie (Severe Material Deprivation, SMD). Zoals de negen items doen vermoeden, wordt er hier niet naar de monetaire (of financiële) armoede gepeild, maar eerder naar de gevolgen ervan, namelijk zich bepaalde zaken niet kunnen veroorloven. De materiëledeprivatieindicator wordt als een goede aanvulling beschouwd voor de monetairearmoede-indicator. De nadruk wordt hier dan eerder gelegd op materiële bezittingen en de vragen worden met ja of nee beantwoord. Hoe dan ook vormt deze maatstaf een subonderdeel van de officiële armoede-indicator vastgelegd in EU2020. 1 De EU2020-indicator over armoede en sociale uitsluiting (AROPE) bestaat uit 3 subcomponenten: AROP (monetaire armoede), LWI (lage werkintensiteit) en SMD (materiële deprivatie). Personen die geconfronteerd worden met minstens één onderdeel, lopen een risico op armoede of sociale uitsluiting.
3/6 Materiële deprivatie is nog steeds actueel In 2014 had in België 5,9% van de bevolking te maken met ernstige materiële deprivatie. Hieronder worden de verschillende componenten bekeken: Tabel 1: Indicatoren van materiële deprivatie: de negen componenten Percentage mensen uit huishoudens voor wie het wegens financiële redenen NIET mogelijk is om: 2014 Tijdig betalingen uit te voeren (huur, water, elektriciteit, ) 7,6% Een week vakantie per jaar te nemen buitenshuis 26,6% Minstens om de twee dagen vlees, kip of vis te eten 5,1% Onverwachte uitgaven te doen 24,0% Een telefoon aan te schaffen 0,1% Een kleurentelevisie aan te schaffen 0,6% Een wasmachine aan te schaffen 1,5% Een eigen wagen aan te schaffen 7,1% De woning degelijk te verwarmen 5,4% Er bestaat een duidelijk onevenwicht tussen de verschillende items. Daar waar de aanschaf van een tv of telefoon geen enkel probleem meer vormt de dag van vandaag, blijft een onverwachte uitgave doen (van 1.000 euro) een groot knelpunt voor 24% van de bevolking. Ook meer dan een kwart van de bevolking (26,6%) kan zich om financiële redenen geen jaarlijkse vakantie van één week veroorloven. Een aantal maandelijks terugkerende verplichtingen (zoals huur en verbruiksfacturen) vormen een probleem bij 7,6% van de mensen.
4/6 Materiële deprivatie bij kinderen In 2014 werd er in de EU-SILC-enquête speciale aandacht besteed aan materiële deprivatie bij kinderen. Huishoudens met kinderen jonger dan 16 jaar kregen specifieke vragen over het bezitten van bepaalde zaken of het deelnemen aan leeftijdsspecifieke evenementen. Tabel 2 toont aan dat een jaarlijkse vakantie een niet te veroorloven luxe is voor bijna een vijfde van de kinderen. Daarnaast heeft 11,1% zelfs geen geschikte plaats thuis om te studeren of huiswerk te maken. Vrijetijdsactiviteiten beoefenen is voor 9% van de kinderen onmogelijk. Tabel 2: Materiële deprivatie bij kinderen Percentage kinderen uit huishoudens waar het om financiële redenen NIET mogelijk is om: Totaal Materieel gedepriveerd Niet materieel gedepriveerd Nieuwe (geen tweedehandse) kledij te kopen 8,3% 57,5% 5,1% Twee paar schoenen (waarvan één paar gesloten schoenen) te kopen 3,6% 28,6% 2,0% Minstens één keer per dag groenten en fruit eten 2,3% 23,6% 0,9% Minstens één maaltijd per dag te eten die vlees, kip, vis of een vegetarische vervanger bevat 2,7% 31,4% 0,8% Leeftijdsspecifieke boeken te kopen (met uitzondering van schoolboeken) 4,4% 35,6% 2,4% Speelgoed voor buitenshuis te kopen (zoals een fiets, rolschaatsen, skateboard, enzovoort) 4,2% 35,4% 2,1% Leeftijdsspecifiek speelgoed of gezelschapsspelen voor binnenshuis te kopen 2,5% 23,0% 1,2% Op regelmatige basis deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten buiten het gezin (sportclub, muziek, jeugdbeweging, enzovoort) 9,0% 63,4% 5,5% Levensgebeurtenissen te vieren, zoals verjaardagen en religieuze ceremonies (communie enzovoort) 5,8% 39,7% 3,6% Af en toe vrienden uit te nodigen om te spelen of om iets te eten 6,0% 51,7% 3,1% Deel te nemen aan betaalde schoolactiviteiten, zoals schoolreizen en excursies 4,3% 33,5% 2,4% Een geschikte plaats te hebben om te studeren of huiswerk te maken (voldoende ruim en rustig) 11,1% 62,5% 7,8% Jaarlijks één week op vakantie te gaan 19,2% 82,6% 15,1% Met Zonder armoederisico armoederisico 27,6% 4,1% 13,5% 1,5% 9,0% 0,9% 8,7% 1,4% 17,3% 1,6% 14,5% 1,9% 9,3% 1,0% 31,9% 4,0% 17,0% 3,4% 23,0% 2,4% 14,6% 2,0% 31,8% 6,6% 50,3% 12,5% Deze soms ogenschijnlijk kleine percentages kunnen aanzienlijk schommelen naargelang het huishouden te maken heeft met materiële deprivatie. Zo zien we bijvoorbeeld dat ruim vier vijfde van de kinderen (82,6%) uit huishoudens die al materieel gedepriveerd zijn, geen jaarlijkse vakantie genieten. Bij kinderen die in een nietmaterieel gedepriveerd huishouden leven is dat minder het geval: slechts 15,1% kan niet op vakantie gaan. Kinderen uit materieel gedepriveerde huishoudens worden ook (materieel) minder verwend. Zo krijgt 57,5% van hen geen nieuwe kledij. Bij kinderen uit een niet-materieel gedepriveerd huishouden is dat minder het geval: slechts 5,1% krijgt geen nieuwe kleren. Ook krijgen materieel gedepriveerde kinderen minder speelgoed of boeken. Daarnaast merken we ook op dat kinderen uit een materieel gedepriveerd huishouden niet volwaardig kunnen deelnemen aan leeftijdsspecifieke gebeurtenissen. Zo is bijvoorbeeld lidmaatschap van een sportclub of gewoon vrienden uitnodigen om te spelen een groot probleem voor meer dan de helft van die kinderen. Voor bijna 40% van hen is een verjaardagsfeestje vieren onmogelijk.
Uit tabel 2 komt ook naar voor dat monetaire armoede 2 alleen niet alles verklaart. De vergelijkingen op basis van de inkomenscomponent (met armoederisico versus zonder armoederisico) zijn namelijk minder frappant. De vergelijkingen op basis van materiële deprivatie daarentegen (materieel gedepriveerd versus niet-materieel gedepriveerd) springen meer in het oog. Daarom moet armoede zeker zeer voorzichtig geïnterpreteerd worden aangezien het een multidimensionaal fenomeen is. Dat is ook de reden waarom er voor de EU2020-strategie de voorkeur is gegeven om de AROPE-indicator als doelstelling voorop te stellen in plaats van louter de monetaire component ervan (AROP). 5/6 2 Iemand loopt een (monetair) armoederisico wanneer het totaal inkomen van zijn huishouden lager is dan de relatieve armoededrempel. De drempel die doorgaans gebruikt wordt binnen Europa, wordt vastgelegd op 60% van het mediaan beschikbaar inkomen.
6/6 Bijkomende inlichtingen Voor meer inlichtingen kan u terecht bij Stephan Moens: 02/277.63.47 statpress@economie.fgov.be Bronvermelding Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium. Aanvullende cijfergegevens Bijkomende tabellen over Materiele deprivatie bij kinderen en volwassenen (per armoederisicostatus, geslacht, opleidingsniveau): http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/arbeid_leven/eu-silc/ http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/arbeidsmarkt_levensomstandigheden/materiele_depri vatie_2004-2014.jsp Europese cijfers: http://ec.europa.eu/eurostat/web/income-and-living-conditions/statistics-illustrated