ANWB TOL Een kwantitatief onderzoek naar de opvattingen over tolheffing in Nederland

ANWB TOL Een kwantitatief onderzoek naar de opvattingen over tolheffing in Nederland HANS ONKENHOUT ODETTE VLEK AMSTERDAM, OKTOBER 2013

ANWB - TOL Een kwantitatief onderzoek naar de opvattingen over tolheffing in Nederland HANS ONKENHOUT ODETTE VLEK AMSTERDAM, OKTOBER 2013

3 INHOUDSOPGAVE VOORAF INLEIDING CONCLUSIES CONCLUSIES OVERZICHT UITKOMSTEN RESULTATEN TOLHEFFING: SPONTANE REACTIE PRINCIPE BESTEDING KOSTEN SYSTEEM EFFECTEN TRAJECTEN TOLHEFFING: VORM SCENARIOS AANVULLENDE ANALYSES BIJLAGEN VERANTWOORDING VRAGENLIJST TABELLEN ANTWOORDEN OPEN VRAGEN

4 VOORAF

5 VOORAF INLEIDING In Nederland is de discussie over tolheffing weer actueel geworden. Er is minder geld beschikbaar voor infrastructuur, terwijl de ambities onverminderd hoog zijn. In het regeerakkoord is ook aandacht besteed aan tolheffing: Aanleg en gebruik van additionele infrastructuur, zoals supersnelwegen, kunnen worden gefinancierd door investeringen van bijvoorbeeld pensioenfondsen en tolheffing. Het uitgangspunt is vooralsnog dat de huidige wegen tolvrij blijven. De ANWB heeft behoefte aan inzicht in de mening van de Nederlandse automobilist om haar standpunt te kunnen bepalen en onderbouwd de discussie over tolheffing aan te kunnen gaan. Ruigrok NetPanel heeft voor de ANWB onderzoek uitgevoerd onder ruim 900 automobilisten naar hun mening over tolheffing in Nederland. We geven allereerst de conclusies van het onderzoek. Vervolgens staan we nader stil bij de uitkomsten. We gaan hierbij achtereenvolgens in op de eerste spontane reactie van de automobilisten op tolheffing voor het gebruik van een nieuwe weg, tunnel of viaduct, het principe van tolheffing, de besteding van tolgelden, de tarifering, het systeem om tol te kunnen heffen, de effecten, de houding ten aanzien van tolheffing op drie specifieke trajecten, de houding ten aanzien van de verschillende vormen van tolheffing en een aantal scenario s. In de bijlage is de onderzoeksverantwoording opgenomen, de vragenlijst, de tabellen en een listing van de antwoorden op de open vragen. We geven in deze rapportage ook een bloemlezing van de antwoorden op de open vragen, inclusief de optionele toelichtingen die men bij de vragen kon geven. De antwoorden op de open vragen zijn kwalitatief geanalyseerd. Er is hierbij veelal een indicatie aangegeven van meest en minst genoemd, maar quotes kunnen ook om inhoudelijke redenen zijn opgenomen.

6 CONCLUSIES

7 CONCLUSIES DE NEDERLANDSE AUTOMOBILIST IS NIET KLAAR VOOR TOLHEFFING Alles bij elkaar ontstaat het beeld dat de Nederlandse automobilist niet klaar is voor tolheffing. Weinigen verwachten positieve effecten van tolheffing en men heeft bovenal het idee dat er al genoeg wordt betaald. Negatief sentiment: we betalen al genoeg Een zeer ruime meerderheid van de Nederlandse automobilisten staat negatief tegenover tolheffing voor nieuwe infrastructuur in Nederland. De belangrijkste argumenten die deze automobilisten hierbij spontaan aandragen zijn het gevoel dat men al voldoende financieel bijdraagt aan de infrastructuur, dat infrastructuur een publieke zaak is waar iedereen van profiteert en dat tolheffing voor extra oponthoud gaat zorgen. Positieve effecten essentieel Een neutrale houding ten aanzien van tolheffing heeft men vaak niet onvoorwaardelijk. Men is alleen voor indien er duidelijke voordelen ontstaan. Veelal noemt men dan spontaan een veel kortere reistijd of een (snellere) aanleg van een weg. Twee andere belangrijke voorwaarden zijn afschaffing van de wegenbelasting en de aanwezigheid van tolvrije alternatieven. Automobilisten met een positieve houding ten aanzien van tol, geven aan tolheffing een eerlijk principe te vinden: de gebruiker betaalt. Maar ook voor automobilisten die positief tegenover tol staan, geldt vaak dat zij er pas positief tegenover staan als tolheffing voordelen oplevert, zoals een kortere reistijd, een betere kwaliteit van de infrastructuur of minder milieubelasting.

8 CONCLUSIES Principe van tolheffing is niet eerlijk, infrastructuur is publiek belang Uit de voorgelegde argumenten rondom het principe van tolheffing zien we qua argumentatie een soortgelijk beeld: wegen zijn publiek belang (waaraan iedereen moet bijdragen), tolheffing is oneerlijk, het leidt tot elitewegen of men verwacht dat tolvrije alternatieven - die men wel belangrijk vindt niet realiseerbaar zijn Nederland. Ook vinden de automobilisten dat zij genoeg betalen. De automobilisten vinden het overwegend een positief gegeven dat door tolheffing buitenlanders ook gaan bijdragen aan de infrastructuur in Nederland. Vaak vanuit het idee dat wij dat omgekeerd ook doen. Bestedingen: toezichthouder een goed idee Een onafhankelijke toezichthouder op de bestedingen van de tolopbrengsten lijkt de meeste automobilisten een goed idee. Belangrijk lijkt wel om duidelijk te maken wat de uitvoeringskosten zijn van deze toezichthouder. Enkelen vrezen namelijk zakkenvullerij. De meningen zijn verdeeld of de opbrengst alleen mag worden besteed aan de weg waarvoor tol wordt geheven en of het een voordeel is dat uit de opbrengsten meer nieuwe wegen kunnen worden aangelegd. Sommigen vinden dat er ook geld moet worden besteed aan onderhoud en aan mobiliteit in bredere zin, inclusief bijvoorbeeld openbaar vervoer en fietspaden.

9 CONCLUSIES Kosten: autobelastingen omlaag, kostendekkende tarieven Dat de huidige autobelastingen omlaag moeten bij invoering van tolheffing is een uitgemaakte zaak. Men is ook uitgesproken over de hoogte van het toltarief: dat moet kostendekkend zijn en niet meer dan dat. Ook vindt een ruime meerderheid dat de totale kosten voor de gebruikers niet mogen stijgen. Als het om de differentiatie in tarieven gaat, dan vindt men wel dat zwaar verkeer zwaarder belast mag worden. Sommigen vrezen hierbij overigens wel de economische gevolgen als het toltarief leidt tot hogere vervoerskosten. De meningen zijn verdeeld over een spitstarief. Menig automobilist vindt dit oneerlijk. Een argumentatie die we eerder ook tegenkwamen bij de ledenpeiling over de kilometerheffing, ingegeven vanuit de gedachte dat men geen keuze heeft om buiten de spits te reizen. Systeem: weinig vertrouwen in de overheid, gebruik maken van bestaand systeem Een ruime meerderheid van de Nederlandse automobilisten denkt niet dat de Nederlandse overheid in staat is een goed werkend tolsysteem in te voeren. De voorkeur van de automobilisten gaat uit naar een bestaand systeem boven een nieuw systeem voor tolheffing. Het systeem moet tot weinig of geen oponthoud voor gebruikers leiden. Effecten: men lijkt weinig te verwachten van tolheffing De meeste automobilisten herkennen mogelijke voordelen van tolheffing niet. Eventuele positieve effecten voor het milieu ziet men niet. Ook denkt men niet dat de auto minder gebruikt gaat worden. Het meest positief is men nog over het effect op de reistijd. De meningen zijn verdeeld of tolheffing leidt tot minder files en tot een ontlasting van het de tolvrije alternatieven. Sommigen vrezen juist overbelasting van dit deel van het wegennet.

10 CONCLUSIES Ook weinig draagvlak voor tolheffing Blankenburgtunnel, A15 en A13-A16 Ondanks dat de weerstand iets minder groot is, zien we dat men overwegend negatief is over tolheffing voor deze drie specifieke trajecten. Men vindt dat de automobilist genoeg betaalt, is principieel tegenstander of vindt de regio te filegevoelig voor tolheffing. Als men er positief tegenover staat, dan verwacht men dat tolheffing effecten heeft als filereductie of snellere realisatie van nieuwe wegen. De gebruikers van de snelwegen in de regio s waar tolheffing wordt overwogen staan hier kritischer tegenover dan de automobilisten die weinig of geen gebruik maken van de drie specifieke trajecten. We zien ook dat de gebruikers van trajecten rond de Blankenburgtunnel en de A13-A16 negatiever staan tegenover tolheffing voor het gebruik van nieuwe wegen om de aanleg en het onderhoud te financieren in het algemeen. Weinig verschillen in opvatting tussen leden en niet-leden Over een beperkt aantal punten zijn de leden kritischer dan de niet leden. Zo vinden leden het vaker oneerlijk als er overal in Nederland tol wordt geheven, vinden leden vinden de aanleg van wegen vaker publiek belang dan niet-leden, zijn de leden vaker van mening dat de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet mogen stijgen en verwachten de leden minder vaak dat door tolheffing de auto minder vaak ingezet gaat worden. Op de volgende sheet geven we een overzicht van alle argumenten en het percentage automobilisten dat het helemaal eens of eens met een argument is. Op de daarop volgende sheet zijn de verschillen tussen automobilisten met een (zeer) positieve en een (zeer) negatieve houding opgenomen. Daaruit wordt duidelijk dat automobilisten met een negatieve houding tolheffing vooral oneerlijk vinden en weinig positieve effecten van tolheffing verwachten.

11 SAMENVATTING Principe Een belangrijk voordeel van tolheffing is dat aan iedere gebruiker van een nieuw toltraject een bijdrage kan worden gevraagd, ook aan buitenlandse automobilisten: 59% Tolheffing voor een nieuwe weg is een eerlijk systeem: de gebruiker van de nieuwe weg betaalt: 29% Door tolheffing worden de tolwegen elitewegen die vooral gebruikt gaan worden door automobilisten die wat meer kunnen betalen: 62% Het is eerlijker als er overal in Nederland tol wordt geheven in plaats van alleen daar waar nieuwe wegen zijn aangelegd:19% De aanleg van een nieuwe weg is publiek belang, een groot deel van de samenleving profiteert er van: 75% Er mag wat mij betreft alleen tol worden geheven voor een nieuwe weg, tunnel of viaduct, als er ook een tolvrije mogelijkheid is: 56% In Nederland is er volgens mij niet genoeg plek om naast een toltraject een tolvrij alternatief te kunnen bieden: 54% Kosten Voor verschillende gebruikers (personenauto s, vrachtauto s) moeten verschillende toltarieven gelden: 63% Er moeten verschillende toltarieven gelden voor weggebruik in de spits en buiten de spits: 43% Er moet één Toltarief worden ingevoerd: 31% De toltarieven moeten precies voldoende zijn om de kosten te dekken voor de aanleg en onderhoud van wegen, er mag geen winstoogmerk zijn: 76% Bij invoering tol moet de MRB en BPM omlaag of afgeschaft te worden: 77% Alles bij elkaar mogen de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet stijgen: 70% Besteding opbrengst* Tol mag alleen worden gebruikt voor de aanleg van nieuwe wegen: 41% Er kunnen meer wegen worden aangelegd: 40% Onafhankelijke toezichthouder op de besteding van het geld: 60% Hoe sta je tegenover het betalen van tol als je gebruik maakt van een nieuw aangelegde weg, tunnel of viaduct? (Zeer) negatief: 69% Neutraal: 18% (Zeer) positief: 12% Effecten Tolheffing op nieuwe wegen zorgt er voor dat andere wegen ontlast worden: 23% Tolheffing voor de aanleg van nieuwe wegen levert een belangrijke bijdrage aan het verminderen van files: 22% Mensen zullen door tolheffing minder vaak hun auto gaan gebruiken: 21% Het heffen van tol heeft een positief effect op het milieu: 15% Tolwegen leiden tot kortere reistijden voor degenen die gebruik maken van een toltraject: 38% Systeem Nederland moet geen nieuw systeem voor tolheffing invoeren, maar gebruik maken van een bestaand systeem: 59% Er moet één Europees systeem worden ingevoerd, zodat het gebruik en de kosten voor de Europese automobilist overal gelijk zijn: 53% Geen vertrouwen in de overheid om een goed werkend tolsysteem in te voeren: 71% * Percentages eens en helemaal eens. Hoogste scores binnen een dimensie zijn vet weergegeven. Basis: automobilisten (n=904)

12 SAMENVATTING Hoe sta je tegenover het betalen van tol als je gebruik maakt van een nieuw aangelegde weg, tunnel of viaduct?* (Zeer) negatief 69% Principe Een belangrijk voordeel van tolheffing is dat aan iedere gebruiker van een nieuw toltraject een bijdrage kan worden gevraagd, ook aan buitenlandse automobilisten 46% 96% Tolheffing voor een nieuwe weg is een eerlijk systeem: de gebruiker van de nieuwe weg betaalt 12% 90% Door tolheffing worden de tolwegen elitewegen die vooral gebruikt gaan worden door automobilisten die wat meer kunnen betalen 72% 30% Het is eerlijker als er overal in Nederland tol wordt geheven in plaats van alleen daar waar nieuwe wegen zijn aangelegd 17% 31% De aanleg van een nieuwe weg is publiek belang, een groot deel van de samenleving profiteert er van 76% 73% Er mag wat mij betreft alleen tol worden geheven voor een nieuwe weg, tunnel of viaduct, als er ook een tolvrije mogelijkheid is 52% 63% In Nederland is er volgens mij niet genoeg plek om naast een toltraject een tolvrij alternatief te kunnen bieden 59% 35% Besteding De opbrengst uit tolheffing mag wat mij betreft alleen worden besteed aan de weg waarvoor tol geheven wordt 41% 36% Ik vind het een belangrijk voordeel dat uit de opbrengsten van tolheffing meer nieuwe wegen kunnen worden aangelegd 32% 67% Om er voor te zorgen dat de opbrengsten van tolheffing alleen worden besteed aan de aanleg van nieuwe wegen, moet er een onafhankelijk toezichthouder worden aangesteld 58% 64% Kosten Voor de verschillende gebruikers (vrachtwagen, personenauto s, et cetera) van een toltraject moeten verschillende toltarieven gelden 59% 79% Als er tol wordt geheven voor de aanleg van nieuwe wegen, moeten er verschillende tarieven zijn voor het gebruik van een toltraject in de spits of buiten de spits 39% 46% Er moet één toltarief worden ingevoerd 30% 42% De toltarieven moeten precies voldoende zijn om de kosten te dekken voor de aanleg en onderhoud van wegen, er mag geen winstoogmerk zijn 75% 76% Als er tol wordt geheven voor de aanleg van nieuwe wegen, moet de motorrijtuigenbelasting (MRB) en de BPM omlaag 81% 67% Alles bij elkaar mogen de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet stijgen 77% 49% Systeem Nederland moet geen nieuw systeem voor tolheffing invoeren, maar gebruik maken van een bestaand systeem 57% 68% Er moet één tolsysteem in Europa worden ingevoerd, zodat gebruik en kosten voor de Europese automobilist gelijk zijn 54% 53% Ik ben bang dat de Nederlandse overheid niet in staat is een goed werkend tolsysteem in te voeren 77% 59% Effecten Tolheffing op nieuwe wegen zorgt er voor dat andere wegen ontlast worden 15% 46% Tolheffing voor de aanleg van nieuwe wegen levert een belangrijke bijdrage aan het verminderen van files 12% 62% Mensen zullen door tolheffing minder vaak hun auto gaan gebruiken 21% 24% Het heffen van tol heeft een positief effect op het milieu 9% 40% Tolwegen leiden tot kortere reistijden voor degenen die gebruik maken van een toltraject 28% 77% (Zeer) positief 12% * Percentages eens en helemaal eens. Grootste verschillen zijn vet weergegeven. Basis: automobilisten (n=904)

13 RESULTATEN

14 RESULTATEN: SPONTANE REACTIE RUIME MEERDERHEID STAAT NEGATIEF TEGENOVER TOLHEFFING IN NEDERLAND BIJ GEBRUIK VAN NIEUWE INFRASTRUCTUUR Een forse meerderheid van de Nederlandse automobilisten (69%) staat (zeer) negatief tegenover het betalen van tol bij het gebruik van nieuwe wegen, tunnels of viaducten. We zien dat een derde (32%) zelfs zeer negatief tegenover tolheffing in Nederland staat. Logischerwijs is het aandeel dat (zeer) positief tegenover tolheffing staat vrij klein. Het gaat om 12% van de Nederlandse automobilisten. Hoe sta je tegenover het betalen van tol als je gebruik maakt van een nieuw aangelegde weg, tunnel of viaduct? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 32% 37% 18% 10% 2%2% We hebben om een toelichting gevraagd aan de automobilisten. Op de volgende sheets is een bloemlezing opgenomen. Alle gegeven antwoorden zijn in de bijlage opgenomen. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeer negatief Negatief Neutraal Positief Zeer Positief Weet niet

15 RESULTATEN: SPONTANE REACTIE NEGATIEVE HOUDING VOORAL INGEGEVEN VANUIT FINANCIELE OVERWEGINGEN Een zeer grote meerderheid van de automobilisten met een (zeer) negatieve houding ten opzichte van het betalen van tol voor het gebruik van nieuw aangelegde wegen, tunnels en viaducten, geeft aan financieel al voldoende bij te dragen aan het wegennet door de motorrijtuigenbelasting en accijnzen op brandstof te betalen: Omdat wij al genoeg betalen via wegenbelasting en accijnzen. Met accijnzen en motorrijtuigen belasting leveren automobilisten meer geld dan nodig is voor het openbaar vervoer en voor aanleg en onderhoud aan wegen. Nederland kent een van de hoogste wegenbelasting tarieven. Anderen geven aan dat deze kosten voor rekening van de overheid dienen te komen: Onnodig verdienmodel. Infrastructuur is een algemeen goed dat betaald wordt vanuit belastinginkomsten door de overheid. Dit is precies een van de zaken die juist wel door de overheid geregeld dient te worden. Moet door de overheid betaald worden. Ook zegt een aantal automobilisten met een negatieve houding dat tolheffing filevorming zal veroorzaken: Tolpoortjes zorgen voor oponthoud. Levert vertraging op en meer files.

16 RESULTATEN: SPONTANE REACTIE ALLEEN TOLHEFFING INDIEN ER DUIDELIJK VOORDEEL ONTSTAAT, ER EEN ALTERNATIEVE ROUTE IS EN ALS DE WEGENBELASTING WORDT VERLAAGD Automobilisten met een neutrale houding ten opzichte van tolheffing voor het gebruik van nieuwe faciliteiten zeggen alleen bereid te zijn tol te betalen indien er een duidelijk voordeel voor hen ontstaat. Betere wegen, kortere reistijden, minder files, snellere constructie van wegen en het ontzien van het milieu zijn de belangrijkste voordelen die men ziet: Als het helpt om een weg eerder in gebruik te kunnen nemen of dat de aanleg van een nieuwe weg hierdoor wordt versneld, zou ik voor zijn. als het veel reistijd scheelt ben ik best bereid een beetje te betalen. Als het dient om een natuurgebied te ontzien, betaal ik daar graag tol voor. Een aantal automobilisten keurt tolheffing alleen goed indien er een alternatieve route beschikbaar is waar men geen tol heft: Soms wil ik wel tol betalen, mits er een alternatieve route beschikbaar is. Als er geen alternatief is, is het niet netjes mensen klem te zetten en te laten betalen. Anderen zeggen alleen bereid te zijn tol te betalen indien andere kostenposten worden verlaagd. Dit kan alleen als we geen wegenbelasting meer hoeven te betalen. Zolang wij wegenbelasting betalen zeg ik nee, indien deze verdwijnt zeg ik ja.

17 RESULTATEN: SPONTANE REACTIE POSITIEVE HOUDING VANWEGE PRINCIPE EN POSITIEVE EFFECTEN Automobilisten met een (zeer) positieve houding ten opzichte van tolheffing voor nieuwe wegen zeggen met name dat het reëel is dat de gebruiker betaalt: De kosten worden dan opgebracht door de werkelijke gebruikers. Lijkt mij eerlijker. Meer gerechtigheid. Degenen die er gebruik van maken mogen betalen. Het geld moet ergens vandaan komen. Zo betalen de mensen die er gebruik van maken. Anderen geven aan bereid te zijn tol te betalen indien de kwaliteit van wegen toeneemt. Alleen als het voordeel oplevert om van A naar B te komen. Voorwaarde is dat de nieuwe route me tijd bespaart. Waarborgt kwaliteit van infrastructuur. Een enkeling zegt hier (zeer) positief tegenover te staan als dit zorgt voor een afname van het gebruik van de infrastructuur, gepaard met afname van de CO2 uitstoot: Autorijden selectief maken is goed voor het milieu.

18 RESULTATEN: PRINCIPE PRINCIPE VAN TOLHEFFING HEEFT WEINIG DRAAGVLAK: WEGEN ZIJN PUBLIEK BELANG, TOLHEFFING IS ONEERLIJK. Er lijkt weinig draagvlak te zijn voor tolheffing in Nederland voor het gebruik van een nieuwe weg, tunnel, brug of viaduct. Zo vindt een ruime De aanleg van een nieuwe weg is publiek belang, een groot deel van de samenleving profiteert er van 3% 6% 15% meerderheid (75%) de aanleg van een weg Door tolheffing worden de tolwegen elitewegen die publiek belang, waarmee een belangrijke basis vooral gebruikt gaan worden door automobilisten die 7% 16% 15% wat meer kunnen betalen voor tolheffing lijkt te ontbreken. In lijn hiermee Een belangrijk voordeel van tolheffing is dat aan iedere gebruiker van een nieuw toltraject een bijdrage kan 9% 12% 18% is de uitkomst dat 55% tolheffing voor nieuwe worden gevraagd, ook aan buitenlandse automobilisten Er mag wat mij betreft alleen tol worden geheven voor wegen oneerlijk vindt. We zien (in de onderste een nieuwe weg, tunnel of viaduct, als er ook een 13% 16% 11% tolvrije mogelijkheid is staaf van de grafiek) dat 63% het oneerlijk vindt In Nederland is er volgens mij niet genoeg plek om naast een toltraject een tolvrij alternatief te kunnen 8% 15% 17% als er overal in Nederland tol wordt geheven, in bieden plaats van alleen daar waar nieuwe wegen zijn Tolheffing voor een nieuwe weg is een eerlijk systeem: de gebruiker van de nieuwe weg betaalt 25% 30% aangelegd. Het lijkt dus niet veel uit te maken of Het is eerlijker als er overal in Nederland tol wordt geheven in plaats van alleen daar waar nieuwe wegen het om tolheffing voor nieuwe of bestaand 32% zijn aangelegd infrastructuur gaat, een meerderheid vindt het oneerlijk. De volgende vragen gaan over het principe van tolheffing. In hoeverre ben je het eens of oneens met de volgende uitspraken? Basis: Automobilisten- in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 46% 31% 35% 37% 33% 32% 15% 15% 22% 21% 29% 27% 22% 23% 14% 3% 6% 1% 1% 2% 8% 1% 5% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Geen mening Een voordeel van tolheffing is dat ook aan buitenlandse automobilisten tol kan worden gevraagd, zo vindt 59% van Nederlandse automobilisten. En dit is dan ook eigenlijk het enige positieve argument dat door een meerderheid wordt onderschreven. Want verder zien we dat men bang is voor elitewegen (62%), en dat 54% denkt dat er niet voldoende ruimte is voor tolvrije alternatieven. Dit is voor 56% wel een belangrijke voorwaarde voor de invoering van tol voor een nieuwe weg, tunnel of viaduct. Automobilisten hebben de mogelijkheid gehad om hun antwoorden toe te lichten. Op de volgende sheet hebben we een bloemlezing opgenomen.

19 RESULTATEN: PRINCIPE TOELICHTINGEN: WE BETALEN AL GENOEG, ALLEEN INDIEN MRB WORDT AFGESCHAFT, EERLIJK ALS BUITENLANDERS OOK GAAN BETALEN, ZORGEN OVER ECONOMISCHE EFFECTEN De toelichtingen op de stellingen over het principe van tolheffing hebben het meest betrekking op tolheffing in het algemeen, waar een meerderheid tegen is. Men is van mening dat automobilisten al voldoende betalen voor autorijden. Een aantal van deze respondenten geeft aan alleen voorstander van tolheffing te zijn indien dit wordt verrekend met motorrijtuigenbelasting en brandstofaccijnzen. De meeste toelichtingen op een specifieke stelling gaan over het betalen van tol door buitenlandse weggebruikers. Hier is men duidelijk voorstander van, aangezien dit andersom al het geval is: Dat buitenlandse gebruikers tol betalen lijkt me eerlijk. Wij doen dat ook in het buitenland. Dat buitenlandse automobilisten ook moeten betalen is goed. Ze rijden nu al jaren rond zonder wegenbelasting te betalen. Ik zou er meer voorstander van zijn dat Nederland een vignet in het leven roept voor buitenlandse wagens, zoals in veel andere landen. Daarnaast vraagt een aantal automobilisten zich af of tolheffing een gunstig effect heeft op de Nederlandse economie: Door tolheffing wordt alles duurder, ook transport. Dus ook goederen en eten. Alles is al duur genoeg. Ik vind een goede infrastructuur een van de belangrijkste zaken om als land goed voor elkaar te hebben. Dit hoort uit maatschappelijk en economisch (concurrentie) oogpunt niet te worden belast met tol.

20 RESULTATEN: BESTEDING TOEZICHTHOUDER VEREIST OM ER VOOR TE ZORGEN DAT TOLOPBRENGSTEN ALLEEN WORDEN BESTEED AAN NIEUWE INFRASTRUCTUUR We zien alleen een uitgesproken meerderheid van 60% terug op de stelling met het idee dat er een onafhankelijk toezichthouder moet komen die er voor waakt dat de opbrengsten alleen worden besteedt aan de aanleg van nieuwe wegen. In hoeverre ben je het eens of oneens met de volgende uitspraken over de besteding van tolgelden? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel Om er voor te zorgen dat de opbrengsten van tolheffing alleen worden besteed aan de aanleg van nieuwe wegen, moet er een onafhankelijk toezichthouder worden aangesteld 6% 10% 18% 37% 23% 5% Op de overige twee stellingen is verdeeld gereageerd. Zo vindt 41% dat de opbrengst alleen mag worden besteed aan de weg waarvoor de tol is geheven, maar vindt 33% dit juist niet. En we zien dat 40% het een belangrijk voordeel vindt dat uit de opbrengsten meer nieuwe wegen kunnen worden aangelegd. Maar ook hier staat weer een relatief groot deel (30%) van de Nederlandse automobilisten tegenover die dit voordeel niet ziet. De opbrengst uit tolheffing mag wat mij betreft alleen worden besteed aan de weg waarvoor tol geheven wordt Ik vind het een belangrijk voordeel dat uit de opbrengsten van tolheffing meer nieuwe wegen kunnen worden aangelegd 8% 12% 25% 18% 21% 27% 24% 31% 17% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Geen mening 9% 6% 3% Op de volgende sheet gaan we nader in op de gegeven toelichtingen.

21 RESULTATEN: BESTEDING TOELICHTINGEN: ROL TOEZICHTHOUDER NIET ALTIJD BEGREPEN, MEER GELD NAAR ONDERHOUD IN PLAATS VAN UITBREIDING WEGENNET Toelichtingen over de toezichthouder gaan onder andere over de kosten van een dergelijke toezichthouder. Deze zullen volgens sommigen waarschijnlijk komen uit de tolheffing waardoor er minder kan worden toegewezen aan het werkelijke doel: Geen onafhankelijke toezichthouder, want dan verdwijnt al het geld daarheen. Waarom nog weer een toezichthouder spekken? Er lopen in Nederland al genoeg zakkenvullers rond. Enkelen zijn juist voorstander van een toezichthouder. Zij zien graag dat deze toezichthouder er voor zorgt dat de tolgelden ook echt worden besteed aan waar ze voor bestemd zijn: Er moeten meerdere onafhankelijke toezichthouders worden aangesteld elk met verschillende motieven en achtergronden. De ontvangen gelden worden dan daadwerkelijk gebruikt voor de wegen. Niet in de schatkist van algemene middelen. Op de stelling Ik vind het een belangrijk voordeel dat uit de opbrengsten van tolheffing meer nieuwe wegen kunnen worden aangelegd, geeft een aantal automobilisten aan dat zij juist het onderhoud belangrijk vinden: Niet zozeer alleen voor nieuwe wegen, maar juist ook onderhoud aan bestaande wegen. Er zijn al flink wat wegen en je kan niet blijven bijhouden. Eventueel wel voor onderhoud aan bestaande wegen. De eventuele tolheffing kan volgens mij beter besteed worden aan verbetering van bestaande wegen.

22 RESULTATEN: BESTEDING TOELICHTINGEN: OPBRENGSTEN MOET NIET ALLEEN AAN INFRASTRUCTUUR WORDEN BESTEED MAAR AAN MOBILITEIT IN BREDERE ZIN Een aantal respondenten geeft aan dat de tolgelden beter besteed kunnen worden aan alternatieve transportmethodes zoals het openbaar vervoer: Hele stukken bos verdwijnen voor autowegen. Ga eens lekker op de fiets of het openbaar vervoer. Het geld mag van mij ook worden besteed aan openbaar vervoer. Door een aantal goede tolwegen door Nederland te leggen, kun je daarnaast meer dubbele spoorwegen aanleggen waardoor ook het openbaar vervoer sneller en beter zal gaan verlopen. Maar dan moet het geld ook gebruikt worden voor kapotte fietspaden. Ik vind dat de opbrengsten gebruikt moeten worden om alternatieven voor autogebruik te ontwikkelen.

23 RESULTATEN: KOSTEN HUIDIGE BELASTINGEN OMLAAG, GEEN WINSTOOGMERK, GEEN STIJGENDE KOSTEN EN DIFERENTIATIE IN TARIEVEN Als het gaat om de tarifering zien we op een aantal punten vrij sterke consensus. Men vindt duidelijk (meerderheid van 77%) dat de Als er tol wordt geheven voor de aanleg van nieuwe wegen, moet de motorrijtuigenbelasting (MRB) en de 3% 6% 10% 23% huidige autobelastingen bij de invoering van BPM (aanschafbelasting) omlaag tolheffing voor de aanleg van nieuwe wegen De toltarieven moeten precies voldoende zijn om de kosten te dekken voor de aanleg en onderhoud van 4% 7% 10% 35% wegen, er mag geen winstoogmerk zijn omlaag moeten. En dat het tarief kostendekkend moet worden vastgesteld Alles bij elkaar mogen de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet 3% 8% 14% 35% stijgen (76%). Ook vindt een duidelijke meerderheid Voor de verschillende gebruikers (vrachtwagen, van 70% dat de kosten voor de gebruikers personenauto s, et cetera) van een toltraject moeten 8% 11% 14% verschillende toltarieven gelden van toltrajecten niet mogen stijgen. Een iets minder grote meerderheid (63%) vindt dat er verschillende toltarieven voor verschillende gebruikers moeten gaan gelden. Het gaat hierbij om verschillende tarieven voor vrachtwagen en personenauto s. De meningen zijn namelijk wel verdeeld of er verschillende tarieven moeten gelden voor het gebruik in of buiten de spits: 43% vindt van wel, 36% van niet. Tenslotte zien we verdeelde reacties terug op de stelling Er moet één toltarief worden ingevoerd. Twee op de vijf (39%) vindt dit niet en 31% vindt dit wel. In hoeverre ben je het eens of oneens met de volgende uitspraken die over de kosten rondom tolheffing gaan? Basis: Automobilisten- in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel Als er tol wordt geheven voor de aanleg van nieuwe wegen, moeten er verschillende tarieven zijn voor het gebruik van een toltraject in de spits of buiten de spits Er moet één toltarief worden ingevoerd 13% 13% 23% 26% 17% 22% 41% 54% 30% 23% 41% 35% 22% 13% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Geen mening Waarschijnlijk heeft men bij het invullen de stelling breder geïnterpreteerd en is men bijvoorbeeld überhaupt tegen het invoeren van tol, want deze uitkomst is niet in lijn met de 63% die vindt dat er voor vrachtwagen en personenauto s verschillende toltarieven moeten gelden. 8% 3% 3% 5% 3% 4% 8%

24 RESULTATEN: KOSTEN TOELICHTINGEN: AUTOMOBILIST MOET NIET DE MELKKOE WORDEN, SPITSTARIEF IS VOLGENS SOMMIGEN ONEERLIJK De meeste toelichtingen op de stellingen over kosten omtrent tolheffing gaan over het verlagen van MRB en BPM indien tolheffing wordt ingevoerd. Men ziet dit als voorwaarde of geeft aan dat de MRB en BPM helemaal afgeschaft moeten worden. Als automobilist voelt men zich al voldoende cashcow van de overheid en vindt men het onterecht als daar nog meer kosten bijkomen: Tolheffing alleen wanneer wegenbelasting volledig wordt afgeschaft, dus ook niet stiekem accijnsverhoging om het wegvallen van wegenbelasting te compenseren. MRB en BPM dan volledig afschaffen. De overheid moet niet van twee walletjes eten. Over de verschillende tarieven voor in- en buiten de spits geven automobilisten met name aan het hiermee oneens te zijn, omdat het oneerlijk is om werkende mensen te bestraffen : Je straft door tol in spits tijden duurder te maken de mensen die moeten. De spits is voor het algemeen toch werkverkeer en bus en trein zijn in mijn ogen nog steeds geen goede alternatieven in veel gevallen. Belachelijk om de tarieven hoger te maken tijdens de spits. Mensen die naar hun werk gaan worden zo bestraft omdat zij werken. Enkelen geven aan het juist eens te zijn met de stelling rondom een hoger spitstarief omdat zij denken dat het hierdoor minder druk wordt in de spits: Het vraag en aanbod principe kan van toepassing zijn, dus in de spits duurder. Hiermee spreid je ook de drukte.

25 RESULTATEN: KOSTEN TOELICHTINGEN: PROFIJTBEGINSEL MOET GELDEN VOOR ZWAAR VERKEER, MAAR ER ZIJN OOK ZORGEN OVER DE ECONOMISCHE GEVOLGEN De reacties op de stelling om verschillende gebruikers een verschillend tarief te laten betalen, gaan vooral over de rechtvaardiging van een hoger tarief voor het vrachtverkeer. Aangezien vrachtwagens het wegdek meer belasten, zou de bijdrage aan het onderhoud groter moeten zijn volgens deze respondenten: Zwaar verkeer meer belasten. En groene rijders een lagere tolheffing opleggen. Vrachtwagens moeten meer tol betalen dan kleine auto s, omdat ze meer wegen. Er zijn echter ook tegenstanders van een gedifferentieerd tarief. Volgens hen zullen hogere tarieven voor vrachtverkeer met name nadelige gevolgen hebben voor de economie: Als je voor je beroep ook nog tolgeld moet betalen, krijg je nog minder import en export. Dit lijdt tot minder inkomsten voor de staat en werknemers. Als vrachtwagens meer moeten betalen gaan of de vervoersprijzen omhoog of de alternatieve routes worden extra belast. Op de stelling dat tolheffing geen winstoogmerk mag hebben, geven uitsluitend de voorstanders een toelichting: Er mag inderdaad geen winstoogmerk zijn. Geen winst en extra kosten voor de gebruiker! Onzin natuurlijk.

26 RESULTATEN: SYSTEEM WEINIG VERTROUWEN IN OVERHEID BIJ DE INVOERING. GEEN NIEUW TOLSYSTEEM INVOEREN Als het gaat om de invoering van een tolsysteem is er overwegend weinig vertrouwen onder de Nederlandse automobilisten dat onze overheid dit tot een Ik ben bang dat de Nederlandse overheid niet in staat is een goed werkend tolsysteem in te voeren 2% 8% goed einde gaat brengen. Bijna driekwart 14% (71%) van de automobilisten is het (helemaal) eens met de stelling Ik ben bang dat de Nederland moet geen nieuw systeem voor tolheffing Nederlandse overheid niet in staat is een invoeren, maar gebruik maken van een bestaand 5% 5% systeem goed werkend tolsysteem in te voeren. Het 22% lijkt een meerderheid van 59% dan ook een goed idee als er een bestaand systeem wordt Er moet één tolsysteem in Europa worden ingevoerd, gebruikt en geen nieuw systeem wordt zodat gebruik en kosten voor de Europese automobilist 10% 13% 19% bedacht. gelijk zijn Er zijn verschillende systemen om tol te kunnen heffen. Daarover gaan de volgende stellingen. Wil je weer aangeven of je het eens of oneens bent met een stelling? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 28% 33% 32% 43% 26% 21% 9% 4% 5% Of het moet gaan om één uniform Europees tolsysteem is niet zonneklaar. Een krappe meerderheid (53%) vindt dat er één Europees tolsysteem moet worden ingevoerd. Daar staat echter ongeveer een kwart tegenover (23%) die dit niet vindt. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Geen mening

27 RESULTATEN: SYSTEEM GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID BELANGRIJKSTE EIS AAN SYSTEEM We hebben middels een rangorde vraag vastgesteld welke eisen men belangrijk vindt aan een tolsysteem. We hebben vijf eisen voorgelegd. De volgorde van de automobilisten ziet er als volgt uit: Gebruiksvriendelijkheid: het moet tot weinig of geen oponthoud voor gebruikers leiden; Goedkoop: lage kosten bij de invoering en voor het onderhoud van het systeem; Verkeersveiligheid: er mogen geen extra ongelukken gebeuren door het heffen van tol; Betrouwbaarheid: het werkt praktisch altijd, er zijn nauwelijks storingen; Bescherming van de gegevens van de gebruikers (privacy). Wat zijn voor jou de belangrijkste eisen die je stelt aan een tolsysteem? Zet jouw eisen in volgorde van belangrijkheid. Zet het voor jou meest belangrijke punt boven aan, het minst belangrijke punt onderaan? Basis: Automobilisten - in gemiddelde score (n= Gebruiksvriendelijkheid Goedkoop Verkeerveiligheid Betrouwbaarheid Privacy 2,3 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 3,0 3,1 3,2 3,5

28 RESULTATEN: SYSTEEM TOELICHTING: LINK VERKEERSVEILIGHEID EN TOLHEFFING WORDT NIET DOOR IEDEREEN BEGREPEN, PRIVACY ROEPT GEMENGDE REACTIES OP De meeste toelichtingen rondom het tolsysteem gaan over het element verkeersveiligheid. Volgens de automobilisten is verkeersveiligheid op elke weg een vereiste, niet specifiek op tolwegen: Verkeersveiligheid is belangrijk op alle wegen, niet alleen tolwegen. Verkeersveiligheid lijkt me niet zo belangrijk omdat ik denk dat tolheffing hier weinig invloed op kan hebben. Daarnaast geven sommigen aan dat het erg belangrijk is om privacy in stand te houden bij de invoer van tol: Privacy problematiek hoeft er niet te zijn: contant betalen geeft geen privé-info. Bij een goed betaalsysteem met pin hoeft dit er ook niet te zijn. Men moet de mogelijkheid hebben om te betalen zonder dat men een kastje aan boord heeft. Volgens anderen is het onmogelijk om weggebruikers privacy te garanderen: Privacy bescherming is kul. Van Maastricht naar Den Helder kom je 200 keer op de camera. Privacy is nu ook niet beschermd. Zie camera s op de weg.

29 RESULTATEN: EFFECTEN AUTOMOBILISTEN ZIEN DE VOORDELEN VAN TOLHEFFING NIET Als we de reacties beschouwen op de stellingen die over de mogelijke effecten van tolheffing gaan, dan zien we dat de automobilisten overwegend met helemaal oneens of oneens als antwoord hebben gereageerd. Tolwegen leiden tot kortere reistijden voor degenen die gebruik maken van een toltraject Tenslotte hebben we nog een aantal uitspraken over mogelijke effecten van tolheffing. Wat voor gevolgen denk jij dat tolheffing heeft? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel Tolheffing op nieuwe wegen zorgt er voor dat andere wegen ontlast worden 11% 19% 17% 30% 28% 23% 32% 20% 6% 6% 3% 5% De automobilisten zien met name de positieve effecten van tolheffing op het milieu niet (57% (helemaal) oneens) en op het minder gebruiken van de auto (56% (helemaal) oneens). Tolheffing voor de aanleg van nieuwe wegen levert een belangrijke bijdrage aan het verminderen van files Mensen zullen door tolheffing minder vaak hun auto gaan gebruiken Het heffen van tol heeft een Positief effect op het milieu 17% 20% 23% 28% 36% 34% 28% 19% 23% 19% 3% 6% 17% 4% 3% 13% 2% 5% Men verwacht nog het meest dat tolheffing een positief effect kan hebben op de reistijd voor de gebruikers van een toltraject; 38% is het (helemaal) eens met de voorgelegde stelling. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Geen mening

30 RESULTATEN: EFFECTEN TOELICHTINGEN: OVERBELASTING TOLVRIJE ALTERNATIEVEN, TWIJFELS AAN DE INVLOED VAN TOL OP HET MINDER RIJDEN EN HET MILIEU De toelichtingen op de stellingen over de effecten van tolheffing gaan het vaakst over de belangrijke bijdrage die nieuwe wegen hebben op het ontlasten van andere wegen, het verminderen van files en de vermindering van autogebruik. Men verwacht dat automobilisten niet minder gaan rijden, maar zullen kiezen voor de gratis routes: Er zal meer gebruik gemaakt worden van alternatieve routes, waar het dus drukker wordt en de verkeersveiligheid minder wordt en het milieu meer belast. Heffen van tol zal er in mijn optiek juist voor zorgen dat andere (tolvrije) wegen overbelast raken doordat men gaat uitwijken. Volgens anderen zal het heffen van tol geen invloed hebben op de frequentie van gebruik: Wat een merkwaardige gedachten gang dat mensen door tolheffing minder vaak hun auto gebruiken!!! En al die mensen die dagelijks naar hun werk moeten?? Die hoeven niet te werken? Die blijven gewoon rijden. Mensen blijven toch wel rijden hoe ze rijden. Tol of geen tol. De reacties op de stelling dat tolheffing gunstig is voor het milieu zijn uitsluitend negatief. Men denkt juist dat nieuwe wegen zullen leiden tot meer weggebruik: Effect op het milieu is er pas als er minder auto s gaan rijden. Files zullen niet verminderen en is er dus geen positief milieueffect.

31 RESULTATEN: TRAJECTEN WEINIG DRAAGVLAK VOOR TOLHEFFING OP DE DRIE TRAJECTEN Ook voor het heffen van tol op de drie voorgelegde trajecten (Blankenburgtunnel, regio Arnhem (A15) en regio Rotterdam (A13- A16)) zien we weinig draagvlak terug. Een kwart (24%) staat hier zeer negatief tegenover, 23% negatief. Hier staat 16% juist (zeer) positief tegenover. In vergelijking met de eerste spontane reacties op de vraag hoe men tegenover tolheffing staat, zien we minder weerstand: 47% (zeer) negatief versus 69% (zeer) negatief. Uit de tabel kan worden opgemaakt dat de weerstand onder de frequente gebruikers van de trajecten significant hoger is. Ook bij deze vraag hebben we om een toelichting gevraagd. Op de volgende sheets presenteren we kort de opvallendste uitkomsten. Alle gegeven antwoorden zijn opgenomen in de bijlage. Hoe sta je hier tegenover? (Tolheffing voor het gebruik van nieuwe trajecten) Het idee is om voor drie nieuwe trajecten tol te vragen. Hoe sta je hier tegenover? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 24% 23% 25% 13% 3% 12% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeer negatief Negatief Neutraal Positief Zeer Positief Weet niet Zeer negatief Totaal Blankenburgtunnel A15, Arnhem A13-A16 R'dam Min. Minder Min. Minder Min. Minder - maandelijks vaak, nooit maandelijks vaak, nooit maandelijks vaak, nooit 24% 33% 23% 33% 23% 32% 23% Negatief 23% 34% 22% 30% 22% 37% 21% Neutraal 25% 11% 26% 13% 26% 13% 27% Positief 13% 16% 13% 13% 13% 13% 13% Zeer Positief 3% 5% 3% 5% 3% 3% 3% Weet niet 12% 1% 13% 6% 13% 2% 14% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% n = 904 74 830 66 838 121 783

32 RESULTATEN: TRAJECTEN NEGATIEVE HOUDING OOK NU VEELAL INGEGEVEN VANUIT FINANCIELE MOTIEVEN. Respondenten die (zeer) negatief staan tegenover tolheffing voor het gebruik van deze nieuwe trajecten, zeggen met name dat autorijden al duur genoeg is, en zien daar liever geen kosten bovenop komen: De automobilist betaalt al veel te veel belasting. Ben tegen alles wat extra kosten meebrengt voor automobilisten. Autorijden is al duur genoeg. Ook zegt een groot aantal automobilisten principieel tegenstander van tolheffing te zijn: Ik ben überhaupt tegen het systeem van tolheffing. Ik ben absoluut tegen elke vorm van tolheffing. Verder is deze regio volgens een aantal respondenten juist te filegevoelig voor het toepassen van tolheffing: Deze regio is zeer filegevoelig, een nieuw project zorgt voor jaren extra druk op de wegen. Door het heffen van tol op deze specifieke trajecten zullen de bestaande wegen zonder twijfel overbelast raken voor zover dat ze dat nog niet zijn op het moment. Een aantal vindt de aanleg van nieuwe wegen overbodig en geeft aan dat men zich beter kan richten op alternatieven: Meer wegen zullen het milieu aantasten. Richt je liever op openbaar vervoer. Bedenk een andere manier dan tol vragen. Meeste mensen moeten gebruik maken van de wegen omdat er in de eigen regio geen werk is. Laat die mensen carpoolen.

33 RESULTATEN: TRAJECTEN NEUTRALE HOUDING VAAK VANUIT LAGE BETROKKENHEID, OF INDIEN ER VOORDELEN ONTSTAAN De automobilisten met een neutrale houding ten opzichte van tolheffing op deze nieuwe trajecten zeggen het vaakst niet in deze regio s te wonen en weinig tot zelden gebruik te maken van de betreffende trajecten. Zij ervaren dus nauwelijks invloed van de besproken maatregel en vinden het ook moeilijk een oordeel te vormen. Anderen geven aan dat zij in het geval van duidelijke verbeteringen op het traject best bereid zijn om wat meer te betalen: Dat gaat voor mij extra kosten met zich mee brengen. Maar als het de reisduur korter maakt wil ik er wel iets voor betalen. Als de files op de A20-A13 hierdoor afnemen vind ik het prima. Zolang de opbrengsten het project financieren en de tarieven schappelijk blijven, is dit verdedigbaar. Een aantal automobilisten geeft aan dat het belang van het milieu niet uit het oog verloren mag raken bij de aanbouw van nieuwe wegen: Er gaat te veel groen naar de knoppen door extra aanleg van autobanen, hierdoor vernietigen we de natuur te veel. Daar moeten we zuinig op zijn. Als met de opbrengsten van de tol het mogelijk gemaakt wordt om de effecten voor milieu en leefomgeving te beperken, ben ik als gebruiker best bereid tol te gebruiken.

34 RESULTATEN: TRAJECTEN POSITIEVE HOUDING DOOR BETERE DOORSTROMING, SNELLERE REALISATIE VAN NIEUWE INFRASTRUCTUUR ALTERNATIEVEN EN BUITENLANDERS DIE OOK MOETEN BETALEN Respondenten met een (zeer) positieve houding ten opzichte van tolheffing op de drie nieuwe trajecten zeggen het vaakst dat ontlasting van deze knooppunten noodzakelijk is en bereid zijn daarvoor te betalen: Dit zijn trajecten die ernstig verstopt zitten. Een goede doorstroom is wel tol waard. Als dit de files in en om Rotterdam vermindert heb ik daar geen moeite mee. De snellere reistijd bespaart tijd en daarvan mag best een deel naar tolheffing toe. Anderen geven aan bereid te zijn te betalen als dat betekent dat de realisatie van deze nieuwe wegen hierdoor sneller plaatsvindt: Door tolheffing kunnen nieuwe wegen eerder gerealiseerd worden. Tolheffing maakt deze trajecten eerder mogelijk dan financiering door rijk/provincie alleen. De automobilisten met een positieve houding geven aan dat er in die regio s alternatieve routes zijn waarop geen tol wordt geheven: Er is een mogelijkheid een keuze te maken of je het de moeite waard vindt om te betalen voor de route die je neemt. Je hebt de keuze of je hem wil gebruiken. Als je sneller en korter wilt betaal je ervoor. Voor een enkeling weegt het feit mee dat buitenlandse weggebruikers ook tol moeten betalen als ze gebruik maken van deze wegen: Hier komt veel buitenlandse vracht binnen en wij betalen in hun landen ook tol. Het zijn trajecten met veel buitenlands verkeer.

35 RESULTATEN: TOLHEFFING AUTOMOBILIST ZEER NEGATIEF OVER INVOERING TOL VOOR ALLE WEGEN IN NEDERLAND Van de drie verschillende vormen van tol die zijn voorgelegd is men het meest negatief over generieke tolheffing in Nederland: 76% is hier zeer negatief (47%) of negatief over (29%). In Tijdelijke tolheffing voor het gebruik van nieuwe wegen, om de aanleg te financieren 24% totaal staat 10% van de automobilisten hier juist (zeer) positief tegenover. Hoe sta je tegenover...? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 28% 18% 24% 4% 2% De weerstand tegenover tijdelijke tolheffing ter financiering van nieuwe infrastructuur (52% (zeer) negatief) en tolheffing zonder tijdelijk karakter ter financiering van nieuwe infrastructuur is even groot: 52% staat er (zeer) negatief tegenover. Het aantal automobilisten wat positief tegenover een van beide vormen van tolheffing staat is ook vergelijkbaar, dit ligt op ruim een kwart. Als we deze uitkomsten vergelijken met de eerste spontane reactie van de automobilisten op tolheffing voor het gebruik van nieuwe infrastructuur, dan zien we minder weerstand en meer automobilisten die positief tegenover tolheffing staan. Tolheffing voor het gebruik van nieuwe wegen, om de aanleg en het onderhoud te financieren Tolheffing, voor het gebruik van alle wegen in Nederland 24% 47% 28% 20% 29% 22% 11% 3% 2% 9% 1% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zeer negatief Negatief Neutraal Positief Zeer Positief, Weet niet De nuancering om de aanleg en onderhoud te financieren bij tolheffing voor het gebruik van nieuwe wegen kan hierbij een rol spelen, naast de kennis die men heeft opgedaan van de voorgelegde argumenten in de vragenlijst.

36 RESULTATEN: TOLHEFFING TOELICHTINGEN: GEEN DUBBELE BELASTINGEN, AUTOMOBILIST MAG GEEN MELKKOE ZIJN Op de stellingen over het heffen van de verschillende vormen van tol, reageert een ruime meerderheid van de automobilisten negatief. Er komt wederom naar voren dat men tolheffing enkel een interessant verhaal vindt als alternatief voor de MRB. Men ziet duidelijk geen heil in een dubbele belasting: We betalen al genoeg belasting. Als ze de belastingen verlagen is het andere koek. Mits de MRB en RPM verdwijnen. Natuurlijk geen tolheffing voor bestaande wegen. Dan wordt de auto echt melkkoe. Ook uiten de automobilisten wantrouwen ten opzichte van de overheid. Zij zeggen het gevoel te hebben dat er misbruik van hen gemaakt wordt om overheidstekorten mee op te vullen en verwachten (met het oog op onderhoud) dat tol nooit tijdelijk zal zijn: De aanleg en het onderhoud financieren is prima, maar dan moet het na een paar jaar wel klaar zijn met de heffing van tol, maar dat is in Nederland niet zo. Eenmaal ingevoerd is je hele leven betalen. Kijk maar naar het kwartje van Kok, ook zoiets schandaligs. Als er in de toekomst weer geld tekort gaat komen verzint men nog iets anders om geld te verkrijgen. De overheid schiet tekort hierin. Zij hebben gefaald. Er komen al miljarden aan geld binnen; Misschien moeten de kosten eens onder de loep worden genomen in plaats van er vanuit gaan dat alles alleen maar duurder moet. Tijdelijk is nonsens, gegeven het feit dat onderhoud essentieel is.

37 RESULTATEN: SCENARIOS AUTOMOBILIST NOG HET MEEST POSITIEF OVER TOLHEFFING INDIEN DIT LEIDT TOT MINDER FILES. Er zijn drie scenario s voorgelegd om vast te stellen welke mogelijke effecten het meest van invloed zijn op de houding van de Nederlandse automobilist tegenover Stel dat je door tolheffing op een nieuwe weg minder last van files krijgt. Hoe sta je dan tegenover tolheffing 13% 18% tolheffing. Filereductie lijkt het grootste voor dit nieuwe stuk weg? effect te hebben. Als men door tolheffing op een nieuw aangelegde weg minder last van Stel dat door tolheffing een nieuwe weg sneller wordt files krijgt, dan staat 38% (zeer) positief aangelegd. Jij kunt gebruik maken van die nieuwe weg. Hoe sta je dan tegenover tolheffing voor dit nieuwe stuk weg? tegenover tolheffing op dat stuk weg. Ter vergelijking: eerder vonden we 12% die (zeer) positief tegenover tolheffing staat. Het aantal Stel dat je door tolheffing op een nieuwe weg een 16% 27% kortere reistijd krijgt. Hoe sta je dan tegenover automobilisten dat er (zeer) negatief tolheffing voor dit nieuwe stuk weg? Houdt hierbij in 19% 33% tegenover staat ligt op 31%. gedachten dat je voor 1,50 voor 5 tot 10 minuten reistijdwinst hebt. Kun je aangeven hoe je binnen zo n situatie tegenover tolheffing staat? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 29% 29% 25% 33% 22% 19% 5% 3% 3% 3% 3% 2% Het sneller aanleggen van een weg levert als argument een minder groot aantal voorstanders van tolheffing voor dat stuk weg op: 25% staat er dan (zeer) positief tegenover. De weerstand ligt hoger, 43% staat (zeer) negatief tegenover tolheffing onder deze argumentatie. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zeer negatief Negatief Neutraal Positief Zeer Positief, Weet niet Een korte reistijd als argument levert 22% automobilisten op die (zeer) positief tegenover tolheffing staat en 52% die er (zeer) negatief tegenover staat.

38 RESULTATEN: SCENARIOS TOELICHTINGEN: 1,50 TE DUUR, TOLHEFFING VEROORZAAKT JUIST FILES EN MEN VREEST ELITEWEGEN De meeste toelichtingen op de stellingen over trajecten gaan over de verkorte reistijd voor 1,50. Men licht vooral toe dat de tijdswinst niet opweegt tegen de kosten: 1,50 voor 5-10 minuten winst vind ik wel veel geld. Als het maar 5 minuten tijdwinst is, zou je 18 per uur moeten verdienen om überhaupt quitte te spelen 1,50 is echt belachelijk duur. Op de stelling dat tolheffing zorgt voor minder files, licht men met name toe dat men verwacht dat de totale reistijd niet minder gaat worden: Kortere reistijd is onzin argument. Het gaat uiteindelijk om het totaal van de reistijd en niet alleen om het stukje wat je rijdt op een tolweg. Minder files is ook onzin, want staan er in Frankrijk nooit files op de route soleil dan? Volgens mij kan je nooit kortere reistijden krijgen, omdat iedereen moet stoppen bij het loket om te betalen. Volgens sommigen zal het gebruik van deze tolwegen uitsluitend zijn weggelegd voor welgestelden: Het lijkt dan alsof alles te koop is, zolang je maar genoeg geld hebt. Dan heb je de weg voor een selecte groep. Die het willen en kunnen betalen. Alleen voor de ministers misschien???

39 AANVULLENDE ANALYSES

40 AANVULLENDE ANALYSES AUTOMOBILISTEN MET EEN POSITIEVE HOUDING STAAN ACHTER HET PRINCIPE EN VERWACHTEN VAKER POSITIEVE EFFECTEN We hebben de samenhang bepaald tussen de houding die men heeft ten aanzien van Uitspraak tolheffing voor nieuwe infrastructuur en de voorgelegde argumenten. Correlatie met oordeel over tolheffing We zien de sterkste samenhang terug met de stelling die over het uitgangspunt gaat van tolheffing. Hoe positiever de houding ten aanzien van tol, des te sterker men vindt dat tolheffing een eerlijk systeem is omdat de gebruiker van de nieuwe weg betaald, en andersom natuurlijk. Ook vindt men het vaker een voordeel dat er een bijdrage kan worden gevraagd aan buitenlanders en verwacht men positieve effecten van tolheffing. PRINCIPE EFFECTEN PRINCIPE EFFECTEN EFFECTEN Tolheffing voor een nieuwe weg is een eerlijk systeem: de gebruiker van de nieuwe weg betaalt Tolheffing voor de aanleg van nieuwe wegen levert een belangrijke bijdrage aan het verminderen van files Een belangrijk voordeel van tolheffing is dat aan iedere gebruiker van een nieuw toltraject een bijdrage kan worden gevraagd, ook aan buitenlandse automobilisten Het heffen van tol heeft een positief effect op het milieu Tolwegen leiden tot kortere reistijden voor degenen die gebruik maken van een toltraject 0,669 0,469 0,452 0,41 0,392 Hoe positiever men is over tolheffing, des te minder men vreest dat door tolheffing elitewegen ontstaan en des te minder men van mening is dat de kosten voor mobiliteit voor de gebruikers niet mogen stijgen. EFFECTEN PRINCIPE KOSTEN Tolheffing op nieuwe wegen zorgt er voor dat andere wegen ontlast worden Door tolheffing worden de tolwegen elitewegen die vooral gebruikt gaan worden door automobilisten die wat meer kunnen betalen Alles bij elkaar mogen de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet stijgen 0,378-0,339-0,307

41 AANVULLENDE ANALYSES WEINIG VERSCHILLEN TUSSEN LEDEN EN NIET-LEDEN We vinden weinig significante verschillen in de opvattingen rondom tolheffing tussen de automobilisten die lid zijn van de ANWB en de automobilisten die dat niet zijn. Over een aantal punten ten aanzien van tolheffing zijn de leden kritischer dan de niet leden. De belangrijkste verschillen op een rij: Leden vinden het vaker oneerlijk als er overal in Nederland tol wordt geheven in plaats van alleen daar waar nieuwe wegen zijn aangelegd (leden: 66% (helemaal) oneens, niet-leden 59% (helemaal) oneens). Leden vinden de aanleg van wegen vaker publiek belang dan niet-leden (leden: 77% (helemaal) eens, niet-leden 70% (helemaal) eens). Leden vinden vaker dat de kosten voor mobiliteit voor gebruikers van toltrajecten door de tolheffing niet mogen stijgen (leden: 73% (helemaal) oneens, niet-leden 65% (helemaal) oneens). Leden verwachten minder vaak dat mensen door tolheffing hun auto minder vaak gaan gebruiken (leden: 60% (helemaal) oneens, niet-leden 50% (helemaal) oneens).

42 AANVULLENDE ANALYSES FREQUENTE GEBRUIKERS POTENTIELE TOLTRAJECTEN ZIJN NEGATIEVER OVER TOLHEFFING We concludeerden eerder al dat de frequente gebruikers (automobilisten die minimaal maandelijks gebruik maken van een traject) van de snelwegen in de regio s waar tolheffing wordt overwogen, kritischer staan tegenover tolheffing voor deze specifieke nieuwe trajecten. We zien ook dat de frequente gebruikers van trajecten rond de Blankenburgtunnel en de A13- A16 negatiever staan tegenover tolheffing voor het gebruik van nieuwe wegen om de aanleg en het onderhoud te financieren in het algemeen. We zien een beperkt aantal verschillen tussen de frequente gebruikers van de trajecten en de minder frequente gebruikers als we kijken naar de argumentatie. De belangrijkste verschillen in houding en argumentatie hebben we onderstaand op een rij gezet. De significante verschillen zijn vet weergeven, voorzien van een korte conclusie. Frequente gebruikers staan negatiever tegenover tolheffing Frequente gebruikers vinden tolheffing vaker een oneerlijk systeem Frequente gebruikers vinden het minder vaak eerlijk als er overal tol wordt geheven Frequente gebruikers vinden de aanleg van infrastructuur een publieke zaak Frequente gebruikers van de A15 zien de tolopbrengst liever alleen besteed aan het toltraject Frequente gebruikers lijken meer te voelen voor gedifferentieerde tarieven Frequente gebruikers vinden vaker dat Nederland moet aanhaken op een bestaand tolsysteem Blankenburgtunnel A15, Arnhem A13-A16 R'dam Minder Minder Minder Frequente frequente Frequente frequente Frequente frequente gebruikers gebruikers gebruikers gebruikers gebruikers gebruikers n=74 n=830 n=66 n=838 n=121 n=783 Tolheffing drie trajecten (% (zeer) negatief) 67% 45% 63% 46% 69% 43% Tolheffing nieuwe infra en onderhoud (% (zeer) negatief) 65% 51% 53% 53% 63% 51% Tolheffing voor een nieuwe weg is een eerlijk systeem: de gebruiker van de nieuwe weg betaalt (% (helemaal) 67% 54% 60% 54% 66% 53% oneens) Het is eerlijker als er overal in Nederland tol wordt geheven in plaats van alleen daar waar nieuwe wegen 71% 63% 77% 63% 67% 63% zijn aangelegd (% (helemaal) oneens) De aanleg van een nieuwe weg is publiek belang, een groot deel van de samenleving profiteert er van (% 4% 10% 3% 10% 4% 10% (helemaal) oneens) De opbrengst uit tolheffing mag wat mij betreft alleen worden besteed aan de weg waarvoor tol geheven 35% 33% 23% 34% 36% 33% wordt (% (helemaal) oneens) Voor de verschillende gebruikers van een toltraject moeten verschillende toltarieven gelden (% (helemaal) 16% 20% 10% 20% 15% 20% oneens) Nederland moet geen nieuw systeem voor tolheffing invoeren, maar gebruik maken van een bestaand systeem (% (helemaal) oneens) 4% 10% 5% 10% 6% 10%

43 AANVULLENDE ANALYSES SPITSRIJDERS STAAN NEGATIEVER TEGEN OVER TOLHEFFING We bespreken onderstaand kort de belangrijkste en significante verschillen tussen de automobilisten die minimaal één keer per week een rit in de spits maken (spitsrijders) en de automobilisten die dit minder vaak of niet doen. Spitsrijders staan minder positief tegenover tolheffing op nieuwe wegen dan niet spitsrijders. (9%(zeer) positief versus 14% (zeer) positief); Spitsrijders staan ook negatiever tegenover tolheffing als dit resulteert in een snellere aanleg van infrastructuur (46% (zeer) negatief versus 39% (zeer) negatief); Ze staan ook negatiever tegenover tijdelijke tolheffing (57% (zeer) negatief versus 48% (zeer) negatief) en tegenover tolheffing om de aanleg en onderhoud te financieren (56% (zeer) negatief versus 49% (zeer) negatief) Spitsrijders vinden tolheffing minder vaak een eerlijk systeem dan niet-spitsrijders (58% (helemaal) oneens versus 51% (helemaal) oneens); Spitsrijders vinden de aanleg van infrastructuur vaker een publieke zaak (79% (helemaal) eens versus 73% (helemaal) eens); Spitsrijders vinden minder vaak dat er één toltarief moet worden ingevoerd (43% (helemaal) oneens versus 36% (helemaal) oneens); Spitsrijders verwachten minder vaak dat tolheffing een bijdrage kan leveren aan het verminderen van files (49% (helemaal) oneens versus 41% (helemaal) oneens). Ruigrok NetPanel - Oktober 2013

44 REFERENTIEKADER

45 REFERENTIEKADER In welke mate maak je wel eens gebruik van de snelwegen in deze regio s? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel Ben jij, of iemand anders in het huishouden lid van de ANWB? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 100% De A15, regio Arnhem 90% De A13-A16 regio Rotterdam 80% 70% de Blankenburgtunnel (bij Vlaardingen en Rotterdam) 33% 60% 50% 53% 46% 44% 51% Ik ben lid 40% 30% 20% 28% 24% 23% Iemand anders in mijn huishouden is (ook) lid Nee 10% 0% 4% 5% 3% 4% 0% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 1% 2% 1% Dagelijks Meerdere keren per week Eens per week Eens per twee weken Eens per maand 8% 8% 6% Eens per kwartaal 10% 6% 7% Eens per half jaar Minder dan eens per half jaar Nooit 2% 3% 3% Weet niet 25% In wat voor auto rijd jij doorgaans de meeste kilometers? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel Hoeveel kilometer rijd je ongeveer zelf per jaar in de auto waar je doorgaans mee rijdt? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 100% In een eigen auto 84% 90% 80% 70% In een auto van iemand anders 10% 60% 50% 40% Lease auto / auto van de zaak Huurauto / deelauto (zoals Greenwheels, Connect Car en dergelijke) 1% 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 30% 20% 10% 0% 23% Tot 5.000 kilometer per jaar 28% 5.001-10.000 kilometer per jaar 19% 10.001-15.000 kilometer per jaar 12% 15.001-20.000 kilometer per jaar 11% 20.001-40.000 kilometer per jaar 2% Meer dan 40.000 kilometer per jaar 4% Weet niet

46 REFERENTIEKADER Waarvoor gebruik je de auto het vaakst? Basis: Automobilisten - in percentages (n=904) 2013 - Ruigrok NetPanel 2% 40% Woon-werkverkeer 52% Zakelijk verkeer Recreatief (uitjes, familiebezoek) Weet niet 6%