Werkblad beschrijving interventie MAN tot MAN Gebruik de handleiding bij dit werkblad www.nji.nl/jeugdinterventies of www.loketgezondleven.nl/kwaliteit-van-interventies/beoordeling (vanaf 1 juni 2009 beschikbaar) Contact NJi Contact RIVM Gert van den Berg Sandra van Dijk g.vandenberg@nji.nl sandra.van.dijk@rivm.nl 030-2306873 030-2748678
Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam: Schorer Adres: Sarphatistraat 35 Plaats: Amsterdam E-mail: Telefoon.: 020 5739444 Fax: Website: www.schorer.nl (van de interventie) Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam: Adres: Plaats: E-mail: Telefoon: Fax: Wim Zuilhof (Schorer) Sarphatistraat 35 Amsterdam w.zuilhof@schorernet.nl 020 573 94 44 Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM Documentatie voor de erkenningscommissie Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd. Deelcommissie Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen. Documentnummer De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie: 1. Interventiebeschrijving 2. 3. 4. 5. Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen Voor u begint Werkblad beschrijving interventie april 2009 2
Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3.1 Vraag 3.2 Vraag 4.1 Vraag 4.2 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 8 Overige Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven? Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen? Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken? Indien relevant: bevat de documentatie gegevens over indicatie- en contra-indicatiecriteria? (zie hiervoor ook de handleiding bij dit werkblad) Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd? Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten? Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn? Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)? Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse? Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten? Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen? Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn? Ja Ja Ja Nvt Nvt Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Werkblad beschrijving interventie april 2009 3
Samenvatting Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden. Beschrijf hoofddoel(en) of meest karakteristieke (sub)doelen van de interventie. Doel Het einddoel van de interventie MAN tot MAN is de preventie van de overdracht van hiv-infecties en andere soa bij mannen die seks hebben met mannen (MSM). In de hier beschreven eerste fase beperkt de interventie zich tot MSM uit Amsterdam en Rotterdam. Concreet streeft de hele interventie MAN tot MAN na: Terugdringen van overdracht van hiv en soa bij MSM door - het verminderen van riskante onbeschermde seks, - het verhogen van het aantal mannen dat zich o regulier op soa en (tenzij zij eerder hiv-positief werden bevonden) op hiv laat testen; o direct na onbeschermde seks PEP-behandeling vraagt of partners adviseert dat te vragen; o zich heeft laten vaccineren tegen hepatitis B en, bij voorkeur, ook tegen hepatitis A. Noem de doelgroep waar de interventie direct op gericht is. Doelgroep 1. wonen in Amsterdam of Rotterdam of 2. (regelmatig) gebruik maken van de Amsterdamse en/of Rotterdamse homoscene, en 3. de intentie hebben tot veilige seks maar dat in specifieke situaties met (losse) partners niet doen. Werkblad beschrijving interventie april 2009 4
Beschrijf de structuur en de inhoud van de interventie. Aanpak Centraal binnen de interventie staat de website www.mantotman.nl. Voor deze aanpak is gekozen omdat het via een website beter dan voorheen mogelijk is de doelgroep van MSM te bereiken, inclusief een groep MSM die niet via andere kanalen wordt bereikt. Daarbij is een website uitstekend geschikt om seksuele gezondheidsdoelen duidelijk te communiceren en om verbindingen te leggen naar verschillende seksuele gezondheidsinterventies. De website bestaat onder andere uit (verwijzingen naar) de volgende onderdelen: 1. Seks-wijzer bestaat uit het invullen van een korte vragenlijst. Op basis daarvan geeft de website: - getailorde feedback op het gedragsrisico van mannen; - adviezen op maat over de persoonlijke seksuele gezondheid; - relevante links naar (andere) interventies op het gebied van preventie, genezing en/of behandeling. 2. Test Lab biedt MSM de mogelijkheid om zich gratis en anoniem - en dus laagdrempelig - te laten testen op gonorroe, chlamydia, syfilis en hiv. Een bezoek aan huisarts of een soa-polikliniek is niet nodig. 3. Middels de PEP check kunnen MSM snel checken of behandeling met PEP (Post Exposure Profylaxis) na onveilige seks voor hen relevant is. Wanneer dat zo is, verwijst MAN tot MAN naar mogelijkheden om snel PEP te krijgen. 4. De MANcyclopedie geeft feitelijke en praktisch bruikbare informatie over seks tussen mannen. 5. Mijn MAN tot MAN is de persoonlijke pagina die elke bezoeker kan aanmaken. Hierop vindt de bezoeker onder andere de getailorde feedback en adviezen op maat over de persoonlijke seksuele gezondheid die zijn opgesteld naar aanleiding van zijn antwoorden op Seks-wijzer. Naast de website en Test Lab omvat MAN tot MAN on- en offline publiciteit en campagnes. Geef aan of er een handleiding en ander materiaal is. Materiaal Relevante materialen zijn: - MAN tot MAN scoort! De positionering en strategie van MAN tot MAN (Zuilhof, Kasdorp en Jansen, 2010). - Resultaten procesevaluatie project MAN tot MAN (Medical Point of View, 2008). - Seksueel gedragsadvies mannen die seks hebben met mannen (Schorer, 2009). Deze materialen zijn verkrijgbaar via Schorer. Verder zijn er verschillende artikelen over de opzet en ontwikkeling van MAN tot MAN, waaronder Zuilhof, Koekenbier, Van Empelen & Vriens (2009). Beschrijf concluderend de resultaten van Nederlands effectonderzoek, Onderzoek Er zijn twee Nederlandse effectstudies naar MAN tot MAN. Uit Van Empelen (2009) blijkt dat blootstelling aan de interventie signifi- Werkblad beschrijving interventie april 2009 5
buitenlands effectonderzoek en procesevaluaties van de interventie in maximaal 200 woorden. Meld als er geen onderzoek is: Er zijn geen studies voorhanden cant (p < 0,05) en in de beoogde richting samenhangt met de - attitude zich regelmatig te laten testen op soa en hiv; - intentie zich de komende 12 maanden te laten testen op soa en hiv; - daadwerkelijk testgedrag soa en hiv; - kennis van PEP. Koekenbier (2009) onderzocht de effectiviteit van Test Lab Amsterdam. - Test Lab bleek even effectief als de soa-polikliniek van Amsterdam wat betreft het opsporen van mannen met een soa/hiv-infectie. - Door Test Lab Amsterdam werden veel soa s gevonden die relatief vaak asymptomatisch verlopen. Werkblad beschrijving interventie april 2009 6
Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Geef aan wat het probleem of het risico is waar de interventie zich op richt en van wie het probleem is. Beschrijf de aard, ernst, omvang en spreiding van het probleem, en de gevolgen bij niet ingrijpen. Geef, indien van toepassing, ook aan dat deze informatie er niet is. Maximaal 400 woorden. Homo- en biseksuele mannen ( Mannen die Seks hebben met Mannen, ofwel MSM) zijn een belangrijke groep als het gaat om hiv/soa-preventie. Landelijke cijfers van de soa-poliklinieken laten zien dat het grootste aantal hiv-infecties wordt gevonden bij MSM. 3 procent van het aantal geteste mannen uit deze groep krijgt een hiv-positieve uitslag (Koedijk et al., 2009). Bij de geteste heteroseksuele mannen is dit percentage 0,2 procent, bij de vrouwen 0,1 procent. Het totale aantal geregistreerde hiv-positieve mannen bedroeg in 2008 11.906. In 70 procent van de gevallen zijn dit MSM. Het totale aantal vrouwen bedroeg 3.319 (Koedijk et al., 2009). Naar schatting komen er jaarlijks 300 tot 600 nieuw geregistreerde hivpositieve MSM bij (Gras, Van Sighem, Smit, Zaheri, Schuitemaker & De Wolf, 2007). Mede hierom worden MSM nog altijd gezien als belangrijke doelgroep voor hiv/soa-preventie, stelt ook Osté (2008). Juni 2008 werd ongeveer 80 procent van de geregistreerde hiv-positieve mensen behandeld met een vorm van gecombineerde antiretrovirale therapie. Dankzij het succes van deze behandelvorm bereikt deze groep steeds hogere leeftijden (Gras, Van Sighem, Smit, Zaheri, Schuitemaker & De Wolf, 2008). De jaarlijkse kosten van de behandeling van hiv bedroegen in 2006 ongeveer 11.328 euro per persoon. Een kleine 90 procent van die kosten was voor de gecombineerde antiretrovirale therapie (Van Sighem, Van Agthoven, Van Nooten, Bezemer & De Wolf, 2008). Het aantal behandelde hiv-geïnfecteerden stijgt waarschijnlijk tot ruim 16.000 in 2016, berekenen deze auteurs. Zij vermoeden dat de kosten van de behandeling licht stijgen, naar 11.451 euro. Dat betekent dat de totale kosten van de behandeling van hiv-geïnfecteerden in 2016 zo n 187 miljoen euro zullen bedragen (Van Sighem, Van Agthoven, Van Nooten, Bezemer & De Wolf, 2008). Daarnaast laten de meest recente cijfers van soa-centra zien dat het aantal positieve soa-testen hoog is in de groep MSM. Bij 22 procent van de MSM die zich in 2008 in soa-poliklinieken lieten testen, werden één of meer soa gediagnosticeerd (Koedijk et al., 2009). De Schorer Monitor 2008 (Hospers, Dörfler & Zuilhof, 2008) laat zien dat 10 procent van de MSM een soadiagnose rapporteert, in de Schorer Monitor 2009 (Hospers, Roos & Zuilhof, 2009) is dat 12 procent. Van de MSM waarvan bekend is dat ze hiv-positief zijn, wordt 36 procent gediagnosticeerd met een soa. Tevens zijn MSM een belangrijke risicogroep als het gaat om hepatitis B: 9 procent van de respondenten in de monitor gaf aan een positieve hepatitis B-uitslag te hebben gehad. Het belang van internet wordt steeds groter, zowel voor het vinden van sekspartners door MSM als voor de preventie van onveilige seks. Zo vinden Hospers et al. (2008), dat 88 procent van de respondenten naar ontmoetingsplaatsen gaat om sekspartners te vinden. 82 procent van deze groep noemt internet als ontmoetingsplaats. De mannen uit de geënquêteerde groep halen ook hun informatie over hiv en soa meestal van het internet (78 procent). Met name bij mannen van 25 jaar en jonger wordt de rol van internet steeds groter. De jonge mannen en de biseksuele mannen hebben relatief weinig kennis over hiv, aids en soa, Werkblad beschrijving interventie april 2009 7
rapporteren zij zelf. Ook blijkt in de groep van 25 jaar of jonger 37 procent van de mannen met losse sekscontacten soms onbeschermde anale seks met hun losse partners te hebben. Bij de mannen van 26 jaar en ouder is dit 31 procent (Hospers et al., 2008). 2. Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART. Het einddoel van de interventie MAN tot MAN is de preventie van de overdracht van hiv-infecties en andere soa bij mannen die seks hebben met mannen (MSM). In de hier beschreven eerste fase beperkt de interventie zich tot MSM uit Amsterdam en Rotterdam. Concreet streeft de hele interventie MAN tot MAN na: Terugdringen van overdracht van hiv en soa bij MSM door - het verminderen van riskante onbeschermde seks; - het verhogen van het aantal mannen dat zich o regulier op soa en (tenzij zij eerder hiv-positief werden bevonden) op hiv laat testen; o direct na onbeschermde seks PEP-behandeling vraagt of partners adviseert dat te vragen; o zich heeft laten vaccineren tegen hepatitis B en, bij voorkeur, ook tegen hepatitis A. Deze doelstellingen wordt kort en krachtig samengevat in het centrale gedragsadvies van MAN tot MAN: Vrij veilig en laat je halfjaarlijks testen op soa en hiv. 3. Doelgroep van de interventie Wat is de doelgroep van de hier beschreven interventie? Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken. Noem ook een eventuele intermediaire doelgroep. 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? De doelgroep van MAN tot MAN zijn MSM die 1. wonen in Amsterdam of Rotterdam of 2. (regelmatig) gebruik maken van de Amsterdamse en/of Rotterdamse homoscene, en 3. de intentie hebben tot veilige seks maar dat in specifieke situaties met (losse) partners niet doen. De interventie richt zich op de Amsterdam en Rotterdam omdat daar zich een grote homoscene bevindt en omdat zich daar grote, goed georganiseerde GGD en bevinden. Vanuit de in deze steden opgedane ervaringen kan de interventie uitgebouwd worden. Dit geldt met name voor het onderdeel Test Lab, dat het zich laten testen op hiv en soa vergemakkelijkt. De problematiek van hiv en soa bij MSM is in belangrijke mate een grote stadsproblematiek, zo blijkt uit Schorer (2005). Hiv en soa komen vaker voor in Amsterdam en Rotterdam. Syfilisuitbraken hebben zich met name in de grote steden voorgedaan en ook de uitbraak van de zogeheten LVG-variant van chlamydia sinds 2004 was geconcentreerd in Rotterdam en Amsterdam. Door de rijk aanwezige homo-infrastructuur in beide steden en het ruime aanbod van sekspartners zijn de prevalenties van hiv en soa onder MSM er relatief hoog. Maar er zijn ook verschillen tussen beide steden. In Amsterdam is de groep MSM groter en heeft meer anonieme contacten. Daarbij speelt ook een rol dat Amsterdam veel toeristen ontvangt die op zoek zijn naar seks met mannen (Schorer, 2005). Werkblad beschrijving interventie april 2009 8
De omvang van de doelgroep staat niet vast. Schattingen variëren daardoor: - In de begindocumenten van MAN tot MAN werd uitgegaan van 4 procent MSM in Rotterdam en 8 procent MSM in Amsterdam (mannen tussen de 15 en 65). Daaruit volgend werd het aantal MSM dat in Amsterdam en Rotterdam woont geschat op 25.000 mannen (Schorer, 2006) In een later document werd dit gewijzigd: 25000 tot 35.000 mannen. - In een eerdere publicatie werd gesproken van 20.000 tot 35.000 MSM tussen de 15 en 49 jaar in Amsterdam (Op de Coul, Van Sighem & Van de Laar, 2006). - In een rapport van de dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam (Nieuwenhuis, Janssen & Bosveld, 2009) wordt ervan uitgegaan dat 10 tot 11 procent van de mannen in Amsterdam ouder dan 18 jaar een homoseksuele voorkeur heeft. Voor Rotterdam ontbreken dergelijke cijfers. - Schorer gaat sinds medio 2008 uit van 30.000 Amsterdamse MSM. Waarschijnlijk onderhielden zo n 26.000 Amsterdamse MSM van 18 jaar en ouder de afgelopen 12 maanden seksuele contacten (Uitenbroek, Ujcic-Voortman, Janssen, Tichelman & Verhoeff, 2006). Een nauwkeurige schatting van het aantal MSM dat in Amsterdam en Rotterdam woont is dus niet te maken. Een aantal van 40.000 lijkt echter reëler dan de aanvankelijk genoemde 25.000. Uit onderzoek is bekend dat - op basis van zelfrapportage over een periode van 6 maanden - ongeveer 40 procent van de MSM de intentie heeft tot veilige seks, maar die niet altijd praktiseert (Hospers, Dörfler & Zuilhof, 2004). Dus de specifieke doelgroep bestaat waarschijnlijk uit ongeveer 16.000 MSM. Mannen uit deze groep kunnen bekend of onbekend zijn met hun hiv-status. De kern wordt gevormd door mannen die regelmatig losse partners vinden in de homoscene en via internet. Qua leeftijd en opleidingsniveau is deze groep zeer gevarieerd. Veel van hen zijn in de eigen omgeving overwegend open over de eigen homoseksuele gevoelens. Van de bezoekers van homosites op internet is een aanzienlijke minderheid daar veel minder open over (Schorer, 2008). De gekozen, laagdrempelige opzet van de interventie maakt deze makkelijk toegankelijk voor alle MSM, inclusief de bezoekers van homo-sites op internet. Het is lastig om de specifieke doelgroep van MSM die wel de intentie tot veilige seks hebben, maar toch soms onveilige seks hebben, te selecteren en vervolgens gericht actief te bereiken. Daarom is gekozen voor een opzet waarin de doelgroep zichzelf kan selecteren. Uiteraard is het daarvoor cruciaal dat MAN tot MAN en www.mantotman.nl breed bekend zijn onder de MSM in Amsterdam en Rotterdam. Beschrijf indicatie- en contra-indicatiecriteria indien van toepassing Meld ook hoe de doelgroep wordt geselecteerd. Noem eventueel gebruikte selectieinstrumenten en vereiste scores. Geef aan of de interventie (ook) geschikt is voor (specifieke) migranten- 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Niet van toepassing. 3.3 Toepassing bij migranten De interventie is toegankelijk voor alle MSM die de Nederlandse taal beheersen, maar werd niet speciaal ontwikkeld voor MSM met een allochtone Werkblad beschrijving interventie april 2009 9
groepen, en zo ja voor welke. achtergrond. 4. Aanpak van de interventie Beschrijf de opzet van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 4.1 Opzet van de interventie MAN tot MAN is ontstaan vanuit de wens een aantal bestaande interventies onder één noemer te bundelen, en het effect van die interventies zo te versterken. Verschillende onderdelen van MAN tot MAN, zoals GAYCRUISE.nl en Vaste Relatie Check, waren al eerder ontwikkeld, met hun eigen theoretische uitgangspunten en specifieke doelgroepen. Andere onderdelen, zoals Seks-wijzer en Test Lab, werden speciaal voor MAN tot MAN ontworpen. Centraal binnen de interventie MAN tot MAN staat de website www.mantotman.nl. Die is voor iedereen toegankelijk. Alle MSM hebben via de website toegang tot getailorde feedback op hun gedrag, gezondheidsadviezen over seksualiteit en tot de websites van andere interventies. Het doel van de website is om de overdracht van hiv en soa tegen te gaan door: - het beter en effectiever dan voorheen bereiken van de doelgroep, inclusief een groep MSM die niet via andere kanalen wordt bereikt, door middel van een one stop shop : alle adviezen en services die bijdragen aan een gezond seksleven in goede samenhang op één website; - het aldaar duidelijk communiceren van seksuele gezondheidsdoelen; - het aldaar leggen van een verbinding naar verschillende seksuele gezondheidsinterventies. Op de openingspagina van de website vindt de bezoeker knoppen die verwijzen naar: 1. Seks-wijzer 2. Test Lab 3. PEP check 4. MANcyclopedie 5. Mijn MAN tot MAN 6. Actueel 1. Het onderdeel Seks-wijzer bestaat uit het invullen van een vragenlijst. Dat duurt ongeveer vijf minuten (zie ook 4.2). Op basis van die ingevulde vragenlijst geeft de website: - getailorde feedback op het gedragsrisico van de gebruiker; - adviezen op maat over de persoonlijke seksuele gezondheid; - relevante links naar (andere) interventies op het gebied van preventie, genezing en/of behandeling. In de regel zal Seks-wijzer in de thuissituatie doorlopen worden. Seks-wijzer bevat momenteel links naar: - Onderdelen van MANcyclopedie - Test Lab - PEP check - GAYCRUISE.nl; deze door het CGL als theoretisch goed onderbouwd erkende interventie stimuleert en leert MSM veilig te daten via internet. - De Vaste Relatie Check; dit onderdeel van www.mantotman.nl kan alleen gebruikt worden door mannen die een account hebben, en is bedoeld voor mannen met een vaste relatie. De Check bestaat uit een aantal vragen naar de feitelijke situatie en uit een aantal stellingen. Naar aanleiding van die vragen en de reacties op de stellingen volgen informatie en advies op maat. Werkblad beschrijving interventie april 2009 10
Het doel van Vaste Relatie Check is het bevorderen van negotiated safety binnen de relatie. Dat wil zeggen dat de partners zich laten testen op hiv, en dat ze vervolgens afspreken om monogaam te blijven óf altijd condooms te gebruiken bij seks buiten de relatie (zie verder bijlage 3). - www.partyandplay.nl; op deze website biedt Schorer informatie over de werking van verschillende drugs, over de combinatie van het gebruik van drugs en seks, over andere risico s van verschillende drugs en over de mogelijkheden risico s te beperken. PartyandPlay.nl is speciaal gericht op MSM die chems (synthetische drugs als XTC en GHB) en/of alcohol gebruiken in combinatie met seks. - www.b-a-man.nl; voor informatie over en het regelen van een gratis hepatitis B-vaccinatie. - www.condomerie.nl; voor informatie over en het bestellen van condooms. 2. Test Lab biedt MSM de mogelijkheid om zich gratis en anoniem te laten testen op gonorroe, chlamydia, syfilis en hiv. Een bezoek aan huisarts of een soa-polikliniek is niet nodig. Wel moet een laboratorium in de buurt bezocht worden. Na tien dagen kan de uitslag online bekeken worden. Wanneer een soa of hiv is vastgesteld, volgt het verzoek om naar de soa-polikliniek te komen voor behandeling. Dit deel van de interventie wordt waarschijnlijk deels thuis en deels in het laboratorium doorlopen. 3. Middels de PEP check kunnen MSM snel checken of behandeling met PEP (Post Exposure Profylaxis) na onveilige seks voor hen relevant is. Wanneer dat zo is verwijst MAN tot MAN naar mogelijkheden om snel PEP te krijgen. Ook vindt de bezoeker hier informatie over wat PEP is, en over wanneer PEP relevant kan zijn. Dit deel van de interventie wordt waarschijnlijk thuis doorlopen. 4. De MANcyclopedie geeft feitelijke en praktisch bruikbare informatie over seks tussen mannen, onder andere over gezonde seks, seks en drugs, partners en dates, problemen met en door homoseks en leven met hiv. Dit deel van de interventie wordt waarschijnlijk thuis doorlopen. 5. Mijn MAN tot MAN is de persoonlijke pagina die elke bezoeker kan aanmaken. Hierop vindt de bezoeker onder andere de getailorde feedback en adviezen op maat over de persoonlijke seksuele gezondheid die zijn opgesteld naar aanleiding van zijn antwoorden op Seks-wijzer. Dit onderdeel heeft onder andere als doel mannen regelmatig terug te laten keren op de website. Dit deel van de interventie wordt waarschijnlijk thuis doorlopen. 6. Actueel. Hier vinden bezoekers nieuwe feiten en berichten die betrekking hebben op de gezondheid van MSM. Dit onderdeel heeft onder andere als doel, mannen regelmatig terug te laten keren op de website. Werving Naast de website www.mantotman.nl en Test Lab omvat MAN tot MAN onen offline publiciteit en campagnes (Zuilhof, Vriens & Koekenbier, 2007). Online gaat het om banners en viral -filmpjes, offline om outreach-acties, advertenties en verspreiding van schriftelijk materiaal. MAN tot MAN wordt in die publiciteit en campagnes neergezet als een lifestyle-concept: bij een modern en gezond leven hoort ook gezonde seks. Eigen verantwoordelijkheid en individuele proactiviteit worden benadrukt. Daarnaast verschaffen de campagnes eenduidige informatie over gezond (veilig) seksgedrag voor MSM. Een zeer belangrijk doel van de on- en offline publiciteit en campagnes is daarnaast het vergroten van de bekendheid van www.mantotman.nl onder de doelgroep. Zo neemt de bekendheid van MAN tot MAN als merk Werkblad beschrijving interventie april 2009 11
toe, en worden MSM gemotiveerd gebruik te maken van www.mantotman.nl. De opzet van www.mantotman.nl - en van de gehele interventie MAN tot MAN - is zodanig dat het mogelijk is om nieuwe onderdelen toe te voegen. Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. 4.2 Inhoud van de interventie De eerste stap is surfen naar www.mantotman.nl. Nieuwe bezoekers zullen vaak beginnen met Seks-wijzer. Daarvoor klikken ze op een knop met de tekst: Seks-wijzer. In 5 minuten een pasklaar advies voor een gezond seksleven. Er volgt een pagina met de volgende teksten: Vul de korte vragenlijst in en check je score! De Seks-wijzer geeft je een persoonlijk advies voor gezonde seks. Seks-wijzer al gedaan? Klik hier om je advies opnieuw te bekijken of te updaten. En: Tip: Maak bij je advies meteen een gratis account aan. Dit geeft je toegang tot extra diensten op MAN tot MAN, zoals de Vaste Relatie Check! Ook staat op deze pagina een link naar een filmpje waarin iemand de Sekswijzer doet. En natuurlijk een knop om de Seks-wijzer te starten, direct of via een eventuele MAN tot MAN-account als de betrokkene die al heeft. Dan volgt een serie vragen naar onder andere de al dan niet aanwezige relatie, (de veiligheid van) het seksuele gedrag, drugsgebruik bij seks, vaccinaties en hiv-status (zie bijlage 2 voor de volledige vragenlijst van Sekswijzer). Na de laatste vraag volgt het hernieuwde aanbod om een gratis en anonieme MAN tot MAN-account aan te maken. Daarnaast biedt deze pagina toegang tot een preview van het advies. Het advies kent twee varianten: - Jouw Seks-wijzer score: Kan beter! - Jouw Seks-wijzer score: Goed tot zeer goed! Aan het advies gekoppeld is getailorde informatie (inclusief relevante links), bijvoorbeeld: Neuken met losse partners: altijd condooms! Als je neukt met een losse partner weet je eigenlijk nooit of hij hiv heeft. Wees daarom consequent en gebruik altijd condooms. Zo houd je seks met losse partners gezond en zonder zorgen. (Met links naar:) - Gezonde seks, hoe & wat? (onderdeel MANcyclopedie) - Wisselende contacten (onderdeel MANcyclopedie) - Als er risico's in het spel zijn (onderdeel MANcyclopedie) Laat je regelmatig checken op soa en hiv Laat je iedere zes maanden checken op soa én tenminste eenmaal per jaar op hiv. Woon je in de regio Amsterdam of Rotterdam-Rijnmond, regel dan je checkup via MAN tot MAN Test Lab. Dit is geheel gratis én anoniem. (Met links naar:) - REGEL NU JE TEST: Bezoek Test Lab - Testen op hiv en soa (onderdeel MANcyclopedie) - Alles over soa (onderdeel MANcyclopedie) Verbeter je internetdates met GAYCRUISE Op GAYCRUISE.nl maak je een verrassende virtuele reis. Ontdek zo de beste tips en tools om je seksleven spannend én gezond te houden. Warm aanbevolen! (Met link naar:) - START NU JE VIRTUELE CRUISE (www.gaycruise.nl) Laat je gratis vaccineren tegen hepatitis B Werkblad beschrijving interventie april 2009 12
Hepatitis B is een erg besmettelijke soa die je gezondheid ernstig kan schaden. De enige manier om hepatitis B te voorkomen is vaccinatie. En dit is nog gratis ook! (Met links naar:) - REGEL NU JE VACCINATIE ONLINE: Bezoek b-a-man.nl - Gratis vaccinatie tegen hepatitis B (meer info) (onderdeel MANcyclopedie) Ook hepatitis A kun je voorkomen! Hepatitis A wordt erg makkelijk door seks tussen mannen overgedragen en het is vervelend om te hebben. Ook hepatitis A kun je te voorkomen door vaccinatie. (Met link naar:) - Vaccinatie tegen hepatitis A (onderdeel MANcyclopedie) Gezonde seks binnen een vaste relatie: bereid je voor! Vaak weten mannen niet wat er allemaal bij komt kijken om ook de seks binnen een vaste relatie gezond te houden. Zeker als het gaat om het weglaten van condooms en het maken van afspraken. Ken jij de do's & don'ts? (Met link naar:) - CHECK HET NU: Doe de Vaste Relatie Check (apart onderdeel www.mantotman.nl, alleen toegankelijke voor bezoekers met een account; zie verder bijlage 3). Seks & drugs: informeer jezelf! Drugs kunnen de seks geiler maken, maar je geilheid ook afremmen. Onder invloed van drugs kan het moeilijker zijn om je aan gezonde grenzen te houden. Zorg dat je weet waar je mee bezig bent. (Met links naar:) - Seks onder invloed (onderdeel MANcyclopedie) - www.partyandplay.nl Condooms: er is meer keus dan je denkt Condooms zijn er in allerlei soorten en maten. Ook de dunnere condooms zijn veilig en goed als je voldoende (dat wil zeggen: extra veel) glijmiddel gebruikt. Je hebt dus veel keus om een passend condoom te vinden! (Met links naar:) - Alles over condooms (onderdeel MANcyclopedie) - www.condomerie.nl Test Lab Bezoekers aan www.mantotman.nl kunnen ook direct doorklikken naar de onderdelen MANcyclopedie, PEP Check, Mijn MAN tot MAN, Actueel en Test Lab. Met name de concrete uitvoering van Test Lab verdient hieronder nadere uitwerking. Test Lab biedt MSM in de regio Amsterdam of Rotterdam-Rijnmond de mogelijkheid om zich gratis en anoniem te laten testen op gonorroe, chlamydia, syfilis en hiv. Daarvoor doorlopen ze de volgende stappen: 1. Klikken op 'Test Lab aanvraag starten'en het beantwoorden van een vragenlijstje (4 minuten). Zo wordt vastgesteld of de betrokkene tot de doelgroep behoort. Mannen die aangeven dat ze klachten hebben of zijn gewaarschuwd door een partner met een soa worden direct naar de soa-polikliniek verwezen voor lichamelijk onderzoek en behandeling. Zij krijgen hiervoor een verwijsbrief die ze kunnen downloaden en uitprinten. Met deze brief krijgen ze voorrang bij het maken van een afspraak op de soa-polikliniek. Als uit de intake blijkt dat de betrokkene in aanmerking komt voor PEP, krijgt hij het advies om de PEP-informatie op de website goed lezen en eventueel contact op te nemen met de PEP-consulent. Mannen die niet uit Amsterdam of Rotterdam komen, krijgen informatie over het soa-centrum in de eigen regio en worden uit de Test Lab-procedure ge- Werkblad beschrijving interventie april 2009 13
haald. 2. Verwijsbrief en instructies printen. 3. Een laboratorium naar keuze bezoeken (geen afspraak nodig; het duurt maximaal 15 minuten). De betrokkene moet urine en een anale zelf-swab inleveren. Een verpleegkundige neemt bloed en een keel-swab af. 4. Zodra de uitslag bekend is, ontvangt de betrokkene een bericht dat de uitslag bekeken kan worden via www.mantotman.nl, met een eigen wachtwoord, gebruikersnaam en persoonlijke code. In de regel is de uitslag tien dagen na het bezoek aan het laboratorium bekend. De bezoeker kan alleen zien of alle testen negatief zijn, of dat één of meerdere testen positief zijn. Wanneer een soa of hiv is vastgesteld, volgt het verzoek om naar de soa-polikliniek te komen voor behandeling. (Voor een uitgebreide beschrijving van de Test Lab-procedure zie bijlage 4) 5. Materialen en links Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld eventueel ook of er voorzieningen zijn voor migranten en zo ja welke. MAN tot MAN is een interventie die zich in de eerste fase beperkt tot Amsterdam en Rotterdam. Het is echter de bedoeling deze interventie over heel Nederland uit te rollen. Met name de toegang tot testfaciliteiten voor Test Lab vormt hierbij de beperkende factor. Uiteraard zijn er ook elders huisartsenlaboratoria aanwezig, maar het vergt een hele organisatie om die in het kader van en volgens de systematiek van Test Lab toegankelijk te maken voor MSM. Relevante stukken in dit verband zijn: - MAN tot MAN scoort! De positionering en strategie van MAN tot MAN (Zuilhof, Kasdorp en Jansen, 2010). - Resultaten procesevaluatie project MAN tot MAN (Medical Point of View, 2008). - Seksueel gedragsadvies mannen die seks hebben met mannen (Schorer, 2009). Deze materialen zijn verkrijgbaar via Schorer. Verder zijn er verschillende artikelen over de opzet en ontwikkeling van MAN tot MAN, waaronder Zuilhof, Vriens & Koekenbier (2007) en Zuilhof, Koekenbier, Van Empelen & Vriens (2009). Relevante links zijn: - www.mantotman.nl - www.gaycruise.nl - www.vasterelatie.nl - www.partyandplay.nl - www.b-a-man.nl - www.condomerie.nl Werkblad beschrijving interventie april 2009 14
B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Wat zijn de factoren (determinanten) die het probleem beïnvloeden? Onderbouw dit met theorieën en/of onderzoeksliteratuur, een ratio of een visie. Als u hiervoor gebruik maakt van een algemene theorie over gedragsverandering, maak dan aannemelijk dat deze van toepassing is op het probleem. Geef aan hoe deze factoren met elkaar samenhangen. Noem oorzakelijke, risico-, instandhoudende, verzachtende en of beschermende factoren. Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Laat dit alles zien met theorie/ studies of voorbeelden. Op welke veranderbare factoren richt de interventie zich? Kan het doel met de gekozen aanpak worden bereikt? Maak dit aannemelijk aan de hand van studies en /of ervaringen. Laat zien dat de doelgroep aansluit bij de probleemanalyse. Wat zijn de werkzame factoren /mechanismen? Welke elementen mogen bij aanpassing van de interventie niet ontbreken? Voor de verantwoording kan gebruik worden gemaakt van Nederlands en/of internationaal onderzoek naar de theorie Zoals al werd vermeld onder 4.1 ontstond MAN tot MAN mede vanuit de wens een aantal bestaande interventies te bundelen en het effect van die interventies zo te versterken. Verschillende onderdelen van MAN tot MAN, zoals GAYCRUISE.nl en Vaste Relatie Check, waren al eerder ontwikkeld, met hun eigen theoretische uitgangspunten en specifieke doelgroepen. Andere onderdelen, zoals Seks-wijzer en Test Lab, werden speciaal voor MAN tot MAN ontworpen. Dit betekent dat MAN tot MAN zich, binnen de grote doelgroep, specifiek op een aantal subdoelgroepen richt. De belangrijkste, uiteraard weer deels overlappende subdoelgroepen van MAN tot MAN zijn op dit moment: - MSM die via internet daten. Daarop richt zich de door het CGL als Theoretisch goed onderbouwd erkende interventie GAYCRUISE.nl. - MSM met een vaste relatie. Zij kunnen terecht bij de Vaste Relatie Check. - MSM die regelmatig drugs en/of alcohol gebruiken. Zij worden bereikt via Party and Play. - MSM die zich niet regelmatig laten testen op hiv, aids en andere soa. Voor hen is Test Lab bedoeld. - MSM die niet gevaccineerd zijn tegen hepatitis A of B. Zij kunnen terecht op B-a-man. Binnen de opzet van MAN tot MAN kan het aantal subdoelgroepen verder uitgebreid worden wanneer dat nodig is. Interventies bundelen geef meerwaarde De door MAN tot MAN gebundelde interventies worden met name tot eenheid gesmeed door de centrale toegangspoort www.mantotman.nl en door het centrale, eenduidige gedragsadvies Vrij veilig en laat je halfjaarlijks testen op soa en hiv. Uitgangspunt daarbij was dat het - wat betreft effectiviteit en bekendheid van interventies - een meerwaarde oplevert als - gerelateerde instellingen samenwerken op basis van een gemeenschappelijk doelstelling; - de interventies van die gerelateerde instellingen zoveel mogelijk worden samengebracht en verbonden; - die interventies werken met één eenduidig gedragsadvies. Deze veronderstelde meerwaarde kan worden getypeerd als het versterken van de infrastructuur of hiv/soa ketenzorg voor MSM. Daarbij is sprake van een keten van zowel preventieve als curatieve interventies. Versterking beoogt met andere woorden het beter mogelijk maken van gezonde seksuele keuzes door MSM en het voor hen toegankelijker maken van de preventieve en curatieve soa- en hiv-zorg. Dat het bundelen en tot eenheid smeden van op hetzelfde doel gerichte interventies een meerwaarde heeft, wordt onder andere ook gesteld door het Partnerschap Overgewicht Nederland (Halberstadt, Seidell, Hirasing, Renders & Van Bolhuis, 2008) en door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (Rijnja, Seydel & Zuure, 2009). Tailoring Belangrijk voor het tot een eenheid smeden van de MAN tot MAN-keten is voorts de tailoring binnen de interventie. Met Seks-wijzer wordt nagegaan welke ervaring, kennis, attitude, risicoperceptie en eigeneffectiviteitsverwachtingen bij de gebruiker aanwezig zijn. Vervolgens krijgen Werkblad beschrijving interventie april 2009 15
achter de interventie, naar onderdelen van de interventie en /of naar soortgelijke interventies, en van onderzoek naar buitenlandse versies van de interventie. Voor meer uitleg en informatie zie de handleiding bij dit werkblad. de verschillende subdoelgroepen advies op maat, en worden zij doorverwezen naar de relevante onderdelen van MAN tot MAN. De verschillende onderdelen van MAN tot MAN binnen en buiten de virtuele wereld bouwen dus logisch op elkaar voort, en vormen zo een zorgketen. Inhoud, richting en routing van die keten komen voort uit het centrale gedragsadvies. Uit onderzoek naar de effectiviteit van recente Nederlandse interventies blijkt dat met name getailorde interventies zowel houding als gedrag kunnen beïnvloeden. Zie bijvoorbeeld Mikolajczak (2008) over www.queermasters.nl, Davidovich (2006) en Davidovich, De Wit en Stroebe (2000) over www.vasterelatie.nl en Mevissen, Ruiter, Meertens, Zimbile & Schaalma (2009) over www.soaspreekuur.nl. Visie op gedragsverandering Een aantal onderdelen van MAN tot MAN was al ontwikkeld voordat ze werden geïntegreerd binnen MAN tot MAN. Toch werd en wordt er wel een centrale theoretische visie op gedragsverandering gehanteerd bij de ontwikkeling van MAN tot MAN: het Information Motivation Behavioral skills model (IMB-model) van Fisher en Fisher (zie bijvoorbeeld Fisher & Fisher, 1992 en Fisher, Fisher, Bryan & Misovich, 2002). Dit model werd speciaal ontwikkeld om risicogedrag dat hiv-infecties en aids veroorzaakt te verklaren en te beïnvloeden. Het IMB-model stelt dat dergelijk risicogedrag wordt beïnvloed door vaardigheden, informatie (kennis) en motivatie. Vaardigheden hebben de belangrijkste invloed op het risicogedrag. Informatie en motivatie beïnvloeden (de ontwikkeling van) die vaardigheden, maar kunnen ook een beperkte rechtstreekse invloed op het gedrag hebben. En op elkaar. Hierbij vatten we het beïnvloeden van vaardigheden overigens breed op. Bij het vergroten van de vaardigheden gaat het om alle zaken die het uitvoeren van gedrag makkelijker maken. Dus ook om veranderingen in de omgeving. Bij vaardigheden gaat het om objectieve vaardigheden en om de mate van self-efficacy. Bij informatie gaat het om informatie die direct relevant is voor hiv-preventie, en die makkelijk toepasbaar is voor het betreffende individu. Bij motivatie gaat het om persoonlijke motivatie en om sociale motivatie, ofwel de mate van ervaren sociale steun voor veilig gedrag. De verschillende onderdelen van MAN tot MAN kunnen als volgt in het IMBmodel geplaats worden: - Seks-wijzer: de feedback, adviezen en links die de gebruiker krijgt na het invullen van Seks-wijzer zijn persoonlijk toegespitste informatie. Daarnaast hebben ze een motiverend effect, onder andere omdat ze de perceptie op het risico dat iemand loopt kunnen veranderen. - Test Lab verlaagt de drempel om te testen. Dat heeft een motiverend effect, en kan gezien worden als het vergroten van de vaardigheden om een test te realiseren. - PEP check biedt informatie, en de vaardigheid om snel te testen of behandeling met PEP relevant is. - MANcyclopedie biedt informatie. - GAYCRUISE.nl werkt aan vergroting van de kennis, de motivatie en de vaardigheden rond het veilig internet-daten. - Vaste Relatie Check werkt met name aan motivatie en vaardigheden om veilig seksueel gedrag binnen de relatie bespreekbaar te maken en te bevorderen. - Party and Play vergroot kennis, motivatie en vaardigheden om verantwoord om te gaan met de combinatie drugs/alcohol en seks. - B-a-man vergroot kennis, motivatie en vaardigheden om zich tegen hepatitis te laten inenten. - Condomerie vergroot kennis, motivatie en vaardigheden rond condoomgebruik. Werkblad beschrijving interventie april 2009 16
7. Samenvatting onderbouwing - Mijn MAN tot MAN: dit eigen, getailorde onderdeel van de website motiveert om de website regelmatig te bezoeken, en om de individuele, op de eigen situatie toegesneden adviezen te volgen. - De rubriek Actueel motiveert om de website regelmatig te bezoeken. Geef in één tot drie zinnen de logica van het verband tussen probleem, doelgroep, doel en methode. Relatief vaak voorkomende onveilige seks tussen MSM draagt bij aan de verspreiding van hiv en soa. Via de website www.mantotman.nl en de daaraan gekoppelde interventies worden MSM getailord geïnformeerd, gemotiveerd, getraind en gefaciliteerd bij het maken van seksuele keuzes die voor henzelf en hun partners gezondheidsbevorderend zijn. Werkblad beschrijving interventie april 2009 17
C. Overdraagbaarheid 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Welke eisen zijn er t.a.v. opleiding, training, certificering, licenties en/of supervisie van de uitvoerend werkers? Beschrijf deze randvoorwaarden voor de toepassing. 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Alle onderdelen van MAN tot MAN vallen onder de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de samenwerkingspartners Schorer, GGD Amsterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond. De samenwerkingpartners hebben een bepaalde werkverdeling afgesproken. De website www.mantotman.nl vereist onderhoud, en moet actueel gehouden worden. Zowel inhoudelijke als technische deskundigheid zijn vereist om de interventie op niveau te houden. Die verantwoordelijkheid ligt vooral bij Schorer. GGD Rotterdam-Rijnmond is verantwoordelijk voor het onderdeel Seks-wijzer. De inhoud wordt bepaald door mensen met een preventie-achtergrond, meestal met een GVO-achtergrond op hbo- of wetenschappelijk niveau. Het technische werk geschiedt door mensen met een achtergrond in de informatietechnologie. Ook de medewerkers van de huisartsenlaboratoria die meewerken aan Test Lab moeten voldoende geschoold zijn. Test Lab valt met name onder de GGD Amsterdam. Laboratoriumwerkzaamheden worden uitgevoerd door daarvoor bevoegde laboratoriummedewerkers. Het accorderen van de uitslagen gebeurt door de dienstdoende arts van de polikliniek. Dat is een arts met deskundigheid op het gebied van infectieziekten. Het consult over de uitslag geschiedt door een soa-verpleegkundige in combinatie met een arts. De offline campagnes van MAN tot MAN worden uitgevoerd door medewerkers en vrijwilligers van Schorer. De inhoud wordt bepaald door mensen met een preventie-achtergrond, meestal met een GVO-achtergrond op hbo- of wetenschappelijk niveau. De vormgeving van de materialen wordt verzorgd door mensen met een communicatie-achtergrond. Is er voor de overdracht of implementatie een handleiding of protocol? Zijn er eerdere ervaringen waaruit blijkt dat de interventie overdraagbaar is? Hoe wordt de kwaliteit van de interventie beoordeeld en bewaakt? Denk bijvoorbeeld aan registratie van activiteiten en resultaten. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Het is de bedoeling MAN tot MAN over heel Nederland uit te rollen. Dit kan in een franchise -formule waarbij alle deelinterventies onder dezelfde naam en volgens dezelfde opzet in andere regio s wordt aangeboden. De belangrijkste aanpassing is daarbij het in de betreffende regio aanbieden van Test Lab. Relevante stukken in dit verband zijn: - MAN tot MAN scoort! De positionering en strategie van MAN tot MAN (Zuilhof, Kasdorp en Jansen, 2010). - Resultaten procesevaluatie project MAN tot MAN (Medical Point of View, 2008). Deze materialen zijn verkrijgbaar via Schorer. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking MAN tot MAN is op dit moment gemeenschappelijk eigendom van Schorer; GGD Amsterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond. De centrale coördinatie en grote beleidslijnen worden uitgevoerd en uitgezet in gezamenlijk overleg. Uitbreiding en investeringen gebeuren op basis van een gezamenlijke beleidsagenda. De eigenaars bewaken de formule, beslissen over deelname en bewaken de (activiteiten van) de deelnemers. Daarnaast heeft elk van de eigenaars deeltaken: Schorer is verantwoordelijk voor de dagelijkse coördinatie en het beheer Werkblad beschrijving interventie april 2009 18
van site, gedragsadvies en campagne, consultancy en het promoten van de franchise -uitbreiding van Test Lab naar andere regio s. Schorer coordineert ook de communicatie rond het project en treedt op als eerste woordvoerder; GGD Amsterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond zijn verantwoordelijk voor ontwikkeling en beheer Test Lab; GGD Rotterdam-Rijnmond is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van Seks-wijzer. GGD Amsterdam adviseert bij de uitbouw van Test Lab naar andere regio s. De eigenaars hebben regulier overleg op twee niveaus: een stuurgroep op managementniveau en een driehoeksoverleg op senior-niveau. De stuurgroep richt zich op de grote lijnen en de lange termijn. Het driehoeksoverleg is praktisch gericht; hier worden de ins en outs van de diverse trajecten van de eigenaars op werkniveau uitgewisseld en op elkaar afgestemd. De driehoek fungeert ook als redactieraad van www.mantotman.nl. De redactieraad stelt vooraf de brede kaders van het redactionele beleid van de site vast en stuurt naar aanleiding van de gepubliceerde content zonodig bij. Wat zijn de kosten voor de uitvoering? Noem zo mogelijk kosten voor licentie, materiaal, trainingen, kwaliteitsbewaking, Vermeld het jaartal waarvoor de prijzen gelden. Noem ook de tijdinvestering van betrokken professionals (uitvoering en coördinatie). 8.4 Kosten van de interventie De kosten voor ontwikkeling en opzet MAN tot MAN bedroegen in de periode van 1 maart 2006 tot 1 februari 2009 minimaal 422.900 euro. Deze kosten betreffen onder meer de ontwikkeling van de totale aanpak, de ontwikkeling en bouw van de website www.mantotman.nl en de ontwikkeling en uitvoering van meerdere promotiecampagnes. Relevanter voor de uitbreiding van de interventie naar andere regio s zijn de kosten voor het opzetten van een regionaal testlab. Geschatte bouw- en ontwikkelingskosten daarvoor zijn ongeveer 35.000 euro, exclusief de kosten van de testen zelf en de extra te maken personeelskosten bij betrokken soapoli (schatting Wim Zuilhof, Schorer). 9. Onderzoek naar de uitvoering van de interventie Is er onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie? Beschrijf doel, type onderzoek (bijvoorbeeld procesevaluatie, behoefteanalyse, nul-meting, haalbaarheidonderzoek, tevredenheidmeting etc.), methode en relevante uitkomsten. Geef aan wat het bereik is, de succes- en faalfactoren en waardering door de doelgroep. Geef ook aan hoe de interventie, indien noodzakelijk, wordt aangepast. Meld indien van toepassing: er is geen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de inter- Van Empelen (2009) onderzocht bereik, waardering en effectiviteit van MAN tot MAN. Onderstaande cijfers komen uit zijn rapport, dat betrekking heeft op de periode juli 2008 tot en met maart 2009. De bezoekersstatistieken kwamen tot stand met behulp van Google Analytics. Bereik www.mantotman.nl Vlak na de officiële lancering van www.mantotman.nl, in juli en augustus 2008, lag het aantal unieke bezoekers op gemiddeld 646 en 565 per dag. Vanaf september 2008 is dit aantal redelijk constant: rond gemiddeld 400 per dag. Van deze 10 à 12.000 bezoekers per maand bekeek telkens circa de helft meer dan één pagina. 18 tot 25 procent van de bezoekers (sinds september 2008: circa 2 tot 3.000 per maand) is te typeren als intensief bezoeker. Deze groep bekeek meer dan vijf pagina s en hun totale aaneengesloten bezoekduur was langer dan drie minuten. De onderdelen van de site die het meest worden bekeken zijn in volgorde van populariteit: Seks-wijzer, Test Lab en MANcyclopedie. Bereik Seks-wijzer Van Empelen (2009) besteedt speciale aandacht aan de kernmodule Sekswijzer. Van juli 2008 tot en met maart 2009 werden in totaal 11.831 adviezen aangeboden aan gebruikers van de Seks-wijzer. Vanaf september 2008 is het aantal adviezen relatief constant, gemiddeld 1.100 per maand. Gebruikers Werkblad beschrijving interventie april 2009 19
ventie. kunnen het advies (en eventuele updates) later opnieuw bekijken door een MAN tot MAN-account aan te maken. In de onderzochte periode werden op deze wijze in ruim 2.700 accounts aangemaakt (bij circa 23 procent van de aangeboden adviezen). Circa 7 procent van de adviezen werd verkregen door het opnieuw invullen van de Seks-wijzer. Het algemene profiel van de gebruikers van Seks-wijzer is nagegaan door analyse van een aantal achtergrondkenmerken en sleutelvariabelen (zie de onderstaande tabel). Voor deze analyse zijn uit de MAN tot MAN Seks-wijzer database de cases geselecteerd waarbij een account werd aangemaakt. Alle gevallen van herhaald invullen zijn uitgesloten. Hierdoor wordt bij benadering een uitspraak gedaan over unieke personen. Wel verschillen de mannen met een account iets van de totale groep van mannen die de Sekswijzer heeft ingevuld. Mannen met een account zijn iets ouder, hebben vaker een vaste homorelatie en zijn vaker hiv-positief. Op basis van de accountgegevens kan echter worden geconstateerd dat alle leeftijdsgroepen worden bereikt, specifiek de jongere homomannen (jonger dan 26 jaar). Tevens is opvallend dat er een groep mannen zonder homoseksuele ervaring de Sekswijzer heeft ingevuld. Tot slot is een behoorlijk groep respondenten nog niet eerder getest of onbekend met de eigen hiv-status. Tabel. Algemeen profiel Seks-wijzer gebruikers. Variabelen Percentages Leeftijd Jonger dan 26 jaar 32% 26-35 jaar 22% 36-45 jaar 22% 46 jaar of ouder 24% Relatiestatus Geen relatie 55% Vaste relatie met man 31% Vaste relatie met vrouw 14% Homoseksuele ervaring Nog geen enkele ervaring 8% Geen sekspartners in laatste 6 maanden 10% 1 sekspartner in laatste 6 maanden 20% Meer dan 1 sekspartner in laatste 6 maanden 62% Hivstatus Hiv-positief 4% Hiv-negatief 59% Onbekend/niet getest 37% Waardering www.mantotman.nl Bij de evaluatie van vormgeving en inhoud van www.mantotman.nl is gebruik gemaakt van de gegevens van een bezoekersenquête (N=363) en een gebruikersonderzoek (N=418), onder mannen die al een account hadden (Van Empelen, 2009). Deze vragenlijsten bestonden deels uit dezelfde vragen. De gecombineerde dataset bevat 781 respondenten (van 22 respondenten is bekend dat zij beide vragenlijsten invulden; zij werden weggelaten uit de bezoekersenquête). Het oordeel over de vormgeving van site was overwegend positief. Zowel in de bezoekersenquête als het gebruikersonderzoek werd naar een evaluatie van de vormgeving van de website gevraagd. Respondenten vonden de vormgeving duidelijk (77-87 procent), aantrekkelijk (69-70 procent), boeiend (65-67 procent) en handig (72-79 procent) (Van Empelen, 2009). Waardering MANcyclopedie en nieuwsberichten Werkblad beschrijving interventie april 2009 20