GESCHIKT WONEN VOOR IEDEREEN IN BELCRUM / DOORNBOS-LINIE GWI GEBIEDSANALYSE EN RICHTINGGEVENDE VISIE SOAB, november 2008
INHOUD 1. Inleiding 2 1.1. Geschikt Wonen voor Iedereen 2 1.2. Stedelijk Manifest 2 1.3. Uitgangspunten GWI 2 2. Gebiedsbeschrijving 4 2.1. Typering van het gebied 4 2.2. Bevolkingssamenstelling 5 2.3. Sociale situatie 6 2.4. Concluderend 7 3. Wonen 8 3.1. Woningvoorraad 8 3.2. Aanpasbare woningen 9 3.3. Specifieke woonvormen met zorg en/of ondersteuning 9 3.3.1. Specifieke woonvormen voor ouderen 9 3.3.2. Specifieke woonvormen voor mensen met beperkingen 10 3.4. Concluderend 10 4. Woonomgeving 11 4.1. Basisvoorzieningen 11 4.2. Bereikbaarheid en toegankelijkheid 11 4.3. Leefbaarheid 11 4.4. Concluderend 12 5. Sociale infrastructuur, welzijn en zorg 13 5.1. Zonering en zorgkruispunten 13 5.1.1. Zonering 13 5.1.2. Zorgkruispunt en zorgsatelliet 13 5.2. Zorg 14 5.3. Sociale infrastructuur 14 5.3.1. Buurt- en gemeenschapshuizen 14 5.3.2. Jongerenruimtes 14 5.3.3. Basisonderwijs 14 5.3.4. Wijkinformatiepunt 14 5.3.5. Gezondheidszorg 14 5.4. Concluderend 15 6. Conclusies en aandachtspunten 16 6.1. Conclusies 16 6.1.1. GWI-gebied 16 6.1.2. Sociale situatie 16 6.1.3. Wonen 16 6.1.4. Woonomgeving 16 6.1.5. Sociale infrastructuur 16 6.2. Aandachtspunten 17 7. Vervolg 18 Bijlage Literatuur 19 1
1. INLEIDING 1.1. Geschikt Wonen voor Iedereen Geschikt Wonen voor Iedereen richt zich op de realisatie van een geschikt woonmilieu voor iedereen, met daarbinnen extra aandacht voor ouderen en mensen met beperkingen. GWI is aan te merken als een integrerende aanpak, waarbij de verschillende condities om zo zelfstandig te blijven wonen en functioneren in samenhang worden benaderd. De hoofdelementen zijn: Voldoende geschikte huisvesting; Een toegankelijke woonomgeving; De aanwezigheid van de primaire voorzieningen (winkels, OV, bank/postkantoor e.a.); De aanwezigheid van de benodigde zorg- en welzijnsvoorzieningen. In het kader van het GWI-beleid is Breda verdeeld in 15 GWI-gebieden. Deze gebieden zijn opgebouwd uit meerdere wijken en hebben een gemiddelde omvang van ongeveer 10.000 inwoners. Centraal binnen het beleid staan de Centrale Zones. De Centrale Zone is het kloppend hart van het GWI-gebied, waarbinnen alle voorzieningen op het gebied van wonen, zorg, welzijn en voorzieningen voor de dagelijkse levensbehoeften geconcentreerd zijn. Voor de realisatie van GWI is draagvlak voor het model nodig bij alle relevante partijen, zoals bewonersorganisaties, betrokken gemeentelijke diensten, corporaties, zorginstellingen, winkeliers en basisgezondheidsvoorzieningen. Integrale samenwerking tussen de organisaties die actief zijn op het gebied van wonen, welzijn en zorg is daarbij een must. 1.2. Stedelijk Manifest De gemeente Breda heeft voor de GWI-gebieden met de maatschappelijke partners een Stedelijk Manifest opgesteld, waarin de visie op de ontwikkeling van wonen, welzijn en zorg in de GWI-gebieden is vastgelegd. In het Manifest zijn per sector algemene prestatieafspraken geformuleerd tot 2011. Met het Manifest geeft de gemeente Breda samen met de maatschappelijke partners in de periode 2007-2011 een flinke impuls aan de verdere uitwerking van GWI. Het vastleggen van afspraken op gebiedsniveau vormt een belangrijke onderlegger voor het manifest. Op gebiedsniveau geven partijen concreet aan welke prestaties zij in de woongebieden tot 2011 kunnen realiseren en geven zij ook aan met wie ze dat willen realiseren. Dit wordt vervat in een Wijkconvenant. In onderliggende notitie wordt hiertoe voor het GWI-gebied een eerste aanzet gegeven. Op dit moment zijn al veel ontwikkelingen en initiatieven gaande in, maar bestaat er nog onvoldoende samenhang en samenwerking tussen ontwikkelingen en partijen. De gebiedsbeschrijving en de afbakening van de opgave dient als houvast voor de maatschappelijke partijen voor de verdere uitwerking van de plannen, samenwerking en afspraken. 1.3. Uitgangspunten GWI Vanuit het rapport Maatstaven voor een levensloopbestendige woonwijk 1 zijn onderstaande elementen benoemd, die belangrijk zijn bij de realisering van GWI-wijken. In de daarop 1 Maatstaven voor een levensloopbestendige woonwijk, Normering en draagvlak in het Bredase project GWI, Verwey- Jonkerinstituut, 2003 2
volgende beschrijving en analyse van Belcrum/ Doornbos - Linie wordt beoordeeld in hoeverre Belcrum/ Doornbos - Linie voldoet aan dit ideaaltypische beeld en waar de opgave voor de komende jaren ligt: Voldoende aangepaste woningen in de wijk (dus toegankelijk voor rollators en rolstoelgebruikers). Belangrijkste voorzieningen (gezondheidszorg, primaire winkels, postkantoor/bank) aanwezig in de Centrale Zone. Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van voorzieningen. Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van openbaar vervoer. Verhoogde gebruiks- en verblijfskwaliteit van de woonomgeving voor ouderen en gehandicapten, in de vorm van heldere, toegankelijke en veilige looproutes. Goede gebruiks- en belevingswaarde van de buurt voor bewoners. Voorzieningen voor zorg, dienstverlening, welzijn en ontmoeting gelegen in Centrale Zone. Aanwezigheid van een multifunctioneel zorgkruispunt met haal- en brengfuncties en 24- uurszorg in de Centrale Zone. Aanbod van diverse typen woonzorgarrangementen, variërend van zelfstandig wonen met thuiszorg tot beschermd wonen. Aanwezigheid van een informatie- en adviespunt voor bewoners voor informatie, advies en bemiddeling in de Centrale Zone. Aanwezigheid van één of meerdere activiteitencentra. Positieve gebruiks- en belevingswaarde van de dienstverlening en de welzijns- en zorgvoorzieningen bij bewoners. 3
2. GEBIEDSBESCHRIJVING 2.1. Typering van het gebied Het GWI gebied Belcrum / Doornbos - Linie bestaat uit drie buurten net ten noorden van het NS-spoor. Belcrum is de oudste wijk in Breda Noord. De bouw is in de jaren 30 van de vorige eeuw begonnen. De andere twee buurten Doornbos en Linie zijn vanaf de jaren 60 gebouwd. Linie bestaat uit het Linie-park en de woonbuurt Linie-kwartier. Linie onderscheidt zich door kleine pleintjes omringd door woonblokken. Opvallend zijn de kleine drempels in de woonstraten van Linie. Grote delen van Doornbos zijn vanaf 1970 gebouwd. Kenmerkend voor die periode is de brede opzet van de straten en veel openbaar groen. Doornbos en Linie hebben allebei een aantal hoogbouwflats. Het GWI gebied Belcrum/Doornbos-Linie maakt deel uit van het GWI samenwerkingsverband de woonzorgwelzijnswijk. Binnen het GWI-gebied concentreert dit samenwerkingsverband zich op Doornbos. Dit is een GWI organisatiestructuur voor Breda Noord-Oost. In Doornbos en Linie spelen daarnaast ontwikkelingen rondom Samenwerken aan Leefbaarheid om de leefomgeving in Noord-Oost Breda te verbeteren. De prognose op de bevolking voor 2020 houdt rekening met een verdubbeling van het aantal bewoners. In de buurten Belcrum en Linie speelt daarin de ontwikkeling Via Breda een grote rol (zie figuur 2.1). Het plan Via Breda voorziet in een bouwopgave in een tijdsbestek van 20 jaar. Voor de buurt Belcrum is het buurtplan in 2005 opgesteld om richting te geven aan de nieuwe ontwikkelingen. De concrete invulling van de structuurvisie ligt nog niet vast. Op dit moment wordt er gewerkt aan de structuurvisie voor Doornbos. Voor Linie zijn er plannen in voorbereiding voor het gebied Drie Hoefijzers Noord. Dit gebied ligt in het zuiden van Linie net ten noorden van het spoor. Het Havenkwartier (Belcrum) en Liniepark (Linie) zijn aangewezen als nieuwe gebieden met een combinatie van stedelijk wonen en werken. Rondom het station krijgt de omgeving een internationaal karakter. Aangezien de ontwikkelingen rondom Via Breda van grote invloed zijn op de buurten Belcrum en Linie, is het nog onduidelijk wat de vooruitzichten op de toekomstige fysieke invulling zijn. In dit stadium is wel de ontwikkeling van 60 woningen bij de OV-terminal (2009-2011) duidelijk. Waar mogelijk, wordt getracht in te gaan op de toekomst voor de buurten Belcrum en Linie. Figuur 2.1. Via Breda en het GWI gebied Belcrum/Doornbos-Linie Doornbos Grens GWI- Bron: Gemeente Breda, 2005 4
2.2. Bevolkingssamenstelling Het GWI - gebied heeft 7.300 inwoners (per 1 januari 2008). De bevolkingssamenstelling van Belcrum/ Doornbos - Linie bestaat relatief uit minder senioren dan gemiddeld in Breda; 12% is 65 jaar en ouder (in Breda 15%). Verder is te constateren dat de buurt Linie relatief minder jongeren heeft. Figuur 2.2. bevolking naar leeftijdsgroepen Bevolking naar leeftijdsgroepen (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 6 11 49 4 46 31 30 8 6 6 7 5 6 6 8 11 12 10 12 Belcrum Doornbos Linie BELCRUM/ DOORNBOS- LINIE 51 25 46 43 32 30 BREDA 75 en ouder 65-74 jaar 55-64 jaar 25-54 jaar 0-24 jaar Bron: Onderzoek en informatie, gemeente Breda, 2008 Volgens de bevolkingsprognose voor 2020 2 wonen er in het GWI-gebied 15.000 mensen. Dit betekent een verdubbeling van het huidige aantal inwoners. In 2020 zal 15% in het GWI-gebied 65 jaar of ouder zijn. Daarmee komt het aandeel onder het Bredase gemiddelde uit (17%) in de bevolkingsprognose voor 2020. De vergrijzing zal in het GWI-gebied iets minder sterk ontwikkelen. Figuur 2.3: Bevolking naar etniciteit 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7 11 82 27 12 61 Belcrum Doornbos-Linie GWI Belcrum/ Doornbos-Linie 18 12 70 10 10 79 BREDA Nederlandse Westerse (allochtoon) Niet-w esterse (allochtoon) Bron: Gemeente Breda Onderzoek en Informatie, 2008 De buurten in het GWI gebied verschillen onderling wanneer het gaat om de bevolking naar etniciteit. Uit figuur 2.3. blijkt dat meer dan een derde van de bewoners van Doornbos-Linie niet-nederlands is. Van die groep (westers en niet-westers) gaat het met name om de niet- 2 De ruimtelijke ontwikkelingen (bv. Via Breda ) zijn in de prognose voor 2020 meegenomen, zoals deze in 2006 bekend waren. 5
westerse allochtonen. Geografisch gezien wonen in het oosten van Linie en het noorden van Doornbos relatief veel allochtonen. Belcrum heeft een hoger percentage autochtonen ten opzichte van het Bredase gemiddelde. 2.3. Sociale situatie In Breda wordt de z-score gehanteerd als indicator van de sociale situatie van de wijk. De z- score is samengesteld uit factoren die wijzen op sociale achterstanden. De weegfactoren in de z-score zijn: het percentage WWB (wet werk en bijstand) het percentage niet werkende werkzoekende (NWW) het aantal 16 plussers met een vmbo-opleiding of lager het percentage eenoudergezinnen. Aan de hand van de z-scores is te constateren dat Belcrum / Doornbos-Linie wat betreft sociale achterstanden wisselend scoort. Belcrum heeft gemiddeld lagere z-scores dan Breda (zie figuur 2.3.). Doornbos-Linie heeft daarentegen hogere z-scores. Dit blijkt ook uit de rangorde naar sociale achterstanden. Doornbos-Linie staat op plaats 9 van de 38 wijken van Breda (nummer 1 heeft de meeste achterstanden). Er zijn geen aparte cijfers over de sociale situatie bekend van de twee buurten Doornbos en Linie. De sociale situatie enigszins te profileren wanneer er wordt ingezoomd via de bouwvorm en WOZ-waarden. In het westen van Linie rond het Linie-park en langs de Terheijdenseweg staan koopwoningen en vrijstaande woningen. In het oosten van Linie zijn de woningen dichter op elkaar gebouwd en is het inkomen van de huishoudens vaker beneden modaal. In Doornbos staan naar verhouding veel eengezinswoningen in rij in het zuiden. Aan de noordelijke rondweg staan haaks veel portiekwoningen en is de WOZ-waarde lager. Figuur 2.3. Sociale situatie Belcrum Doornbos-Linie uitgedrukt in z-scores Z-score Gemiddelde mensen in de NWW opleiding eenoudergezinnen z-score (0 = gem. Buurten WWB Breda) Rangorde naar sociale achterstand (2007) Belcrum -0,3-0,1-0,2-0,6-1,2 21 Doornbos -Linie 1,3 1,2 1 0,2 3,8 9 BREDA 0 0 0 0 0 - Bron: Onderzoek en Informatie, 2007 De weegfactoren in de z-score zijn risicogroepen die, volgens het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), extra risico lopen op sociale uitsluiting. De sociale uitsluiting heeft betrekking op minder sociale participatie (contacten), financiële/materiële tekorten en onvoldoende toegang tot onderwijs, zorg, wonen en maatschappelijke instanties (SCP, 2004). Bepaalde groepen ouderen zijn ook als risicogroep aan te duiden. Deze groepen ouderen zijn eerder kwetsbaar. Het gaat in dit verband om: - alleenstaande ouderen van 75-plus - allochtone ouderen - 80+-ers - ouderen met een laag inkomen 6
- ouderen met gezondheidsproblemen Figuur 2.4.Percentage aantal ouderen in risicogroep Risicofactoren % ouderen op bijstandsniveau % allochtone ouderen % gezondheidsproblemen % 80+ % ouderen in één of meerdere risicogroepen Belcrum 11 3 20 10 32 Doornbos-Linie 15 7 29 18 48 BELCRUM / DOORNBOS-LINIE 13 5 26 15 41 BREDA 9 3 22 13 34 Bron: SOB / Gemeente Breda, 2007 In het GWI-gebied behoren de 55 plussers uit Doornbos-Linie vaker tot een risicogroep dan gemiddeld 3. Voor alle buurten geldt dat er meer ouderen op bijstandsniveau wonen in het GWI-gebied. Het aantal alleenstaande mannen of vrouwen van boven de 75 jaar ligt procentueel lager in Belcrum en in Doornbos-Linie hoger in vergelijking met het Bredase gemiddelde. 2.4. Concluderend Ten aanzien van de sociale situatie in het GWI-gebied moet rekening worden gehouden met het volgende: Belcrum en Doornbos-Linie zijn twee zeer verschillende buurten. De ontwikkelingen in het gebied hebben een verdubbeling van de bevolking tot gevolg, hetgeen van invloed zal zijn op de sociale structuur. De vergrijzing is wat minder dan in de rest van de stad, dat zal ook in de toekomst zo blijven. Doornbos-Linie: kent een hoog aandeel niet-westerse allochtonen; heeft gemiddeld meer sociale achterstanden; heeft een hoog aandeel risico-ouderen op alle risicofactoren, o.a. op het gebied van de percentages ouderen op bijstandsniveau en allochtone ouderen. 3 SOB, gegevens 2007 7
3. WONEN 3.1. Woningvoorraad In het GWI gebied staan in totaal zo n 3.200 woningen. Hiervan staan er in Belcrum ongeveer 1.300 woningen en in Doornbos Linie 1.900 woningen. In Doornbos-Linie staan meer huurwoningen (figuur 3.1.). Het aandeel sociale huur in Doornbos-Linie is ook groter dan in Breda (figuur 3.2.). In Belcrum staan voornamelijk koopwoningen; een kwart is een huurwoning. Figuur 3.1.: Woningvoorraad naar eigendom 100 90 80 70 60 74 35 11 51 59 50 40 30 20 10 9 17 54 11 38 14 27 koop particuliere huur sociale huur 0 Belcrum Doornbos-Linie BELCRUM / DOORNBOS - LINIE BREDA Bron: gemeente Breda, Onderzoek en informatie, 2008 Woningvoorraad naar bouwvorm Het aandeel laagbouwwoningen is in Belcrum hoog (figuur 3.2.). Doornbos en Linie hebben naar verhouding meer hoogbouwflats. Linie heeft vier hoogbouwflats (3 aan het Liniepark en 1 aan de Vuchtstraat). In Doornbos staan de hoogbouwflats langs de doorgaande wegen van de buurt. Figuur 3.2. Woningvoorraad naar bouwvorm Woningvoorraad naar bouwvorm (%) 100% 80% 16 22 35 19 14 14 19 60% 16 40% 20% 82 75 49 67 66 0% Belcrum Doornbos Linie BELCRUM/ DOORNBOS-LINIE BREDA laagbouw middelhoog (t/m 4 bouwlagen) hoogbouw (5 of meer bouwlagen) Bron: gemeente Breda, Onderzoek en Informatie, 2008 8
Door de ontwikkelingen die Via Breda verandert de samenstelling van de woningvoorraad. Vooral in Linie en in het Havenkwartier van Belcrum liggen ambities en voornemens voor de nieuwbouw om verschillende typen woningen te realiseren. In de ontwikkelingen worden de subbuurten van Linie getransformeerd. Linie Park zal een meer groenstedelijk woonmilieu krijgen en Stationskwartier een stedelijk woonmilieu. Het nieuw te ontwikkelen gebied het Havenkwartier krijgt ook een stedelijk woonmilieu (DHV, 2005). 3.2. Aanpasbare woningen Om te bepalen of huishoudens langer in de wijk kunnen blijven wonen is gekeken naar het aantal woningen dat is aan te passen tot woonvormen met een langere levensloopbestendigheid (al dan niet met een combinatie met hulp aan huis). In totaal is in Belcrum/Doornbos-Linie 16% aanpasbaar gebouwd. Dit is 11% onder de norm vanuit het IWZ 4 (2006). De gegevens over het aandeel aanpasbare woningen zijn niet per buurt bekend. Naar verwachting is in Belcrum het aandeel aanpasbare woningen veel lager, vanwege het hoge aandeel laagbouwwoningen. Deze woningen vragen, over het algemeen, meer investeringen om deze aanpasbaar te maken. Ouderen in het GWI-gebied geven een negatiever oordeel als het gaat om de verwachte problemen bij het zelfstandig wonen: 30% verwacht problemen (Breda 20%). Ouderen vinden de eigen woning iets vaker ongeschikt als gemiddeld. Een op de tien vindt de eigen woning niet geschikt (Breda 7%). 3.3. Specifieke woonvormen met zorg en/of ondersteuning 3.3.1. Specifieke woonvormen voor ouderen Het GWI-gebied kent momenteel een tekort aan wonen met zorg binnen verschillende woonvormen. Het gaat hierbij om kleinschalige woonvoorzieningen voor ouderen. Dit tekort neemt door de vergrijzing en de omvangrijke bevolkingstoename sterk toe wanneer binnen de nieuwbouwplannen hier niet in voorzien wordt. Figuur 3.3. Specifieke woonvormen met zorg specifieke woonvormen intramuraal cluster begeleid zelfstandig in complex individueel totaal aanbod 2006 25 11 78 198 312 behoefte 2006 31 39 34 97 97 299 saldo 2006-2020 - 6-39 -23-19 +101 +13 behoefte 2020 69 88 74 212 220 664 saldo 2006-2020 -44-88 -63-134 -22-352 Bron: gemeente Breda, 2007 In bovenstaand overzicht gaat het om wonen met zorg voor zowel ouderen als mensen met een beperking. GWI kent nog geen rekenmethodiek om de verschillende doelgroepen uit te splitsen. In totaal moet voor 2006 de behoefte op het gebied van clusterwonen, begeleid wonen en wonen in een woonzorgcomplex in totaal met ruim 30 worden verlaagd om op de behoefte voor de verpleging en verzorging voor ouderen te komen. 4 Binnen het Innovatieprogramma Welzijn en Zorg (IWZ) wordt de norm van 27% van de woningvoorraad gehanteerd. 9
3.3.2. Specifieke woonvormen voor bijzondere groepen Het totale aanbod aan specifieke woonvoorzieningen voor mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk, psychisch) is kwantitatief voldoende aanwezig maar is kwalitatief eenzijdig gericht op mensen met een verstandelijke beperking. Op dit moment zijn er geen nieuwe woonvoorzieningen gepland om het aanbod te vergroten of te verbreden voor andere doelgroepen. Met de verwachte verdubbeling van het aantal inwoners zal ook de vraag naar woonvormen voor bijzondere groepen fors stijgen. Figuur 3.4. Specifieke woonvormen voor bijzonder doelgroepen wonen in de wijk Belcrum/Doornbos-Linie VG LG GGZ totaal beschermd verzorgd Theoretisch aandeel 23 3 7 32 24 8 Aanwezig 54 0 0 54 48 6 Saldo 31-3 -7 22-2 21 Bron: SOAB, 2008 Amarant Amarant heeft 36 wooneenheden voor verstandelijke gehandicapten in het GWI-gebied. De wooneenheden zijn verspreid over 4 locaties: - Speelhuislaan (Belcrum); - Pastoor Pottersplein (Belcrum); - Baliendijk (Doornbos); - Abdijstraat (Doornbos); Gewoon wonen Het ouderinitiatief Gewoon Wonen heeft 18 wooneenheden gerealiseerd voor de doelgroep verstandelijk gehandicapten. Deze wooneenheden zijn gevestigd op het terrein van Brabant Water. 3.4. Concluderend Belcrum/Doornbos-Linie heeft een fors tekort aan aanpasbare woningen, gezien de opbouw van de voorraad zal het tekort voor een belangrijk deel aan Belcrum zijn toe te rekenen. Het percentage ouderen dat problemen verwacht met zelfstandig blijven wonen is relatief hoog. Er is een tekort aan kleinschalige woonvormen voor ouderen dat bij gelijkblijvend aanbod op langere termijn fors zal oplopen. Het aanbod van woonvoorzieningen voor mensen met een beperking is op dit moment kwantitatief voldoende. Het aanbod is wel beperkt tot mensen met een verstandelijke beperking. Met de bevolkingstoename neemt ook de vraag vanuit deze bijzondere doelgroepen toe. De bouwplannen vormen een kans om de tekorten in te lopen. 10
4. WOONOMGEVING 4.1. Basisvoorzieningen Het voorzieningenniveau van een wijk is van invloed op de geschiktheid van de woonomgeving. Belcrum/Doornbos-Linie bezit nagenoeg alle 5 de basisvoorzieningen (supermarkt, postbank, geldautomaat, bibliotheek en apotheek) die in de stedelijke toetsing GWI Breda 5 als criteria zijn opgesteld. Alleen een bibliotheek ontbreekt in de wijk. In Belcrum zijn op de Speelhuislaan op verschillende hoeken van de straten nog enkele winkels gevestigd, het aantal loopt wel terug. In Linie zijn aan het Edisonplein winkels gevestigd en in Doornbos aan de Baliendijk. Alle buurten hebben een grote supermarkt. In Belcrum aan de Belcrumweg en aan de Speelhuislaan, in Doornbos aan de Baliendijk. 4.2. Bereikbaarheid en toegankelijkheid De wijk is met het openbaar vervoer toegankelijk. Verschillende buslijnen rijden via de doorgangswegen door de wijk heen. Het NS station grenst aan het zuiden van de wijk en is met een voetgangerstunnel bereikbaar. Een ander aspect voor de toegankelijkheid binnen de woonomgeving volgens het GWI beleid is het onderhoud en de inrichting van de straten. Vergeleken met het gemiddelde indexcijfer van Breda worden er in Belcrum/Doornbos-Linie relatief minder straten herbestraat/ingericht (58 t.o.v. 100). Eind 2007 zijn de stoepen van de Speelhuislaan herbestraat. Deze herbestrating vond na de toetsing plaats en is daarom niet meegenomen in de bepaling van het indexcijfer. 4.3. Leefbaarheid De leefbaarheid binnen een wijk is van belang voor het geschikt wonen voor de bewoners. Binnen leefbaarheid is de sociale cohesie van belang. De bewoners van Belcrum vinden dat de sociale cohesie meer aanwezig in vergelijking met het Bredaas gemiddelde 6. Inwoners uit Doornbos-Linie vinden dat de sociale cohesie minder aanwezig is. Door de invloed van het station komen meldingen van drugsoverlast in Belcrum en in Doornbos-Linie vaker voor dan gemiddeld 7. Ook wordt het stationgebied als een enge plek ervaren. Figuur 4.1.: Leefbaarheid indicatoren Leefbaarheid Belcrum / Doornbos-Linie Breda indicatoren Aanwezigheid Belcrum: hoger dan Doornbos-Linie Gemiddeld sociale cohesie in Breda :lager dan in Breda Overlast Drugsoverlast nvt Enge plek Stationsomgeving nvt Woonomgeving 8% 11% ongeschikt Onprettige buurt 0% 1% Voelt zich onveilig 16% 14% Bron: Veiligheidsmonitor, 2006/ Breda, 2006 5 GWI Beleid 2002-2006 6 Schaal sociale cohesie: laag 4-6, gemiddeld 6-6,6 en hoog 6,6 7,4, Veiligheidsmonitor 2006 7 Veiligheidsmonitor 2007 11
Ouderen ervaren de buurt als een prettige omgeving. Wel voelen ouderen zich wat vaker onveilig in buurt dan gemiddeld. 4.4. Concluderend Het gebied beschikt over een goed algemeen voorzieningenniveau. De sociale cohesie is hoog in Belcrum maar laag in Doornbos-Linie. Het stationsgebied wordt als een enge plek ervaren en er is drugsoverlast in de wijk, ouderen voelen zich wat vaker onveilig. 12
5. SOCIALE INFRASTRUCTUUR, WELZIJN EN ZORG 5.1. Zonering en zorgkruispunten 5.1.1. Zonering Voorzieningen en centrale zones woongebied Belcrum/Doornboslinie 5. Afdeling Onderzoek en Informatie, gemeente Breda December 2005. Bron: Gemeente Breda, 2005 Met 7.300 inwoners is 1 Centrale Zone aangewezen rond het winkelcentrum aan de Baliendijk (Doornbos). Op bovenstaande kaart is met een groene cirkel de Centrale Zone aangegeven. 5.1.2. Zorgkruispunt en zorgsatelliet Het is nog niet bekend of het steunpunt van de SOB (zie 5.2.1) wordt verbreed tot een zorgkruispunt of een zorgsatelliet. Er is namelijk nog geen duidelijkheid over de functies die deze voorziening zal krijgen. Gesprekken tussen de mogelijke participanten SOB, Elisabeth, Raffy, WonenBreburg en Singelveste liggen op dit moment stil. Er wordt gewacht totdat de structuurvisie voor Doornbos-Linie gereed is. De verwachting is dat niet alle functies binnen het zorgkruispunt/satelliet fysiek aanwezig en gedurende alle dagen van de week beschikbaar zullen zijn. Wel zou de voorziening aanspraak kunnen maken van de diensten van één van de omliggende zorgkruispunt en steunpunten binnen het zorginfrastructuur Noordoost. Bewoners hebben dan geen beschikking over een 24-uurs team (niet geplande zorg) maar kunnen wel een beroep doen op een ander zorgkruispunt die de diensten aanbiedt. 13
5.2. Zorg Naast de in de vorige paragraaf genoemde zorgsatelliet geldt op het gebied van zorg voor het GWI-gebied het volgende: Steunpunt Balienweide De SOB heeft in Doornbos/Linie een steunpunt. Hier kan men ongedwongen zitten, een cursus volgen en tevens is er een eetpunt waar men een warme maaltijd kan nuttigen. Daarnaast is op 2 dagdelen in de week de prikpost actief. 5.3. Sociale infrastructuur 5.3.1. Buurt- en gemeenschapshuizen Het aantal accommodaties voor buurt- en gemeenschapshuizen ligt boven de norm voor de voorzieningen binnen de sociale infrastructuur 8. In het GWI-gebied zijn twee gemeenschapshuizen: het gemeenschapshuis Doornbos en De Belcrum. Over het gemeenschapshuis in Belcrum wordt door betrokken organisaties aangegeven dat deze accommodatie beperkingen kent: het gemeenschapshuis is voor ouderen slecht bereikbaar met het openbaar vervoer en de deeltaxi is te duur voor de korte afstand. Daarnaast zou het gebouw niet meer voldoen aan de eisen en de beleving van deze tijd. 5.3.2. Jongerenruimtes Er is geen jongerenruimte in het GWI-Gebied aanwezig. Volgens de norm sociale infrastructuur dient er in Belcrum/Doornbos-Linie wel één jongerenruimte aanwezig te zijn. Voor jongerenactiviteiten dient dan ook te worden uitgeweken naar andere wijken. 5.3.3. Basisonderwijs Er zijn 4 basisscholen aanwezig in Belcrum / Doornbos-Linie. - De Spoorzoeker (r.k.) - De Liniedoorn (r.k.) - De Vrije school Breda - Okb Ibnoe Nafi (islamitisch) Laatst genoemde 2 scholen hebben een bovenwijks karakter. Vanwege de specifieke signatuur en/of stroming komen naar verwachting veel kinderen van buiten het GWI-gebied naar deze scholen toe. 5.3.4. Wijkinformatiepunt Er is in het GWI-gebied (nog) geen wijkinformatiepunt aanwezig. 5.3.5. Gezondheidszorg Het aanbod op het gebied van de 1 e lijnsfuncties is in het GWI-gebied niet conform de norm. Er is in Belcrum geen huisarts aanwezig, terwijl deze buurt er volgens de norm wel over dient te beschikken. Volgens de norm voldoet de enige tandarts in Belcrum wel aan de vraag. In Doornbos-Linie zijn er twee huisartsen aanwezig maar hier wordt een tandarts gemist. In het gehele GWI-gebied ontbreekt er een consultatiebureau. In de prognose voor 2020 wordt uitgegaan van een verdubbeling van het tekort. Vanuit die 8 Sociale infrastructuur Breda. Inventarisatie en gebiedsgewijze toetsing basisvoorzieningen (voor ambtelijk gebruik), SOAB, 2007 14
prognose is er in 2020 een vraag naar 2 huisartsen en 2 tandartsen in Belcrum. Voor Doornbos-Linie is er in 2020 een vraag naar 2 huisarts en 2 tandartsen. 5.4. Concluderend De bevolkingstoename zal ook een toename van de vraag naar voorzieningen binnen de sociale infrastructuur tot gevolg hebben. Er bestaan voornemens voor de realisatie van een zorgkruispunt of satelliet rond de Balienweide, waarbij waarschijnlijk wordt aangehaakt op de zorginfrastructuur in Noordoost. De invulling dient echter nog te worden uitgewerkt. In Doornbos-Linie dient bij de invulling rekening te worden gehouden met de vraag vanuit de niet-westerse allochtonen. Het gemeenschapshuis in Belcrum kent kwalitatieve beperkingen, er ontbreekt een jongerenruimte in het GWI-gebied. Volgens de normen op sociale infrastructuur ontbreekt er een huisarts in Belcrum en een tandarts in Doornbos-Linie, in de prognose voor 2020 zal de vraag naar gezondheidsvoorzieningen in het GWI-gebied verdubbelen. 15
6. CONCLUSIES EN AANDACHTSPUNTEN 6.1. Conclusies 6.1.1. Typering GWI-gebied Belcrum en Doornbos zijn zowel sociaal als fysiek twee zeer verschillende buurten, er staan omvangrijke ontwikkelingen op stapel waardoor de bevolking in omvang zal verdubbelen. 6.1.2. Sociale situatie Het gebied kent een wat minder sterke vergrijzing dan de rest van Breda, Belcrum heeft binnen het gebied verhoudingsgewijs de minste ouderen. Doornbos-Linie vergt op sociaal gebied extra aandacht, vanwege: een hoog aandeel niet-westerse allochtonen; gemiddeld meer sociale achterstanden; een hoog aandeel risico-ouderen op alle risicofactoren, o.a. op het gebied van de percentages ouderen op bijstandsniveau en allochtone ouderen; de lage sociale cohesie. 6.1.3. Wonen Er zijn in het GWI-gebied onvoldoende aanpasbare woningen aanwezig. Er is een tekort aan kleinschalige woonvormen voor ouderen, de vraag neemt naar de toekomst fors verder toe. Het aanbod aan kleinschalige woonvormen met zorg en/of ondersteuning voor de bijzondere doelgroepen is momenteel voldoende, alleen is het aanbod beperkt tot mensen met een verstandelijke beperking. De vraag neemt naar de toekomst toe, verdere uitbreiding is nodig. De bouwplannen vormen een kans om de tekorten in te lopen en aan de toenemende vraag te voldoen 6.1.4. Woonomgeving De geschiktheid van de woonomgeving is naar GWI-maatstaven goed. Er dient aandacht te zijn voor overlast en onveiligheidsgevoelens. 6.1.5. Sociale infrastructuur Algemeen De bevolkingsuitbreiding zal een toename van de vraag naar voorzieningen tot gevolg hebben. Centrale Zones De Centrale Zone is vastgesteld rond het winkelcentrum Baliendijk. Zorgkruispunt Het steunpunt Balienweide wordt naar verwachting uitgebouwd tot zorgkruispunt/satelliet, waarbij waarschijnlijk wordt aangehaakt op de zorginfrastructuur in Noordoost. Verschillende partijen werken samen om dit te realiseren, waarbij de invulling nog moet worden uitgewerkt. Momenteel biedt het Steunpunt Balienweide ouderen en andere doelgroepen een locatie en de gelegenheid om overdag te eten en elkaar te ontmoeten. 16
Wijkinformatiepunten Er is in het GWI-gebied geen wijkinformatiepunt aanwezig. Buurt- en gemeenschapshuizen Het aanbod aan huidige en potentiële accommodaties met een aanbod op het gebied van welzijn en ontmoeting is in kwantitatieve zin voldoende. Het gemeenschapshuis in Belcrum kent kwalitatieve beperkingen. Jongerenruimtes Er is geen jongerenruimte aanwezig. Basisonderwijs Er is een goed aanbod aan basisonderwijs. Gezondheidszorg Een goede gezondheidszorg is met name voor Doornbos-Linie extra belangrijk: - een relatief groter aandeel ouderen heeft te maken heeft met gezondheidsproblemen; - het aandeel allochtonen is van invloed op het gebruik van de gezondheidszorg. Momenteel bestaan er in het gebied tekorten, naar de toekomst neemt de vraag fors toe. Zorg In het gebied is momenteel geen zorgvoorzienig aanwezig. 6.2. Aandachtspunten 1. GWI dient voor Doornbos-Linie in belangrijke mate te worden ingevuld vanuit sociale doelen. 2. Er dient sterk te worden ingezet op het wonen, waarbij de uitbreidingsplannen een kans vormen: - aanvulling aanpasbare woningen; - kleinschalige woonzorgvormen voor ouderen; - naar de toekomst uitbreiding van de specifieke woonvormen voor mensen met een beperking. 3. De leefbaarheid in met name Doornbos-Linie, waarbij het veiligheidsgevoel onder ouderen en kwetsbaren een voorwaarde is voor het geschikt wonen voor iedereen. 4. De functie van zorgsatelliet/-kruispunt waarvan de invulling nog verder moet worden uitgewerkt op het gebied van functie, doelgroepen en inbedding in de totale sociale infrastructuur van het gebied. 5. Als onderdeel van de uitbreiding dient ook te worden gekeken naar het maatschappelijk vastgoed. Voor de sociale cohesie is het ontmoeten / met elkaar in contact komen een belangrijke functie. Hiertoe is het van belang dat er zo min mogelijk doelgroepspecifieke eilandjes zijn en gestreefd wordt naar multifunctionaliteit. Extra aandacht voor inclusief beleid is nodig om ervoor te zorgen dat het aanbod ook aansluit op de behoeften van mensen met beperkingen. 6. De 1 e lijnsfuncties behoeven zowel nu als naar de toekomst uitbreiding. Het is wenselijk hier in de uitbreiding rekening mee te houden, waarbij bij voorkeur gestreefd wordt naar een gezondheidscentrum, aangehaakt bij een multifunctionele accommodatie. De afzonderlijke participanten hebben ook nog eigen speerpunten aangegeven. Deze worden in de vervolgfase nog eens nadrukkelijk benoemd en opgenomen in een actielijst. 17
7. VERVOLG Het opstellen van GWI-gebiedsanalyses is het vervolg op het Manifest GWI 2007-2010. Deze gebiedsanalyse Belcrum Doornbos-Linie is mede tot stand gekomen op basis van overleg met de betrokken aanbieders die op het gebied van wonen-welzijn-zorg participeren en consultatie van betrokken organisaties. Daarnaast heeft een presentatie plaatsgevonden aan ambtelijk betrokkenen, waarvan de reacties zijn verwerkt. De volgende stap bestaat uit het uitwerken van een uitvoeringsprogramma voor het GWIgebied. Hierin wordt de gebiedsanalyse vertaald naar uitvoeringsafspraken tussen de in het gebied werkzame organisaties. Deze afspraken dienen vervolgens, overeenkomstig de in het kader van het Manifest gemaakte afspraken, te worden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst of een gebiedsconvenant. 18
BIJLAGE LITERATUUR - Gemeente Breda (2005) GWI gebiedsbeschrijvingen, zorg in Bredase wijken - Gemeente Breda (2007)GWI beleid 2002-2006, inspanningen en resultaten GWIbeleid 2002-2006 en nieuwe opgave. - Gemeente Breda(2007) Klantprofielen ouderen en dienstverlening SOB 2006 Onderzoek en Informatie - Gemeente Breda (2006) Veiligheidsmonitor 2006, vervolgmeting - Gemeente Breda (2007) Veiligheidsmonitor 2007, vervolgmeting - Gemeente Breda (2007) Sociale infrastructuur Breda. Inventarisatie en gebiedsgewijze toetsing basisvoorzieningen (voor ambtelijk gebruik) - Gemeente Breda (2008) Geschikt wonen voor iedereen gebiedsbeschrijvingen, Inventarisatie specifieke woonvoorzieningen (beschermd en verzorgd) voor mensen tot 65 jaar met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking en mensen met psychische problemen - Verwey-Jonkerinstituut (2003) Maatstaven voor een levensloopbestendige woonwijk, - Normering en draagvlak in het Bredase project GWI - DHV (2005) Start document Edisonplein, Ruimtelijke en economische analyse, Edisonplein en Linie, Onderzoek en Informatie - Nieuw en oud leven samen in de Belcrum (2008) BN/deStem, Laura Janssen. 20 mei 2008. Websites: - Gemeente Breda, www.breda.buurtmonitor.nl - Gemeente Breda, http://breda.lokaaltotaal.nl/ - Gemeente Breda, Webboek buurtplan Belcrum, Behoud van identiteit in een nieuwe omgeving. 19