4 17 mei - 14 juni 2013 Nieuwe hub in Veenendaal Op piekmomenten sorteert DPD negenduizend pakketten per uur Motionplatform Rexroth Continue coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductie Pneumatiek Kippen verpakken Zakken vullen Energie besparen Samenwerken
Bits&Chips 2013 EMBEDDED SYSTEMS 7 November 2013 s-hertogenbosch NL CONFERENCE We are looking for trending topics and hot projects Let us know at nieke@techwatch.nl or @NiekeRoos multicore #android #agile #remote utomotive #ambient #codevelopme #smartsystems#remote healthcare #imageprocess security #security #sola #wireless#sola #sensors owpower #sensors android#softwarequalit Sponsor www.embedded-systems.nl
COLUMN Joost Backus is redacteur bij Mechatronica&Machinebouw. Kennispotpourri Mogen provinciale plannen een onsje meer landelijke afstemming bevatten? Supernieuws: de provincie Limburg wil de komende tien jaar vijfhonderd miljoen euro investeren in de Kennisas Limburg. Als ik verder lees, begin ik me toch wat minder super te voelen. Het lijkt wel of iedereen op de hightechsystementrein wil springen. Eindhoven en omgeving staan met hightech in de spotlights. Ook in Den Haag zijn ze wakker geworden, maar een goed onderbouwde, gedegen strategie zit er niet achter. En al helemaal geen economisch duurzaam model. Van de Kennisas had ik sterke keuzes verwacht. Ze combineren echter de Chemelot Campus in Sittard-Geleen (materialen, chemie), Greenport Campus in Venlo (agro, logistiek, voeding en gezondheid) en de binnenstad van Maastricht met zwaartepunten in business, rechten en cultuur samen met de health campus van de Universiteit Maastricht tot een soort kennispotpourri. Van een messcherpe focus is dan geen sprake meer natuurlijk. Chemie, agro, logistiek, gezondheid, business, rechten: dat lijkt meer op het gecombineerde verlanglijstje van allerlei groepjes en lobbyclubjes dan op een echte strategie. Neem Greenport. Natuurlijk wil ik ook wel een hightech-ecosysteem waarin er een kruisbestuiving is tussen ingenieurs en de agro-industrie, met toepassing van geavanceerde techniek en nieuwe mechatronische oplossingen. Maar zo simpel is dat niet, vrees ik. De agrosector is qua omzet en export groot in Nederland, maar de basisbedrijven zijn veelal kleinschalig. Volgens de Monitor Topsectoren van CBS werken er relatief weinig kenniswerkers in agro. Eigenlijk is het een sector die doodvalt op een dubbeltje met een vrij matige innovatiedrang. Al het geroep en gelobby van die sector ten spijt. Logistiek is nog erger. Volgens dezelfde monitor geeft die sector slechts 113 miljoen euro uit aan eigen onderzoek. Dat is dan slechts 0,04 procent van de toegevoegde waarde. Ze doen dus helemaal geen bal aan innovatie en ontwikkeling. Hoe moet je dan met research, kennisopbouw en innovatie een link leggen naar de hightechindustrie die compleet van mentaliteit verschilt en goed is voor de helft van de R&Duitgaven voor alle topsectoren? Ik zie het niet. Maastricht wil aan de weg gaan timmeren met leidende thema s zoals bewegen, duurzaam werken, positieve psychologie, kennisbenutting, omgevingsfactoren en voedingsgewoonten in relatie tot lichamelijke en geestelijke gezondheid. Tja, of uit die thema s nou de toekomstige technologische exporthits of florerende maakindustrie voortkomt... Er is mogelijk wel een idee dat erachter steekt: met een investering van wat miljoenen zou je preventief miljarden euro s aan ziektekosten kunnen voorkomen. Voor de Nederlandse samenleving is dat zo slecht nog niet. Het is een goed idee, maar wel erg intern gericht. Dan Chemelot. Zeker, de chemie kan best nog wel wat ontwikkelvruchten dragen. Nieuwe materialen en nieuwe compounds, chemische innovaties die internationaal hoge ogen kunnen gooien. De Monitor geeft aan dat de chemische sector substantieel innoveert, maar dan zal er wel hard aan moeten worden getrokken en zullen er keuzes moeten worden gemaakt. Ik snap wel dat iedere provincie voor zichzelf opkomt, maar mag het een onsje meer landelijke afstemming bevatten? Het toch al enge Limburgse plan zit zelf geografisch al niet helemaal lekker. Terwijl de Maastrichtse ontwikkelingen tien pagina s beslaan, moet bijvoorbeeld Chemelot het doen met één bladzijde. Lijkt een beetje of Sittard en anderen excuustruus zijn voor de leuke ideetjes van de Maastrichtse binnenstad en de gezondheidsplannetjes van de UM. Dat er ergens in deze brij eventueel parels zullen ontstaan, dat kan best mogelijk zijn. Dit lijkt echter meer op vissen in troebel water dan op een echt heldere strategie. Jammer. Dit Kennisas-verhaal is door zijn veelheid aan gebieden en initiatieven bijna niet te rijmen met een topsectorenbeleid waarin er keuzes moeten worden gemaakt. Nu ademt het de sfeer van vroeger: er was nog geen crisis en voor elke ideetje was er wel ergens een potje te vinden. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 3
4 16 Thema Moba s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiek Naast zijn bekende eiermachines levert Moba ook een systeem om kippen te verpakken. De aansturing gebeurt met pneumatische cilinders van Parker Hannifin. Kijk op pagina 26 voor de nieuwste vacatures in de hightechindustrie 20 Thema Zakken vullen met lucht De Votech-systemen vullen zakken met bijvoorbeeld hondenbrokken of kattenbakkorrels. Het bedrijf koos voor pneumatiek: Makkelijk in te bouwen en relatief goedkoop. 4 MECHATRONICA&MACHINEBOUW www.hightechbanen.nl 4
INHOUD 34 36 Achtergrond over motion control Motionplatform Rexroth maakt coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductie Om glanzende coatings aan te brengen op kunststof ontwikkelde Hauzer zijn Metalliner. Voor het interne transport gebruikt de machine het LMS-systeem van Bosch Rexroth. In beeld Vanderlande helpt DPD bij sorteren pakketten Omdat het meer capaciteit nodig had, opende pakketdistributeur DPD in 2011 een nieuwe sorteerhub. Voor de automatisering van het proces nam het Vanderlande in de arm. OPINIE 3 Kennispotpourri Joost Backus 9 Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid Rolf Grouve 10 Niet aan directheid, maar aan opscheppen hebben Duitsers een hekel René Schott 11 Ik moet commercieel zijn, maar hoe? Jaco Friedrich NIEUWS 8 Kort nieuws 12 Sfeerverslag High-Tech Systems 2013 THEMA PNEUMATIEK 16 Moba s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiek 20 Zakken vullen met lucht 25 Conditioneren van perslucht: balans tussen kosten en eisen 28 Pneu/tec benadrukt samenwerking in pneumatiek ACHTERGROND OVER MOTION CONTROL 34 Motionplatform Rexroth maakt coatingmachine Hauzer klaar voor massaproductie IN BEELD 36 Vanderlande helpt DPD bij sorteren pakketten FOCUS 40 Productnieuws EN VERDER 6 Foto: Tegema 42 Eventagenda 43 Cursusagenda 46 Fedactueel 50 Kompas 51 Colofon MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 5
Eind april op het event High-Tech Systems 2013 demonstreerde Tegema het eerste prototype van een analysesysteem voor bloedplasma. Het ingenieursbureau ontwikkelde het apparaat in opdracht van een medische spin-off van de Universiteit Maastricht die de meetmethode bedacht en patenteerde. Om het een commercieel succes te laten worden, was het noodzakelijk om het proces te industrialiseren en te vangen in een machine die geschikt is voor gebruik in ziekenhuizen. Het Maastrichtse bedrijf dat nog niet bij naam wil worden genoemd schakelde daarvoor Tegema in nadat het een samenwerking had gevonden met een Franse marktpartij. Met een barcodelezer registreert het systeem de samples die aan de linkerkant naar binnen worden geschoven. Een pipetteereenheid deponeert een klein deel van een sample in een buisje dat een robot dan in het voorste wiel plaatst. De pipet voegt er een aantal chemicaliën aan toe, waarna het buisje verhuist naar het achterste wiel. Daar meet het systeem een half uur aan de reactie die plaatsvindt tussen het plasma en de chemicaliën. Nadat de analyse is afgerond, zet de robot het buisje in het reservoir rechtsonder bij alle andere samples die al zijn doorgemeten. Over de details van de meting wil de start-up nog niets naar buiten brengen. Inmiddels staan de eerste twee systemen in het veld, waar ze worden onderworpen aan de vereiste klinische tests. De wereldwijde marktintroductie zal waarschijnlijk dit najaar gebeuren, de eerste leveringen volgen naar verwachting in de lente van 2014. Foto: Bart van Overbeeke 6 MECHATRONICA 2
MECHATRONICA 2 7
KORT NIEUWS Halfgeleidermachines ASML-topman Meurice zwaait af Peter Wennink volgt per 1 juli Eric Meurice op als topman van ASML. Dat heeft het bedrijf bekendgemaakt bij de presentatie van de eerstekwartaalcijfers. Wennink bekleedde sinds 1999 de CFO-positie, maar met een ruime taakopvatting: hij trad regelmatig naar buiten als het gezicht van het bedrijf. In een videoboodschap zegt Wennink geen grote veranderingen in de strategie en de roadmap van ASML te willen doorvoeren. Meurice was sinds 2004 CEO. Hij blijft aan in een adviserende rol tot het einde van zijn contract in maart 2014. De raad van bestuur blijft verder ongewijzigd met CTO Martin van den Brink en executive vice presidents Frits van Hout en Frederic Schneider-Maunoury. Zoals verwacht draaide ASML in het eerste kwartaal niet op volle toeren. Het noteerde een omzet van 892 miljoen euro, het laagste niveau sinds de start van 2010. Oorzaak is een zwakke pc-markt, die lijdt onder de opkomst van de tablet. PvG Halfgeleidermachines Investeerders zetten zwaargewicht aan roer Alsi Sinds begin april is Richard Boulanger de nieuwe CEO van Alsi. De afgelopen maanden doorliep de Beuningse machinebouwer een financieringsronde waarbij een aantal bestaande partijen in het bedrijf investeerde. PPM Oost sloot zich aan als nieuwe kapitaalschieter. Een van de voorwaarden van de investeerders was dat Alsi zou zorgen voor een CEO met zeer veel ervaring in businessprocessen, bedrijfsvoering en marketing. Die kwaliteiten misten ze bij Boulangers voorganger Peter Chall. Als oprichter en drijvende kracht achter Alsi kan het bedrijf echter niet zonder Challs technische kennis en ervaring. Hij blijft daarom aan boord als CTO. Boulanger heeft zijn sporen verdiend in de halfgeleiderindustrie en de machinebouw. De geboren Canadees werkte voor onder meer IBM, Assembléon-concurrent Universal Instruments en de die-bonddivisie van Kulicke & Soffa. AP Service Acht miljard extra omzet in verschiet voor maakindustrie De Zuid-Nederlandse maakindustrie kan jaarlijks acht miljard extra omzet genereren als ze meer diensten bestaande en nieuwe gaat leveren aan haar binnen- en buitenlandse klanten. Servicebusiness biedt industriële bedrijven nieuwe groeikansen en hogere marges dan traditionele productbusiness. Dat staat in het rapport Ontwikkelpaden voor servicebusiness waarvan tijdens het seminar B2B Service Business, onderdeel van High-Tech Systems 2013, het eerste exemplaar werd overhandigd aan Amandus Lundqvist, boegbeeld van de topsector Hightech Systemen en Materialen. Behalve aan producten, machines en installaties kunnen bedrijven verdienen aan services zoals reparaties en reserveonderdelen. Een andere optie zijn diensten gericht op een optimale prestatie van de producten, in termen van opbrengsten, uptime en total cost of ownership, zoals preventief onderhoud, performancemonitoring en productupgrades. AP Pneumatiek Bosch Rexroth verzelfstandigt pneumatiektak Op de Hannover Messe heeft Bosch Rexroth bekendgemaakt dat het zijn pneumatiekafdeling per 1 juni verzelfstandigt. De tak gaat als zelfstandige onderneming verder onder de paraplu van de moedermaatschappij. Het concern verwacht door deze afsplitsing klanten en markten voor pneumatische componenten en systemen sneller en flexibeler te kunnen bedienen. Bovendien ontstaan nieuwe groeimogelijkheden omdat de focus niet langer op het marktsegment fabrieksautomatisering hoeft te liggen. Zo kan het nieuwe bedrijf zijn pijlen ook richten op medische technologie, zware industrie of vrachtwagens. De pneumatiekafdeling stond al langer in de etalage en het Duitse bedrijf staat nog steeds open voor een verkoop. AP Medische systemen Hemics en Demcon maken handscanner voor ontstekingsactiviteit marktrijp Hemics en Demcon starten met de ontwikkeling van de Handscan tot een marktrijp product. Dit door Hemics ontwikkelde niet-invasieve beeldvormende apparaat is bedoeld voor het monitoren van gewrichtsontsteking bij reumatoïde artritis (RA). Binnen de samenwerking zal Demcon zorg dragen voor de systeemengineering, elektronica, mechanica, optica en embedded software. Philips-spin-off Hemics blijft verantwoordelijk voor het data-algoritme dat de meetgegevens van de scanner vertaalt in klinische informatie voor de reumatoloog. De uitdaging voor de beide partners is een lichtgewicht, compact, gebruikersvriendelijk en betaalbaar apparaat te ontwikkelen. Naast de belichtingsmodule vereisen hiervoor een intuïtieve gebruikersinterface en het industrieel ontwerp speciale aandacht. AP 8 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4
OPINIE Rolf Grouve is managing director van subsidieadviesbureau Innovation Connect. Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid Een nieuwe lente, een nieuw geluid. Deze bekende uitdrukking past absoluut bij de tijd van het jaar maar niet helemaal bij het nieuwe subsidieprogramma Mkb Innovatiestimulering Topsectoren. Want dat staat vol met oude bekende regelingen. Toch biedt het programma volop nieuwe subsidiekansen en heeft het miljoenen euro s in kas, ook voor mkb ers in de mechatronica en machinebouw. Eindelijk is er een subsidie die voorkomt uit het Topsectorenbeleid en die zich richt op de gewone ondernemer in plaats van op alleen intelligente samenwerkingsgroepen met grenzeloos ambitieuze plannen. Het heeft er lange tijd naar uitgezien dat de euro s in de potjes van de Topsectoren waren voorbestemd voor grote bedrijven en organisaties en De subsidiebijdrage kan oplopen tot een halve ton niet voor de ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf. Zij herkenden zich niet in de aangekondigde programma s, projecten en onderzoeken uit het door de politiek zo begeerde Topsectorenbeleid. Maar nu de regeling Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (MIT) is gelanceerd, wordt dat anders. De MIT is een aantrekkelijke potpourri van mkb-subsidies, die tot 2015 zo n 22 miljoen euro te verdelen heeft. Wie de verschillende regelingen van de MIT onder de loep neemt, komt veel oude bekenden tegen. Subsidies die in de basis veel weg hebben van de subsidiepotjes die de afgelopen jaren door bezuinigingen verdwenen. Zo zien we onder meer de kennisvouchers, de subsidie voor haalbaarheidsstudies en de IPC-subsidie terug. Allemaal subsidies die ook door bedrijven uit de mechatronica en machinebouw volop zijn benut. Het onderdeel Haalbaarheidsstudies is beschikbaar voor mkb-ondernemers die de economische mogelijkheden in kaart willen brengen van industrieel onderzoek of experimentele ontwikkeling. De subsidiebijdrage kan oplopen tot een halve ton. De kennisvouchers kunnen worden aangevraagd door mkb ers die een kennisvraag of onderzoek uitzetten bij een kennisinstelling en zijn enkele duizenden euro s waard. Niet alleen het inhuren van externe kennis wordt gesubsidieerd. Ook voor bedrijven die voor (maximaal) een jaar deskundig personeel inhuren, ligt binnen het MIT-programma een bijdrage klaar. Binnen de MIT-subsidies zijn er verschillende onderdelen die zich richten op kennisdeling en netwerken. Zo is er geld beschikbaar voor bedrijven en organisaties die masterclasses, workshops en netwerkbijeenkomsten houden, die als doel hebben ondernemers individueel of gezamenlijk te laten innoveren. Via de Subsidie voor netwerkactiviteiten kan er een bijdrage van maximaal 25 duizend euro worden verdiend voor het opzetten en uitvoeren van dit soort netwerkevenementen. Ook is er een regeling die de ondersteuning door innovatiemakelaars stimuleert. Dit onderdeel is vooral bedoeld voor ondernemers van een Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) die advies inwinnen van een innovatie-expert. Zoals binnen meer subsidieprogramma s van de afgelopen jaren wordt ook binnen het MIT samenwerking tussen ondernemers enorm aangejaagd. Zo is er het subsidieonderdeel MIT-R&D-samenwerkingsprojecten, waar een bedrag van 150 duizend euro per project te verkrijgen is. Ook een absolute gouwe ouwe is de IPC-regeling. Innovatieprestatiecontracten richten zich ook dit jaar op groepen mkb-bedrijven die eigen meerjarige innovatieplannen uitvoeren. Voor samenwerkingsprojecten kan de subsidie oplopen tot anderhalve ton, terwijl de hoogst mogelijke subsidie voor een individueel project 25 duizend euro is. Van de 22 miljoen euro MIT-subsidie in totaal is een substantieel deel maar liefst 7 miljoen euro gereserveerd voor de nieuwe generatie IPC s. Een nieuwe lente, maar een beetje hetzelfde geluid is het gevoel dat het beste past bij het pasgeboren MIT-programma. Er is wel gezaaid, nu nog oogsten. De subsidies kunnen vanaf half mei worden aangevraagd. Voor de verschillende topsectoren zijn aparte budgetten beschikbaar. Zo is er voor de topsector Hightech Systemen en Materialen in totaal 4 miljoen euro beschikbaar, voor de logistieke branche ruim 1,5 miljoen en voor de topsector Chemie, Biobased en Energie bijna 6 miljoen. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 9
Kleefstoffen voor de opto-electronica LED packaging INGEZONDEN BRIEF René Schott is medeoprichter en systeemingenieur bij Macawi Medical Systems. geringe uitgassing optisch stabiel hoge aanvangshechting snelle uitharding met DELO-KATIOBOND Bezoek onze website! www.delo.de/en/optoelectronics Niet aan directheid, maar aan opscheppen hebben Duitsers een hekel Met interesse heb ik vanuit Duitsland het redactionele commentaar over de mythe van directheid van Nederlanders gelezen in Mechatronica&Machinebouw 3, 2012. Ik ben het maar deels eens met de conclusie van René Raaijmakers voor wat betreft de Duitse mentaliteit in bedrijven en hun visie op de Nederlandse aanpak. Ik woon in Duitsland en werk bij een klein bedrijf in Eindhoven, Macawi Medical Systems, dat beademingsapparatuur ontwikkelt. De software een groot deel van ons IP schrijven we in huis. We hebben bijna alleen Duitse klanten, omdat in Duitsland nu eenmaal de bekende en gerenommeerde firma s uit onze branche zitten. Hiervoor heb ik bij een groot Duits bedrijf gewerkt. Ik heb ervaren en dat merk ik ook aan mijn Duitse vrienden dat Duitsers vaak te bang zijn om kritiek te hebben. Als ze weten dat iets niet kan, zeggen ze het niet tegen hun baas, maar wachten tot het fout Eerst zien dan geloven, is het Duitse devies gaat. Daardoor lopen projecten uit of ze worden veel duurder dan gepland. Dit heeft met openheid te maken, maar ook met directheid, met opbouwende kritiek kunnen leveren op je collega s maar vooral op je baas, die immers ook fouten maakt, en met het tijdig melden van eventuele problemen. Als je die fouten ziet, moet je die naar mijn mening kunnen bespreken. Niet wachten tot de baas er vanzelf achter komt, want dan is het vaak te laat. Ik denk dat Duitse bedrijven nog beter kunnen zijn dan ze nu al zijn als ze dat van Nederlanders zouden afkijken. Het Duitse gebrek aan directheid staat vooral veel Duitse werknemers zelf in de weg. Het is een bron van frustratie en stress. En dat gaat vaak ten koste van een goede werksfeer. Het probleem van Nederlanders is volgens mij niet die directheid maar dat ze er een handje van hebben om op te scheppen. Daar houden Duitsers absoluut niet van. Eerst zien, dan geloven, is het devies. Dat is zeker een goed uitgangspunt en daar letten we erg op bij Macawi. Je moet jezelf weliswaar verkopen, maar ook je grenzen aangeven en daarin eerlijk zijn. Dat zijn waarden die bij Duitsers erg hoog in het vaandel staan. Ik denk dat daar de crux zit: op een open manier eerlijk zijn en niet opscheppen. Het zit hem niet zozeer in onze directheid, die weten Duitsers best te waarderen, al moet je het niet overdrijven. Met fingerspitzengefühl werken dus, en geen botheid, daar heeft Raaijmakers gelijk in. Daar moeten Nederlanders op hun beurt meer op letten. Industrial Adhesives Phone +31 53 4316968 www.delo.de contact@delo.de 10 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4
OPINIE DE COMMUNICATIETRAINER Jaco Friedrich is softskillstrainer bij The High Tech Institute. jaco.friedrich@hightechinstitute.nl Ik moet commercieel zijn, maar hoe? Een projectmedewerker vraagt: In mijn technische functie werk ik vaak direct met de klanten van ons bedrijf of met potentiele opdrachtgevers. Mijn leidinggevende heeft gezegd dat ik tijdens dergelijke contactmomenten commerciëler moet zijn. Maar hoe pak je dat aan? De communicatietrainer antwoordt: Voor de meeste techneuten geldt dat hun hart bij de techniek ligt. Aan commercieel zakendoen hebben ze een broertje dood. Want daar gaat het immers niet om. En dat is ook zo. Commercie, dus gericht zijn op verkopen zonder een concrete meerwaarde toe te voegen, is terecht iets om je niet te veel mee bezig te houden. Maar de schoorsteen moet wel roken. Ook die van de techneut. Hoe krijg je dat blijvend voor elkaar? Het verkopen alleen overlaten aan het commerciële apparaat (marketing en verkoop) is niet altijd voldoende. Het komt regelmatig voor dat verkopers de techniek niet goed kunnen verkopen omdat ze er net niet genoeg in zitten. Daarbij beschikken ze niet altijd over de juiste signalen die jij als techneut wel oppikt. Je werkt immers vaak nauw samen met collega-technici van de klant. Je ziet waar het goed loopt en waar eventueel een probleem kan ontstaan of een kans ligt. En juist omdat je over deze informatie beschikt, heb je een heel goede positie om commerciële kansen te creëren. Hoe kun je nu verkopen zonder dat het commercieel voelt? Als je kijkt naar de essentie van verkopen, draait het om het willen helpen van de klant. Als je daartoe het initiatief neemt, dan volgt de verkoop als een logisch vervolg. Of niet, en dan is het ook goed. Je hebt dan misschien de klus verloren, maar wel het vertrouwen gewonnen. Stel nu dat je iets ziet wat niet lekker loopt bij de klant en je hebt het idee dat ze daar best wat mee willen. Hoe pak je dat aan? Het allerbelangrijkste is dat je boven tafel krijgt wat precies het probleem is en hierover in Verkopen draait om het willen helpen van de klant gesprek gaat. Concreet betekent dit: luisteren (dus gewoon luisteren, en niet alvast aan je antwoord denken), samenvatten ( Als ik je goed hoor, is er dit en dat aan de hand. Klopt dat? ) en doorvragen ( Dan ben ik ook benieuwd naar hoe zus en zo zit? ). Met het stellen van vragen stel je de diagnose. Waar je naar vraagt zijn de volgende zaken: de situatie waarin het issue zich voordoet, wat er precies fout gaat, wat het negatieve effect is, wat een mogelijke goede aanpak is en wat het gewenste positieve effect is. Stel vooral open vragen, zoals Wat gaat er precies mis? en Wat moet het gewenste resultaat zijn?. Vraag ook naar voorbeelden om het zo concreet mogelijk te krijgen. Hoeveel de klant je kan vertellen, is niet voor alle punten hetzelfde. Duidelijk is vaak waar de klant het probleem ervaart (het negatieve effect) en wat het gewenst resultaat moet zijn. In het boven tafel krijgen van het probleem en het bedenken van een goede aanpak zit jouw expertise, jouw meerwaarde. Dit is wat je verkoopt. Een valkuil is dat je te snel naar de oplossing gaat in plaats van het probleem eerst grondig te analyseren. Als je goed doorvraagt, ontstaat een belangrijk bijeffect, namelijk dat het probleem pijnlijk duidelijk wordt. Dit geeft motivatie om er nu echt wat aan te gaan doen. Mogelijk met jou als partner. Bovendien voelt de klant zich begrepen omdat je de goede vragen stelt. Hierdoor groeit het vertrouwen in je vakmanschap. Als de tijd rijp is, komt de vraag of je je oplossing niet eens wilt uitwerken en met een voorstel wilt komen. En ziedaar, de deal is bijna rond. Het woord verkopen komt er niet aan te pas. In essentie gaat het om je bereidheid de klant, met wie je misschien al samenwerkt, verder te helpen. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 11
Foto s: Bart van Overbeeke High-Tech Systems trok 2384 geïnteresseerden naar het Klokgebouw in Eindhoven. Ze bezochten de lezingen in het uitgebreide programma, keken rond bij 106 standhouders, spraken met bekenden en legden nieuwe contacten. Ook hadden ze aandacht voor verschillende side-events zoals Model-Driven Development Days, Service Business, Sensing Matters en SmartPie. Voorafgaand aan het evenement op 24 en 25 april brachten enkele buitenlandse delegaties een bezoek aan onder meer ASML, Imec en de High Tech Campus.
Bezoekers konden op High-Tech Systems kennismaken met de docenten en trainingen van The High Tech Institute (HTI). Op de stand van de goudsponsor omgevormd als podium werden workshopachtige sessies over communicatievaardigheden gehouden. Daarnaast werden korte demo s gegeven over trainingen op het gebied van optiek, vacuümtechniek en thermisch ontwerp. Bezoekers konden op High-Tech Systems op een verrassende manier kennismaken met onze technische opleidingen en trainingen voor persoonlijke vaardigheden en leiderschap, aldus HTI-directeur John Settels. Met alleen technische diepgang kom je er volgens Settels niet in de hightech. Het draait om teamwork, luisteren en begrijpen, overtuigen en motiveren. Daarmee valt er in de hightech veel te winnen.
Mechatronics Design principles basics How can you develop a product or skillful means of production? Design principles basics is an introductory course for designers, working in mechanical or precision engineering. Various topics will be covered such as designing for stiffness, the avoidance of backlash, designs based on elastic deformation, controlling degrees of freedom, friction and hysteresis. After the course, the participant will have an insight into the conceptual approach to mechanical designs and on the basis of that insight, will be able to identify problem areas, identify alternatives and make choices. The prerequisite is a BSc/MSc engineering. Some knowledge of dynamics and control theory is also required. Course code: DPB Location: Eindhoven Price: 2,495 euros excl. VAT Duration: 5 days in a period of 2 weeks Dates: commences on 29th May 2013 Optics Applied optics Professionals who do not design (specify, test) optical systems but who are working on projects together with optical designers and want to know more about optical principles will benefit from this practice-oriented course. Topics such as waves, geometrical optics, interferometry, diffraction and polarization will be covered during this course, by means of lectures, home assignments and an excursion. The training is intended for people with a non-optical background (e.g. electronics, mechanics, chemistry) who work in projects involving optics and want to increase their level of understanding of optical principles and applications. Course code: AP-OPT Location: Eindhoven Price: 2,500 euros excl. VAT Duration: 15 weekly mornings Dates: commences on 29th October 2013 System System architect(ing) This course will help a system architect to get a clear view on his/her role and responsibilities in the multidisciplinary environment and provides instruments to tackle architectural issues with e.g. how to balance the many, sometimes conflicting requirements, how to set up a roadmap and how to develop generic solutions. The course gives an overview of the playfield of the system architect. It provides insight in the broad variety of viewpoints the architect needs to take care of. The addressed subjects help to understand the influence of the organisation structure, the importance of focussing not only on technical aspects but also on business, process and human aspects and how to cover multidisciplinary aspects. The course contains many short exercises, worked out in small groups, that help to experience the broadness of the field. It is developed for (potential) system architects, system group leaders, senior designers and project leaders. A few years of experience in product development, either in hardware or software, with an interest in the integral multi-disciplinary architectural issues and affinity with the business aspects is essential. Course code: Sysarch Location: Eindhoven Course price: 2,750 euros excl. VAT Duration: 5 consecutive days Dates: 17th - 21th June 2013 EXTRA EDITION www.hightechinstitute.nl
Het is al jaren een interessant discussiepunt. Welke aandrijftechniek is het best: elektrisch, pneumatisch of hydraulisch? Een eenduidig antwoord is niet zo makkelijk te geven. Elke niche heeft zijn eigen wensen en eisen. Het kwartje zal dus ook steeds een andere kant op vallen. Pneumatiek krijgt vaak het stempel een hoge total cost of ownership te hebben. Dat komt vooral doordat de opwekking van perslucht vrij prijzig is. Bovendien kan er veel perslucht verloren gaan door lekkages in het systeem. Aan de andere kant zijn de aanschafkosten juist relatief laag. Als je dan de lekkages onder controle weet te houden, heb je uitstekende technologie in handen. Dat bewijzen twee toepassingsverhalen in deze special: een kippeninpakmachine van Moba en de zakkenvulsystemen van Votech. DIEPGANG MECHATRONICA 2 25
THEMA PNEUMATIEK < Al ruim dertig jaar is de Maxipack op de markt en Moba verkoopt nog altijd tientallen van deze kippeninpakmachines per jaar. Moba s inpakmachine voor kippen draait op pneumatiek Klanten kijken soms raar op als ze de Maxipack in de brochure van eierspecialist Moba zien staan. De machine is namelijk geschikt voor het inpakken van hele kippen, niet voor eieren. De aansturing van alle bewegingen gebeurt met pneumatische cilinders van Parker Hannifin. Alexander Pil Machinebouwer Moba is een bekende speler in de eierwereld. Het bedrijf uit Barneveld ontwikkelt en verkoopt systemen voor het sorteren, verpakken en verwerken van eieren. De Maxipack is dan ook een vreemde eend in het assortiment. Dit apparaat is namelijk niet bedoeld voor eieren, maar voor kippen. Of om precies te zijn: voor het verpakken van geplukte en uitgeholde kippen. De Maxipack is volgens Moba de enige kippeninpakmachine die het hele proces uitvoert. Een operator plaatst de kip in de machine en deponeert de ingepakte kip in een doos. Alle andere stappen zoals het openen van de zak, het erin schuiven van de kip, het sluiten van de zak met tape of een clipje en het afsnijden van het reststuk van de zak komen allemaal op het conto van de Maxipack. Een realistische output voor het apparaat is zo n achthonderd kippen per uur. De Maxipack is al een jaar of dertig op de markt en hij verkoopt nog altijd goed. Krachtige, betrouwbare hydrauliek Action-Hydro: hoogwaardige hydrauliek voor alle denkbare toepassingen. Specialist met een schat aan ervaring in hydraulische systemen. Voor situaties waar het draait om betrouwbaarheid en duurzaamheid. Action-Hydro B.V. Kabelstraat 7 1322 AD Almere T: 036-5360204 E: info@action-hydro.nl I: www.action-hydro.nl 16 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4
< Een operator legt de kip op zijn rug in de machine. Een opstaande plaat duwt hem vervolgens naar de zak. Recentelijk verscheepte Moba nog elf machines naar een klant in Saoedi-Arabië. Het systeem is in al die jaren een goede basis gebleken voor betrouwbare productie, aldus technisch specialist Wim Bokhorst. Sommige machines draaien nu al dertig jaar zonder noemenswaardige problemen. Natuurlijk moet er wel eens een onderdeeltje worden vervangen, maar dat is logisch. Ook hebben we in al die jaren regelmatig een nieuw type cilinder geïntroduceerd. We zitten daar al aan de vierde generatie, steeds met betere prestaties op het gebied van snelheid en hygiëne. Ook de PLC-besturing hebben we al een paar keer vervangen. Zoiets is op een gegeven moment simpelweg verouderd. Dan vervangen we dat door een geavanceerdere versie. Clean De Maxipack is vrijwel volledig pneumatisch aangedreven. De beslissing daarvoor dateert natuurlijk al van dertig jaar geleden. Toen had je nog niet zulke geavanceerde elektromechanische aandrijvingen of spindels, legt Bokhorst uit. Maar ook nu is pneumatiek nog een makkelijke en eenvoudige manier van werken. Je kunt alles heel compact construeren. Bovendien kunnen klanten door de pneumatiek hun machines zonder problemen met een hogedrukspuit reinigen. Dat is belangrijk in onze industrie. Met elektromechanische aandrijvingen is dat veel lastiger te bereiken. Parker Hannifin levert de pneumatische onderdelen van de Maxipack. We leveren cilinders met een speciale HDPEseal, vertelt Maurice van Dam, accountmanager factory automation bij de aandrijfspecialist. Dat staat voor high-density polyethyleen. Die afsluiting heeft geen smering nodig. Daarmee verleng je de levensduur van de cilinders in deze omgeving. Bij het reinigen van de machine zou je immers het vet op de uitgeschoven zuigerstang wegspoelen en moet je binnen een half jaar een nieuwe cilinder installeren. Dat probleem ondervangen we met de HDPE-seal. < Twee kunststof blokken stampen de kip goed aan zodat er niet te veel lucht in de zak blijft zitten. De onderhoudseisen tellen sowieso zwaar in de markt waar Moba op mikt. De Maxipack is daarom ook volledig gemaakt van roestvrij staal en hoogwaardig kunststof. Van Dam: Dat geldt ook voor de pneumatische systemen die wij leveren. De zuigerstangen, de bouten, alles is van rvs. Ook de aluminium eindkappen zijn netjes geanodiseerd. We hebben erop gelet dat er nergens naadjes, randjes of hoekjes zitten waar vuil zich kan ophopen. Het is een clean design, tot de afdekdopjes voor de inbusbouten aan toe. De cilinders van Parker hebben een lange levensduur. Ze gaan ongeveer vijfduizend kilometer mee, wat betekent dat ze bij een slag van een meter vijf miljoen slagen kunnen maken. Dat is behoorlijk veel, weet Van Dam. De koppelingen komen allemaal uit ons Legris-pakket. Dat garandeert goede afdichting. Overigens zitten de cilinders allemaal onder in de machine verwerkt zodat er geen direct contact is met het product. Daarom zijn kunststof koppelingen geoorloofd. Een MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 17
THEMA PNEUMATIEK > De Maxipack kan twee kippen tegelijk verwerken. Rechts komt de kip in de zak, links wordt de zak gesloten. Terwijl het plateau draait, houdt een rekje met elastiekjes alles op zijn plaats. Parker-ventieleiland met Iso-ventielen zorgt voor de aansturing van alle pneumatische cilinders. Glijbaan De Maxipack draait op acht pneumatische cilinders. De eerste heeft twee taken: via een opstaande plaat duwt hij de kip in de zak en met twee kunststof blokken (Delrin) drukt hij ook de achterpoten strak in de zak. Dat gebeurt met twee gekoppelde armen. De voorste schuift de kip naar voren en trekt gelijk de tweede arm mee. Als de eerste arm op zijn maximum zit, kan de tweede arm nog een stukje verder draaien en ook de pootjes aanduwen. De tweede cilinder is verantwoordelijk voor het openzetten en -houden van het plastic zakje. Een luchtstroom zorgt ervoor dat de bovenste van de klaarhangende zakjes wordt opgeblazen. Met twee pneumatische aangedreven kleppen en een beugel pakt de machine het zakje dan vast. Moba is erin geslaagd die drie bewegingen te koppelen zodat één cilinder volstaat. IAI zoekt technisch toptalent IAI industrial systems te Veldhoven bouwt high-tech productiesystemen. Wij leveren met name aan de markt voor beveiligd drukwerk. Zo worden onze systemen wereldwijd ingezet voor het personaliseren van paspoorten en voor het beveiligen van bankbiljetten. Daarnaast bouwen wij klantspecifieke systemen voor innovatieve toepassingen in nieuwe markten. IAI is een gezond en groeiend bedrijf met circa 55 medewerkers. Om ons succes in de toekomst uit te kunnen breiden, zijn wij op zoek naar: Operations Director (Junior) Field Service Engineers (Junior) Mechanical Engineers (Junior) Software Engineers Kijk voor meer informatie op www.iai.nl/career 18 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4
< Het uitstekende zakdeel wordt afgevangen en aangetrokken tussen rvs platen. Straktrekken gebeurt door de platen ten opzichte van elkaar te kantelen. Daarna sluit een tape-unit de zak af. in te bouwen maar we hebben het proces nu toch al in de vingers, ook doordat we weten hoe snel een cilinder beweegt. Dat geeft ons voldoende informatie om de programmatuur mee te regelen. Het zakje met de kip ligt op een plateau. In twee stappen van negentig graden kan dat de kip naar zijn volgende positie draaien. Voor die rotatie gebruikt Moba de derde pneumatische cilinder. De ingepakte kip mag tijdens de draaiing natuurlijk niet van het plateau vallen. Daarom klemt de machine hem vast met twee pneumatisch aangedreven en gekoppelde armen met elastieken ertussen. Om de snelheid van de Maxipack te verhogen, zijn er twee posities op het draaiplateau; terwijl de eerste zak wordt afgesloten, kan de volgende alvast in de zak worden gestopt. In totaal zijn er dus drie pneumatische cilinders gereserveerd voor de aansturing van het plateau. Het uitstekende zakje wordt opgevangen in een >-profiel. Een zuigmondje zorgt ervoor dat het plastic niet per ongeluk ergens anders terechtkomt. Het verwijdert gelijk een beetje overtollige lucht uit de zak. Van links komt er dan een plaat met een <-profiel waardoor het zakje helemaal is ingekaderd. Twee vergelijkbare profielen pakken het zakje een paar centimeter verder helemaal vast. Dan trekken we de kip strak in de verpakking. Dat gebeurt doordat de achterste twee schuiven kunnen kantelen ten opzichte van de voorste twee, legt Bokhorst uit. De draaias ligt onder in de machine, dus het is een flinke constructie die kantelt. Het is inderdaad wat zwaar uitgevoerd, maar het werkt prima. Het vastpakken en straktrekken van de zak gebeurt met twee pneumatische cilinders: een voor de gekoppelde profielparen en een voor het kantelen van het achtervlak. De achtste en laatste cilinder is gereserveerd voor de tape-eenheid. Die slaat een tapeje om de zak en sluit de kip netjes af. Die unit snijdt gelijk ook het resterende stukje van de zak af dat door het zuigmondje wordt afgevoerd richting een opvangbak onderin de Maxipack. Via een glijbaan rolt de inpakte kip in de doos waar een operator hem nog even recht legt. Parker heeft alle pneumatische cilinders voor de eindsignalering uitgerust met reed-contacten. Bokhorst: Die signalen fungeren als triggers om de machine te besturen. Op basis van die positie-informatie weet het systeem namelijk wanneer het welke actie moet uitvoeren. Het is wel discrete input zodat we niet continu weten wat de exacte positie van de cilinderstang is. We hebben wel eens overwogen om halverwege nog een reed-contact Feedlink Het geautomatiseerde inpakproces in de Maxipack is zo snel dat de mens de bepalende factor is in de capaciteit. Het is dus belangrijk dat onze klanten een goede opstelling rond de machine hebben, aldus Bokhorst. De operator moet goed worden gevoerd met kippen en hij moet makkelijk de volle dozen kunnen afvoeren. Een deel van de oplossing is de Feedlink van Moba. Dit systeem kan worden gekoppeld aan de Maxipack. Het pakt de kippen automatisch van de transportband en stopt ze in de Maxipack. De operator hoeft dan alleen nog de zakken en sluitingen te controleren en de kippen in een doos te doen. De typische capaciteit loopt zo op van achthonderd naar elfhonderd kippen per uur. De capaciteit van de Maxipack is grotendeels afhankelijk van hoe snel de operator werkt. Typisch verpakt hij zo n achthonderd kippen per uur. Dat kan sneller door gebruik te maken van Moba s automatische invoersysteem, de Feedlink. MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4 19
THEMA PNEUMATIEK Zakken vullen met lucht Machinebouwer Votech ontwikkelt systemen om zakken te vullen met bijvoorbeeld hondenbrokken of kattenbakkorrels. De bijbehorende palletiseerunit is elektrisch aangedreven, maar het vulstation zelf draait vrijwel compleet op pneumatiek. Makkelijk in te bouwen en relatief goedkoop. Alexander Pil Zo n tweeënhalf jaar geleden begon Pierre Dierckx voor zichzelf. Met twee compagnons Peter Vissers en Rolf Michiels richtte hij Votech op. Het drietal had al jarenlange ervaring in industriële zakkenvulmachines waarvan het graag in een eigen bedrijf wilde profiteren. Inmiddels is het bedrijf in Lage Mierde (onder Tilburg, tegen de Belgische grens) gegroeid tot dertien medewerkers met onder meer twee mechanica-ingenieurs en drie softwareontwikkelaars. We ontwikkelen en produceren verpakkingsmachines voor stortgoederen, vertelt Dierckx. Dan moet je denken aan potgrond, melkpoeder, bloem of zand, maar ook aan bijvoorbeeld hondenbrokjes. Onze apparaten vullen, sluiten en wegen de zakken. Daarnaast leveren we palletiseermachines om de zakken netjes op te stapelen. Ook kunnen we alle tussenliggende transportsystemen verzorgen en turnkey projecten doen. Votech ontwikkelt vulmachines voor zakken van een tot vijftig kilo maar tussen twintig en vijfentwintig kilo is het meest gangbaar, weet Dierckx. We doen aan vullers voor openmondzakken en buis- en vlakfoliezakken. Openmondzakken worden al als zak aangeleverd aan de machine. Ze kunnen van papier zijn maar ook van plastic of jute, en wel of geen zijvouw hebben. Buisfoliezakken komen van een grote rol. Daar moeten we eerst een stuk van afknippen en dat aan de onderkant dichtmaken voordat het naar de vulmond kan. Bij vlakfoliezakken moeten we het materiaal ook in de lengterichting nog dichtsealen. Zodra de zak klaar is om te worden gevuld, brengt de Votech-machine hem naar de vulmond. Er zijn twee doseerstrategieën: netto en bruto. Bij de nettodosering vult het systeem een weegbunker met het gewenste gewicht. Als de zak klaar hangt, gaan er twee loskleppen open en valt het product naar beneden, legt Dierckx uit. Voor veel producten werkt dat prima, maar er zijn uitzonderingen. Plakkerige producten zoals melkpoeder kunnen gedeeltelijk in de bunker blijven zitten. Ook als producten heel erg stoffen, komt niet alles uit de glijlagers lineair lagers magneetlagers Kennis Kunde Kracht T 070 387 68 00 F 070 386 38 85 E info@kracht.nl W www.kracht.nl 20 MECHATRONICA&MACHINEBOUW 4