OPDC, nu en onderweg naar Passend onderwijs juni 2013 OrthoPedagogisch Didactisch Centrum Expertisecentrum binnen de Purmerendse ScholenGroep voor de scholen van Samenwerkingsverband VO Waterland
Het OPDC tot en met schooljaar 2012-2013 Het OrthoPedagogisch Didactisch Centrum (OPDC) is begonnen als een afdeling binnen de Purmerendse ScholenGroep (PSG) en vervult al vele jaren de rol van expertisecentrum op het gebied van Remedial teaching, specialistische ambulante leerlingen-zorg, schoolmaatschappelijk werk, psychologische- en orthopedagogische ondersteuning voor de PSG scholen en de andere voortgezet onderwijsscholen in de regio Waterland. De afdeling treedt zo min mogelijk op de voorgrond terwijl zij jaarlijks ondersteuning biedt aan ruim 600 leerlingen en/of hun ouders en docenten op onze Waterlandse VO scholen. Scholen kunnen op eigen initiatief of op verzoek van ouders vragen met betrekking tot ondersteuning van leerlingen en het docenten team aan het OPDC voorleggen.,,onze missie is Passend onderwijs, (zo dicht mogelijk bij huis) voor elke leerling De Triade Altra College Clusius College SG Antoni Gaudi SG Nelson Mandela Don Bosco College Da Vinci College College v beroeps onderwij s J. van lyceum SG W.J. Blader groen groen Het OPDC wordt divers gefinancieerd. Scholen betalen zelf voor medewerkers die op hun school werkzaamheden verrichten, het samenwerkingsverband draagt bij om een loket voor indicatieaanvragen speciaal onderwijs te bemensen en voorziet in de kosten van coördinatie en administratie, de gemeente Purmerend subsidieert een deel van het maatschappelijk werk voor de Purmerendse scholen. De toekomst van Passend onderwijs ->geen of een ander OPDC! Op dit moment zijn de scholen in het samenwerkingsverband zich aan het voorbereiden op de de wetswijziging Passend onderwijs. Scholen krijgen vanaf augustus 2014 zorgplicht en moeten binnen het samenwerkingsverband met elkaar een zo dekkend mogelijk onderwijsaanbod organiseren. In de wet staat het OPDC ook beschreven, maar niet zoals wij het kennen. Het is volgens de wet straks de verzamelnaam voor alle onderwijsvoorzieningen waar leerlingen korter dan 2 jaar onderwijs krijgen. Of de schoolbesturen binnen het samenwerkingsverband Waterland dergelijke voorzieningen inrichten is nu nog niet duidelijk. Wat wel duidelijk is is dat het huidige OPDC zal ophouden te bestaan en dat de scholen in Waterland vastbesloten zijn aan zoveel mogelijk kinderen kwalitatief hoogstaand onderwijs te bieden. Voor leerlingen waarvoor dat niet vanzelfsprekend gaat zetten de scholen nu én in de toekomst ondersteunende medewerkers in. Hoe de ondersteunende werkzaamheden straks georganiseerd worden is nog niet bekend. Zodra de plannen van de schoolbesturen vorm krijgen worden zij beschreven in een ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. De voortgang van dit proces wordt in de twee maandelijkse nieuwsbrieven van het samenwerkingsverband beschreven. Ondertussen...gaan de medewerkers gewoon door met hun ondersteunende activiteiten. De rest van dit verslag staat in het teken van verhalen uit de praktijk, door een deel van hen voor u opgetekend. 2
De Psychologen en Orthopedagogen in de Praktijk leerlingen kunnen door een orthopedagoog of psycholoog worden onderzocht Hoi Roos, kom binnen! Goed dat je er bent, zegt Kim. Wil je iets drinken Roos? Thee, water, warme chocolademelk? Nee, dank je, zegt Roos. Goed, ga lekker zitten dan. Ik zal je vertellen wat we vandaag gaan doen. We gaan allemaal verschillende testjes doen. Testjes met taal, rekenen en doe testjes. Deze hele test is voor kinderen van 6 t/m 16 jaar. Hoe verder je in een testje komt, hoe moeilijker het wordt. Dus het kan best zo zijn, omdat jij 13 bent, dat je niet bij elk testje op alle vragen een antwoord weet of dat je niet helemaal tot het einde komt. Maar dat geeft niks. Met deze testjes kunnen we onder andere zien waar je goed in bent en waar je misschien wat minder goed in bent, zodat we je daar hopelijk bij kunnen helpen. Roos beweegt veel met haar benen en slaakt diepe zuchten. Ben je erg zenuwachtig Roos?, vraagt Kim. Best wel, zegt Roos. Dat snap ik best, maar je kan voor deze test niet leren en het enige wat je dus kan doen, is je best. Dus dat komt vast helemaal goed, denk je niet? Ik denk het wel, zegt Roos. Goed zo! Roos heb jij hobby s?, vraagt Kim. Ja, ik vind paardrijden echt hartstikke leuk, ik train twee keer in de week... Orthopedagoog Kim Snoek over haar werk: Het werk van een orthopedagoog bestaat onder andere uit het doen van diagnostisch onderzoek en dit betekent op een school veelal dat er een intelligentie-onderzoek en/of sociaal-emotionele (gedrags)vragenlijsten worden afgenomen bij een leerling. Dit met als belangrijkste doel om de leerling optimaal te kunnen begeleiden en ondersteunen in de school. Mocht het zo zijn dat er sprake blijkt van (te) ingewikkelde hulpvragen dan wordt de leerling en zijn ouder(s) geadviseerd gespecialiseerd onderzoek te laten doen bij een externe deskundige. Ik nam bij Roos een intelligentieonderzoek af. In dit geval was dat de WISC-III (Wechsler Intelligence Scale for Children). In het geval van Roos kijken we of haar schoolniveau wel goed bij haar mogelijkheden aansluit. Leerlingen zijn meestal (zichtbaar) zenuwachtig en gespannen voor dit soort onderzoeken, omdat er voor hun gevoel soms veel van af hangt. Wat ik als orthopedagoog zo veel mogelijk probeer te doen, is Roos op haar gemak te stellen door uit te leggen wat we allemaal precies gaan doen, waar het voor is, etcetera. Er wordt ook altijd vooraf, maar ook tussendoor, gekletst over leuke alledaagse zaken, zoals hobby s, thuis- en schoolsituaties. Het is mogelijk dat je ook hieruit soms verklaringen haalt voor bepaald gedrag of bepaalde schoolprestaties. Belangrijk is om, in de korte tijd van het onderzoek, een goed contact met de leerling op te bouwen, waarin deze zich optimaal op zijn/haar gemak voelt en waarin ik de leerling zo veel mogelijk stimuleer om zo goed mogelijk te presteren of de beste antwoorden te geven. De ene keer lukt dit heel snel, maar een andere keer is hier veel meer voor nodig. Uiteindelijk is het doel dat er vanuit het onderzoek een goed advies kan worden gegeven aan mentor, zorgcoördinator en teamleider, maar zeker ook aan ouder(s) en leerling, zodat de leerling zijn schoolcarrière op de meest prettige en hoogst haalbare wijze kan voltooien! 3
Hij is ongemotiveerd, niet aan het werk te krijgen, leidt anderen af en is klaar met leren, vertelt een mentor in het zorgteam. Deze jongen zit in de vierde klas van het praktijkonderwijs. Maar, voegt de mentor toe, zijn stage gaat hartstikke goed. Bij het stagebedrijf zijn ze erg tevreden over hem en denken er over hem een baan aan te bieden. Het blijft even stil. Maar hij moet hier nog wel het jaar afmaken verzucht de mentor. Kunnen we dat waar hij goed in is gebruiken en uitbreiden? geef ik als advies. Deze jongen is een echte doener en zijn uitstroomprofiel zal werken zijn. Kunnen we zijn stagedagen niet uitbreiden en hem optimaal voorbereiden op het werken? Ik heet Saskia van Vuure en ik ben werkzaam als psycholoog. Het allerleukste van mijn baan is het werken met de leerlingen zelf, dat vaak plaatsvindt bij het afnemen van een onderzoek. Mijn collega Kim heeft dat in haar stukje al beschreven. Wat verder mijn werk leuk maakt, is de inzet voor alle scholen in het samenwerkingsverband van praktijkonderwijs tot gymnasium en van Purmerend tot Volendam. De leerling die ik hier boven beschrijf, kom ik in mijn werk tegen tijdens een zorgteam. Dit is een vergadering waar naast de psycholoog/ orthopedagoog, de zorgcoördinator, teamleider, schoolmaatschappelijk werkende en soms een gezondheidspsycholoog in plaatsnemen. In dit overleg worden leerlingen besproken Kim Snoek Saskia van Vuure waarbij mogelijk reden tot zorg is. Elke school heeft een eigen zorgteam. Het helpt om vanuit verschillende disciplines te kijken naar de problematiek van leerlingen en zo te komen tot een goed advies. Mijn collega s of ik nemen deel aan de zorgteams van de VMBO-PRO campus. Mijn overige werkzaamheden zijn veelzijdig, maar draaien voornamelijk om advies geven. Advies geven over bijvoorbeeld trajecten en voorzieningen als leerlingen dreigen uit te vallen en over de aanname van individuele leerlingen uit groep 8 of tussentijdse aanmeldingen. Daarnaast geef ik advies in de Permanente Commissie Leerlingenzorg. Dit is een overkoepelende commissie, waarin mensen plaatsnemen vanuit verschillende scholen en functies. In de vergadering van deze commissie worden leerlingen besproken uit het hele samenwerkingsverband, waarvoor scholen een bepaalde indicatie of advies willen aanvragen. 4
Naast bovenstaande taken voeren Kim en ik ook werkzaamheden uit voor het loket Voortgezet Onderwijs Waterland. Bij dit loket worden de aanvragen voor cluster 4 indicaties (voor kinderen met ernstige problemen in het gedrag, met ontwikkelings- en/ of psychiatrische problemen uit ons samenwerkingsverband) verwerkt en doorgestuurd naar een regionale commissie. De werkzaamheden voor het loket zullen verdwijnen met de komst van Passend Onderwijs. Ik denk mee binnen ons samenwerkingsverband over het nieuwe systeem voor de toewijzing van de gelden binnen het passend onderwijs. Hieruit blijkt wel weer hoe veelzijdig mijn werk is. Kortom, in mijn werk staat de leerling centraal en het is belangrijk om samen met de ouders en de school de leerling zo te begeleiden dat deze een goede schooltijd heeft. Het begeleiden en ondersteunen van leerlingen in het praktijkonderwijs tot gymnasium om de ontwikkeling zo goed mogelijk te laten verlopen in samenwerking met ouders en school, dat maakt het werk leuk! 5
Schoolmaatschappelijk Werk in Beeld Brug Schoolmaatschappelijk werk vormt een brug tussen leerling, school en de wereld buiten school. Of het nu gaat om een wat mindere dag en even je ei kwijt willen of om geweld thuis; om een leerling die in de klas geen vragen durft te stellen of de leerling die geschorst wordt i.v.m. agressief gedrag: schoolmaatschappelijk werk is er voor de leerling, ouders en mentor. Motto is: U vraagt, wij draaien. Laagdrempeligheid is daarbij het uitgangspunt. Verscheidenheid Wat we doen is heel veel omvattend, zeggen schoolmaatschappelijk werkers Kirsten Stiel en Saskia Roelofs. Een werkdag kan bestaan uit leerling- of oudergesprekken, intern overleg op de school, trainingen, overleg met een hulpverlener buiten de school, voorlichting aan een ouder, leerling of mentor, enz. Wij ondersteunen het onderwijsleerproces en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling. Twee pijlers Het schoolmaatschappelijk werk (SMW) rust op twee belangrijke pijlers: zorg voor de leerling binnen school en zorg voor de leerling buiten school. Het schoolmaatschappelijk werk is de brug tussen die twee pijlers. Jongeren brengen zoveel tijd door op school dat school een heel belangrijke signaleringsfunctie heeft. Het SMW speelt een belangrijke rol in het samenbrengen van de twee belangrijke leefsystemen van de jongere, nl. school en thuis. Kirsten: Als het op één van de twee gebieden niet goed loopt, heeft dat zijn weerslag op het andere leefsysteem, met alle gevolgen van dien. Saskia Roelofs Schoolmaatschap pelijk werk : de Haarlemmerolie voor het onderwijs Laagdrempelig Ik ben blij dat ik in de school aanwezig ben, waardoor ik snel een antwoord kan geven, flexibel inzetbaar ben bij acute situaties en veel direct contact heb met mentor, docent en schoolleiding, zegt Saskia. Behalve de korte lijnen binnen de school hebben we een intensieve samenwerking met hulpverleningsinstanties. Wij hebben kennis van zowel het onderwijs als van de structuren en mogelijkheden in de zorg. 6
Faalangstreductietraining (FRT) of: Succestraining Angst of spanning voor toetsen, presentaties, cijfers, etc. omzetten in leer- en presteervaardigheden en vertrouwen in eigen kunnen Competentietraining Verbeteren sociale vaardigheden en aanleren van nieuw gedrag, zowel voor timide of gepeste leerlingen als voor pesters en meer assertieve/agressieve leerlingen Aanbod Wij zijn continu bezig ons aanbod aan te passen aan veranderende behoeften van de leerlingen en scholen. Op dit moment lopen er bijvoorbeeld projecten ter ondersteuning van groepsvorming in de klassen, legt Kirsten uit. Daarnaast zijn er voor groepen leerlingen: faalangsttrainingen, competentietraining erkend door het NJI (Nederlands Jeugd Instituut) agressie-regulatietrainingen examenvreestrainingen Saskia: We werken zowel met groepen als individueel, proberen daarbij vernieuwend te zijn en methodes te gebruiken die pakkend zijn voor jongeren, zoals bijvoorbeeld Mission Possible. Onze specifieke expertise op het gebied van gesprekstechnieken, psycho-sociale ontwikkeling van jongeren, ouder/kindrelaties, psychopathologie, kennis van diagnostiek is hierbij van groot belang. Examentraining Omgaan met overmatige stress in het examenjaar Agressie Regulatie Training (ART) of: Boosheid de Baas Leren omzetten van boosheid en agressie naar effectiever en minder explosief gedrag 7
Leerproblemen. En dan? Julien Fisselier Mijn naam is Julien Fiselier en ik werk als adviseur Remedial Teaching en Intake coördinator. Als Intake coördinator is het elk jaar weer een uitdaging om een leerling die op de basisschool extra zorg en begeleiding heeft gehad binnen het voortgezet onderwijs op de juiste plek te plaatsen. Een papieren dossier en contact met de basisschool levert niet altijd alle benodigde informatie op om een goede match te maken. Een kennismakingsgesprek met ouder en kind is een belangrijke aanvulling. Als adviseur Remedial Teaching heb ik overleg met de zorgcoördinator van een school over extra begeleiding op de verschillende (leer)gebieden zoals begrijpend lezen, rekenen, spelling, NT2 (Nederlands als tweede taal), RT- Engels en dyslexie. Het ontwikkelen en verzorgen van begeleidingsmateriaal op verschillende gebieden en niveaus en advisering t.a.v. de uitvoering van de extra begeleiding. Op het gebied van dyslexie kan een cursus omgaan met dyslexie voor leerlingen worden aangeboden waarbij de nadruk ligt op de verschillende leesstrategieën, gebruik van hulpmiddelen, plannen en organiseren. Maar ook ervaringen uitwisselen. Het kan wenselijk zijn om bij een leerling aanvullend onderzoek te doen, denk aan een didactisch onderzoek (technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, rekenen, woordenschat) of een verkennend onderzoek dyslexie. N.a.v. de resultaten van het onderzoek volgt een advies over het vervolgtraject. Welke begeleiding heeft de leerling nodig om de schoolloopbaan met succes, maar ook met plezier te kunnen doorlopen? Indien een leerling meer begeleiding nodig heeft i.v.m. forse leerproblematiek, dan is een individueel begeleidingstraject op maat mogelijk. Prettig is te zien dat een begeleidingstraject een positief effect kan hebben. Het lukt een leerling met forse rekenproblemen dan toch een aantal rekenstrategieën onder de knie te krijgen. Je ziet deze leerling helemaal opbloeien wanneer de meeste sommen nu goed zijn. Of een dyslectische leerling die door extra begeleiding en gebruik van hulpmiddelen succes ervaringen krijgt. Belangrijk is om samen met de school een goed onderwijsaanbod aan elke leerling te bieden. 8
OPDC-ers ontwikkelen workshop Positive Vibes 9 In de eerste maanden van het voortgezet onderwijs komt er veel af op leerlingen. Een van de spannendste veranderingen is de nieuwe klas waarin zij komen. In deze klas zitten leerlingen van verschillende basisscholen met een eigen karakter en bagage. In de loop van de eerste weken krijgt iedere leerling een eigen rol. Soms neemt de leerling de rol zelf in, soms wordt deze rol opgelegd. Deze groepsvorming verloopt natuurlijk, maar niet altijd naar ieders zin. Buitensluiten, pesten, elkaar niet kennen, moeilijk kunnen samenwerken zijn herkenbare processen en komen de sfeer in de klas niet ten goede. Het Jan van Egmond Lyceum herkende dat in een aantal klassen en heeft gevraagd aan Caroline van den Aakster en Jeffrey Post, beide medewerkers van het OPDC, om tijdens de JEL+- week een workshop aan alle eerste klassen te geven waarin wordt gewerkt aan het versterken van de klas als groep en waarin aandacht is om elkaar nog beter te leren kennen. Samen met Esther Bakker, zorgcoördinator, is er de workshop Positive Vibes ontwikkeld. Tijdens de 60 minuten durende workshop komen verschillende aspecten aan bod die de groepsvorming bevorderen. Zo worden er Energizers gedaan om de leerlingen samen te laten werken, bijv. op een rij gaan staan op alfabetische volgorde van voornaam zonder daarbij te praten of op haarlengte. Deze opdrachten worden afgewisseld met een groepsgesprek over wat een klas een klas maakt. Om elkaar beter te leren kennen, is er ook een speeddateopdracht. Voor de leerlingen en de mentoren is het hoogtepunt van de workshop Over de streep. Leerlingen staan allen aan een kant van een streep en krijgen stellingen voorgelezen. Als zij de stelling hebben ervaren of als het voor hen geldt, dan stappen zij over de streep. Waar het televisieprogramma Over de Streep/Challenge Day veelal ingaat op het sociale leven van de leerling buiten school, is er hier gekozen voor stellingen die een relatie hebben met school, bijvoorbeeld Ik ben goed in wiskunde en Ik heb mij wel eens alleen gevoeld tijdens de pauze. Inmiddels heeft Positive Vibes met succes navolging gekregen op andere scholen binnen het Samenwerkings verband
Leerlingen mogen geen vragen stellen of op elkaar reageren op dat moment, ze zijn stil en constateren alleen dat iemand over de streep gaat of blijft staan. Het is goed om te zien dat leerlingen dat ook echt doen. De gesprekken over dit onderdeel zullen later op gang komen, op initiatief van de mentor of de leerlingen zelf. De workshops zijn goed ontvangen, zowel door leerlingen, als door mentoren en teamleiders. Het is mooi om te zien hoe verschillend leerlingen, maar ook klassen omgaan met de opdrachten. Voor mentoren een goede gelegenheid om leerlingen en de klas te observeren buiten een normale lessituatie. Leerlingen leren elkaar beter kennen en bekijken aan het einde van de workshop hun klasgenoten op een andere, vaak positievere wijze. manier. Dit versterkt het groepsgevoel en heeft positieve invloed op het groepsproces. De workshop is uiteraard aan te passen aan de klassensituatie en kan ook in hogere klassen worden gegeven. Wilt u de nieuwsbrief ontvangen? Mail naar: ztn@psg.nl Jeffrey Post 10
Postadres Bezoekadres Postbus 890, 1440 AW Purmerend Flevostraat 257, 1442 PX Purmerend Telefoon 0299-314920 Email Website ztn@psg.nl www.samenwerkingsverbandvowaterland.nl